III. Baflkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ö retim Üyesi

I borçlar hukuku genel hükümler Prof. Dr. Fikret EREN

III Prof. Dr. Fikret EREN Baflkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ö retim Üyesi borçlar hukuku genel hükümler Düzeltilmifl 12. Bask

IV Yay n No : 2313 Hukuk Dizisi : 1144 8. Bas - Ekim 2003 - STANBUL 9. Bas - Aral k 2006 - STANBUL 10. Bas - Ocak 2008 - STANBUL 11. Bask (T pk Bas m) - Ekim 2009 - STANBUL 12. Bask - Eylül 2010 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-336 - 8 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 betayayincilik.com

V Sevgili eflim FATMA EREN in aziz hat ras na.

VII ON K NC BASIYA ÖNSÖZ Borçlar Hukuku, Genel Hükümler adl Kitab m z n 12. Bas s n n yay mlanmas n n mutlulu u içindeyim. Bu bas da da doktrindeki yeni geliflmeler izlenmifl, yeni eserlerden yararlan lm flt r. Yeni Türk Medeni Kanun ile bu arada ç kan di er kanun veya kanun ya da mvzuat de iflikliklerinin Borçlar Hukuku ile ilgili k s mlar da gözönünde tutulmufl ilgili yerde metne ifllenmifltir. Bu bas n n haz rlanmas ve düzeltilmesinde emeklerini esirgemeyen de erli ö rencim ve meslekdafl m Prof. Dr. Veysel BAfiPINAR a teflekkürü bir borç bilirim. En büyük dile im, kitab n bu bask s n n meslektafllar ma faydal olmas d r. 07.09.2010 Prof. Dr. Fikret EREN

IX Ç NDEK LER BORÇLAR HUKUKU GENEL HÜKÜMLER G R fi 1. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI VE KONUSU, S STEM VE KAYNAKLARI...5 I. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU VE ÖNEM...5 II. TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABULÜ, S STEM VE TEKN..9 1. Türk Borçlar Kanununun kabulü...9 2. Türk Borçlar Kanununun sistemi...9 3. Türk Borçlar Kanununun tekni i...11 III. BORÇLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI...11 1. Yaz l kaynaklar (asli kaynaklar)...11 2. Yaz l olmayan kaynaklar (yard mc kaynaklar)...12 IV. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA YAPILAN DE fi KL KLER...12 2. BORÇLAR HUKUKUNUN D ER HUKUK DALLARIYLA L fik S...14 I. BORÇLAR HUKUKUNUN MEDEN HUKUK LE L fik S...14 1. Genel bilgi...14 2. Borçlar hukukunun genel hükümlerinin medeni hukuka uygulanmas...15 3. Medeni hukukun genel hükümlerinin borçlar hukukuna uygulanmas...15 II. BORÇLAR HUKUKUNUN T CARET HUKUKU LE L fik S...16 III. BORÇLAR HUKUKUNUN ANAYASA HUKUKU LE L fik S...17

X 3. BORÇLAR HUKUKUNA HAK M OLAN LKELER...18 I. RADE ÖZERKL LKES...18 1. Sözleflme özgürlü ü (sözleflme serbestisi) ilkesi...19 2. Eflitlik ilkesi...19 3. fiekil serbestisi ilkesi...20 II. N SBÎL K LKES...20 III. DÜRÜSTLÜK (OBJEKT F Y N YET) LKES...21 IV. KUSURLU SORUMLULUK LKES...21 V. ÜÇÜNCÜ K fi ALEYH NE BORÇ KURULAMAMASI LKES...22 VI. SÖZLEfiMELERDE VAZ (KARfiILIK) LKES...22 VII. BORÇLUNUN YERLEfi M YER NDE ( KAMETGÂHINDA) FA LKES...22 Birinci Bölüm BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 4. BORÇ VE BORÇ L fik S KAVRAMLARI...23 I. GENEL OLARAK...23 II. BORÇ KAVRAMI (OBLIGATION, SCHULD)...23 III. BORÇ L fik S (SCHULDVERHÄLTN S)...24 IV. BORÇ LE BORÇ L fik S ARASINDAK FARKLAR....25 1. Do um an yönünden farklar...25 2. Kapsam yönünden farklar...26 3. Devir yönünden farklar...27 4. Sona erme yönünden farklar...27 5. BORÇ L fik S N N ÇERD HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER...28 I. GENEL OLARAK...28 II. BORÇ L fik S N N ÇERD HAKLAR...29 1. Borç iliflkisinin içerdi i asli haklar...29 2. Borç iliflkisinin içerdi i fer i haklar...29 3. Borç iliflkisinin içerdi i tali haklar...30 III. BORÇ L fik S N N ÇERD YÜKÜMLÜLÜKLER...30 1. Genel olarak...30 2. Yükümlülüklerin çeflitleri...31

XI a) Sözleflmeden do an ilk yükümler-tali yükümler (Primärpflichten-Sekundärpflichten)...31 b) Edim yükümleri-yan yükümler (Leistungspflichten- Nebenpflichten)...32 aa) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht)-Yan edim yükümü (Nebenleistungspflicht)...32 1/a) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht)...32 1/b) Yan edim yükümü (Nebenleistungspflicht)...33 1/aa) Kavram...33 1/bb) Yan edim yükümlerinin do ufl kaynaklar..35 1/aaa) Kanundan do an yan edim yükümleri...35 1/bbb) Sözleflmeden do an yan edim yükümleri...36 1/ccc) Do ruluk kural ndan do an yan edim yükümleri...36 bb) Yan yükümler (Nebenpflichten)...37 c. Edim yükümleri-koruma yükümleri (Leistungpflichten- Schutzpflichten)...39 3. Edim yükümlerinden ba ms z borç iliflkileri (Schuldverhaeltnisse ohne Leistungspflicht)...41 6. HAK KAVRAMI, HAKLARIN ÇEfi TLER VE ÖZELL KLE ALACAK HAKKI...44 I. HAK KAVRAMI...44 II. HAKLARIN ÇEfi TLER, ÖZELL KLE YARARLANMA HAKLARI-DÜZENLEME HAKLARI...45 III. YARARLANMA HAKLARININ (GENUSSRECHTE) ÇES TLER...45 1) Genel bilgi...45 2) Alacak hakk (Forderungsrecht)...46 a- Genel olarak...46 b- Alacak hakk n n hukuki niteli i...46 aa- Alacak hakk bir yararlanma hakk d r...46 bb- Alacak hakk bir malvarl hakk d r...48 cc- Alacak hakk nisbi bir hakt r:...49 1/a) Genel olarak :...49 1/b) Alacak hakk n n (borç iliflkisinin nisbî niteli inden do an sonuçlar...51

XII 1/aa) Alacak hakk borç iliflkisinin sadece di er taraf na, yani borçluya karfl ileri sürülebilir...51 1/bb) Alacak hakk (borç iliflkisi) yaln z borçlu taraf ndan ihlâl edilebilir...51 1/cc) Alacak hakk n n (borç iliflkisinin) borçlu taraf ndan ihlâl edilmesinden üçüncü kifliler hiç bir hak elde edemezler...52 1/dd) Alacak hakk, maddi edimlerde alacakl ya fley üzerinden dolayl bir yetki verir ;...53 1/ee) Alacak hakk n n (borç iliflkisinin) nisbili i, boçlunun iflâs halinde görülür...53 dd) Alacak hakk n n say s içeri i belirli tip ve konularla s n rl de ildir...53 ee) Alacak hakk geçici bir hakt r...53 c) Bir hakk n nisbi hak olarak kabulü bir hukuk politikas sorunudur...54 d) Kuvvetlendirilmifl flahsi haklar- Eflyaya ba l borçlar...54 e) Nisbîlik ilkesinin istisnalar...56 IV. DÜZENLEME HAKLARI (TAL HAKLAR, K NC DERECEDEK HAKLAR) :...57 1) Yenilik do uran haklar ( nflaî haklar = Gestaltungsrechte)...58 a- Kavram...58 b- Çeflitleri...58 aa- Do ufl nedenlerine göre...58 bb- fiahsa veya baflka bir hakka ba l olup olmamalar na göre...59 cc- Üçüncü flah slar n hukuki alan n etkileyip etkilememesine göre...59 dd- çeriklerine göre...59 1/a) Kurucu yenilik do uran haklar...60 1/b) De ifltirici yenilik do uran haklar...60 1/c) Bozucu yenilik do uran haklar...60 1/aa) Kavram...60 1/bb) Çeflitleri...61 1/aaa) Bir hakk ortadan kald ran haklar...61 1/bbb) Bir hukuki iliflkiyi ortadan kald ran haklar...61 1/ccc) Bir statüyü ortadan kald ran haklar...61

