A) TEMEL KAVRAMLAR ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI Eğitim? Öğrenme? Öğretme? Öğretim? Eğitim Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istenilen yönde (eğitimin amaçlarına uygun) değişme meydana getirme sürecidir. Öğretim Eğitim kurumlarında belirli hedefler doğrultusunda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetlerinin tümüne verilen isimdir. 1
ÖĞRENME Günümüzde psikolog ve eğitimcilerin büyük bir bölümü öğrenmeyi yaşantı ürünü olan, kalıcı izli davranış değişikliği olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre öğrenmenin üç temel özelliği vardır: Bunlar; a) Öğrenme sonucu mutlaka bir davranış değişikliği meydana gelir. b) Öğrenme yaşantı ürünüdür. c) Öğrenme kalıcı izlidir. eğitim öğretim öğrenme Davranış : Bireylerin, başkaları tarafından doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak gözlenebilen etkinliklerine davranış denir. Üç tür davranış vardır. 1.Doğuştan gelen davranışlar 2.Gelip geçici davranışlar 3.Sonradan öğrenilen davranışlar Eğitim Teknolojisi? Öğretim Teknolojisi? Teknoloji? Bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanmasıdır. Bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. alanlardaki sorunlara uygulanması 2
En genel tanımı ise; Teknoloji, bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir. Öğretim Teknolojisi İnsanların nasıl öğrendiği hakkındaki bilgilerimizin öğretme ve öğrenme problemlerinin çözümü için uygulanmasıdır. Geleneksel öğretim araçları (öğretmen, kitap ve yazı tahtası) dışında öğretimsel amaçlar için kullanılabilecek kitle iletişim araçlarıdır. Belirlenen hedeflere göre daha etkili bir öğretim sağlamak amacıyla, öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı, insan ve maddi kaynakları birlikte kullanarak, öğretme ve öğrenme süreci bütününün belirli özel hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir. Öğretim teknolojilerinin amacı; eğitimi daha üretken ve daha bireysel yapmak, daha bilimsel bir öğretim sağlamak ve herkesin ulaşabildiği, eşitliği öngören, daha güçlü ve daha hızlı bir öğretime ulaşmak olarak ifade edilebilir. Öğretim teknolojisi, öğrenme sürecini geliştirmek için oluşturulan her türlü sistemi, tekniği ve yardımı içermektedir. Böyle bir yapıda şu dört önemli özellik önemlidir. 1. Öğrencinin ulaşması hedeflenen amaçların tanımlanması 2. Konunun öğretim ilkelerine göre incelenip, öğrenilmeye uygun şeklide yapılandırılması, 3. Konunun aktarılabilmesi için uygun materyalin seçilip kullanılması, 4. Dersin ve derste kullanılan araçların etkililiğini ve öğrencilerin başarı durumlarını değerlendirmek için uygun değerlendirme yöntemlerinin kullanılması. Eğitim Teknolojisi Öğretim Teknolojisi Eğitim Öğretim (Tanımları) İnsanın öğrenme olgusunun tüm yönlerini içeren problemlerin sistematik olarak analiz etmek, bunlara çözümler geliştirmek üzere ilgili tüm unsurları işe koşarak uygun tasarımlar geliştiren, uygulayan, değerlendiren ve yöneten bir süreçtir. Kapsar Belirli bir öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojidir. Fen Öğretimi Teknolojisi Kimya Öğretimi Teknolojisi 3
