ÇAY SEKTÖRÜ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Benzer belgeler
TÜRK ÇAY SEKTÖRÜ GÜNCEL DURUM RAPORU

ÇAY SEKTÖRÜ RAPORU 2014

Nisan TÜRK ÇAY SEKTÖRÜ GÜNCEL DURUM RAPORU. Rize Ticaret Borsası Rize

İRAN ÇAY RAPORU Ocak Tahran-Lahican-Tebriz İRAN. Rize Ticaret Borsası 2014

TÜRKİYE DE YAĞLIK AYÇİÇEK TOHUMU VE AYÇİÇEĞİ YAĞI ÜRETİMİ, ARZ TALEP DENGESİ

PAMUK RAPORU Şekil-1 Pamuk ve Kullanım Alanları (Kaynak;

TAHİR BÜYÜKHELVACIGİL - BYSD BAŞKANI

KAUÇUK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ

Aşağıda öncü ülkelerin üretim-ihracat dengelerinin yanında son üç yılda oluşan fiyat skalası

Çay sektörünün geleceği, üretim tüketim dengesinin kurulmasına, optimum maliyetle kaliteli çay üretilmesine bağlıdır.

YAĞLI TOHUMLU BİTKİLER & BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ TAHİR BÜYÜKHELVACIGİL - BYSD BAŞKANI

ÖDEMİŞ İLÇESİNDE PATATES ÜRETİMİ, KOŞULLAR ve SORUNLAR

Kuraklık Pamuğu da Vurdu

Dünyada 3,2 milyon tona, ülkemizde ise 40 bin tona ulaşan pestisit tüketimi bunun en önemli göstergesidir. Pestisit kullanılmaksızın üretim yapılması

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI KOOPERATİFÇİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

BAKLİYAT DOSYASI. 4 TÜRKİYE ABD 240 Kaynak: FAO

YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN EKONOMİK ÖNEMİ

ÇEVRESEL TARIM POLİTİKASI

Prof. Dr. Nuray Mücellâ Müftüoğlu ÇOMÜ, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü Çanakkale. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Rize

İSTANBUL SANAYİ FORUMU

TARIMA MÜDAHALE ŞEKİLLERİ

Uludere Gülyazı hudut kapısı oluyor

KONYA-EREĞLİ TİCARET BORSASI TÜRKİYE DE VE İLÇEMİZDE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ SORUNLARI

M. Nuri GÖRENOĞLU. MESLEK KOMİTELERİ ORTAK TOPLANTISI 7 Aralık İSO Meclis Üyesi ORMAN, KAĞIT ÜRÜNLERİ, MOBİLYA VE BASIM SANAYİİ

Tablo 4- Türkiye`de Yıllara Göre Turunçgil Üretimi (Bin ton)

AB CUSTOMS AGENCY ACADEMY

Türkiye`de Hububat Alanları

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) DAHİLDE İŞLEME REJİMİ (DİR) TEŞVİKLERİ

ASOMECLİS. Ankara Sanayi Odası Meclis Toplantısı

KARS ŞEKER FABRİKASI RAPORU

TÜRKİYE. PLASTİK AMBALAJ SEKTÖRÜ 2010 YILI DEĞERLENDİRMESİ ve 2011 YILI BEKLENTİLERİ. Barbaros Demirci Genel Müdür

Sıcaklık. 40 dereceden daha yüksek sıcaklarda yanma görülür. Yıllık sıcaklık ortalaması 14 dereceden aşağı olmamalıdır.

Dünyada ve Türkiye de Organik Tarım

CAM SANAYİİ. Hazırlayan Birsen YILMAZ T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

20/09/2018 ABD Tarım Bakanlığının 12/09/2018 Tarihli Ürün Raporları Mısır:

ÇAY SEKTÖRÜNÜN DURUMU, SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile

BUĞDAY PİYASALARININ GENEL GÖRÜNÜMÜ VE LİSANSLI DEPOCULUK. 10 Mart 2018 ANTALYA

T.C. Ekonomi Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü Ankara

ULUDAĞ İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ AR&GE ŞUBESİ

TÜRKİYE DE ÇAY SEKTÖRÜNÜN EKONOMİDEKİ YERİ VE İZLENEN POLİTİKALAR

AB. SÜRECİNDE HİNDİ SEKTÖRÜNDE BAŞARININ YOL HARİTASI

ÇELTİK DOSYASI TÜRKİYE ÇELTİK EKİLİŞ ÜRETİM TÜKETİM VERİM

MESLEK KOMİTELERİ ORTAK TOPLANTISI

ÇİMENTO SEKTÖRÜ

ULUDAĞ İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ AR&GE ŞUBESİ

Dahilde ve Hariçte İşleme Rejimi

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ABD ULUSLARARASI TİCARET BÖLÜMÜ GÜMRÜK MEVZUATI - I DOÇ. DR.

Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı,

MESLEK KOMİTELERİ ORTAK TOPLANTISI

Yumurta sektörünün en önemli özelliği canlı materyal ile üretim yapmasıdır. Yumurta üretimine başlama aylık bir süreçte gerçekleşebilmekte ve

AĞAÇ VE ORMAN ÜRÜNLERİ RAPORU

Plastik, 1850'li yıllarda sert kauçuğun kullanılmasıyla birlikte doğal maddeler yerine kullanılabilen kimyasal bir maddeden elde edilmiştir.

MESLEK KOMİTELERİ ORTAK TOPLANTISI 11 Eylül 2015

Lezzet kataloğu. Siyah Zeytinler. Yeşil Zeytinler. Endüstriyel Grup

İYİ TARIM UYGULAMALARI VE EUREPGAP. Prof. Dr. Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

plastik sanayi PLASTİK SEKTÖR TÜRKİYE DEĞERLENDİRMESİ VE 2014 BEKLENTİLERİ 6 AYLIK Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri

BULDAN VE ÇEVRESİNDEKİ ÜZÜM ÜRETİCİSİNİN PAZARLAMA SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

YEM İHRACATI MEVCUT DURUM PROBLEMLER BEKLENTİLER. Musa ÖZGÜÇLÜ İPEK YEM VE GIDA SAN.TİC.A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı

FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ. Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER

TMO NUN HUBUBAT ROLÜ PİYASALARINDAKİ

HUBUBAT BÜLTENİ. 2008/09 dönemi TMO emanet alım fiyatları Tablo:1 de belirtilmektedir. 2008/09 DÖNEMİ TMO EMANET ALIM FİYATLARI

plastik sanayi PLASTİK AMBALAJ MALZEMELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU TÜRKİYE Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri

BUĞDAY PİYASALARI ve TMO

Besi Hayvanları Pazarlama Politikası ve Canlı Hayvan Borsaları Komitesi. Sonuç Raporu

TÜRKİYE DE VE DÜNYADA GÜBRE SANAYİİNİN DURUMU

KİMYEVİ MADDELER, PLASTİKLER VE MAMULLERİ

TR 61 DÜZEY 2 BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (ANTALYA-ISPARTA-BURDUR)

DÜNYA ÜRETİM TÜRKİYEDE ÜRETİM

TÜRK PLASTİK SEKTÖRÜ 2010 YILI 9 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2010 YILI BEKLENTİLERİ

TARSUS TİCARET BORSASI

FASIL 29 GÜMRÜK BİRLİĞİ

NAYLON İPLİK İTHALATINDA YÜRÜTÜLEN SORUŞTURMAYA İLİŞKİN ÖZET SONUÇ RAPORU

ULUDAĞ İHRACATÇI BİRLİKLERİ GENEL SEKRETERLİĞİ AR&GE ŞUBESİ

TEBLİĞ. b) Karar: 25/1/2016 tarihli ve 2016/8478 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Kararı,

plastik sanayi PLASTİK AMBALAJ MAMULLERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU TÜRKİYE Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri Plastik Sanayicileri Derneği

LİSANSLI DEPOCULUK NEDİR?

Dünya Seramik Sektörü Dış Ticareti a) Seramik Kaplama Malzemeleri

ÜRÜN GÜVENLİĞİ, PGD, ULUSLARARASI GÖZETİM ŞİRKETLERİ

CUMA İZMİR GÜNDEMİ. -Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı - Basın Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü

TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ

TEŞVİK SİSTEMİ NEDİR NE OLMASI GEREKİR?