XIII ee- Hakk n do urdu u sonuçlara göre;...62 1/a) Özel yenilik do uran haklar...62 1/b) Yenilik do uran dava haklar...62 c. Yenilik do uran haklar kullanma flekli...62 d. Yenilik do uran haklar n özellikleri...63 aa) Yenilik do uran haklar, bir defa kullan lmakla tükenen, sona eren haklard r...63 bb) Yenilik do uran haklar, alacak hakk olmad klar ve dolay s ile bir edimi kapsamad klar için, ilke olarak zamanafl m na ba l olmay p, hak düflürücü süreye tabidirler...64 cc) Yenilik do uran haklardan, kullan ld ktan sonra dönmek (bunlar geri almak) mümkün de ildir...64 dd) Yenilik do uran haklar flarta ba lanamaz...65 ee) Yenilik do uran haklar dürüstlük kurallar na uygun olarak kullan lmal d r...65 ff) Yenilik do uran haklar devredilen haklard r...65 e) Yenilik do uran haklar n sona ermesi...66 2. Yönetim veya temsil haklar (Yetki haklar -kudret yetkileri)...66 3. Def i haklar (karfl haklar)...67 a) Kavram...67 b) Def i hakk n n çeflitleri...69 aa) Kesin (sürekli) def iler...69 bb) Geciktirici def iler...69 cc) Ba ms z def iler...69 dd) Ba ml def iler...70 ee) Tam def iler...70 ff) Tam olmayan def iler (k smî def iler)...70 c. Kullanma flekli...70 d. tiraz...71 aa) Kavram...71 bb) Def i ve itiraz aras ndaki farklar...71 1/a) Def i bir hakt r, itiraz ise bir olayd r...71 1/b) tiraz, hâkim taraf ndan re sen (kendili inden) gözönünde tutulur...71 1/c) Def i, bir hak oldu u için sadece hak sahibi taraf ndan ileri sürülebilir...72 1/d) tiraz, hakk n do mad n veya sona erdi ini ifade eder...72

XIV 7. ALACAK VE TALEP KAVRAMLARI...72 I. GENEL OLARAK...72 II. KONULARI YÖNÜNDEN...73 III. DO Ufi ANLARI YÖNÜNDEN...76 IV. KAPSADIKLARI YETK LER YÖNÜNDEN...76 1. cra yoluyla takip yetkisi...76 2. Tazminat isteme hakk...76 3. Yenilik do uran haklar...77 4. Def i haklar...77 5. Tasarruf yetkisi...77 6. Fer i haklar...78 8. BORÇ VE SORUMLULUK...78 I. GENEL OLARAK...78 II. SORUMLULUK KAVRAMININ D ER ANLAMLARI...79 III. SORUMLULU A HAK M OLAN LKELER...79 1. Ferdi sorumluluk ilkesi...79 2. Aynî sorumluluk ilkesi...79 3. Tam sorumluluk ilkesi...80 4. K ymet itibariyle sorumluluk ilkesi...80 IV. SORUMLULUK TÜRLER...80 1. fiah s ile sorumluluk...80 2. Malvarl ile sorumluluk...80 a) S n rs z malvarl sorumlulu u(tam sorumluluk)...81 b) S n rl malvarl sorumlulu u...81 aa) Konu itibariyle s n rl malvarl sorumlulu u...81 bb) Miktar itibariyle s n rl malvarl sorumlulu u...82 9. EKS K (TAB Î) BORÇLAR...82 I. KAVRAM...82 II. EKS K BORÇLARIN ÖZELL KLER...83 III. EKS K BORÇLARIN ÇEfi TLER...83 1. Do ufltan eksik borçlar...83 a) Kumar ve bahisten do an borçlar...83 b) Evlenme tellall ndan do an ücret borçlar...85 c) Ahlâki ödevlerden do an borçlar...85

XV d) Malikin, iyiniyetli zilyet karfl s ndaki borcu...86 e) Sözleflmeden do an eksik borçlar...87 2. Geçici eksik borçlar...87 3. Sonradan eksik borçlar...87 a) Zamanafl m na u ram fl olan borçlar...87 b) Konkordato d fl nda kalan borç...88 10. BORCUN (ALACA IN) KONUSU: ED M...89 I. ED M KAVRAMI (LEISTUNGSBEGRIFF)...89 II. ED M F L - ED M SONUCU (LEISTUGSHANDLUNG- LEISTUNGSERFOLG...90 III. BORCUN KONUSU DIfiINDAK ED MLER...91 IV. ED M LE KAZANDIRMA ARASINDAK L fik...91 V. ED M N UNSUR VE fiartlari...92 1. Edim, hukuken korunan bir menfaat olmal d r...92 2. Edim imkans z olmamal d r...92 3. Edim hukuka ayk r olmamal d r...93 4. Edim genel ahlaka ve kiflilik haklar na ayk r olmal d r...93 5. Edim belirli veya belirlenebilir olmal d r...93 VI. ED M N ÇEfi TLER...94 1. Konular na göre edim çeflitleri...94 a) Yapma ve yapmama (kaç nma) edimleri...94 aa) Olumlu edim (verme ve yapma edimleri)...95 bb) Olumsuz edim (yapmama ve katlanma edimleri)...95 1/a) Yapmama edimi...95 1/b) Katlanma edimi...97 b) fiahsi edim maddi edim...97 aa) fiahsi edim (iflgörme edimi)...97 bb) Maddi edim (eflyaya iliflkin edim)...99 2. Sürelerine göre edim çeflitleri...99 a) Sürekli edimler...99 b) Ani (bir defal k) edimler...100 c) Dönemli (devri) edimler...100 3. Bölünmelerine göre edim çeflitleri...101 a) Bölünebilir edimler...101 b) Bölünemez edimler...101 4. Do urduklar sonuçlar n türüne göre edim çeflitleri...102

XVI a) Fiilî edim...102 b) Hukuki edim...102 c) Fiili ve hukuki edimler...102 5. Bir ferde veya toplulu a yap lan edimler...102 a) Ferde yap lan edim...102 b) Bir toplulu a yap lan edim...102 VII. PARÇA VE C NS BORÇLARI (STUCKSCHULD GATTUNGSSCHULD)...103 VIII. SEÇ ML K BORÇ (WAHLSCHULD)...104 kinci Bölüm BORCUN DO UMU 11. BORÇ L fik LER N N DO Ufi SEBEPLER (BORÇ L fik LER N N KAYNAKLARI)...107 B R NC KISIM HUKUK filemden DO AN BORÇLAR 12. HUKUK filem KAVRAMI...111 I. HUKUK filem N TAR F...111 II. HUKUK filem N UNSURLARI...112 1. Hukuki ifllemin kurucu unsurlar (Tatbestand des Rechtsgeschaefts)...112 a) rade aç klamas (Willensäusserung)...112 b) rade aç klamas na eklenmesi gereken di er (kurucu) unsurlar (olaylar)...113 2. Hukuki ifllemin etkinlik unsurlar (Wirksamkeitsvoraussetzungen)...114 III. HUKUK filem N HÜKÜM VE SONUÇLARI...116 IV. HUKUK filem KAVRAMI, SOYUT B R KAVRAMDIR...117 13. RADE AÇIKLAMASI ( RADE BEYANI VE RADE FAAL YET )...117 I. RADE AÇIKLAMASININ TANIMI...117 1. rade aç klamas kavram...117 2. rade aç klamas n n türleri...118 II. RADE BEYANININ UNSURLARI...119 1. rade Unsuru (Subjektif unsur)...119

XVII a) Fiil iradesi (Handlungswille)...119 b) fllem iradesi (muamele iradesi= Geshäftswille)...119 c) Beyan iradesi (Bildirme iradesi = Erklärungswille)...120 2. Beyan unsuru (Objektif unsur)...122 III. RADE BEYANININ ÇEfi TLER...123 1. Kullan lan vas taya göre beyan çeflitleri...123 a) Do rudan do ruya irade beyan...123 b) Dolayl irade beyan...123 2. Aç k veya kapal olmas na göre beyan çeflitleri...124 a) Aç k irade beyanlar...124 b) Kapal (z mnî) irade beyanlar...124 3. Yaz l ve sözlü olmas na göre beyan çeflitleri...128 4. Muhataba varmas gerekip gerekmemesine göre beyan çeflitleri...128 a) rade beyan n n yap lmas ve varmas (Abgabe und Zugang der Willenserklärung...128 b) Varmas gerekmeyen irade beyanlar...129 c) Varmas gerekli irade beyanlar...130 14. RADE BEYANLARININ YORUMU...134 I. YORUM KAVRAMI...134 II. YORUM TEOR LER...136 1. rade teorisi (Willenstheorie)...136 2. Beyan teorisi (Erklärungstheorie)...137 3. Güven teorisi (Vertrauenstheorie)...139 a) Genel bilgi...139 b) Klasik güven teorisi...140 c) Yeni güven teorisi (Güven teorisindeki yeni geliflmeler: Meram anlatma teorisi = Auslegungstheorie des Sichverständlichmachens)...141 aa) Genel bilgi...141 bb) Yeni güven teorisinin esaslar...142 cc) Meram anlatma teorisi...144 15. HUKUK filemler N D ER HUKUK F LLERDEN AYRILMASI...147 I. HUKUK OLAYLAR (JURISTISCHE TATSACHEN)...147 II. HUKUK F LLER (RECHTSHANDLUNGEN)...147 1. Hukuka ayk r fiiller...147 2. Hukuka uygun fiiller (Dar anlamda hukuki fiiller)...148

