MAYIS 2016 VE ÖNCES TAR H BASKILI SOSYAL GÜVENL K DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi VE DÜZELTME CETVEL YANLIfi DO RU 1- Ünite 1, Sayfa 27 Yaflam n çinden kayna ; Kaynak: Ali Tezel, Habertürk, 21 Mart Çarflamba. 1- Ünite 1, Sayfa 27 Yaflam n çinden kayna Kaynak: Ali Tezel, Habertürk, 21 Mart Çarflamba, (2012). 2- Ünite 2, Sayfa 51, Tablo 2.1 afla daki flekilde güncellenmifltir. Sosyal Sigorta Program Herhangi bir Sosyal Sigorta Program Olan Ülkeler Mal. Yafl. Ölüm Sigortalar Hastal k-anal k Sigortalar fl Kaz. ve Meslek Hastal Sigortas 1940 1949 1958 1967 1977 1989 1995 2003/ 2004* 2015/ 2016 557 558 880 1120 1129 1145 1165 1172 169 333 444 558 992 1114 1135 1158 1171 169 234 336 559 665 772 884 1105 1126 1137 557 557 777 1117 1129 1136 1159 1167 165 flsizlik Sigortas 221 222 226 334 338 440 663 881 88 Aile Ödenekleri Sigortas 77 227 338 662 665 663 881 998 112 3- Ünite 2, Sayfa 51 Tablo 2.1 kaynak ; Kaynak: SSA; Social Security Programs Throughout The World-1995; Social Security Administration Research Report: 64; Washington DC, 1995, s.xii; http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/ssptw/m art 2014 4- Ünite 2, Sayfa 51 Tablo 2.1 e ait de erlendirme sonuçlar ; Tablo de erleri incelendi i zaman sosyal risklerin geliflimi konusunda afla daki de erlendirmeleri yapmak mümkündür (Alper, 2009: 37-38) 1 3- Ünite 2, Sayfa 51 Tablo 2.1 kaynak Kaynak: SSA; Social Security Programs Throughout The World-1995; Social Security Administration Research Report: 64; Washington DC, 1995, s.xii; http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/ssptw (Eriflim tarihi: 19.12.2016) 4- Ünite 2, Sayfa 51 Tablo 2.1 e ait de erlendirme sonuçlar Tablo de erleri incelendi i zaman sosyal risklerin geliflimi konusunda afla daki de erlendirmeleri yapmak mümkündür (Alper, 2009: 37-38) Tablo 2.1 verileri, 2015-2016 y llar itibariyle dünyada bir sosyal sigorta program olan 169 ülkeden 169 unda; malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar ndan oluflan uzun vadeli sigorta kollar n n yer ald n göstermektedir. En fazla say da ülkede oluflturulmas bak m ndan bu sigorta kolunu, ifl kazalar ve meslek hastal klar sigorta kolu (165 ülke) izlemektedir. Her iki sigorta kolu bak m ndan dikkat çekici nokta; hem uzun vadeli sigorta kollar, hem de ifl kazas ve meslek hastal klar sigorta kolunun ülkelerin...
5- Ünite 2, Sayfa 60 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar a afla daki kaynak eklenmifltir. Alper, Yusuf (2017), Sosyal Güvenlik, (Ed. A. Tokol, Y. Alper), Sosyal Politika, 8. Bask, Dora Yay nevi, Bursa. 6- Ünite 3, sayfa 75, tablo 3.2 afla daki flekilde güncellenmifltir. Bölgeler ve Ülkeler Emekli Ayl Alanlar n Çal flma Ça ndaki Nüfusa Oran (15-64) (%) Emekli Ayl Alanlar n flgücüne Oran (15+) (%) Y l Dünya Ortalamas 30,9 41,4 : Sahra Alt Afrika 5,9 8,4 : Asya Pasifik 26,5 34,0 : Orta Do u 18,6 37,1 : Kuzey Afrika 23,9 47,4 : Latin Amerika ve Karayipler 27,9 38,0 : Merkezi ve Do u Avrupa 18,6 37,1 : Bat Avrupa 66,7 89,2 : Kuzey Amerika 77,5 98,5 : ÜLKELER Kenya 11,3 16,3 2009 M s r 29,0 55,3 2009 Çin 46,4 56,1 2011 Japonya 84,9 100,0 2010 Danimarka 78,1 96,9 2010 Polonya 59,1 88,8 2010 Norveç 77,1 95,9 2010 sveç 92,8 100,0 2010 ngiltere 71,4 92,9 2005 Yunanistan 64,3 92,3 2010 Fransa 66,2 93,3 2010 Almanya 59,9 76,8 2010 Belçika 64,5 94,4 2010 Hollanda 100,0 100,0 2010 Brezilya 31,4 40,7 2010 Meksika 25,1 37,0 2010 Kanada 68,4 85,4 2009 ABD 78,5 100,0 2010 Türkiye 27,8 52,1 2011 Güney Kore 53,7 77,8 2009 2