Eğitimde İletişim Süreci İletişim? İki veya daha fazla insan arasında anlamları ortak kılma sürecidir. Öğretme-Öğrenme süreci açısından bakıldığında iletişimin temel işlevi, anlamları ortak kılmanın yanı sıra duygu, düşünce, bilgi ve becerileri paylaşarak davranış değişikliği meydana getirmektir. KAYNAK Kodlama İLETİŞİM İletişim süreci ve öğeleri Kim? Ne söyledi? Hangi yolla? Kime? MESAJ GERİ BİLDİRİM Ne etkisi oldu? KANAL Kod Açma ALICI Kaç tür iletişim vardır? İletişim Sözlü İletişim Sözsüz İletişim Dil Dil Ötesi (Ses tonu, sesin hızı, sesin şiddeti, vurgu ve duraksama..vb) Yüz ve Beden Bedensel Temas Mekan Kullanımı Araçlar 4
Başka bir araştırmaya göre; KAYNAK Söz %15 Ses %30 Beden Dili %55 ALICI Sözcüklerin iletişimdeki etkisi: Sesin iletişimdeki etkisi: % 7 % 30 Beden dilinin iletişimdeki etkisi: % 55 İletişim neden bozulur? İletişim sürecini oluşturan unsurlardan biri ya da birkaçının görevini tam olarak yapamamasından kaynaklanmaktadır. Gürültü Nedir? İletişim sürecini bozan ya da aksatan faktörlere gürültü denir. Gürültü iletişim sürecinin her aşamasında ortaya çıkabilir. Gürültüyü Oluşturan Durumlar Nelerdir? Kaynak düşüncelerini kelimelere dökmede, anlamlı cümlelere dönüştürmede beceriksiz olması Kaynak yavaş sesle konuşuyor olması Alıcının dinlememesi veya az işitiyor olması Alıcının mesajı gönderen kaynağa karşı olumsuz tutum sergilemesi 5
Sınıfta Oluşabilecek Gürültü Durumları Nelerdir? Dışarıdaki trafiğin sınıf içerisinde öğretmen ve öğrencinin duymasını engellemesi Yazı tahtasına yansıyan ışık Öğrencilerin bazılarında görme bozuklukların (yakın ve uzağı görememe gibi) var olması Öğretmenin el yazısı, yazı ve çizimlerinin okunmaması İLETİŞİMDE ETKİLİ FAKTÖRLER 1. KAYNAK-ALICI AÇISINDAN a) Seçici Algı Seçici algının iletişime etkisi oldukça fazladır. Çünkü insanlar, neyi duymaya veya neyi görmeye hazırlarsa, onları duymak ve görmek isterler. b) İletişim Becerilerindeki Bireysel Farklılıklar İnsanlar, temel iletişim becerilerini geliştirme ve uygulama yetenekleri bakımından birbirlerinden farklılaşırlar. Bazı insanlar; Sözel ifade etmekte güçlük çeker fakat mesajlarını açık ve anlaşılır yazabilirler. Etkili konuşur fakat dinlemeyi beceremez Okuduğunu anlamada güçlük çeker Beden dilini (jest, mimik,..vb) iyi kullanır Bu farklılıklar iletişim açısından engeller teşkil etmektedir. O halde öğretim yapacağımız öğrencilerin özelliklerini belirlememiz gerekmektedir. c) Kaynak Güvenirliği Kaynak tarafından verilen mesajın etkisi, kaynağın güvenirliğine bağlıdır. Kaynağın güvenirliği için dört önemli unsur bulunmaktadır. Bunlar; Dürüstlük İstek Uzmanlık Nesnellik 6
ALICI KAYNAK Yorumlamada bulunur d) Kaynak-Alıcı Benzerliği Kaynak ve alıcı arasındaki iletişimin etkililiği onların kendilerini ne derece benzer gördükleri ile doğrudan ilişkilidir. Bilgili, İyi Anlaşabilen, Alanında Uzman, Olaylara Nesnel Yaklaşan (Tarafsız) Kaynak Güvenilir İrdelemeden Kabul Eder Kaynak Güvenilir Değil Bilgiler alınmaz ya da bazı noktaları alınır Sınıf ortamındaki öğrenci, öğretmenin kendisininkine benzer tutumlar, düşünceler ve inanışları taşıdığına inanırsa, öğretmenin öğrenci üzerindeki etkisi daha çok ve öğrenciyle iletişimi daha kolay olacaktır. 2. MESAJ AÇISINDAN Öğretmen sınıf içi iletişimin etkili olarak düzenleyebilmesi için; a) Yaşantı Alanı Kaynak Kodlama Yaşantı Alanı Ortak Yaşantı Alanı Kod Çözme Yaşantı Alanı Alıcı Çoklu semboller kullanmalı Çoklu kanal kullanmalı Çoklu dönütler almalıdır. Bütün bu etkinlikleri dikkate alarak düzenlenen öğrenme ortamına çoklu öğrenme ortamı adı verilmektedir. 7