XVIII a) rade aç klamalar (Willensäusserungen)...148 aa) Hukuki ifllemler (Rechtsgeschäfte)...148 bb) Hukuki ifllem benzeri fiiller...148 cc) Maddi fiiller...150 b) Tasavvur (bilgi) aç klamalar (Vorstellungsäusserungen)...150 c) Duygu aç klamalar (Gefühläusserungen)...151 16. HUKUK filemler N ÇEfi TLER...151 I. HUKUK filem LE DÜZENLENEN HUKUK L fik N N KONUSUNA ( ÇER NE) GÖRE...151 II. HUKUK fileme KATILANLARIN SAYISINA GÖRE...152 1. Bir (tek) tarafl hukuki ifllemler...152 2. ki veya çok tarafl hukuki ifllemler...153 a) Genel olarak sözleflme ve karar...153 b) Sözleflme ile karar aras ndaki farklar...154 III. VAZLI- VAZSIZ OLUfiLARINA GÖRE...155 IV. HUKUK SONUÇLARINI MEYDANA GET RD KLER ANA GÖRE...156 1. Ölüme ba l tasarruflar...156 2. Sa lararas hukuki ifllemler...157 V. YAPTIKLARI ETK LERE GÖRE...158 1. Borçland r c ifllem (Verpflichtungsgeschäft)...158 2. Tasarruf ifllemi (Verfügungsgeschäft)...160 a) Kavram...160 b) Tasarruf iflleminin türleri...164 3. Borçland r c ifllem ile tasarruf ifllemi aras ndaki farklar...165 a) Genel olarak...165 b) Tasarruf yetkisi (Verfügungsmacht)...165 c) Öncelik ilkesi (Prioritätsprinzip)...166 VI. SEBEBE BA LI OLUP OLMAMALARINA GÖRE...166 17. KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI...167 I. KAZANDIRMA...167 1. Genel bilgi...167 2. Kazand rma çeflitleri...168 a) Tasarruf ifllemi ile yap lan kazand rmalar...168 b) Borçland r c ifllem ile yap lan kazand rmalar...169 c) Maddi fiiller ile yap lan kazand rmalar...169

XIX II. KAZANDIRMANIN (KAZANDIRICI filem N) SEBEB...169 1. fa sebebi (causa solvendi)...170 2. Alacak sebebi (causa credendi)...170 a) ade alaca na sahip olma amac...171 b) Rücu alaca na sahip olma amac...171 c) Bir karfl edim alaca na sahip olma amac...171 3. Ba fllama sebebi (causa donandi)...171 4. Teminat sebebi...172 5. Karma sebepler...172 III. KAZANDIRICI MUAMELEN N SEBEBE BA LILI I SORUNU...172 IV. BORÇ SÖZLEfiMELER NDE HUKUK SEBEP: ÖZELL KLE SOYUT BORÇ KRARI...177 1. Kavram...177 2. Soyut borç sözleflmelerinin çeflitleri...179 3. Soyut borç vaadinin (sözleflmesinin) flartlar...179 a) Bir sözleflme bulunmal d r...179 b) Sözleflme flekle tâbi de ildir...179 c) Sözleflmede borç vaadinin sebebi gösterilmemelidir...180 4. Soyut borç sözleflmelerinin hukuki niteli i ve sonuçlar...180 5. spat sorunu...184 18. SÖZLEfiMEDEN DO AN BORÇLAR...184 I. GENEL OLARAK SÖZLEfiME KAVRAMI...184 1. Sözleflme bir hukuki ifllemdir...185 a) Sözleflme olgusu=sözleflmenin kurucu unsurlar (Tatbestand des Vertrages)...186 b) Sözleflmenin hukuki sonuçlar...187 aa) Sözleflmenin inflai (kurucu) sonucu (Gestaltungswirkung)...187 bb) Sözleflmenin ba lay c sonucu (Abschlusswirkung)...188 2. Sözleflme, bir hukuki iliflkidir...188 II. AK T, SÖZLEfiME, BA IT VE MUAMELE KAVRAMLARI...189 III. SÖZLEfiME TÜRLER...189 1. Hukuki sonuçlar na göre sözleflme türleri...189 a) Borç sözleflmeleri (borçland r c sözleflmeler = Schuldverträge)...189 b) Tasarruf sözleflmeleri...189 c) Statü sözleflmeleri (Statusverträge)...190

XX 2. Ba ms z olup olmamalar na göre sözleflme türleri...190 3. Hukuk alanlar na göre sözleflme çeflitleri...190 a) fiahs n hukukuna giren sözleflmeler...190 b) Aile hukukuna giren sözleflmeler...190 c) Miras hukukuna giren sözleflmeler...190 d) Eflya hukukuna giren sözleflmeler...190 e) Borçlar hukukuna giren sözleflmeler...190 4. Borç sözleflmeleri (Borçland r c sözleflmeler = Schuldverträge)...191 a) Genel bilgi...191 b) Borç sözleflmelerinin türleri...192 aa) Kanunla düzenlenmifl olup olmamalar na göre...192 1/a) simli sözleflmeler (Nominatkontrakte)...192 1/b) simsiz sözleflmeler (Innominatkontrakte)...192 bb) Edim ilflikisine göre borç sözleflmelerinin türleri...193 1/a) Bir tarafa borç yükleyen sözleflmeler (einseitige Verträge)...193 1/b) ki tarafa borç yükleyen sözleflmeler (zweiseitige Verträge)...194 1/aa) Tam iki tarafa borç yükleyen sözleflmeler (vollkommen zweiseitige Verträge)...194 1/bb) Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleflmeler (unvollkommene zweiseitige Verträge)...194 1/cc) Çok tarafl sözleflmeler (mehrseitige Verträge)...195 cc) Zaman yönünden sözleflme türleri...196 1/a) Yal n sözleflmeler...196 1/b) Dönemli sözleflmeler...196 1/c) Sürekli sözleflmeler...196 dd) Özel sözleflme türleri...196 1/a) Çerçeve sözleflmeler...196 1/b) Üçüncü kifli yarar na sözleflmeler...197 1/c) ltihakî sözleflmeler...197 1/d) Genel ifllem flartlar n içeren sözleflmeler...197 1/e) R zai sözleflmeler-real sözleflmeler...199 1/aa) R zai sözleflmeler (Konsensualverträge)...199 1/bb) Real sözleflmeler (Realverträge)...200 1/f) Görüflmeli sözleflmeler...200 1/g) nançl sözleflmeler...200 ee) Elden ifllemler (Handgeschäfte)-Borç sözleflmeleri...200

XXI ff) fiekle ba l sözleflmeler-flekle ba l olmayan sözleflmeler...201 1/a) fiekle ba l sözleflmeler...201 1/b) fiekle ba l olmayan sözleflmeler...201 gg) vazl sözleflmeler-ivazs z sözleflmeler...202 hh) Kesin sözleflmeler-tesadüfi(bahta ba l ) sözleflmeler..202 19. SÖZLEfiMEN N KURULMASI (SÖZLEfiMEN N MEYDANA GELMES )..203 I. GENEL OLARAK...203 II. SÖZLEfiMEN N TARAFLARI...203 III. RADE BEYANLARININ UYGUNLU U...205 1. Uygunluk (Uyuflma, Anlaflma, Konsens) kavram...205 2. Uygunlu un kapsam...209 a) Genel bilgi...209 b) Sözleflmenin esasl noktalar...210 aa) Objektif esasl noktalar...210 bb) Sübjektif esasl noktalar...211 c) Sözleflmenin yan (ikinci derecedeki-tali) noktalar...213 3. Uyuflmazl k (Anlaflmazl k, Dissens)...215 a) Kavram...215 b) Uyuflmazl k türleri...215 aa) Aç k uyuflmazl k (offener Dissens)...215 bb) Gizli uyuflmazl k.(versteckter Dissens)...216 IV. RADE BEYANLARININ KARfiILIKLI OLMASI...218 1. Kavram...218 a) cap (Antrag, Offerte)...219 aa) Tan m ve hukukî niteli i...219 bb) cab n özellikleri...219 1/a) cap, karfl tarafa ulaflmal, ona varmal d r...220 1/b) cap, sözleflmenin objektif ve sübjektif yönden esasl bütün noktalar n kapsamal d r...220 1/c) cap, hukuki sebebi içermelidir...221 1/d) cab yapan ciddi olmal, icab yla ba lanmak niyetinde olmal d r...221 cc) cab n flekli...221 dd) cap ve icaba ça rma (icaba davet)...221 ee) cab n hüküm ve sonuçlar...224 1/a) cap sahibinin icab yla ba l olmas...224