7- Ünite 3, Sayfa 75 Tablo 3.2 kayna ; Kaynak: ILO (2011) World Social Security Report: 2010/2011.ILO, http//www.ilo.org/public/english/protection/secsoc/downloads/policy/wssr.pdf 8- Ünite 3, Sayfa 76 Tablo 3.2 tabloya ait aç klama metni; Tablo 3.2, ülkelerin geliflme seviyeleri ile sosyal güvenlik sisteminin koruma kapsam na ald nüfus aras ndaki iliflkiyi daha aç k olarak göstermektedir. Kuzey Avrupa ve Bat Avrupa ülkeleri, emeklilik yafl na gelen nüfusun tamam n koruma kapsam na al rken, geliflmekte olan ülkelerde bu oran %2-30 lara kadar düflebilmektedir. Çal flan nüfustan sosyal sigortalara prim ödeyenlerin oran artt kça koruma kapsam na al nan nüfus da artmaktad r. Ancak, ülkemiz için çal flanlar n %29.2 si prim öderken, emekli olma yafl na gelenlerden %87.1 ine emekli ayl ödenmesi Türk sosyal güvenlik sisteminin yap sal problemleri ile yak ndan ilgilidir ve çok yönlü tart flmaya aç k bir durumdur. 9- Ünite 4, sayfa 121 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar 2. kaynak; Alper, Yusuf (2011). Sosyal Güvenlik Hukuku Ders Notlar, Uluda Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, Bursa. 10- Ünite 5, sayfa 153 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar 2. kaynak; Alper, Yusuf (2011). Sosyal Güvenlik Hukuku Ders Notlar, Uluda Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, Bursa. 7- Ünite 3, Sayfa 75 tablo 3.2 kayna afla daki Kaynak: (ILO (2015) World Social Security Report: 2014/2015. ILO, http//www.ilo.org/public/english/protection? 8- Ünite 3, Sayfa 76 Tablo 3.2 tabloya ait aç klama metni afla daki flekilde güncellenmifltir. Tablo 3.2. ülkelerin geliflme seviyeleri ile sosyal güvenlik sisteminin koruma kapsam na ald nüfus aras ndaki iliflkiyi daha aç k olarak göstermektedir. Kuzey Amerika ve Bat Avrupa ülkeleri emeklilik yafl na gelen nüfusun tamam n koruma kapsam na al rken; geliflmekte olan ülkelerde bu oran %20-30 lara kadar düflebilmektedir. Türkiye de emekli ayl alanlar n çal flma ça ndaki nüfusa oran % 27,8 iken; iflgücü içerisinde emekli ayl alanlar n oran ise % 52,1 dir. Bu oran farkl l Türk sosyal güvenlik sisteminin yap sal problemlerini ortaya koyan göstergelerden biridir ve çal flma ça nda prim ödeyerek sistem içinde olmayanlar, sonradan hizmet borçlanmas ile sistem içine girebilmektedirler. 9- Ünite 4, sayfa 121 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar 2. kaynak afla daki flekilde de ifltirilmifltir. Alper, Yusuf (2017). Sosyal Güvenlik, (Ed. A. Tokol, Y. Alper) Sosyal Politika, 8. Bask, Dora Yay nevi, Bursa. 10- Ünite 5, sayfa 153 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar 2. kaynak; Alper, Yusuf (2017). Sosyal Güvenlik, (Ed. A. Tokol, Y. Alper) Sosyal Politika, 8. Bask, Dora Yay nevi, Bursa. 11- Ünite 6, syf 158 Tablo 6.1 in tablo yaz s ; Toplam Sosyal Güvenlik (1990) 11- Ünite 6, syf 158 Tablo 6.1 in tablo yaz s Toplam (Kamu) Sosyal Güvenlik 3