Edgar Dale (1969), hangi yaş grubunda olursa olsun öğrenenlerin yaşantı alanları ile bir öğrenme içeriğinin sunuluş biçimi ve sırası arasında öğrenme açısından doğrudan bir ilişki olduğunu; bu nedenle öğretimin somuttan soyuta doğru aşamalandırılması gerektiğini önermektedir. Bu bilim adamı yaşantılarla kavramların oluşumu arasındaki ilişkilerden yararlanarak, öğrencilere en somuttan en soyuta doğru bir öğrenme yaşantısı sağlayacak Yaşantı Konisi adını verdiği bir model geliştirmiştir. Bu model, öğrenme yaşantılarını seçme ve eğitim durumlarını düzenlemeye yardımcı bir modeldir. Kendi kendine edinilen Yaşantı Konisi Başkalarının yardımıyla edinilen Sözel sembollerden edinilen yşt. Göz ya da kulakla Görsel sembollerden edinilen yşt. Gözle Radyo, plak, şerit, resimlerle edinilen Göz ya da kulakla yaşantılar Hareketli resimlerle edinilen yaşantılar Göz ve kulakla Televizyonla edinilen yaşantılar Sergiler yardımıyla edinilen yaşantılar Geziler yoluyla edinilen yaşantılar Bütün duyu organlarıyla Gösteriler yoluyla edinilen yaşantılar Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Model ve numunelerle edinilen yaşantılar Doğrudan doğruya edinilen maksatlı yaşantılar Yaşantı Konisinin Dayandığı Bilimsel İlkeler; Zaman sabit tutulmak üzere insanlar; 1. Öğrenme işlemine katılan duyu organımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve o kadar geç unuturuz. 2. En iyi öğrendiğimiz şeyler, kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. 3. Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimiz yardımıyla öğreniriz. 4. En iyi öğretim somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir. Okuduklarının İşittiklerinin Gördüklerinin Hem görüp hem işittiklerinin Söylediklerinin Yapıp söyledikleri bir şeyin hatırlamaktadırlar. %10 unu %20 sini %30 unu %50 sini %70 ini %90 ını 8
b) Bilgi Miktarı Mesajlara alıcı tarafından verilen anlam, alıcının yaşantı alanı ve öğrenme kapasitesi ile alakalı olduğu kadar mesajın organizasyonu, mesajdaki bilgi miktarı ve mesajdaki dikkat çekici unsurlar gibi mesajın formal yapısıyla da ilgilidir. Mesajın organizasyonu Mesajdaki bilgi miktarı Mesajdaki dikkat çekici unsurlar 3. KANAL AÇISINDAN Teknik anlamda iletişim, alıcının düşünceleri ve eylemlerini etkilemek amacıyla kaynağın ürettiği mesajları belli bir kanal (araç-gereç) yoluyla alıcıyla paylaşma sürecidir. Buna göre kanalın görevi kaynak ile alıcı arasında bilgi paylaşımına aracılık etmek; bilgiyi kaynaktan alıcıya taşımaktır. Örnek: TV, Video, Slayt, Diyagramlar, Basılı Materyaller, Bilgisayar Yazılımları.vb. Bu araçların amacı, iletişimi kolaylaştırmak ve öğrenmeyi artırmaktır. Öğretim açısından düşünüldüğünde araç-gereçler 1.Öğretmeni desteklemek amacıyla kullanılabilir. 2.Öğretmen rolü üstlenebilir. (Dolaylı İletişim) (Örnek: Bilgisayar Destekli Öğretim) 9