XXII 1/b) Ba l l k süresi...224 1/aa) Süreli icap...224 1/bb) Süresiz icap...225 1/aaa) Haz rlar aras ndaki süresiz icap...226 1/bbb) Haz r olmayanlar aras ndaki süresiz icap...226 ff) cab n reddi...228 b) Kabul...228 aa) Kavram...228 bb) Aç k ve z mnî (kapal ) kabul beyan...229 cc) Kabulün tâbi oldu u flekil...231 dd) Kabulün hüküm ve sonuçlar...232 c) cap ve kabulün geri al nmas (Rücu=Widerruf)...232 d) cap sahibi veya kabul edenin (muhatab n) ölmesi, ehliyetini kaybetmesi...233 V. SÖZLEfiMEN N KURULDU U (MEYDANA GELD ) AN...234 1. Sözleflmenin meydana geldi i an aç klayan teoriler...234 a) Aç klama teorisi...234 b) Gönderme teorisi...234 c) Varma teorisi...234 d) Ö renme teorisi...235 2. Borçlar Kanununun kabul etti teori...235 a) Haz rlar aras nda...235 b) Haz r olmayanlar aras nda...235 VI. SÖZLEfiMEN N HÜKÜM VE SONUÇLARINI MEYDANA GET RD AN...235 1. Haz rlar aras nda...235 2. Haz r olmayanlar aras nda...235 20. SÖZLEfiMELERDE fiek L...236 I. TANIM VE AMAÇ...236 1. Tan m...236 2. Amaç...237 II. fiekl N FAYDA VE SAKINCALARI...237 1. fieklin faydalar...237 a) fiekil sözleflmeye kesinlik sa lar...237 b) fiekil sözleflmeye aç kl k getirir...237 c) fiekil flart, ispat, güvenlik ve kolayl getirir...238 d) fiekil, taraflar düflünmeye sevkeder...238

XXIII e) fiekil, aleniyet ve güven sa lar...238 f) fiekil, sözleflmenin yorumunu kolaylaflt r r...239 2. Sak ncalar...239 III. BORÇLAR HUKUKUNUN KABUL ETT S STEM...239 IV. fiekl N TÜRLER...240 1. Amaçlar na göre fleklin türleri...240 a) Geçerlik flart olarak flekil...240 aa) Kanuni flekil...240 bb) radi flekil...241 cc) fiekil mecburiyetinin kapsam...243 b) sbat flart olarak flekil...243 2. Yap l fl tarz na göre fleklin türleri...244 a) Adi yaz l flekil...244 aa) Genel bilgi...244 bb) Metin...245 cc) mza...246 1/a) Genel kural...246 1/b) Mümessil veya vekilin imzas...248 1/c) Bofla (beyaza) imza atmak...248 1/d) Kural n (elyaz s yla imzan n) istisnalar...250 1/aa) Bir alet vas tas yla (mekanik) imza atmak...250 1/bb) mza atamayanlar n el iflareti kullanmas..250 1/cc) Mühür kullan lmas...251 1/dd) Görme özürlülerin (âmâlar n) imza atmas..252 1/ee) Güvenli elektronik imza...252 1/f f) mza yeri...253 b) Mevsuf yaz l flekil...253 c) Resmi flekil...254 aa) Genel bilgi...254 1/a) Noter...254 1/aa) Düzenleme yoluyla (re sen düzenlenen) senet...255 1/bb) mza tasdiki (imza onaylamas )...255 1/b) Tapu sicil müdürü...256 1/c) Di er resmi makamlar...256 d) Resmi sicillere tescil...256 e) lân...257 f) Sözlü flekil...257

XXIV V. RESM S C L VE SENETLER N HÜKÜM VE SONUÇLARI...257 VI. KANUN fiekle BA LI SÖZLEfiMELER N DE fit R LMES...258 VII. KANUN fiekle BA LI SÖZLEfiMELER N ORTADAN KALDIRILMASI...259 VIII. fiek L fiartina UYMAMANIN SONUÇLARI...260 1. Butlan görüflü...260 2. Kendine özgü geçersizlik görüflü...262 3. Yokluk görüflü...264 4. Eksik borç görüflü...264 5. Fiili sözleflme görüflü...265 IX. fiek L NOKSANLI IYLA SAKAT SÖZLEfiMEN N BAfiKA B R HUKUK fileme DÖNÜfiMES...265 21. SÖZLEfiMEN N ÇER (AKD N MUHTEVASI)...267 I. SÖZLEfiME ÖZGÜRLÜ Ü (AK T SERBEST S ) VE SINIRLARI..267 1. rade özerkli i ( rade muhtariyeti=privatautonomie)...267 2. Sözleflme özgürlü ü (Akit serbestisi=vertragsfreiheit)...270 3. Sözleflme özgürlü ünün çeflitli anlamlar...270 a) Sözleflme yapma hürriyeti ( nikat serbestisi=abschlussfreiheit)...270 aa) Kural: Kurma (inikat) özgürlü ü...270 b) stisna: Sözleflme yapma mecburiyeti (Kontrahierungszwang)...271 aa) Genel bilgi...271 bb) Kanundan do an sözleflme yapma mecburiyeti...272 1/a) Özel hukuk kökenli kanunlardan do an sözleflme yapma mecburiyeti...272 1/b) Kamu hukuku kökenli kanunlardan do an sözleflme yapma mecburiyeti...274 1/aa) Kamu hizmetlerini ve baz hayati maddeleri sa lamak için öngörülen sözleflme yapma mecburiyeti...274 1/bb) Güdümlü ekonominin getirdi i sözleflme yapma mecburiyeti...275 1/cc) Fiilî tekel nedeniyle sözleflme yapma mecburiyeti veya tazminat ödeme borcu..275 cc) Hukuki ifllemden do an sözleflme yapma mecburiyeti: SÖZLEfiME YAPMA VAAD (ÖNAK T)...276

XXV 1/a) Tan m...276 1/b) Sözleflme yapma vaadinin (önakdin) flartlar...279 1/aa) Önakit, borçland r c bir iflleme, bir borç sözleflmesine iliflkin olmal d r...279 1/bb) As l sözleflmenin konusu yeter derecede belirli veya belirlenebilir olmal d r...280 1/cc) Sözleflme yapma vaadi, as l sözleflmenin ba l tutuldu u flekle uygun olarak yap lmal d r...280 1/dd) Sözleflme yapma vaadi, alacakl ya, vaad edenden vaadini yerine getirmesini isteme yetkisini vermelidir...281 1/ee) Önakdin konusu imkâns z, hukuka veya ahlâka ayk r olmamal d r...282 1/c) Sözleflme yapma vaadinin hüküm ve sonuçlar..282 1/aa) Önakit, taraflara as l sözleflmeyi yapma borcu yükler...282 1/bb) Vaad alacakl s, aynen ifa yerine tazminat davas da açabilir...283 c) Sözleflmenin di er taraf n seçme hürriyeti...284 d) Sözleflmeyi ortadan kald rma veya de ifltirme hürriyeti...284 e) fiekil hürriyeti...284 f) Sözleflmenin içeri ini düzenleme hürriyeti (Gestaltungsfreiheit, Inhaltsfreiheit)...284 aa) Genel ilke...284 bb) Düzenleme serbestisinin s n rlar...285 1/a) Sözleflmenin içeri inin hukuka ayk r olmas...286 1/aa) Genel bilgi...286 1/bb) Hukuka ayk r l n tesbiti (Emredici hukuk kurallar na ayk r l k)...287 1/cc) Sözleflmelerde görülen hukuka ayk r l k halleri...289 1/aaa) Hukuk düzeni bizzat sözleflmenin yap lmas n yasaklam flt r...289 1/bbb) Hukuk düzeni sözleflmede öngörülen edimi yasaklam flt r...290 1/ccc) Hukuk düzeni sözleflmenin amac n yasaklam flt r...290 1/ddd) Kanuna karfl hile...290

XXVI 1/b) Sözleflmenin içeri inin ahlâka ayk r olmas...291 1/aa) Genel olarak...291 1/bb) Ahlâka ayk r l k halleri...292 1/aaa) Bizzat sözleflmenin yap lmas ahlâka ayk r d r...292 1/bbb) Edim (Sözleflmenin içeri i) ahlâka ayk r d r:...293 1/ccc) Sözleflmenin amac ahlâka ayk r d r...294 1/c) Sözleflmenin içeri inin imkâns z olmas...295 1/aa) Genel bilgi...295 1/bb) mkâns zl n unsurlar :...295 1/aaa) Edim,bafllang çtan itibaren imkâns z olmal d r...295 1/bbb) Edim, objektif (mutlak) anlamda imkâns z olmal d r...295 II. SÖZLEfiME HÜRR YET N N MÜEYY DES : GEÇERS ZL K (HÜKÜMSÜZLÜK)...298 1. Yokluk ve geçersizlik kavramlar...298 a) Genel olarak...298 b) Yokluk (Sözleflmenin meydana gelmemesi)...298 c) Geçersizlik (Hükümsüzlük: Ungültigkeit: Unwirksamkeit)..299 aa) Eksiklik (Eksik Sözleflmeler = Unvollkommenheit, Unvollkommene Vertråge)...300 bb) Butlan (bât l sözleflmeler= Nichtigkeit, nichtige Verträge)...300 1/a) Genel olarak (tam) butlan...300 1/b) K smî butlan (Teilnichtigkeit)...303 1/aa) Genel bilgi...303 1/bb) K smî butlan n flartlar...304 1/aaa) Objektif flart...304 1/bbb) Subjektif flart...307 1/cc) Hukuki sonuçlar...308 cc) ptal ( ptal kabiliyeti= Anfechtung, Anfechtbarkeit)...309 22. RADE LE BEYAN ARASINDA STENEREK MEYDANA GET R LEN UYGUNSUZLUK...311 I. GENEL B LG...311 II. LAT FE BEYANI (SCHERZERKLAERUNG)...312