12- Ünite 6, sayfa 158, tablo 6.1 afla daki flekilde güncellenmifltir. BÖLGELER Sosyal Güvenlik (Toplam ) Sa l k (GSYH) (%) Yafll lar çin Sosyal Güvenlik (GSYH) (%) Dünya 8,8 2,8 3,3 Afrika 4.3 2,6 1,3 Kuzey Afrika 10,0 3,2 5,0 Sahra Alt Afrika 4,3 2,6 1,1 Asya Pasifik 4,6 1,5 2,0 Orta Do u 11,0 2,0 3,3 Bat Avrupa 27,1 7,9 11,1 Merkez ve Do u Avrupa 17,8 4,4 8,3 Latin Amerika ve Karayipler 13,9 4,0 4,6 Kuzey Amerika 17,0 8,5 6,6 13- Ünite 6, syf 158 Tablo 6.1 kayna ; Kaynak: ILO (2004), Social Security: New Consensus, ILO, Geneva, s.81. 13- Ünite 6, syf 158 Tablo 6.1 kayna afla daki Kaynak: ILO (2015) World Social Security Report: 2014/2015. ILO, http//www.ilo.org/public/english/protection? 14- Ünite 6, syf 158 tablo 6.1 tablo alt bilgi; Tablo 6.1; söz konusu bölgelerde bulunan ülkelerden istatistiki veri temin edilebilen ülkeler dikkate al narak haz rlanm flt r. Tablo verileri; 21 Afrika, 15 Asya, 26 Avrupa, 20 Latin Amerika ve Karayipler, 2 Kuzey Amerika ve 3 Okyanusya ülkesi olmak üzere 87 ülke dikkate al narak haz rlanm flt r (ILO, 2004:112-114). Tablo 6.1; 1990 y l itibar yla toplam sosyal güvenlik harcamalar n n seviyesi bak m ndan genel bir fikir vermekle birlikte ayn bölge grubu içinde yer alan ülkeler aras ndaki farkl l klara da dikkat etmek gerekecektir. Nitekim, bölge ortalamas % 4.3 olan Afrika k tas nda bulunan Cezayir de sosyal güvenlik harcamalar GSY H n n % 7.6 s seviyesinde iken Nijerya da yaln zca % 1 dir. n ortalama seviyesi %6.4 olan Asya ülkeleri içinde yer alan srail de bu oran % 14.2 iken, bir baflka Asya ülkesi Filipinler de yaln zca 1.7 dir. Avrupa ülkeleri aras nda ise 1990 y l itibar yla en yüksek harcama oran %29.7 ile Hollanda da iken en düflük oran ise 13.1 ile Estonya dad r. 14- Ünite 6, syf 158 tablo 6.1 tablo alt bilgi Tablo 6.1; söz konusu bölgelerde bulunan ülkelerden istatistiki veri temin edilebilen ülkelere dikkate al narak haz rlanm flt r. tablo 6.1 verileri, 44 Afrika, 40 Asya, 41 Avrupa, 32 Latin Amerika ve Karayipler, 2 Kuzey Amerika ve 13 Okyanusya ülkesi olmak üzere 172 ülke dikkate al narak haz rlanm flt r (ILO, 2014: 306-314). Tablo 6.1. 2010-2011 y llar itibar yla toplam sosyal güvenlik harcamalar n n seviyesi bak m ndan genel bir fikir vermekle birlikte ayn bölge grubu içinde yer alan ülkeler aras ndaki farkl l klara da dikkat etmek gerekecektir. Nitekim bölge ortalamas %4,3 olan Afrika k tas nda bulunan M s r da kamu sosyal güvenlik harcamalar GSY H nin %12,57 si seviyesinde iken; Kenya da yaln zca %2,84 tür. n ortalama seviyesi %4,6 olan Asya Pasifik ülkeleri içerisinde yer alan srail de bu oran %16,2 iken; bir baflka Asya ülkesi Filipinler de yaln zca %1,55 dir. Avrupa ülkeleri aras nda ise, 2010-11 y llar itibariyle en yüksek harcama oran %30,19 ile Danimarka iken en düflük oran ise %10,83 ile Arnavutluk tad r. 4
15- Ünite 6, sayfa 160, tablo 6.2 afla daki flekilde güncellenmifltir. BÖLGELER YILLAR 1990 1995 2000 2005 2007 2009 2010-11 Dünya 5,8 6,0 6,5 6,7 7,3 8,8 8,6 Bat Avrupa 20,9 23,6 23,3 24,8 24,1 27,2 26,7 Merkezi ve Do u Avrupa 12,8 15,5 14,6 16,6 16,2 19,7 17,6 Kuzey Amerika 14,0 15,8 14,7 16,1 16,4 19,2 19,4 Orta Do u 4,9 5,2 6,6 7,6 6,5 8,8 8,7 Latin Amerika ve Karayipler 8,0 9,6 10,2 11,4 12,0 13,6 13,2 Asya Pasifik 3,4 2,8 3,5 3,0 4,1 5,3 5,3 Sahra Alt Afrika Ülkeleri 2,4 2,5 3,2 3,8 3,9 4,4 4,2 16- Ünite 6, syf 160 Tablo 6.2 nin tablo yaz s ; Bölgeler ve Ülke Gruplar na Göre Sosyal Güvenlik (GSY H nin Yüzdesi Olarak) (2005-2007) 17- Ünite 6, syf 160 Tablo 6.2 kayna ; Kaynak: ILO (2011). World Social Security Report 2010/11: Providing Coverage in Times of Crisis and Beyond. ILO, Geneva, 258-261. 