ÇATIŞMAYI DÖNÜŞTÜRME SAFHASINDA REHABİLİTASYON SÜRECİ: KUZEY İRLANDA ÖRNEĞİ Yazar: Yusuf ÇINAR İSTANBUL 2017 YAYINLARI I
Yazar: Yrd. Doç. Dr. Yusuf ÇINAR Kapak ve İç Tasarım: Sertaç DURMAZ Mecidiyeköy Yolu Caddesi (Trump Towers Yanı) No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat: 9 Daire: 36-38 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93 www.bilgesam.org bilgesam@bilgesam.org Copyright ŞUBAT 2017 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz. ISBN: 978-605-9963-25-1 Baskı: E-Kitap YAYINLARI II
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ GİRİŞ Amaç Literatür Taraması Önem Varsayımlar Sınırlılıklar Sorunsal Yöntem Kitabın Akışı 1 3 11 12 16 16 17 17 18 18 I.BÖLÜM KAVRAMSAL VE TEORİK ÇERÇEVE 1. Çatışmayı Dönüştürme Safhasında Rehabilitasyon ve Teorik Çerçeve 20 1.1. Çatışma Yönetimi Disiplinin Ortaya Çıkması ve Gelişimi: Uluslararası İlişkiler Teorisi ile İlişkisi 24 1.1.1. Çatışmanın Yapısal ve Kök Sebepleri 40 1.1.2. Çatışma Yönetimi Safhaları 50 1.2. Çatışma Yönetiminde Çatışmayı Dönüştürme Safhası 53 1.2.1. Reformlar 1.2.2. Eğitim 54 59 III
1.2.3. Rehabilitasyon 1.3. Çatışma Sonrası Rehabilitasyon Süreci ve Etkileri 1.3.1. Rehabilitasyon Teorisinin Gelişimi ve Uygulanabilirliği 1.3.2. Tarafların Toplumsal Entegrasyonu 1.3.3. Etnik Ayrılıkçı Örgütlerin Rehabilitasyonu 1.3.4. Çatışma Sonrası Silahlı Kuvvetlerin Rehabilitasyonu 1.3.5. Çatışmaların Dönüştürülmesinde İnsan Hakları Eğitimi 1.3.6. Çatışmaların Dönüştürülmesinde Barış Eğitimi 64 68 73 75 81 86 90 93 II.BÖLÜM KUZEY İRLANDA SORUNUNUN ÇATIŞMA YÖNETİMİ BAĞLAMINDA ANALİZİ 2. Kuzey İrlanda Çatışmasının Analizi 2.1 Sorunu Tanımlama 2.1.1. Kuzey İrlanda Sorununun Tarihsel Sebepleri 2.2. Kuzey İrlanda da Sıkıntı Yılları 2.2.1. Turuncu Düzen 2.3. Kuzey İrlanda Sorununun Ekonomik Sebepleri 2.4. Kuzey İrlanda Sorununun Dinsel Sebepleri 2.5. Kuzey İrlanda Sorununun Çözüm Sürecine Evirilmesinde İngiltere, ABD ve AB Üçlüsü 2.5.1. ABD ve Kuzey İrlanda Sorunu 2.5.2. Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda Çözüm Süreci 2.5.3. AB ve Kuzey İrlanda Çözüm Süreci 100 100 102 116 123 126 131 137 138 142 145 IV
2.6. Müzakere Süreci 2.6.1. Uluslararası Silahsızlanma Komisyonu ve IRA 2.6.2. Castle Building Görüşmesi ve Çözüm Süreci 2.7. Çözümün Yol Haritası Hayırlı Cuma Antlaşması (Belfast Antlaşması) 147 154 160 164 III. BÖLÜM UYGULAMADA REHABİLİTASYON 3. Kuzey İrlanda da Rehabilitasyon Süreci 3.1. Kuzey İrlanda Silahlı Kuvvetlerinin Rehabilitasyonu 3.1.1. Kuzey İrlanda Silahlı Kuvvetlerinin Dönüştürülmesi 3.2. IRA Militanlarının Rehabilitasyonu 3.2.1. IRA nın Silahsızlanma Süreci 3.2.2. IRA Mensubu Eski Mahkûmların Topluma Entegre Edilmesi 3.3. Kuzey İrlanda da Sivil Halkın Rehabilitasyonu 3.3.1. Protestan ve Katolik Toplumlarının Karşılıklı Önyargılarının Değiştirilme Süreci: Belfast Arayüz Alanlarının Rehabilitasyon Süreci 3.4. Kuzey İrlanda da Eğitim Aracılığıyla Yeni Kuşakların Kazanılması 3.5. Kuzey İrlanda Barış Sürecinde Önyargılar Kırılmasında Kilise ve STK ların Rolü SONUÇ VE DEĞERLENDİRME KAYNAKÇA 176 180 182 196 197 203 214 221 226 234 240 253 V
Çatışmayı Dönüştürme Safhasında Rehabilitasyon Süreci: Kuzey İrlanda Örneği ÖNSÖZ Bu kitap çalışmasının konusu çatışmayı dönüştürme safhasında rehabilitasyon sürecini ele alarak Kuzey İrlanda da örneğinden hareketle Kuzey İrlanda da yaşayan toplumların kendi aralarında anlaşmaya vardığı toplumsal uzlaşmaya yani barışın korunmasında ve sürekli bir hal alması sürecine rehabilitasyonun yaptığı katkıları ele almaktadır. Akademik hayatımda Sayın Doç. Dr. Nezir AKYEŞİLMEN in usta-çırak ilişkisinden hareketle şahsıma kazandırdığı tecrübe ve birikime paha biçilemez. Bu kitap çalışmasının ve kişisel gelişimimde yaptığı katkılardan dolayı Sayın AKYESİLMEN e çok teşekkür ediyorum. Kitap konusunun netleşmesi sürecinde fikirlerini esirgemeyen Prof. Dr. Birol AKGÜN ve Prof. Dr. Alparslan ÖZERDEM e teşekkürlerimi sunarım. Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Sayın Hocam Prof. Dr. Şaban Halis ÇALIŞ a çok teşekkür ederim. Çalışmanın ortaya çıkmasında emeği geçen Doç. Dr. Metin AKSOY a, Yrd. Doç. Dr. Murat TÜMAY a, Prof. Dr. Murat ÇEMREK e ve Yrd. Doç. Dr. Taylan Özgür KAYA ya çok teşekkür ederim. Ayrıca Upssala Üniversitesi nden Prof. Dr. Jonathan HALL a ve değerli dostum Doğukan Cansın KARAKUŞ a kitaba yaptıkları katkı için ne kadar teşekkür etsem azdır. Bu süreçte bölüm arkadaşlarıma, Strategic Outlook ekibine çok teşekkür ederim. Bu bağlamda bu çalışma esnasında düşüncelerini ve tecrübelerini benden esirgemeyen Sayın Arş. Gör. Muhammed Mustafa KULU ya, Sayın Yrd. Doç. Dr. Cüneyt ÖZŞAHİN e ve Sayın Arş. Gör. Yasin AVCI ya teşekkürü bir borç bilirim. Eğitim hayatım boyunca desteğini benden esirgemeyen ve bu kitap çalışmasının bitirilmesi konusunda beni cesaretlendiren sevgili babama, anneme, eşime, kızım ve oğluma yani kocaman aileme müteşekkirim. Doktora tez çalışmasının kitap haline gelmesini sağlayan BİLGESAM a teşekkür ederim.tabii ki çalışmanın bütün eksik ve kusurları şahsıma aittir. Yusuf ÇINAR Konya 2017 1