XXVII III. Z HN KAYIT (MENTALRESERVATION, GEHEIMER VORBEHALT)...313 IV. MUVAZAA (SCHEINGESCHAEFT, SIMULATION...315 1. Tarifi...315 2. Muvazaan n flartlar (unsurlar )...316 a) Görünürdeki (zahiri, muvazal ) ifllem (Scheingeschäft, simuliertes Geschäft)...316 b) Muvazaa anlaflmas (Simulationsabrede)...316 c) Gizli ifllem (Verdecktes, dissimuliertes Geschäft)...317 d) Aldatma kasd (Täuschungsabsicht)...317 3. Muvazan n çeflitleri:...318 a) Mutlak muvazaa...318 b) Nisbi muvazaa...318 aa) Genel bilgi...318 bb) Nisbi muvazan n çeflitleri...319 1/a) Sözleflmenin niteli ini de ifltiren muvazaa...319 1/b) Sözleflmenin konusunda veya flartlar nda yap lan muvazaa...319 1/c) Taraflar n flahs nda muvazaa...320 4. Muvazaan n taraflar aras ndaki hüküm ve sonuçlar :...321 a) Görünürdeki (Muvazal ) ifllemin hükümsüzlü ü...321 aa) Kural...321 bb) stisnalar...323 1/a) Alacak hakk n iyi niyetle yaz l borç ikrar na dayanarak iktisap eden kimse korunur:...323 1/aa) Alacak, hukuken geçerli bir flekilde iktisap edilmifl olmal d r:...324 1/bb) Alacak, yaz l bir borç ikrar na dayanarak kazan lm fl olmal d r...324 1/cc) Alacak, iyiniyetle temellük edilmifl olmal d r...324 1/b) Tapu sicilindeki kayda iyi niyetle güvenerek aynî hak iktisap eden kimse korunur...325 1/c) Dürüstlük kural...325 b) Gizli ifllemin hüküm ve sonuçlar...325 5. Muvazaan n isbat...328 a) Üçüncü kifliler yönünden...328 b) Taraflar yönünden...328 6. Tek tarafl hukuki ifllemlerde muvazaa...329

XXVIII 7. Muvazaan n mümkün olmad ifllemler...329 8. Muvazaan n benzer baz ifllemlerden fark...329 a) nançl ifllemden fark...329 aa) Genel bilgi...329 bb) Unsurlar...330 1/a) nanç anlaflmas...330 1/b) Devir (temlik) ifllemi...332 cc) nançl ifllemin hüküm ve sonuçlar...332 b) Nam müsteardan fark...334 c) Kanuna karfl hile...336 aa) Genel bilgi...336 bb) Kanuna karfl hilenin unsurlar...337 1/a) Bir ifllemin yap lmas emredici bir hukuk kural yla yasaklanmal d r...337 1/b) Kanunun izin verdi i baflka bir ifllem yap lmal d r...337 1/c) Taraflar n yapt klar ifllem, yasaklanan ifllemin do uraca sonucu meydana getirme e elveriflli olmal d r...337 cc) Kanuna karfl hilenin sonuçlar...337 dd) Kanuna karfl hilenin muvazaadan fark...337 23 RADE SAKATLI I (WILLENSMAENGEL)...337 I. GENEL B LG...337 II. RADE SAKATLI ININ ÇEfi TLER (OLUfiUM SAKATLI I- BEYAN SAKATLI I)...340 III. RADEY SAKATLAYAN SEBEPLER...340 1. Hata (Irrtum)...340 a) Kavram ve tan m...340 b) Hatan n çeflitleri...341 aa) Genel bilgi...341 bb) Saik hatas -beyan hatas...341 1/a) Saik hatas...342 1/aa) Genel bilgi:...342 1/bb) Saik hatas n n sonuçlar :...343 1/b) Beyan hatas :...343 1/aa) Beyan fiilinde hata (Irrtum über die Erklärungshandlung)...344 1/bb) Beyan muhtevas nda hata (Irrtum über den Inhalt der Erklärung; Inhaltsirrtum)..344

XXIX c) Esasl hata-esasl olmayan hata...344 1/a) Sözleflmenin niteli inde hata...346 1/b) Eflyan n ayn nda hata...346 1/c) fiahs n hüviyetinde (kimli inde) hata...347 1/d) Edim veya karfl edimin miktar nda hata...347 1/e) Temel hatas (Mevsuf saik hatas ), (Akdin lüzumlu vas flar nda hata; Grundlagenirrtum)...347 1/aa) Genel olarak...347 1/bb) Temel hatas n n hukuki niteli i...348 1/cc) Temel hatas n n unsurlar...349 1/aaa) Saik hatas...350 1/bbb) Subjektif unsur...350 1/ccc) Objektif unsur...350 1/dd) Uygulama halleri:...352 dd) Vas tan n hatas (yanl fl iletme)...354 c) Hatan n dürüstlük (do ruluk) kural na ayk r olarak ileri sürülememesi...355 d) Hata sebebiyle sözleflmenin iptali halinde hata edenin tazminat ödeme borcu...356 aa) Genel bilgi...356 bb) Karfl tarafa ödenecek tazminat n flartlar...356 1/a) Hata eden, kusurlu olmal d r...356 1/b) Karfl taraf (muhatap), hata edenin hataya düfltü ünü bilmemeli veya bilebilecek durumda olmamal d r...356 1/c) Ödenecek zarar, kural olarak menfi zarard r...357 2. Hile (aldatma: absichtliche Täuschung)...358 a) Genel olarak:...358 b) Hilenin unsurlar :...359 aa) Aldatma fiili:...359 bb) Aldatma (hile) kasd :...360 cc) lliyet ba :...361 c) Üçüncü flahs n hilesi:...361 d) Zarar n tazmini:...362 e) Hileyi ispat:...363 3. krah (Korkutma):...363 a) Kavram:...363 b) krah n unsurlar :...364 aa) Sözleflmeyi yapan kimseye veya yak nlar na yönelmifl bir tehlike söz konusu olmal d r...364

XXX bb) Tehlike a r ve derhal meydana gelecek nitelikte olmal d r:...365 cc) Tehdit hukuka ayk r olmal d r:...366 dd) krah ile sözleflmenin kurulmas aras nda illiyet ba bulunmal d r:...367 c) Üçüncü flahs n ikrah nda tazminat:...367 IV. SÖZLEfiMEN N KURULMASI LE RADE SAKATLI I, ÖZELL KLE HATA ARASINDAK L fik...368 V. RADE SAKATLI ININ SONUÇLARI...369 1. ptal hakk...369 2. ptal hakk n n kullan lmas...372 3. ptalin sonuçlar...374 4. ptal hakk ndan feragat (Sözleflmeye=Akde icazet)...375 24. GAB N (AfiIRI FAYDALANMA)...377 I. GENEL B LG...377 II. GAB N N UNSURLARI...378 1. Objektif unsur...378 2. Sübjektif unsur...379 a) Zarar gören taraf n özel (zay f) durumu...379 aa) Muzayaka hali...379 bb) Hafiflik...380 cc) Tecrübesizlik...380 b) Sömürme (yararlanma) kasd :...380 III. GAB N N SONUÇLARI:...381 1. Sözleflmenin iptali:...381 2. Edimlerin geri verilmesi:...382 3. Tazminat:...382 25 SÖZLEfiMELERDE TEMS L...383 I. TEMS L KAVRAMI:...383 1. Genel bilgi:...383 2. Temsili aç klayan teoriler:...385 a) fllem sahibi teorisi:...385 b) Birlikte ifllem teorisi:...385 c) Temsil teorisi:...385