18- Ünite 6, syf 160 tablo 6.2 tablo alt bilgi; Tablo 6.2, farkl ülkeler grubu dikkate al narak oluflturuldu u için tablo 6.1 verileri ile birebir karfl laflt rmak ve de erlendirmeler yapmak mümkün de ildir. Verilerin hesaplanmas nda kapsama al nan de iflkenlerin de farkl l söz konusudur. Yine de 1990 l y llar ile 2000 li y llara ait verilerden hareketle bir de- erlendirme yapmak gerekirse; küreselleflme sürecinden kazançl ç kan geliflmifl ülkeler ile baz Uzak Do u ve Güney Amerika ülkelerinin refah art fl na paralel olarak sosyal güvenlik harcamalar n art rd - görülmektedir. Bütün bir k ta olarak Avrupa, Avrupa k tas içinde de Bat Avrupa ülkelerinin sosyal güvenlik harcamalar di er ülke gruplar n n çok üzerindedir. Harcama seviyesi bak m ndan Avrupa ülkelerine en yak n ülke grubu Kanada ve ABD den oluflan Kuzey Amerika ülkeleridir. Ancak, bu ülkelerin harcamalar ancak % 15 seviyesindedir ve Bat Avrupa ülkelerinden çok afla lardad r. Yetersiz olmakla birlikte, 1990 l y llarla karfl laflt r ld zaman di er ülke gruplar nda da harcamalar n seviyesi bak m ndan dikkat çekici art fllar gözlenmektedir. 16- Ünite 6, syf 160 Tablo 6.2 nin tablo yaz s Bölgeler ve Ülke Gruplar na Göre Toplam Sosyal Güvenlik (GSY H nin Yüzdesi Olarak) (2010-2011) 17- Ünite 6, syf 160 Tablo 6.2 kayna afla daki Kaynak: (ILO (2015) World Social Security Report: 2014/2015. ILO, http//www.ilo.org/public/english/protection? 18- Ünite 6, syf 160 tablo 6.2 tablo alt bilgi Tablo 6.2, farkl ülkeler grubu dikkate al narak oluflturuldu u için tablo 6.1. verileri ile birebir karfl laflt rmak ve de erlendirmeler yapmak mümkün de ildir. Verilerin hesaplanmas nda kapsama al nan de iflkenlerinde de farkl l söz konusudur. Yine de 1990 l ve 2000 li y llara ait verilerle bir de erlendirme yapmak gerekirse küreselleflme sürecinden kazançl ç kan geliflmifl ülkeler ile baz Uzak Do u ve Güney Amerika ülkelerinin refah art fl na paralel olarak sosyal güvenlik harcamalar n art rd görülmektedir. Bütün bir k ta olarak Avrupa, Avrupa k tas içinde de Bat Avrupa ülkelerinin sosyal güvenlik harcamalar di er ülke gruplar n n çok üzerindedir. Harcama seviyesi bak m ndan Avrupa ülkelerine en yak n ülke grubu Kanada ve ABD den oluflan Kuzey Amerika ülkeleridir. Ancak bu ülkelerin harcamalar % 19 lar seviyesindedir ve Bat Avrupa ülkelerinden çok afla dad r. Yetersiz olmakla birlikte, 1990 l y llarla karfl laflt r ld zaman di er ülke gruplar nda da harcamalar n seviyesi bak m ndan dikkat çekici art fllar gözlenmektedir. 5
19- Ünite 6, sayfa 161, tablo 6.3 afla daki flekilde güncellenmifltir. ÜLKELER YILI Sa l k Hariç Sosyal Güvenlik Sa l k Toplam Sosyal Güvenlik Çin 2010 5,56 1,27 6,83 Japonya 2011 16,75 6,81 23,56 Güney Kore 2011 5,13 4,00 9,14 Belçika 2011 21,09 8,64 29,73 M s r 2011 11,73 1,48 13,21 Rusya 2011 12,01 3,96 15,97 Danimarka 2011 22,98 7,61 30,58 Polonya 2011 15,87 4.65 20,51 Norveç 2011 15,84 6,53 22,37 sveç 2010 21,31 7,00 28,30 Birleflik Krall k 2010 16,35 7,49 23,84 Yunanistan 2011 18,87 5,54 24,41 talya 2011 20,23 7,27 27,50 Fransa 2011 23,78 8,23 32,02 Almanya 2011 19,05 6,84 25,89 Hollanda 2011 15,69 7,73 23,42 Brezilya 2010 15,50 5,79 21,29 Meksika 2011 4,97 7,76 7,72 Kanada 2010 10,66 7,97 18,63 ABD 2010 11,34 8,57 19,92 Türkiye 2011 7,21 5,90 13,11 20- Ünite 6, syf 161 Tablo 6.3 ün tablo yaz s ; Ülkeler tibar yla Sosyal Güvenlik (GSY H nin yüzdesi olarak) (2005-2007) 21- Ünite 6, syf 161 Tablo 6.3 kayna ; Kaynak: ILO (2011). World Social Security Report 2010/11: Providing Coverage in Times of Crisis and Beyond. ILO, Geneva, 258-261. 