Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi 19-22 Ekim 2017 Antalya/Türkiye BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ Öznur KARA 1, Binnur ÇELEBİ 2 1 Gazi Üniversitesi, Ankara 2 Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu
ÇALIŞMANIN AMACI Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını (SYBD); Cinsiyet Lisanslı spor yapma Sigara kullanımı Okudukları bölüm Sınıf düzeyi Oturulan yer değişkenlerini dikkate alarak incelemektir.
ÇALIŞMANIN ÖNEMİ İnaktif yaşam ve buna bağlı oluşan hastalıkların artması sonucunda, beden eğitimi ve spor derslerinde sağlık ve fiziksel aktiviteye verilen önem artmıştır. Beden eğitimi öğretmenleri, antrenörler ve spor yöneticileri gibi mesleki hayatlarında sporun içinde olan ve olacak kişilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını sergilemesi öğrenci ve sporcuya örnek olması açısından öneme sahiptir. Bu çalışmanın, geleceğin öğretmen, antrenör ve spor yöneticisi adayı olan BESYO öğrencilerinin SYBD ye ne derecede sahip olduklarını ortaya çıkarmak açısından literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
YÖNTEM Çalışma Grubu Araştırmaya 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Kastamonu Üniversitesi BESYO da öğrenim gören 18-26 yaş arası 298 öğrenci gönüllü olarak katılmıştır. Veri Toplama Aracı Walker, Sechrist ve Pender (1987) tarafından geliştirilmiş ve Türkçe geçerlik güvenirlilik çalışması Bahar, Beşer, Gördes, Ersin ve Kıssal (2008) tarafından yapılmış olan Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II (SYBD II) kullanılmıştır.
YÖNTEM Verilerin Analizi Verilerin değerlendirmesinde temel istatistiksel teknikler, t- testi, tek yönlü varyans analizi, Kruskal-Wallis ve Mann-Whitney-U testleri kullanılmıştır. İkiden fazla değişkenin bulunduğu durumlarda çıkan farklılıklarda, farklılığın hangi gruptan çıktığını belirlemek amacıyla Tukey ve Tamhane testlerinden yararlanılmıştır.
BULGULAR Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Tanımlayıcı İstatistikleri
Tablo 1. Öğrencilerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Puan Ortalamaları N Alt puan Üst puan Ort. SS Sağlık Sorumluluğu 298 10,00 36,00 23,46 5,28 Fiziksel Aktivite 298 8,00 32,00 21,77 4,79 Beslenme 298 9,00 36,00 22,76 4,97 Manevi Gelişim 298 12,00 36,00 27,08 5,08 Kişiler arası İlişkiler 298 11,00 36,00 26,31 5,33 Stres Yönetimi 298 9,00 32,00 21,56 4,58 SYBD 298 74,00 208,00 142,97 24,23
Tablo 2. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Alt Boyutlarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması Cinsiyet X SS p Sağlık Sorumluluğu Fiziksel Aktivite Manevi Gelişim Kişiler arası İlişkiler Stres Yönetimi Beslenme SYBD Kadın 24,10 5,01,173 Erkek 23,21 5,37 (z:-1,364) Kadın 22,02 4,56,556 Erkek 21,67 4,88 (z:-0,589) Kadın 27,47 4,82,630 Erkek 26,93 5,18 (z: -0,481) Kadın 26,75 4,71,406 Erkek 26,14 5,56 (z: -0,832) Kadın 21,76 4,23,718 Erkek 21,48 4,73 (z: -0,361) Kadın 23,03 5,01,552 Erkek 22,65 4,96 (t:0,595) Kadın 145,15 22,58,331 Erkek 142,11 24,85 (t:0,974)
Tablo 3. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Alt Boyutlarının Lisansa Göre Karşılaştırılması Sağlık Sorumluluğu Fiziksel Aktivite Manevi Gelişim Kişiler arası İlişkiler Stres Yönetimi Beslenme SYBD Lisans X SS p Evet 23,67 5,43,463 Hayır 23,15 5,05 (z:-0,734) Evet 22,48 4,90,003 Hayır 20,78 4,45 (z:-2,976) Evet 26,95 5,17,552 Hayır 27,28 4,96 (z: -0,595) Evet 26,32 5,70,788 Hayır 26,30 4,75 (z-0,269) Evet 21,88 4,74,279 Hayır 21,09 4,31 (z: -1,083) Evet 23,25 5,09,036 Hayır 22,02 4,71 (t:1,361) Evet 144,53 25,13,175 Hayır 140,65 22,70 (t:2,112)