Çukurova Bölgesi Sığır Yetiştiriciliğinin Yapısı. Prof. Dr. Serap GÖNCÜ

LOJİSTİK SEKTÖRÜ BÜYÜME ORANLARI

BUĞDAY RAPORU

TÜRKİYEDE KİMYA ENDÜSTRİSİ

2014 YILI FAALİYETLERİ VE BÖLGEMİZİN İKTİSADİ -SINAİ RAPORU

Umut Oran Basın Açıklaması

AR&GE BÜLTEN 2016 OCAK-ŞUBAT SEKTÖREL SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ

ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ

İMALATÇI İHRACATÇILARIN BİTMEYEN ÇİLESİ

T. C. KARACADAĞ KALKINMA AJANSI Diyarbakır Yatırım Destek Ofisi

2011 yılı dünya buğday üretimi, bir önceki yıla göre 42 milyon tonluk rekor bir artışla 695 milyon ton olarak gerçekleşmişti.

Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Ürünleri Sektör Raporu 2010

TOHUMCULUK ÜRETİM. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı,

MESLEK KOMİTELERİ ORTAK TOPLANTISI 7 Aralık Aynur AYHAN İSO Meclis Üyesi ANA METALLER SANAYİİ

DİYARAKIR DIŞ TİCARETİ 2014

TARIM POLİTİKASI. Prof. Dr. Emine Olhan. A.Ü.Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

AYDIN TİCARET BORSASI

TEKSTİL VE HAMMADDELERİ SEKTÖRÜ BASIN TOPLANTISI AĞUSTOS İSTANBUL

Transkript:

ÇAY SEKTÖRÜ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Rize, Ocak 2012

Giriş Doğu Karadeniz Bölgesinde Ordu dan Artvin in Kemalpaşa beldesine kadar olan sahil kesiminde yaklaşık 210 bin aile çay tarımı ile uğraşmakta ve 1 milyon insanımızın gelir kaynağı durumundadır. Milli ürünümüz olan çay, halkımızın temel gıda maddesidir ve ülkemiz için stratejik ürün konumundadır. Halkımız, sabah kahvaltıdan başlayarak gece geç saatlere kadar hayatın her alanında çay içmektedir. Sistemsiz bir yapıyla yoluna devam etmek zorunda kalan ve bundan dolayı birçok sorunla baş başa kalan sektöre en büyük darbeyi vuran çay kaçakçılığı konusu üzerinde hassasiyetle durulması gerekiyor. Bu raporda çay kaçakçılığının verdiği tahribat ve önlenmesi için önerilerimiz geniş olarak yer almaktadır. Kaçak Çay Sorunu Son yıllarda özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki sınır kapılarından ve sınır boylarından çeşitli illegal yöntemlerle ülkemize giren İran Menşeli kaçak çaylar, Türk Çay Sektörünü tehdit etmektedir. Maliyet yönünden baktığımızda, Türk Çayının İran menşeli çayla fiyat rekabeti edebilmesi mümkün değildir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi olmayan İran Devleti, İran Çayını çok yüksek oranda desteklemektedir. Şöyle ki; İran hükümeti, ihraç edilen her 1 kg çaya karşılık 2 kg çay ithalatına izin vermektedir. Yaş çay bedeli devlet tarafından ödenmekte olup, enerji ve işçilik girdileri ülkemize oranla çok düşüktür. İran da İran Çayı tüketilmemektedir. İran halkı, Sri Lanka ve daha çok Hindistan menşeli geniş yapraklı peko tipi çayı tüketmektedir. İran devleti, kendi ürettiği/ürettirdiği çayı kendi halkına içirmemekte, komşu ülkeler Türkiye, Azerbaycan ve Rusya gibi ülkelere ihraç etmektedir. Bunun sebebi, İran çayının üretildiği Hazar Denizi kıyısındaki iklim nedeniyle aşırı böceklenme meydana gelmesidir. Böceklenmeyle mücadelede kimyasal ilaç kullanılmaktadır. İran çayında bu nedenle çok 2lRize Ticaret Borsası

