KAPSAMLARINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ SAĞLIK YÖNETİMİ HAZIRLAYAN Meltem TAŞLI
İÇERİK Kapsamlarına Göre Yöntemleri Tam Yöntemi Değişken Yöntemi Normal Yöntemi Asal (Direkt) Yöntemi Örnek 1 Örnek 2 2
Kapsamına Göre Yöntemleri Amaç Birim maliyetlere dahil edilecek giderlerin türü seçilecek yöntemi belirlemek Giderler faaliyet hacmine göre Değişken Giderler Sabit Giderler Giderler yüklenme şekline göre Direkt (Dolaysız) Giderler Endirekt (Dolaylı) Giderler 3
Tam Yöntemi Asal (Direkt) Yöntemi Kapsamına Göre Yöntemleri Değişken Yöntemi Normal Yöntemi 4
TAM MALİYET YÖNTEMİ Vergi Usul Kanunu işletmelerde tam maliyet yönteminin kullanımını zorunlu kılmıştır. Geleneksel maliyet yöntemi Uygulamada en çok kullanılan unsurlarının (giderlerin) tamamı Fiyatlama, envanter belirleme ve işletmenin normal faaliyetleri sonucu elde ettiği kar veya katlandığı zararı hesaplamak için kullanılır. 5
Tam Yöntemi Avantajları Birim maliyetin hesaplamasını sağlar Tüm giderleri dikkate alır. Dezavantajları Endirekt giderlerin maliyetlere yüklenmesinde kullanılan dağıtım anahtarının seçimi Dağıtım anahtarları subjektif olabilir. Birim maliyetler dönemler itibarıyla dalgalanabilir Dönem karlarında tutarsızlık Yöneticilerin yanlış karar alması 6
Tam Yönteminde Toplam ve Birim Hesaplaması Direkt Giderler Toplam Üretim Birim Endirekt Giderler 7
DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ Sadece değişken giderler Etkin karar alma işlevinin yerine getirilebilmesi için bu yöntemin iç raporlamada kullanılması gerekir ler tam maliyet yöntemine göre daha düşük olmaktadır. 8
Değişken Yöntemi Avantajları Kara geçiş noktasının belirlenmesi Değişken giderler ile ilgili alacağı kararlar Dezavantajları Birim maliyetler düşük çıkar, Kar/zarar hesaplarında sonuçlar farklılaşır. Sabit giderlerin dağıtımı sorunları ortadan kalkar. 9
Değişken Yönteminde Toplam ve Birim Hesaplaması DİMMG DİG Toplam Üretim Birim Değişken GÜG 10
NORMAL MALİYET YÖNTEMİ Değişken giderlerin tamamı, sabit giderlerin ise kapasite kullanım oranına göre Bu yönteme göre değişken giderden; Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, Direkt işçilik giderleri Değişken genel üretim giderlerinin tamamı, Sabit giderlerden sabit genel üretim giderlerinin dönem içinde kullanılan kapasiteye ait olan kısmı Boş kapasiteye düşen sabit genel üretim giderleri sonuç hesaplarına 11
Normal Yöntemi Daha çok düşük kapasitede çalışması durumunda üretim maliyetinin daha gerçekçi belirlenmesini sağlar. 12
Normal Yöntemi Avantajları Üretim hacmine bağlı maliyet dalgalanmalarını önler. Dönem karşılaştırmaları yapılmasına olanak sağlar. Dezavantajları Fiili üretimin kapasiteden farklı olduğu dönemlerde kapasite sapması 13
Normal Yönteminde Toplam ve Birim Hesaplaması Değişken Giderler Toplam Üretim Birim Sabit Giderler Kapasite Kullanım Oranı 14
ASAL (DİREKT) MALİYET YÖNTEMİ Sadece direkt giderler Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri maliyetlere yüklenmekte Genel üretim giderleri yüklenmemektedir. Endirekt giderler dönem gideri olarak sonuç Genel üretim giderlerinin, maliyetlerin önemsiz bir parçası olması durumunda uygulanır. hesaplarına aktarılmaktadır. 15
Asal Yöntemi Avantajları Genel yönetim giderlerinin çok az olması durumunda uygulanması avantaj yaratır. Dezavantajları Uygulama olanağı çok az Stok değerlerini düşük göstermek isteyen muhasebeciler için avantajlıdır. 16
Asal Yönteminde Toplam ve Birim Hesaplaması DİMMG Toplam Üretim Birim DİG 17
Örnek 1: Sağlık Hastanesi nin kardiyoloji polikliniğinin yıllık Toplam direkt ilk madde malzeme giderleri 550.000 TL, Direkt işçilik giderleri 950.000 TL, Genel üretim giderleri toplam 400.000 TL Sabit 100.000 TL, Değişken 300.000 TL Poliklinik sayısı ise 50.000 dir. Kapasite kullanım oranını % 50 olması durumunda tam, normal, değişken ve asal maliyet yöntemlerine göre toplam maliyeti ve birim maliyeti hesaplayınız. 18