Tablo 4. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Alt Boyutlarının Sigara Kullanımına Göre Karşılaştırılması Lisans X SS p Sağlık Sorumluluğu Fiziksel Aktivite Manevi Gelişim Kişiler arası İlişkiler Stres Yönetimi Beslenme SYBD Evet 23,38 5,37,700 Hayır 23,52 5,23 (z:-0,386) Evet 21,52 4,68,340 Hayır 21,93 4,86 (z:-0,954) Evet 27,27 5,37 432 Hayır 26,96 4,89 (z:-0,786) Evet 26,30 6,34,642 Hayır 26,32 4,57 (z:-0,466) Evet 21,30 4,97 184 Hayır 21,73 4,32 (z:-1,330) Evet 23,00 4,87,504 Hayır 22,60 5,04 (t:-0,102) Evet 142,79 25,26,919 Hayır 143,08 23,60 (t:0,669)
Tablo 5. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Alt Boyutlarının Bölüme Göre Karşılaştırılması Bölüm Ort. SS p Sağlık Sorumluluğu Fiziksel Aktivite Manevi Gelişim Kişiler arası İlişkiler Stres Yönetimi Beslenme SYBD Ant. 24,03 5,83 Öğr. 22,93 4,89 Yön. 23,71 5,26 Ant. 22,22 4,71 Öğr. 21,58 4,74 Yön. 21,62 4,94 Ant. 27,55 4,80 Öğr. 27,07 5,01 Yön. 26,67 5,44 Ant. 26,77 5,76 Öğr. 26,14 5,12 Yön. 26,15 5,26 Ant. 22,11 5,00 Öğr. 21,33 4,14 Yön. 21,39 4,80 Ant. 23,08 5,39 Öğr. 22,45 4,61 Yön 22,91 5,10 Ant. 145,79 25,29 Öğr. 141,53 22,09 Yön. 142,28 26,18,397 (1,848),727 (0,637),652 (0,855),833 (0,365),521 (1,304),634 (F:0,457,454 (F:0,791)
Tablo 6. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Alt Boyutlarının Sınıfa Göre Karşılaştırılması Sınıf Ort. SS p Sağlık Sorumluluğu Fiziksel Aktivite Manevi Gelişim Kişiler arası İlişkiler Stres Yönetimi Beslenme SYBD 1 24,23 5,48 2 22,53 5,33 3 24,00 4,41 4 24,05 5,72 1 22,32 4,87 2 20,86 4,93 3 22,54 4,16 4 22,20 4,90 1 26,96 5,35 2 26,74 5,42 3 26,85 4,40 4 28,13 4,85 1 25,92 5,15 2 25,76 5,09 3 26,29 5,26 4 27,78 5,87 1 22,26 4,15 2 20,65 4,74 3 21,85 4,94 4 22,41 3,96 1 23,51 5,16 2 21,91 4,98 3 23,23 4,35 4 23,23 5,30 1 145,23 24,20 2 138,47 25,74 3 144,77 20,67 4 147,81 24,03,078 (6,808),098 (6,300),277 (3,863),153 (5,275),017 * (10,177),122 (F:2,467),062 (F:1,945)
Tablo 7. Sağlıklı Yaşam Biçimi Alt Boyutlarının Oturduğu Yere Göre Karşılaştırılması Sağlık sorumluluğu Fiziksel aktivite Manevi gelişim Kişiler arası İişkiler Stres Beslenme SYBD Yer Ort. SS p İl 23,62 5,28 İlçe 23,26 5,45 Kasaba 25,77 4,11 Köy 20,10 3,03 İl 22,19 4,81 İlçe 20,85 4,83 Kasaba 23,55 2,87 Köy 19,60 3,83 İl 27,51 5,04 İlçe 26,58 5,34 Kasaba 26,44 3,39 Köy 23,60 3,37 İl 26,85 5,54 İlçe 25,41 4,98 Kasaba 26,55 3,71 Köy 23,30 3,30 İl 21,67 4,68 İlçe 21,45 4,59 Kasaba 23,44 1,13 Köy 18,70 3,49 İl 23,03 4,80 İlçe 22,17 5,32 Kasaba 25,44 2,74 Köy 19,90 5,36 İl 144,89 24,09 İlçe 139,75 25,38 Kasaba 151,22 10,49 Köy 125,20 15,07,062 (7,318),057 (7,536),033 (8,741),038 (8,427),056 (7,571) 0,52 (F:2,600),027 (F:3,108)
TARTIŞMA Aksoy ve Uçar (2014) hemşirelik bölümü öğrencileriyle; Ünalan, Şenol, Öztürk ve Korkmaz (2007) sağlık yüksekokulu öğrencileriyle; Cihangiroğlu ve Deveci (2011) sağlık yüksekokulu öğrencileriyle yapmış oldukları çalışmalarda SYBD puan ortalamalarını sırası ile 136,12±19,16; 121,90±22,93; 121,75±18,86 olarak bulmuşlardır. BESYO öğrencilerinin SYBD puan ortalamalarının sağlık alanındaki öğrencilerden daha yüksek olması, BESYO öğrencilerinin sporla ilişiğinin olmasından dolayı fiziksel aktivite düzeyi, beslenme, stres yönetimi ve sosyalleşme durumlarının daha yüksek olma ihtimalinden kaynaklanıyor olabilir.