22- Ünite 6, syf 161 tablo 6.3 tablo alt bilgi; Tablo 6.3, Özellikle Avrupa ülkeleri olmak üzere geliflmifl ülkelerin sosyal güvenlik harcamalar n n yine % 20-30 aras nda de iflen yüksek oranlarda oldu unu; bu ülke grubu içinde Merkezi Avrupa (Almanya ve Fransa) ile Kuzey Avrupa (Danimarka, sveç gibi) ülkelerindde harcamalar n seviyesinin % 30 lara 20- Ünite 6, syf 161 Tablo 6.3 ün tablo yaz s Ülkeler tibar yla Sosyal Güvenlik (GSY H nin yüzdesi olarak) (2010-2011) 21- Ünite 6, syf 161 Tablo 6.3 kayna afla daki Kaynak: (ILO (2015) World Social Security Report: 2014/2015. ILO, http//www.ilo.org/public/english/protection? 22- Ünite 6, syf 161 tablo 6.3 tablo alt bilgi Tablo 6.3. özellikle Avrupa ülkeleri olmak üzere geliflmifl ülkelerin sosyal güvenlik harcamalar n n yine %20-30 aras nda de iflen yüksek oranlarda oldu unu; u ülke grubu içinde Merkezi Avrupa (Almanya ve Fransa) ile Kuzey Avrupa (Danimarka, 6
yak n seviyelerde gerçekleflirken, di er Avrupa ülkelerinde % 20 ler civar nda gerçekleflti ini göstermektedir. Yine, 1990 lar sonras dönemde, ülkemiz dahil olmak üzere iktisadi geliflme h z yüksek olan ülkelerin sosyal güvenlik harcamalar n n % 10 lar n üzerine ç kt da tablo verilerinden ortaya ç kmaktad r. Çin, son y llarda bu amaçla yapt harcamalarda önemli art fllar olmas na ra men toplam nüfusunun yo unlu u dolay s yla tabloda yer alan ülkeler grubu içinde sosyal güvenlik harcamalar en düflük ülke durumundad r. sveç gibi) ülkelerinde harcamalar n seviyesi ortalama %30 düzeyindeyken; di er Avrupa ülkelerinde %20 ler civar nda gerçekleflti ini göstermektedir. Yine, 1990 lar sonras dönemde, ülkemiz dahil olmak üzere iktisadi geliflme h z yüksek olan ülkelerin sosyal güvenlik harcamalar n n %10 lar n üzerine ç kt da tablo verilerinden ortaya ç kmaktad r. Çin, son y llarda bu amaçla yapt harcamalarda önemli art fllar gerçeklefltirmesine ra men toplam nüfusunun yo unlu u dolay s yla tabloda yer alan ülkeler grubu içinde sosyal güvenlik harcamalar en düflük ülke durumundad r. 23- Ünite 6, sayfa 164, tablo 6.6 afla daki flekilde güncellenmifltir. ÜLKELER Toplam Harcamalar Sa l k Aktif Nüfus çin Sosyal Yard mlar flsizlik Hastal k, Malullük, fl Kazas, Anal k Genel Sosyal Yard m Çin 6,83 1,27 1,90 0,14 1,55 0,54 Japonya 22,40 7,15 2,26 0,71 1,13 0,37 Güney Kore 9,19 4,12 1,24 0,31 0,54 0,68 Belçika 29,70 8,11 7,79 3,68 2,68 0,44 Danimarka 30,19 7,68 9,44 2,30 5,53 1,61 Fransa 32,07 8,99 4,80 1,53 2,29 1,29 Almanya 27,12 8,52 4,97 1,53 2,50 0,81 Yunanistan 23,88 6,52 2,04 0,72 1,11 0,89 talya 27,81 7,42 3,38 0,79 2,15 0,07 Hollanda 23,18 7,90 5,77 1,45 3,11 1,73 Norveç 23,29 6,17 6,26 0,43 5,36 0,89 Polonya 21,52 5,17 3,56 0,28 2,65 0,21 sveç 29,82 7,30 7,60 0,73 5,75 1,18 Türkiye 13,11 5,90 0,24 0,06 0,17 0,00 ngiltere 24,05 8,08 4,07 0,46 3,28 1,67 Brezilya 21,29 5,79 2,60 0,67 1,66 4,54 Meksika 7,72 2,76 0,09 : 0,06 1,92 Kanada 18,63 7,97 2,30 0,81 1,19 3,18 ABD 19,92 8,57 2,85 1,13 1,59 0,91 24- Ünite 6, syf 164 Tablo 6.6 n n tablo yaz s ; Sosyal Riskler tibar yla Sosyal Güvenlik (2003-2007) 25- Ünite 6, syf 164 Tablo 6.6 kayna ; Kaynak: ILO (2011). World Social Security Report 2010/11: Providing Coverage in Times of Crisis and Beyond. ILO, Geneva, 263-266 24- Ünite 6, syf 164 Tablo 6.6 n n tablo yaz s Sosyal Riskler tibariyle Sosyal Güvenlik (2010-2011) 25- Ünite 6, syf 164 Tablo 6.6 kayna afla daki Kaynak: (ILO (2015) World Social Security Report: 2014/2015. ILO, http//www.ilo.org/public/english/protection? 7