XXXI II. TEMS L N ÇEfi TLER :...386 1. Do rudan do ruya temsil-dolayl temsil:...386 a) Do rudan do ruya temsil:...386 b) Dolayl temsil:...388 2. Aktif temsil-pasif temsil...389 3. radi temsil-kanunî temsil:...389 a) radi temsil:...389 b) Kanunî temsil:...389 III. RAD TEMS L N fiartlari:...390 1. Baflkas ad na hareket:...390 2. Temsil yetkisi:...393 a) Genel bilgi:...393 b) ç temsil-d fl temsil yetkisi:...394 aa) ç temsil yetkisi:...394 bb) D fl temsil yetkisi:...394 c) Temsil yetkisinin ba l oldu u flekil:...396 d) Mümessilin ehliyeti...396 e) Temsil yetkisinin ba ms zl (soyutlu u):...397 IV. TEMS L YETK S N N KAPSAMI:...399 1. Genel bilgi:...399 2. Temsil yetkisi ve talimat...403 V. TEMS L L fik S NDE BAZI ÖZEL DURUMLAR...404 1. Mümessilin kendi kendisiyle sözleflme yapmas :...404 2. Çift temsil iliflkisi:...404 VI. TEMS L YETK S N N SONA ERMES :...405 1. Genel olarak:...405 a) Temsil yetkisinin k smen veya tamamen geri al nmas (Tam veya k smî azil):...405 b) stifa:...407 c) Ölüm, gaiplik karar, fiil ehliyetinin kayb :...407 d) flâs:...408 e) Tüzel kiflili in sona ermesi:...408 f) Yetki verilen sürenin veya iflin bitmesi:...408 2. Sona ermenin hüküm ve sonuçlar :...408 VII. YETK S Z TEMS L:...410 1. Genel bilgi:...410 2. Yetkisiz temsilin sonuçlar :...411

XXXII a) Temsil olunanla üçüncü kifli aras ndaki hukukî durum:...412 aa) Genel olarak temsil olunan n durumu:...412 bb) Temsil olunan n sözleflmeye icazet (onay) vermesi...412 cc) Üçüncü kiflinin durumu:...414 dd) stisnai haller:...415 b) Mümessil ile üçüncü kifli aras ndaki durum...415 c) Mümessil ile temsil olunan aras ndaki durum:...417 26. TEK TARAFLI HUKUK filemlerden DO AN BORÇLAR LÂN SURET YLE YAPILAN VAADLER...417 I. GENEL B LG :...417 II. LÂN SURET YLE YAPILAN VAAD N ÇEfi TLER :...418 1. Aleni mükâfat vaadi:...418 2. Mükâfatl müsabaka (Ödüllü yar flma):...418 III. LÂN SURET YLE VAAD N HUKUK N TEL :...418 IV. LÂN SURET YLE VAAD N fiartlari:...420 1. lân (duyuru) yap lm fl olmal d r:...420 2. Bir edim gösterilmifl olmal d r:...420 3. Vaad edenin edimin ifas nda bir menfaati bulunmal d r:...421 4. Bir ödül gösterilmelidir:...421 V. LÂN SURET YLE VAAD N HÜKÜM VE SONUÇLARI:...421 1. fa edilmenin hüküm ve sonuçlar :...421 2. Vaad edenin vaadinden dönmesi:...422 27. SÖZLEfiMEN N YORUMLANMASI, TAMAMLANMASI VE UYARLANMASI...422 I. SÖZLEfiMEN N YORUMLANMASI:...422 1. Tan m:...422 2. Sözleflmenin yorumlanmas n n (yorum uyuflmazl n n) flartlar...424 a) Sözleflme kurulmufl olmal d r:...424 b) Taraflar, sözleflmenin içeri ini farkl flekilde anlamal d r:...425 c) Hâkim, taraflar n birbirine uygun gerçek ve farazi iradelerini araflt r p bulmal d r:...426 3. Sözleflmenin yorumlanmas n n sonuçlar...426 4. Yorum araçlar...427 a) Asli yorum araçlar...427 b) Tamamlay c yorum araçlar...427

XXXIII 5. Yorum kurallar...428 a) Genel yorum kurallar...428 aa) Geçmifle dönük (ex tunc) yorum kural...428 bb) Dürüstlü e (iyiniyete) dayal yorum kural...428 aaa) Objektif yorum ilkesi...429 bbb) Güven ilkesi:...429 cc) Tümsel yorum kural :...429 dd) Lâfzî yorum yasa kural :...429 ee) Beyan kaleme alan aleyhine yorum kural :...429 ff) Sözleflmenin korunmas lehine yorum kural :...430 gg) Düzenleyici kurallardan sapan anlaflmalar n dar yorumlanmas kural...430 hh) Borçlu lehine yorum kural :...430 6. fiekle ba l sözleflmelerde yorum:...430 II. SÖZLEfiMEN N TAMAMLANMASI...431 1. Tan m...431 2. Sözleflmenin tamamlanmas n n çeflitleri...432 a) Sözleflmenin taraflarca tamamlanmas ( radi tamamlama)...432 b) Sözleflmenin düzenleyici kurallarla tamamlanmas (Kanunî tamamlama)...432 c) Sözleflmenin hâkim taraf ndan tamamlanmas :...433 aa) Sözleflmenin hâkim taraf ndan tamamlanmas n n flartlar...433 aaa) Geçerli olarak kurulmufl bir sözleflme olmal d r:...433 bbb) Taraflar sözleflmenin içeri ini oluflturan hukuki sorunlardan birini, özellikle sözleflmenin yan noktalar n düzenlememifl, bofl b rakm fl olmal d rlar:...434 1/a) Taraflar, sözleflmenin ikinci derecedeki bir noktas n bofl b rakm fl olmal d rlar:...434 1/aa) Taraflar sözleflmeyi yaparken bunun içeri ini oluflturan yan noktalardan birini hiç düflünmemifllerdir:...434 1/bb) Taraflar yan noktay görüflmüfller, ancak bir anlaflmaya varamam fllard r:...434 1/cc) Taraflar yan nokta üzerinde anlaflma flart n sakl tutarak bunu ileriye b rakm fllard r:...435

XXXIV 1/b) Esasl noktalardaki boflluklar:...435 1/aa) Sözleflmenin objektif esasl noktalar ndaki boflluk:...435 1/bb) Sözleflmenin sübjektif esasl noktalar ndaki boflluk:...436 III. SÖZLEfiMEN N DE fien fiartlara UYARLANMASI:...436 1. Tan m...436 2. Uyarlama çeflitleri...438 a) radî (Sözleflmeye dayal ) uyarlama...439 b) Kanunî uyarlama...439 c) Sözleflmenin, de iflen flartlara hâkim taraf ndan konulan kurallarla uyarlanmas...440 aa) Genel bilgi...440 bb) fiartlar...440 aaa) Sözleflmede uyarlama bofllu u olmal d r...440 bbb) Hâkim, sözleflmeyi de iflen flartlara kendi koydu u kurallarla uyarlamal d r...440 ccc) Uyarlamay engelleyen bir durum olmamal d r...441 ddd) Edimler henüz ifa edilmemifl olmal d r...441 cc) Uyarlaman n sonuçlar...441 K NC KISIM DO RUDAN DO RUYA KANUNDAN DO AN BORÇLAR 28. GEN fi ANLAMDA HAKSIZ F LDEN DO AN BORÇLAR: SORUMLULUK HUKUKU...443 I. SORUMLULUK KAVRAMI, SORUMLULUK HUKUKUNA L fikln GENEL B LG VE LKELER...444 1. Sorumluluk kavram...444 2. Sorumluluk hukukunun çeflitli anlamlar...444 a) Genifl anlamda sorumluluk hukuku...445 b) Dar anlamda sorumluluk hukuku...445 c) En dar anlamda sorumluluk hukuku...445 3. Sorumluluk sebepleri (sorumluluk ilkeleri)...445 a) Kusur...446 b) Sözleflme...446 4. Hukuki sorumlulu un türleri...447 a) Kusur sorumlulu u (dar anlamda haks z fiil sorumlulu u)...447

XXXV b) Sebep sorumlulu u...449 aa) Genel bilgi...449 bb) Sebep sorumlulu unu gerektiren nedenler...449 1/a) Teknik geliflmeler...449 1/b) Kusurun yetersizli i...450 1/c) Sebep sorumlulu unu gerektiren f kirler...451 1/aa) Hakkaniyet fikri...451 1/bb) Tehlike fikri...451 1/cc) Hâkimiyet f kri...451 cc) Sebep sorumlulu unun türleri...452 1/a) Ola an sebep sorumlulu u (einfache Kausalhaftung)...452 1/b) Tehlike sorumlulu u...454 1/aa) Genel bilgi...454 1/bb) Tehlike kavram...456 1/cc) Tehlike sorumlulu unun düzenlenmesi...457 c) Hukuka uygun müdahaleden do an sorumluluk: (Fedakârl n denklefltirilmesi ilkesi)...458 5. Sözleflme d fl sorumluluk-sözleflme sorumlulu u kavramlar...460 6. Sorumluluk hukukunun tarihi geliflimi...461 a) K sas ilkesi...461 b) Hukukî sorumlulu un cezai sorumluluktan aynlmas...462 c) Kusur sorumlulu u ilkesinin kabulü...462 d) Sebep (objektif, kusursuz) so umlulu un kabulü...462 7. Sorumluluk hukukundaki yeni geliflme ve e ilimler: Sorumluluk ve sigorta fikri...463 8. Sorumluluk hukukunun amaçlar...466 a) Zarar denklefltirme (giderme, karfl lama) amac...466 b) Zarar önleme amac...466 c) Tazminat talebinde ihlâl edilen hakk n devam (takibi) amac...467 29. KUSUR SORUMLULU U (HAKSIZ F L SORUMLULU U)...468 I. GENEL B LG...468 II. HAKSIZ F L N UNSURLARI...468 1. Davran fl (Fiil; Hareket; Verhalten)...468 a) Davran fl kavram ve bunun sorumluluktaki rolü....468 b) Davran fl n tan m ve unsurlar...468