Tam Normal Değişken Asal DİMMG 550 000 550 000 550 000 550 000 DİG 950 000 950 000 950 000 950 000 Sabit GÜG 100 000 100 000 x 0,5 = 50 000 - - Değişken GÜG 300 000 300 000 300 000 - Toplam 1 900 000 1 850 000 1 800 000 1 500 000 Poliklinik Sayısı 50 000 50 000 50 000 50 000 Birim 38 37 36 30 19
Örnek 2: Bir ilaç firmasından aşağıdaki veriler elde edilmiştir. Birim satış fiyatı: 30 TL Yıllık satış miktarı: 18 000 Yıllık üretim miktarı: 20 000 Dönem başı stoğu: 0 Birim değişken maliyetler Değişken üretim maliyeti: 8 TL (DİMMG: 5, DİG: 2, Değ.GÜG: 1) Değişken faaliyet giderleri: 2 TL Yıllık sabit maliyetler Sabit GÜG: 120 000 TL Sabit faaliyet giderleri: 90 000 TL Yıllık normal kapasite: 25 000 TL Kapasite Kullanım Oranı %80 20
Birim Mamul i Tam Normal Değişken Asal Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 5,00 5,00 5,00 5,00 Direkt İşçilik Giderleri 2,00 2,00 2,00 2,00 Değişken Genel Üretim Giderleri 1,00 1,00 1,00 - Birim Değişken Mamul i 8,00 8,00 8,00 7,00 Birim Sabit Mamul i Birim Mamul i 6,00 4,80 - - 14,00 12,80 8,00 7,00 (120 000 x 0,8) 20 000 21
TAM MALİYET Açıklama Satışlar 540 000 18 000 x 30 Satışların i 252 000 (+) Dönem Başı Stok 0 (+) Üretim i 280 000 20 000 x 14 Satışa Hazır Mamuller 280 000 (-) Dönem Sonu Stok 28 000 2 000 x 14 Brüt Satış Karı 288 000 540 000 252 000 Faaliyet Giderleri 126 000 Değişken Faaliyet Giderleri 36 000 18 000 x 2 Sabit Faaliyet Giderleri 90 000 Faliyet Karı 162 000 22
NORMAL MALİYET Açıklama Satışlar 540 000 18 000 x 30 Satışların i 230 400 (+) Dönem Başı Stok 0 (+) Değişken Üretim i 160 000 20 000 x 8 (+) Sabit Genel Üretim Gideri 96 000 120 000 x 0,8 Satışa Hazır Mamuller 256 000 (-) Dönem Sonu Stok 25 600 2 000 x 12,8 Brüt Satış Karı 309 600 540 000 230 400 Faaliyet Giderleri 126 000 Değişken Faaliyet Giderleri 36 000 18 000 x 2 Sabit Faaliyet Giderleri 90 000 Faliyet Karı 183 600 Diğer Olağandışı Giderler 24 000 Çalışmayan Kısım Giderleri 24 000 120 000 x 0,2 Dönem Karı 159 600 23
DEĞİŞKEN MALİYET Açıklama Satışlar 540 000 18 000 x 30 Satışların i 180 000 (+) Dönem Başı Stok 0 (+) Değişken Üretim i 160 000 20 000 x 8 Satışa Hazır Mamuller 160 000 (-) Dönem Sonu Stok 16 000 2 000 x 8 Satışların Değişken i 144 000 Değişken Faaliyet Giderleri 36 000 18 000 x 2 Brüt Satış Karı 360 000 540 000 180 000 Sabit Giderler 210 000 Sabit Genel Üretim Giderleri 120 000 Sabit Faaliyet Giderleri 90 000 Faliyet Karı 150 000 24
ASAL MALİYET Açıklama Satışlar 540 000 18 000 x 30 Satışların i 126 000 (+) Dönem Başı Stok 0 (+) Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 100 000 20 000 x 5 (+) Direkt İşçilik Giderleri 40 000 20 000 x 2 Satışa Hazır Mamuller 140 000 (-) Dönem Sonu Stok 14 000 2 000 x 7 Brüt Satış Karı 414 000 540 000 126 000 Faaliyet Giderleri 126 000 Değişken Faaliyet Giderleri 36 000 18 000 x 2 Sabit Faaliyet Giderleri 90 000 Faliyet Karı 288 000 Genel Üretim Giderleri 140 000 Sabit Genel Üretim Giderleri 120 000 Değişken Genel Üretim Giderleri 20 000 Dönem Karı 148 000 25
KAYNAKLAR Ağırbaş, İ. (2014). Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim ve Analizi. 1. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi. Büyükmirza, K. (2014). ve Yönetim Muhasebesi. 14. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi. Özgülbaş, N. (2013). Sağlık Kurumlarında Hesaplama Yöntemleri ve Sistemleri. Mehmet Top (Ed.), Sağlık Kurumlarında Yönetimi içinde (s.54-82), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Yereli, A.N., Kayalı, N., Demirlioğlu, L. (2012). lerin Tespitinde Normal Yöntemi: TMS 2 Stoklar Standartı ile Vergi Mevzuatının Karşılaştırılması ve Uyumlaştırılması. Mali Çözüm Dergisi. Mart-Nisan 2012, s.21-41. 27