yüksek oranda kimyasal ilaç kalıntısı (pestisit) ve böcek kalıntıları bulunmaktadır. Dolayısıyla İran menşeli çaylar, Türk halkının sağlığını da ciddi şekilde tehdit etmektedir. İran da Çay Ticareti ile iştigal eden şirketler veya kooperatifler ayrıca dış ticaret şirketi olarak faaliyet göstermektedirler. İthalat izni alabilmek için ülkemize çayı 30-70 Cent/Kg fiyat aralığında rahatlıkla satabilmektedirler. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin kendine has yapısı nedeniyle Çay kaçakçılığı olağan ticaret haline gelmiştir. Yapılan tüm uyarı ve önlemlere rağmen kaçak çay ticareti engellenememiş ve hatta kaçakçılık artarak devam etmektedir. İran menşeli çay, görüntü olarak Türk çayına benzemekte, ayrımı ancak uzmanlar tarafından yapılabilmektedir. Ülkemize İran dan 2011 yılında resmi yollardan yaklaşık 600 ton çay ithal edildiği görülmektedir. Bizim düşüncemiz, duyumlarımız ve kolluk kuvvetlerimizin yakalamalarından yola çıkarak, ülkemize kaçak olarak 40-50 bin ton civarında kaçak İran çayı geldiği tahmin edilmektedir. Bu rakamın kolluk kuvvetlerinin yapmış olduğu uygulamalardan elde edilen kaçak çay miktarlarına bakıldığında doğruluğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca belirtmiş olduğumuz bölgede (Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde) 60 a yakın çay paketleme fabrikası mevcuttur ve bunlar; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından üretim izni alan firmalardır!.. Bu bölgeden kaçak giren her gram çay Türk çiftçisinden, Türk sanayicisinden çok şey götürmektedir. 2012 yılı Ocak ayının sonuna geldiğimiz şu günlerde bile çay fabrikalarının depoları ağzına kadar çayla doludur. Türkiye bu şekilde İran Çay sektörünü dolaylı da olsa teşvik etmektedir. Çay kaçakçılığı, Doğu ve Güneydoğu bölgelerimizde sistematik şekilde yapılmaya başlandı ve sektör haline geldi. Özellikle sigara kaçakçılığının 3lRize Ticaret Borsası

üzerine çok fazla gidilmesinden dolayı çay, kaçakçıların gözdesi haline gelmiştir ve son yıllarda çay kaçakçılığında büyük artış görülmektedir. Sadece Rize Emniyet Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğünün koordinasyonu ile yapılan operasyonlarda 2010 yılında 1.640 ton, 2011 yılında sadece bir operasyonda 2.300 ton kaçak çay ele geçirilmiştir. Doğu ve Güneydoğu bölgelerindeki bu haksız rantın bir tarafında da Karadeniz de gerek müstahsil ve gerekse halk nezdinde kredilerini tüketmiş olan bazı firmalar yer almaktadır. Geçmiş yıllarda kaçakçılar daha çok Suriye ve Irak sınırından Seylan tipi (oppi: peco) çay getiriyorlardı. Çünkü, o bölgede bu çay tanınıyor ve talep görüyordu. Şimdi ise daha çok üretim koşulları bakımından Türk çayı ile benzerlik gösteren ancak hijyen bakımından sakıncalı, yüksek miktarda pestisit içeren, analizlerde böcek kalıntılarına rastlanan İran menşe li kaçak çayların; sınırdan at ve katır sırtında, kişi beraberindeki eşya olarak, sınır ticareti ve kamyonlarla farklı isimde faturalarla(mercimek, nohut, oyuncak gibi) girişi yapılmaktadır. Çaykur ve özel sektörde markalaşmış firmaların taklitleri ile private label üretimlerinde kaçak ürünler kullanılmaktadır. Bu sahte ve kaçak çaylar, marketlerde ve halk pazarlarında faturasız olarak rahatlıkla satılmaktadır. Ayrıca, ambalajların üzerine Rize Çayı yazılmakta olduğundan, çayımızın imajı zedelenmekte, Türkiye deki damak tadı bozulmaktadır. Sonuç olarak; 1. Yurda kaçak ve kontrolsüz olarak giren kuru çay miktarının 40-50 bin ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. 2. Ayrıca, yurda yasal olarak vergisi ödenerek giren yabancı menşe li kuru çay miktarı 10 bin ton dur. 3. Bunun yanında, geçmiş yıllarda 3.000 ton olan resmi ihracat miktarı, kamu ve özel sektör toplamı olarak 2010 yılında 1.200 ton olmuştur. 2011 yılında bu rakamlarda fazla bir değişim yoktur. 4lRize Ticaret Borsası