26- Ünite 6, syf 164 tablo 6.6 tablo alt bilgi; Sosyal güvenlik harcamalar n n sigorta riskler itibar yla çeflitli ülkeler bak m ndan gösterdi i geliflme seyri, Tablo 6.6 da verilmifltir. Tablo 6. 6, toplam sosyal güvenlik harcamalar içinde yafll l k sigortas ile sa l k sigortas ödemelerinin bütün ülkeler için en önemli sosyal harcama alan n oluflturdu unu ortaya koymaktad r. Di er sigorta kollar ile ilgili harcamalar, büyüklük itibar yla ihmal edilebilir oranlardad r. Baz ülkelerde iflsizlik, baz ülkelerde de aile ödenekleri sigortas n n % 3 veya biraz üzerinde gerçekleflti ini ortaya koymakla birlikte toplam harcamalar içindeki paylar çok yüksek de ildir. 27- Ünite 6, sayfa 168, tablo 6.8 afla daki flekilde güncellenmifltir. 26- Ünite 6, syf 164 tablo 6.6 tablo alt bilgi Sosyal güvenlik harcamalar n n sosyal riskler itibar yla çeflitli ülkeler bak m ndan gösterdi i geliflme seyri, Tablo 6.6 da verilmifltir. Tablo 6.6, toplam sosyal güvenlik harcamalar içinde sa l k sigortas ödemelerinin bütün ülkeler için en önemli sosyal harcama alan n oluflturdu unu ortaya koymaktad r. Di- er sigorta kollar ile ilgili harcamalar, büyüklük itibar yla ihmal edilebilir oranlardad r. Baz ülkelerde hastal k, malullük, ifl kazas ve anal k sigortalar n n %3 ila %5 aras nda gerçekleflti ini ortaya koymakla birlikte toplam harcamalar içerisindeki paylar çok yüksek de ildir. Ülkeler Fon Bafllang ç Y l Fon Miktar (milyar Dolar) ABD 1940 2.789 Japonya 2006 1.135 Norveç 1990 872 Kore 1988 427 Çin 2001 251 Kanada 1997 205 sveç 2000 153 Hindistan 1952 123 Avustralya 2006 89 Finlandiya 1997 71 Fransa 1999 70 Arjantin 2007 55 spanya 1966 50 Belçika 2001 25 Yeni Zelanda 1989 21 Portekiz 1977 16 Meksika : 1 28- Ünite 6, syf 168 Tablo 6.8 in tablo yaz s ; Baz OECD Ülkelerinde Kamu Sosyal Güvenlik Fonlar 29- Ünite 6, syf 164 Tablo 6.6 kayna ; Kaynak: Yermo, Juan (2008), Governance and Investment of Public Pension Reserve Funds in Selected OECD Countries, OECD, Working Paper on Insurance and Private Pensions, No.15. s. 5 28- Ünite 6, syf 168 Tablo 6.8 in tablo yaz s Baz Seçilmifl Ülkelerde Kamu Sosyal Güvenlik Fonlar (2014) 29- Ünite 6, syf 164 Tablo 6.6 kayna afla daki Kaynak: OECD (2015). Annual Survey of Large Pension Funds and Public Pension Reserve Funds, Report on Pension Funds Long-Term Investments, s.40. 8
30- Ünite 6, syf 168 tablo 6.8 tablo alt bilgi; Tablo 6.8, ABD sosyal güvenlik fonlar n n 2 trilyon dolar geçti ini, bu ülkeyi 1.2 trilyon dolar ile Japonya n n takip etti ini göstermektedir. Tablo da yer alan di er ülkelerde kamu sosyal güvenlik fonlar - n n miktar, bu iki ülkede ulafl lan miktardan çok daha düflüktür. Hemen belirtmek gerekir ki, birçok ülkenin sosyal güvenlik sisteminin finansman yöntemi olarak fiilen da t m yöntemi çal flmak durumunda kald n ve hatta çok say da ülkenin sosyal güvenlik sistemlerinin fon biriktirmek bir yana, devletin önemli gelir transferi yapmas gereken aç klar verdi i dikkate al n rsa bu fonlar n önemi daha da artmaktad r. Sosyal güvenlik fonlar n n GSY H içinde ulaflt pay dikkate al n nca de iflik bir tablo ortaya ç kmaktad r. Tablo 8 de yer alan ülkelerden Norveç in kamu sosyal güvenlik fonunda biriken miktar, 2006 y l itibar yla bu ülke GSY H s n n %83 üne ulaflm flt r. Fonda biriken paran n 2017 y l nda 800-900 milyar dolara ulaflmas