XXXVI c) Davran fl n çeflitleri...469 aa) Olumlu davran fl (fiil, eylem, bir fley yapma, Handlung, positives Tun, Verhalten)...469 bb) Olumsuz davran fl (yapmama, içtinap = Unterlassung, negatives Verhalten)...470 2. Zarar (Schaden)...472 a) Genel olarak zarar kavram....472 b) Maddi zarar n tan m ve unsurlar...473 aa) Malvarl...473 bb) Malvarl n n eksilmesi...474 cc) Azalman n irade d fl maydana gelmesi...476 c) Maddi zarar n çeflitleri...477 aa) Fiilî zarar (Damnun emergens)...477 bb) Yoksun (mahrum) kal nan kâr (lucrum cessans)...478 cc) fiahsa verilen zarar (Personenschaden)...479 dd) fieye verilen zarar (Sachschaden)...480 ee) Di er zararlar (sonstige Schäden)...480 ff) Do rudan do ruya zarar-dolayl zarar: Özellikle "Takip eden veya refakat eden zarar"...480 gg) Menf zarar- Müsbet zarar...482 hh) Somut (müflahhas) zarar-soyut (mücerret) zarar...482 d) Manevi zarar (ideeller, immaterieller Schaden)...482 e) Zarar n nitelikleri...487 3. Uygun illiyet ba...487 a) lliyet ba kavram...487 b) Felsefî sebep kavram...488 c) Tabiî (mant ki) sebep kavram...489 d) Felsef veya tabiî sebep kavramlar n n yetersizli i...489 e) Hukukî sebep kavram ve illiyet teorileri...489 aa) fiart teorisi (fiartlar n eflitli i veya zorunlu flart teorisi)...490 1/a) Teorinin aç klanmas...490 1/b) Teorinin elefltirilmesi...491 1/aa) fiart teorisi flart kavram ile sebep kavram n birbirine kar flt rmaktad r...491 1/bb) Sonucu meydana getiren flartlar bütününden her biri sebep say ld takdirde sorumluluk s n rs z bir flekilde geniflletilmifl olur...491 1/cc) fiart teorisinin, iddia edildi i gibi, objektif de il, sübjektif bir takdir unsurunu içerdi i de belirtilmektedir...491

XXXVII 1/dd) Hukukta yaln z flart teorisinin illiyet teorisi oldu u, buna karfl l k di er teorilerin bir sorumluluk teorisi oldu u görüflüne de kat lmak zordur...491 bb) Uygun illiyet ba teorisi...492 1/a) Teorinin aç klanmas...492 1/aa) Uygun sebep veya uygun illiyet ba n n tan m...492 1/bb) Teorinin görev ve amac...493 1/cc) Uygun illiyet teorisinin hareket noktas...493 1/dd) Uygunluk kavram n n tesbit ve de erlendirilmesi...494 1/aaa) Sonucun genellefltirilmesi (tan mlanmas )...495 1/bbb) fiart n genellefltirilmesi (tan mlanmas )...500 1/aaaa) Sübjektif olarak önceden tahmin görüflü...501 1/bbbb) Objektif olarak önceden tahmin görüflü...501 1/cccc) Rümel'in objektif olarak sonradan tahmin (de erlendirme) görüflü...502 1/b) Teorinin elefltirilmesi...504 1/aa) Uygun illiyet kavram kesin ve belirli bir kavram de ildir...504 1/bb) Uygun illiyet kavram keyifli e yol açmaktad r...504 1/cc) Uygun illiyet teorisi, ihtimal hükmü gibi kat bir kritere dayanmaktad r...504 1/dd) fiart teorisine dönüfl tenkidi...504 1/ee) lliyet kavram yla kusur kavram n n kar flt r lmas tenkidi...504 1/ff) Kusur sorumlulu unda uygun illiyet teorisine lüzum olmad tenkidi...505 1/gg) Uygun illiyet teorisi, zararvereni fevkalâde (anormal) sonuçlardan sorumlu tutmaktad r...505 1/c) Elefltirilere cevaplar...505

XXXVIII f) Sebeplerin çoklu u...505 aa) Ortak illiyet (gemeinsame Kausalität)...506 bb) Yar flan illiyet (konkurrierende Kausalität)...507 cc) Seçimlik illiyet (alternative Kausalität)...508 g) Birden çok sebepten yaln z birinin zarar do urmas...510 aa) Farazî illiyet veya önüne geçilen illiyet...510 bb) lliyet ba n n kesilmesi (Unterbrechung des Kausalzusammenhangs)...515 1/a) Genel bilgi...515 1/b) Terim sorunu...517 1/c) lliyet ba n kesen sebepler...517 1/aa) Mücbir sebep (höhere Gewalt, force majeure)...518 1/aaa) Tarifi...518 1/bbb) Mücbir sebebin unsurlar...519 1/aaaa) Bir olay...519 1/bbbb) Haricilik...520 1/cccc) Bir davran fl normunun veya borcun ihlâli...520 1/dddd) lliyet ba...520 1/eeee) Kaç n lmazl k...521 1/ffff) Öngörülmezlik...522 1/ccc) Mücbir sebebin hükümleri...523 1/bb) Zarar görenin kusuru...523 1/cc) Üçüncü kiflinin kusuru...526 4. Kusur...529 a) Kusurun tan m...529 b) Kusur teorileri...530 aa) Subjektif kusur teorisi...530 bb) Objektif (objektiflefltirilmifl) kusur teorisi...531 c) Sorumluluk hukukunda kusurun rolü...532 d) Kusurun objektif ve sübjektif yönü...533 aa) Kusurun objektif yönü...533 bb) Kusurun sübjektif yönü=sorumluluk ehliyeti (Ay rt etme gücü)...533 e) Kusurun çeflitleri...535 aa) Kasd (vorsatz)...535 1/a) Tan m ve unsurlar...535 1/b) Kasd n konusu...536

XXXIX bb) hmal...537 1/a) Kavram ve tan m...537 1/b) Gösterilecek özenin ölçü ve derecesi...538 f) hmalin türleri...540 aa) Genel olarak...540 bb) A r ihmal...540 cc) Hafif ihmal...541 dd) Orta ihmal...541 g) fiuurlu ihmal-fiuursuz ihmal...541 h) Kusuru ispat yükümlülü ü...541 i) Kusur aç s ndan ceza hukukuyla sorumluluk hukuku aras ndaki iliflki...541 j) Zarargörenin kusuru...542 k) Üçüncü kiflinin kusuru...544 5. Hukuka ayk r l k (Rechtswidrigkeit-Widerrechtlichkeit)...544 a) Genel bilgi...544 b) Hukuka ayk r l aç klayan teoriler...545 aa) Sübjektif teori...545 bb) Objektif teori...545 c) Hukuka ayk r l n tan m ve unsurlar...547 aa) Tan m...547 bb) Hukuka ayk r l n unsurlar...549 1/a) Hukuka ayk r l n olumlu unsuru...549 1/aa) hlal edilen norm kamu hukuku veya özel hukuk kökenli bir davran fl kural olabilir...549 1/bb) hlal edilen norm yaz l ve yaz l olmayan davran fl kural olabilir...550 1/aaa) Yaz l davran fl kurallar...550 1/bbb) Yaz l olmayan davran fl kurallar..551 1/aaaa) Tehlike kural (Gefahrensatz)...551 1/bbbb) Di er kurallar...552 1/cc) hlal edilen norm emredici bir davran fl kural olmal d r...553 d) BK. mad. 41/I e göre hukuka ayk r l k teflkil eden haller...553 aa) Temel koruma normlar ile do rudan do ruya korunan hukukî varl klar n ihlali (Mutlak haklar n ihlali)...553