Ülkeye dışarıdan kaçak ve resmi yollarla giren çay miktarı artmış, ihracat ise azalmıştır. Bununla beraber, Türkiye deki çay üretimi 2010 ve 2011 yıllarında düzeyde seyretmiştir. Kaçak çay sorunun çözümü, yine devletimizin elindedir. Çay Kaçakçılığı sıkı güvenlik ve gümrük önlemleri ile çözülebilir. Eğer çay kaçakçılığına müdahale edilmezse, Türk Çay Sektörünün geleceği karanlıktır. Sektörün Diğer Yapısal Sorunları Çay sektörü, bugün tarladan bardağa kadar olan süreçte bir sorunlar yumağı içerisindedir. 1. Toprak ve bitkiye bağlı sorunlar a) Çay tarım alanlarında yıllardır kullanılan kimyasal gübre ile beraber, bu gübrenin bilinçsiz şekilde kullanımı nedeniyle toprağın yapısı bozulmuştur. Bundan dolayı, bitki iyi şekilde beslenememekte; çayın kalitesi ve verimliliği azalmaktadır. b) Yaş çay alımlarında kontrol mekanizması düzgün çalışmadığı için kalitesiz yaprak alımı hem kuru çay kalitesini hem de randıman oranlarını düşürmektedir. Bundan dolayı sektör giderek değer kaybetmektedir. c) Miras yoluyla küçülen çay tarım alanlarından elde edilen ürün miktarı azaldığından, bireylerin ihtiyaçlarını karşılayacak gelir elde edilememektedir. Yaş çay getirisinin yetersizliğinden dolayı tarlaya ve ürüne gerekli özen gösterilmemekte; bakımsız tarlalardan kalitesiz ürün elde edilmektedir. Fabrikaya gelen kalitesiz yapraktan, yüksek kalitede ürün elde etme şansı yoktur. 2. Hasat ve taşıma sırasında yaşanan olumsuzluklar d) Müstahsil, hasat olgunluğuna gelmiş olmasına rağmen, tartıda fazla gelmesini sağlamak için taze filizleri hasat etmek yerine 5lRize Ticaret Borsası

iyice büyümesini beklemekte ve artık kartlaşmaya başlayan çayı hasat etmektedir. Alım evlerinde hiçbir şekilde kontrol yapılmadığından, üreticiden taze filizleri toplayıp getirmesini beklemek safdillik anlamına geliyor. e) Hasat edilen yaş çay ürünü, teris adı verilen sentetik bezlerin içerisine konulup iyice ezildikten sonra bohça şeklinde sarılıp sıkıca bağlanmaktadır. Bu şekilde alım evlerine gelen çay tartıldıktan sonra alım evinin içine serilmekte ve fabrikadan gelen kamyona bastırılarak ve çiğnenerek yüklenmektedir. f) Hasat planlaması yapılmadığı için, tüm çayını birkaç gün içinde toplayıp satmaya çalışan müstahsil, hasat zamanı fabrikalarda yaşanan izdiham dolayısıyla satamadığı çayı, yol kenarlarına, avluya ve çeşitli boş alanlara serip bekletmekte, bazen günlerce bu şekilde bekleyen çay iyice kuruyup kızarmaktadır. Hasat edildikten sonra bu şekilde bekletilerek fabrikaya getirilen çay, bütün özsuyu ile beraber çay olma özelliklerini kaybettiği için, o hammaddeden iyi bir kuru çay ürünü elde edilemiyor. 3. Budama programının etkisi 1994 yılından bu yana uygulanmakta olan budama programının artık çay bitkisine bir fayda sağlamadığı tüm kesimler tarafından kabul edilmektedir. Uygun budama yapılmadığı için bitki morfolojisi değişime uğramıştır. Ve bundan sonra mevcut yöntemle geri dönüş sağlanması mümkün değildir. Bu nedenle, yeni bir model olarak ortaya konan Çayda Gençleştirme ve Yenileme programlarının devreye sokulması kaçınılmazdır. 4. Fabrikalardaki üretim süreci, paketleme ve depolama sorunları, a) Fabrikaya gelene kadar çay olma özelliklerinin hemen hemen tamamını kaybeden yaş çay, fabrikada en iyi şartlarda kuru çaya dönüştürülse bile, bozuk hammaddeden kaliteli son ürün elde etme şansımız yoktur. Kaldı ki, fabrikalarımız artık kart 6lRize Ticaret Borsası