TARTIŞMA Kafkas, Kafkas ve Acet (2012) beden eğitimi öğretmenlerinin SYBD lerini belirlemek amacıyla yapmış oldukları çalışmada beden eğitimi öğretmenlerinin SYBD puan ortalamalarını 145,7±15,50 olarak bulmuşlardır. Bizim çalışmamız ile benzerlik gösteren bu sonuca göre, beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki hayata başladıklarında da sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını sürdürdükleri söylenebilir.
TARTIŞMA Bozlar (2016) BESYO öğrencilerinin SYBD lerini çeşitli değişkenler açısından incelediği araştırmasında, lisanslı spor yapanların egzersiz ve beslenme alt boyutu puan ortalamalarının daha yüksek olduğunu bulmuştur. Lisanslı spor yapan öğrencilerin fiziksel aktivite ve beslenme alt boyutu puan ortalamalarının daha yüksek olması, düzenli olarak antrenman yapıyor olmaları ve buna bağlı olarak beslenme düzenlerine dikkat ediyor olmalarından kaynaklanıyor olabilir.
TARTIŞMA Cihangiroğlu ve Deveci (2011) üniversite 3. ve 4. öğrencilerinin stres yönetiminin alt sınıflara göre daha iyi olduğunu söylerken, Yıldırım (2005) ve Sevindik (2011) yaptıkları çalışmalarda üniversite öğrencilerinin SYBD lerinin sınıf düzeyi değişkenine göre farklılaşmadığı sonucunu bulmuşlardır. Bizim çalışmamızda ise; Birinci sınıflar ve dördüncü sınıfların, ikinci sınıflardan daha iyi stres yönetimine sahip olduğu bulunmuştur.
TARTIŞMA Öğrencilerin oturdukları yerlere göre; Toplam SYBD, manevi gelişim, kişilerarası destek alt boyutları arasında anlamlı bir farklılık vardır. İlde yaşayan öğrencilerin üç alt boyutta da daha yüksek puanlara sahip olduğu görülmektedir. Bunun nedeninin büyük yerleşim yerlerindeki imkan fazlalığının avantaj sağlıyor olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırmanın sonucunda BESYO öğrencilerinin SYBD puan ortalamaları 142,97±24,23 olarak bulunmuştur. Bu sonuç BESYO öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının orta düzeyin üzerinde olduğunu göstermektedir. Bireylerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarından haberdar edilmesi adına, üniversitelerin eğitim programlarında sağlıklı yaşam biçimi ve bunu davranış haline getirebilmeye yönelik eğitimlerin verilmesinin sağlıklı bireylerin yetişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
KAYNAKÇA Aksoy, T., & Uçar, H. (2014). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 1(2), 53-66. Bahar, Z., Beşer, A., Gördes, N., Ersin, F., & Kıssal, A. (2008). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği II nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(1), 1-13. Bozlar, V. (2016). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının beden kitle indeksi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Cihangiroğlu, Z., & Deveci, S. E. (2011). Fırat üniversitesi Elazığ sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Fırat Tıp Dergisi, 16(2), 78-83. http://www.firattipdergisi.com/pdf/pdf_ftd_682.pdf sayfasından erişilmiştir. Ekiz, Ö. (2016). Spor ve sağlık alanlarında öğrenim gören üniversite öğrencilerinin algılanmış stres seviyeleri ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi (Kahramanmaraş ili örneği). (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
KAYNAKÇA Kafkas, E., Şahin Kafkas, A., & Acet, M. (2012). Beden eğitimi öğretmenlerinin sağlıklı yaşam biçimi davranış düzeylerinin incelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 47-56. Sevindik, F. (2011). Fırat üniversitesi öğrencilerinde problemli internet kullanımı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Ünalan, D., Şenol, V., Öztürk, A., & Erkorkmaz, Ü. (2007). Meslek yüksekokullarının sağlık ve sosyal programlarında öğrenim gören öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-bakım gücü düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14(2), 101-109. http://www.totmdergisi.org/articles/2007/volume14/issue2/2007_14_2_7.pdf sayfasından erişilmiştir. Walker, S. N., Sechrist, K. R., & Pender, N. J. (1987). The health-promoting lifestyle profile: development and psychometric characteristics. Nursing Research, 36(2), 76-81. Yıldırım, N. (2005). Üniversite öğrencilerinin bazı sosyo-demografik özelliklerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Dinlediğiniz için teşekkür ederim.