XL bb) Hukukça korunan (di er) menfaatlerin veya özel koruma normlar n n ihlali: Normun koruma amac ve hukuka ayk r l k ba teorileri...556 cc) Ahlâka ayk r bir fiil ile kasden baflkas na zarar verme...560 1/a) Genel bilgi...560 1/b) BK. m. 41/II nin uygulama flartlar...561 1/aa) Ahlâk kurallar na ayk r bir davran fl olmal d r...561 1/bb) Zarar kasden verilmifl olmal d r...561 1/cc) Bir zarar do mufl olmal d r...561 e) Hukuka uygunluk sebebleri...562 aa) Genel olarak...562 bb) Hukuka uygunluk sebeblerinin çeflitleri...563 1/a) Kamu yetkisinin kullan lmas (Kamu menfaatinin üstünlü ü...563 1/b) Özel hukuktan do an bir hakk n kullan lmas...563 1/c) Zarar görenin (ma durun) zarara raz olmas...564 1/d) Vekâletsiz ifl görme...566 1/e) Meflru savunma (Notwehr)...567 1/aa) Meflru savunman n flartlar...567 1/aaa) Meflru savunmada bulunan kiflinin kendisinin veya üçüncü bir kiflinin flah s veya malvarl na karfl yönelmifl bir sald r olmal d r...567 1/bbb) Sald r devam etmelidir...568 1/ccc) Sald r hukuka ayk r olmal d r...568 1/ddd) Savunma ile sald r aras nda uygun bir denge (orant ) olmal d r...568 1/eee) Savunma fiili sald rgana karfl kullan lmamal d r...569 1/bb) Meflru savunman n hüküm ve sonuçlar...569 1/f) Zaruret hali (Notstand)...569 1/aa) Zaruret halinin flartlar...570 1/aaa) fiahsa veya mala yönelmifl bir zarar veya derhal meydana gelecek bir tehlike mevcut olmal d r...570 1/bbb) Zarar veya tehlikenin kayna, mal na zarar verilecek kifli olmamal d r...570

XLI 1/ccc) Zarar veya tehlike dolay s yla sadece üçüncü bir kiflinin mal na zarar verilmifl olmal d r...570 1/ddd) Önlenecek zarar veya tehlike ile kiflinin mal na verilecek zarar aras nda uygunluk (denge) olmal d r...570 1/eee) Zarar veya tehlikeden kurtulma, üçüncü kiflinin mal na zarar vermeden mümkün olmayacak nitelikte olmal, yani kaç n lmaz olmal d r...570 1/bb) Zaruret halinin hüküm ve sonuçlar...571 1/g) Kendi hakk n korumak için kuvvet kullanma (Selbsthilfe)...571 1/aa) fiartlar...571 1/aaa) Bir hakk n korunmas...571 1/bbb) Yetkili organlar n zaman nda mümkün olmamal d r...571 1/ccc) Hakk n korunmas için baflka imkan mevcut olmamal d r...572 1/ddd) Kuvvet kullanma uygun ve dengeli olmal d r...572 1/bb) Sonuçlar...572 f) Yapmama fiillerinde (Olumsuz davran fllarda) Hukuka ayk r l k...572 g) Kusur ve hukuka ayk r l kavramlar aras ndaki farklar...572 30 SEBEP SORUMLULU U (KAUSALHAFTUNG)...573 I. SEBEP SORUMLULU UNUN TÜRLER...573 II. OLA AN SEBEP SORUMLULU U (GEWÖHNL CHE KAUSALHAFTUNG)...573 1. Genel bilgi...573 2. Ola an sebep sorumlulu u halleri...574 a) Adam çal flt ran n sorumlulu u ( stihdam edenin sorumlulu u)...574 aa) Genel bilgi...574 bb) Sorumlulu un niteli i...575 cc) BK. m. 55 ve BK. m. 100 aras ndaki iliflki...576 dd) Sorumlulu un flartlar...578

XLII 1/a) Genel flartlar...578 1/aa) Zarar...578 1/bb) Uygun illiyet ba...578 1/cc) Hukuka ayk r l k...578 1/b) Özel flartlar...579 1/aa) Çal flt ranla yard mc kifli aras nda bir çal flt rma (Ba ml l k) iliflkisi olmal d r...579 1/bb) Zarar, yard mc n n ifli gördü ü s rada hukuka ayk r bir davran fl yla meydana gelmelidir...582 1/cc) Adam çal flt ran kurulufl kan t (beyyinesi) getirememifl olmal d r...584 1/aaa) Yard mc kiflinin seçiminde gerekli özenin gösterilmifl olmas...585 1/bbb) Talimat vermede gerekli özenin gösterilmifl olmas...585 1/ccc) Denetlemede gerekli özenin gösterilmifl olmas...585 1/ddd) lliyet ba n n kesilmesi (sorumluluktan kurtulma)...586 ee) Adam çal flt ran n yard mc kifliye rücuu...587 ff) Memur ve di er kamu görevlilerinin üçüncü kiflilere vermifl olduklar zararlardan devletin sorumlulu u...588 1/a) Genel bilgi...588 1/b) Devletin sorumlulu unun flartlar...589 1/aa) Sorumlulu un süjesi...589 1/bb) Zarar...589 1/cc) Kusur...589 1/dd) Hukuka ayk r l k...590 1/ee) Zarar, memur veya di er kamu görevlisinin yetkilerini kullan rken veya görevlerini yerine getirirken meydana gelmifl olmal d r...590 1/c) Devletin, memur ve kamu görevlisine rücuu...594 b) Hayvan tutucusunun sorumlulu u...594 aa) Genel bilgi ve sorumlulu un niteli i...594

XLIII bb) Sorumlulu un flartlar...594 1/a) Genel flartlar...595 1/aa) Zarar...595 1/bb) Uygun illiyet ba...595 1/cc) Hukuka ayk r l k...595 1/b) Özel flartlar...595 1/aa) Hayvan tutma iliflkisi (Sorumlu kifli)...595 1/bb) Zarar, bir hayvan hareketinden (fiilinden) do mufl olmal d r...596 1/cc) Hayvan tutucu kurtulufl kan t getirememifl olmal d r...598 cc) Hayvan tutucusunun rücu hakk...599 dd) Tafl nmaz zilyedinin hayvan hapis ve öldürme hakk...599 c) Ev baflkan n n sorumlulu u...600 aa) Genel bilgi ve sorumlulu un niteli i...600 bb) Sorumlulu un flartlar...601 1/a) Sorumlulu un genel flartlar...601 1/aa) Zarar...601 1/bb) Uygun illiyet ba...601 1/cc) Hukuka ayk r l k...601 1/b) Sorumlulu un özel flartlar...602 1/aa) Ev baflkanl iliflkisi...602 1/bb) Ev baflkanl iliflkisi bulunmal d r...602 1/cc) Zarar küçü ün, mahcurun, ak l hastas veya ak l zay f n n davran fl sebep olmal d r...604 1/dd) Kurtulufl kan t getirilmemifl olmal d r...604 cc) Aile baflkan n n rücu hakk...606 d) Ay rt etme gücünü haiz olmayan kiflilerin verdi i zarardan sorumluluk...606 aa) Genel bilgi ve sorumlulu un niteli i...606 bb) Sorumlulu un flartlar...607 1/a) Sorumlulu un genel flartlar...607 1/b) Sorumlulu un özel flartlar...607 1/aa) Zarar, failin, temyiz kudretinden yoksun oldu u s rada verilmifl olmal d r...607 1/bb) Özel durumlar, bilhassa hakkaniyet, tazminat verilmesini hakl göstermelidir...608

XLIV e) Yap eseri (Bina ve di er infla eseri) malikinin sorumlulu u...608 aa) Genel bilgi, sorumlulu un niteli i...608 bb) Sorumlulu un flartlar...610 1/a) Genel flartlar:...610 1/aa) Zarar...610 1/bb) Uygun illiyet ba...611 1/cc) Hukuka ayk r l k...611 1/b) Sorumlulu un özel flartlar...611 1/aa) Sorumlu ile yap eseri aras nda mülkiyet iliflkisi bulunmal d r...611 1/bb) Bir yap eseri (bina veya di er bir infla eseri) mevcut olmal d r...613 1/aaa) Yap eseri kavram...613 1/bbb) Yap eserinin yap l fl bozuk veya bak m eksik olmal d r...616 1/ccc) Kanun, malike kurtulufl kan t getirme hakk tan mam flt r...618 cc) Malikin rücu hakk...618 dd) Zarar tehlikesini önleme (Güvenlik tedbirleri)...619 f) Tafl nmaz (Gayrimenkul) malikinin sorumlulu u...619 aa) Genel bilgi ve sorumlulu un niteli i...619 bb) Sorumlulu un flartlar...622 1/a) Sorumlulu un genel flartlar...622 1/aa) Bir zarar do mufl olmal d r...622 1/bb) Zarar ile taflk n kullanma aras nda uygun illiyet ba bulunmal d r...623 1/cc) Taflk n kullanma hukuka ayk r olmal d r...623 1/b) Sorumlulu un özel flartlar...623 1/aa) Müspet flartlar...623 1/aaa) Tafl nmaz mal üzerinde bir ayni hak olmal d r...623 1/bbb) Taflk n bir kullanma söz konusu olmal d r...626 1/bb) Menfi flartlar (sorumluluktan kurtulma)...630 1/aaa) Kurtulufl kan t...630 1/bbb) lliyet ba n n kesilmesi...630