yaprakları ve hatta bitkinin odunsu kısımlarını işlemek üzere dizayn edilen duruma gelmiştir. 5. Maliyetlerin yüksekliği: Yurtdışında yaş çay 12 ay hasat edildiği, işçilik ve diğer girdiler ucuz olduğu ve yaşa çaya % 50 nin üzerinde devlet desteği sağlandığı için üretim maliyetleri bize göre çok daha düşüktür ve bu durum piyasadaki fiyat rekabetinde dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1. Kimyasal gübrenin terk edilerek, yerine organikveya yarı organik gübreye geçilmelidir. 2. Çaylık alanlarda mevcut budama programı yerine gençleştirme programının başlatılması gerekmektedir. 3. Özel-kamu ayrımı yapılmadan, çay sektörüne bir bütün olarak bakılmalı, sorunlara getirilen çözüm önerileri bu bakış açısıyla ortaya konulmalıdır. 4. Kalitenin değerini bulduğu bir sistem oluşturulmalı. Borsa sistemi, alıcıyla satıcının biraraya geldiği, kaliteli ürünün fiyat olarak karşılığını bulduğu, hem müstahsil, hem sanayici, hem de devletin memnun kaldığı çay sektörünün ihtiyacı olan yapıdır. 5. Çay tarım alanlarının tesbiti, çay piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesi, yaş çay bitkisi üreticileri ve çay sanayicilerinin hak ve yükümlülükleri, Çay Üst Kurulu nun oluşması ile Çay İhtisas Borsası nın kurularak üretilen kuru çayın buradan satışını sağlayacak, kaliteli çay üretimini teşvik edecek; bu yolla üreticiye daha fazla gelir temin edecek, Türk çayının dünyada marka olmasının yolunu açacak, Avrupa Birliği sürecine uyum sağlayacak bir çay kanunu çıkarılması gerekmektedir. 6. Ürün çeşitliliğinin artırılması gerekmektedir. Siyah çayın yanı sıra yeşil çay, altın çay, beyaz çay, çay pudrası, kremi gibi birçok ürünün üretilerek farklı ürün yelpazesi ile pazarda yer edinilmesi önem taşımaktadır 7lRize Ticaret Borsası

7. Milli ürün konumundaki çaya, diğer çay ülkelerinde olduğu gibi %50 dolaylarında destekleme sağlanması, sektöre rekabet gücü kazandırması bakımından önemlidir. 8. Yurda kaçak yollarla çay girişinin tamamen önlenmesi gerekmektedir. Çay kaçakçılığı organize suç kapsamına alınmalı, çay kaçakçılarına caydırıcı cezalar verilmelidir. 9. Doğu ve Güneydoğu bölgesinde 30 un üzerinde paketleme fabrikası olduğu bilinmektedir. Çay kaçakçılığının yoğun olduğu bu bölgelerdeki paketleme tesislerinin daha sıkı denetlenmesi gerekmektedir. 10. İthal çay nakliyesinde kullanılan belgelerin süreli olması gerekmektedir. Orman ürünlerinde olduğu gibi olmalıdır. 11. Yakalanan kaçak çaylar imha edilmeli, kesinlikle piyasaya girmemeli, evrak bulup getirmesi beklenmemelidir. 12. Çay kaçakçılığı ile mücadele eden güvenlik birimleri ödüllendirilmeli. 13. İran makamları ile temas kurularak, İran devletinin çay ihracına verdiği devlet desteğini kaldırmasını sağlamak gerekmektedir. 14. Çayın menşeini tespit etmek amacıyla DNA Marker Laboratuarının kurulması ve bu laboratuarın Rize Üniversitesi ne bağlanması gerekmektedir. Rize Ticaret Borsası olarak böyle bir çalışma içerisindeyiz. 15. Milli ürünümüz haline gelen Çay, halkımızın temel gıda maddesi haline gelmiştir. Sabah kahvaltısından gecenin geç saatlerine kadar yaşamın her anında çay içilmektedir. Sektöre rekabet şansı yaratmak amacıyla diğer temel gıda maddelerinde olduğu gibi Çayda da KDV %1 e indirilmelidir. Buda Bütçe dengeleri gözetilerek yapılamıyorsa Toptanda % 1, Perakendede % 8 olarak belirlenmelidir. 8lRize Ticaret Borsası

Sonuç; Sektöre düzenleme getirilerek, Türk çay sektörünün bir sistem dahilinde çalışması sağlanır ve içinde bulunduğu sorunlar çözülür. Türk çay sektöründe hedefimiz olan 2023 yılında 50 bin ton çay ihracatı gerçekleştirilip, bunun karşılığında 500 milyon Dolar gelir elde edilebilir. Bölgeye gelen kaynak artar ve bölge insanının refah seviyesini yükseltmek mümkün olur. Mehmet ERDOĞAN RTB Yön. Kur. Bşk. TOBB Tarım Kurulu Üyesi 9lRize Ticaret Borsası