beklenmektedir (Yermo, 2008: 7). sveç, Japonya ve Kore de sosyal güvenlik fonlar GSY H n n %20-40 aras nda de erlere ulafl rken, ABD ve rlanda da %10 un üzerinde, di erlerinde ise % 10 un alt ndad r. Ancak, gelecek dönemlere iliflkin projeksiyonlar çok dikkat çekici sonuçlar ortaya koymaktad r. rlanda da toplam sosyal güvenlik fonlar n n, her y l % 1 büyüyerek, 2055 y l nda GSY H n n %45 ine ulaflmas beklenirken; 2006 y - l nda GSY H n n %6 s civar nda sosyal güvenlik fonuna sahip Yeni Zelanda da bu oran n 2037 y l nda %33 e ulaflaca hesaplanmaktad r (Yermo, 2008: 7). 30- Ünite 6, syf 168 tablo 6.8 tablo alt bilgi Tablo 6.8., ABD sosyal güvenlik fonlar n n 2 trilyon dolar geçti ini, bu ülkeyi 1,1 trilyon dolar ile Japonya n n takip etti ini göstermektedir. Tabloda yer alan di er ülkelerde kamu sosyal güvenlik fonlar n n miktar, bu iki ülkede ulafl lan miktardan çok daha düflüktür. Hemen belirtmek gerekir ki, birçok insan n sosyal güvenlik sisteminin finansman yöntemi olarak fiilen da t m yöntemi çal flmak durumunda kald n ve hatta çok say - da ülkenin sosyal güvenlik sistemlerinin fon biriktirmek bir yana, devletin önemli gelir transferi yapmas gereken aç klar verdi i dikkate al n rsa bu fonlar n önemi daha da artmaktad r. Sosyal güvenlik fonlar n n GSY H içinde ulaflt pay dikkate al n nca de iflik bir tablo ortaya ç kmaktad r. Tablo 6.8 de yer alan ülkelerden Norveç in kamu sosyal güvenlik fonunda biriken miktar, 2014 y l itibariyle bu ülke GSY H sinin % 205,8 üne ulaflm flt r. 2017 y l nda 900 milyar dolara ulaflmas beklenmektedir (Yermo, 2008: 7). sveç, Japonya ve Kore de sosyal güvenlik fonlar GSY H n n %20-40 aras nda de erlere ulafl rken; ABD, Kanada ve Yeni Zelanda da %10 un üzerinde di erlerinde ise %10 un alt ndad r. Ancak gelecek döneme iliflkin projeksiyonlar çok dikkat çekici sonuçlar ortaya koymaktad r. Örne in Yeni 2014 y l nda %11,5 olan bu oran n 2037 y l nda %33 e ulaflaca hesaplanmaktad r (Yermo, 2008: 7). 9
31- Ünite 6, sayfa 174, tablo 6.9 afla daki flekilde güncellenmifltir. DÖNEMLER FON (%) TEFE (%) DÖV Z SEPET 2001 23.5 : : 2002 104.3 11.9 8.5 2003 75.44 88.6 114.3 2004 56.91 30.9 13.54 Temmuz 2000 - Aral k 2004 Dönemi 32.55 14-14.6 DÖNEMLER FON (%) ÜFE (%) B T P YATIRIM FONU (%) DÖV Z SEPET (%) 2005 23.53 2.66 : -0.02 2006 18.65 11.58 : 5.31 2007 17.98 5.93 12.08-17.58 2008 17.71 8.10 12.53 29.85 2009 14.9 5.93 6.13-1.65 2010 9.91 8.87 2.85 3.38 2011 8.65 13.32 4.08 23.99 2012 8.84 2.46 7.55-4.58 2013 7.20 6.97 4.14 22.97 2014 7.92 6.37 8.52 1.48 2015 7.64 5.71 : : 2016 8.20 9.94 : : Ocak-fiubat 2017 1.29 5.29 : : Mart 2016-fiubat 2017 8.18 15.36 : : 32- Ünite 6, syf 174 Tablo 6.9 un tablo yaz s ; flsizlik Sigortas Fon Gelirleri 33- Ünite 6, syf 174 Tablo 6.9 kayna ; Kaynak: fikur, flsizlik Sigortas Fonu, Ayl k Bülteni: fiubat 2012, Ankara 32- Ünite 6, syf 174 Tablo 6.9 un tablo yaz s flsizlik Sigortas Fon Gelirleri (2017) 33- Ünite 6, syf 174 Tablo 6.9 kayna ; Kaynak: fikur, flsizlik Sigortas Fonu, Ayl k Bülteni: fiubat 2017, Ankara. 34- Ünite 6, syf 174 tablo 6.9 tablo alt bilgi; Tablo 6.9, Fonun özellikle 2000-2004 döneminde, yat r mlar n getiri oran n de erlendirmek için gösterge olarak al nabilecek TEFE ve Döviz Sepeti de iflkenlerine göre çok yüksek bir getiri oran sa lad - n göstermektedir. Ancak, 2005 y l sonras dönemde fon yat r mlar n n getiri oran düflmekle birlikte, spekülatif bir yat r m arac olan döviz sepetinde belirli dönemler d fl nda meydana gelen ola an d fl art fllar d fl nda (2008 ve 2011 y llar ), yine gösterge de- iflkenlerin üzerinde seyretmifltir. Bu durum iflsizlik sigortas fonunun iyi bir yönetimle yüksek getiri sa lama amac n gerçeklefltirdi ini göstermektedir. 34- Ünite 6, syf 174 tablo 6.9 tablo alt bilgi Tablo 6.9. Fonun özellikle 2000-2004 döneminde, yat r mlar n getiri oran n de erlendirmek için gösterge olarak al nabilecek TEFE ve Döviz Sepeti de iflkenlerine göre çok yüksek bir getiri oran sa lad n göstermektedir. Ancak, 2005 y l sonras dönemde fon yat r mlar n n getiri oran düflmekle birlikte, spekülatif bir yat r m arac olan döviz sepetinde belirli dönemler d fl nda meydana gelen ola an d fl art fllar d fl nda(2008, 2011 ve 2013 y llar ), yine gösterge de iflkenlerin üzerinde seyretmifltir. Bu durum iflsizlik sigortas fonunun 10
Öte yandan Ocak 2012 tarihi itibar yla toplam Fon varl n n; %19,96 s Kuponsuz tahvil, %76,12 si Kuponlu tahvil, %2,29 u mevduat, %1,63 ü de döviz tevdiat hesab ndan oluflmaktad r. Bu, Fon kaynaklar n n tamam na yak n n n devletin iç borçlanma ihtiyac n karfl lamak için kullan ld n ve ekonomik istikrar sa lama fonksiyonunun öne ç kt n göstermektedir. Bu toplumun geneli bak m ndan iç borçlanma ihtiyac n azaltt ve borçlanma faizini düflürdü ü için olumlu olmakla birlikte, sigortal lar için düflük getiri oran na raz olma anlam na gelmektedir. Bafllang c ndan bugüne kadar (Mart 2002- Ocak 2012), toplam olarak 2.463 bin kifliye iflsizlik ödene- i verilmifltir. Bu amaçla yap lan ödemelerin toplam miktar 4.6 milyar TL dir ve bu miktar, 2008-2011 y llar aras nda Fon dan GAP projesinin finansman için Hazine ye aktar lan 10 milyar TL lik miktardan çok düflüktür. ( fikur, fiubat 2012 bülteni). flsizlik sigortas ndan faydalananlar n toplam iflsizlere oran hiçbir zaman % 7-8 i geçmemifltir. flsizlik sigortas ndan faydalanan kifli say s n n s n rl kalmas, iflsizlik ödeneklerinin k sa süreli (6-10 ay) ve düflük seviyede belirlenmesi (Asgari ücretin netini geçmeyecek) fonun asli amaçlar n n geri plana itildi i görüfllerine hakl l k kazand rmaktad r. iyi bir yönetimle yüksek getiri sa lama amac n gerçeklefltirdi ini göstermektedir. Öte yandan fiubat 2017 sonu itibariyle toplam fon varl n n; %89,47 si kuponlu tahvil, %1,29 u kuponsuz tahvil, %9,24 ü mevduat hesab ndan oluflmaktad r. Bu, fon kayaklar n n tamam na yak n n n devletin iç borçlanma ihtiyac n karfl lamak içi kullan ld - n ve ekonomik istikrar sa lama fonksiyonunun öne ç kt n göstermektedir. Bu toplumun geneli bak m ndan iç borçlanma ihtiyac n azaltt ve borçlanma faizini düflürdü ü için olumlu olmakla birlikte, sigortal lar için düflük getiri oran na raz olma anlam na gelmektedir. Bafllang c ndan bugüne kadar (Mart 2002-fiubat 2017), toplam olarak 5.267 bin kifliye iflsizlik ödene- i verilmifltir. Bu amaçla yap lan ödemelerin toplam miktar 15.1 milyar TL dir. ( fikur, fiubat 2017 Bülteni). flsizlik sigortas ndan faydalananlar n toplam iflsizlere oran hiçbir zaman % 10-12 yi geçmemifltir. flsizlik sigortas ndan faydalanan kifli say s n n s n rl kalmas, iflsizlik ödeneklerinin k sa süreler için yap lmas (6-10 ay) ve miktar olarak da düflük seviyede belirlenmesi (çal fl rken geliri ne olursa olsun ba lanacak iflsizlik ödene i asgari ücretin netini geçmeyecek) fonun asl amaçlar n n geri plana itildi i görüfllerine hakl l k kazand rmaktad r. 11