ÝÇÝNDEKÝLER TEMA 1 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...15 Gerçek Anlam...15 Mecaz Anlam...15 Yan Anlam...15 Deyimler...16 CÜMLE ANLAMI...16 Nesnel Yargýlar...16 Öznel Yargýlar...16 Koþula Baðlý Yargýlar...16 Karþýlaþtýrma Bildiren Yargýlar...16 Gerekçeli Yargý (Neden - Sonuç Ýliþkisi)...16 Amaç - Sonuç Ýliþkisi...16 Atasözleri...17 PARÇADA ANLAM...17 Paragrafýn Konusu...17 Paragrafýn Ana Düþüncesi (Ana Fikir)...17 Anahtar Kelime...18 Paragrafýn Yardýmcý Düþünceleri...18 Paragrafýn Baþlýðý...18 Anlam Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...19 Anlam Bilgisi (Sözcük Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...21 Anlam Bilgisi (Cümle Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...24 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 3...27 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 4...30 Yazým Bilgisi SES BÝLGÝSÝ...33 Harfler...33 Sesli (Ünlü) Harfler...33 Büyük Ünlü Uyumu...33 Ünlü Düþmesi...33 Ünlü Türemesi...33 Ünlü Daralmasý...33 YAZIM KURALLARI...34 Büyük Harflerin Yazýmý...34 Sayýlarýn Yazýmý...34
NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ...34 Nokta (.)...34 Virgül (,)...34 Noktalý Virgül (;)...34 Yazým Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...35 Yazým Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...37 Dil Bilgisi FÝÝLLER (EYLEMLER)...40 Kýlýþ Fiilleri...40 Durum Fiilleri...40 Oluþ Fiilleri...40 Ýsim Ýle Fiil Farký...40 Fiil Çekimi...41 Fiillerde Kip...41 1. Haber (Bildirme) Kipleri...41 a. Bilinen (-di li) geçmiþ zaman...41 b. Öðrenilen (-miþ li) geçmiþ zaman...41 c. Þimdiki zaman (-yor)...41 d. Gelecek zaman (-ecek)...42 e. Geniþ zaman (-ar, -r)...42 2. Dilek (Ýsteme) Kipleri...42 a. Gereklilik kipi (-malý)...42 b. Þart (koþul) kipi (-sa)...42 c. Ýstek kipi (-a)...42 d. Emir kipi (Eki yok)...42 Fiillerde Olumsuzluk...43 Fiillerde Soru...43 Fiillerde Anlam Kaymasý...43 Dil Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...44 Dil Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...46 Tema Deðerlendirme Testi - 1...49 Tema Deðerlendirme Testi - 2...52 TEMA 2 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...57 Eþ Anlamlýlýk (Anlamdaþlýk)...57 Karþýt (Zýt) Anlamlýlýk...57 Sesteþ (Eþ Sesli) Sözcükler...57 CÜMLE ANLAMI...58 Cümlenin Konusu...58 Cümlenin Ana Düþüncesi...58 Benzer, Eþ veya Yakýn Anlamlý Cümleler...58
PARÇADA ANLAM...59 Anlatým Teknikleri...59 Açýklama...59 Tartýþma...59 Öyküleme...59 Anlatýcýlar...59 a. Birinci kiþi anlatým...59 b. Üçüncü kiþi anlatým...59 Bakýþ Açýlarý...59 a. Ýlahî (Tanrýsal) bakýþ açýsý...59 b. Kahraman bakýþ açýsý...60 c. Gözlemci bakýþ açýsý...60 Betimleme...60 Anlam Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...61 Anlam Bilgisi (Sözcük Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...63 Anlam Bilgisi (Cümle Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...66 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 3...69 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 4...72 Yazým Bilgisi SES BÝLGÝSÝ...75 Sessiz (Ünsüz) Harfler...75 Sessiz (Ünsüz) Yumuþamasý...75 Sessiz (Ünsüz) Benzeþmesi...75 Sessiz (Ünsüz) Düþmesi...75 Ünsüz Türemesi...75 YAZIM KURALLARI...76 De lerin Yazýmý...76 Ki lerin Yazýmý...76 Mi Soru Ekinin Yazýmý...76 NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ...76 Ýki Nokta (:)...76 Üç Nokta (...)...76 Yazým Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...77 Yazým Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...79 Dil Bilgisi ZARF (BELÝRTEÇ)...82 Durum (Hâl) Zarfý...82 Zaman Zarfý...83 Yer Yön Zarfý...83 Miktar (Ölçü) Zarfý...83 Soru Zarfý...84 Zarflarda Pekiþtirme...85 Dil Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...86 Dil Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...88 Tema Deðerlendirme Testi - 1...91 Tema Deðerlendirme Testi - 2...94
TEMA 3 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...99 Somut Anlam...99 Soyut Anlam...99 CÜMLE ANLAMI...100 Cümle Oluþturma...100 Cümle Tamamlama...100 PARÇADA ANLAM...101 Düþünceyi Geliþtirme Yollarý...101 Tanýmlama...101 Karþýlaþtýrma...101 Örneklendirme...101 Benzetme...101 Tanýk Gösterme...101 Sayýsal Verilerden Yararlanma...101 Anlam Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...103 Anlam Bilgisi (Sözcük Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...105 Anlam Bilgisi (Cümle Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...108 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 3...111 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 4...114 Yazým Bilgisi SES BÝLGÝSÝ...117 Ulama...117 YAZIM KURALLARI...118 Kýsaltmalarýn Yazýmý...118 NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ...118 Týrnak Ýþareti ( )...118 Kesme Ýþareti ( )...118 Yazým Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...119 Yazým Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...121 Dil Bilgisi EK FÝÝL (EK EYLEM)...124 a. Görülen geçmiþ zaman (-di)...124 b. Duyulan (öðrenilen) geçmiþ zaman (-imiþ)...124 c. Þart kipi (-ise)...124 d. Geçmiþ zaman (-r)...125 Ek Fiilin Olumsuz Çekimi...125 Ek Fiilin Soru Þekli...125 Dil Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...128 Dil Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...130 Tema Deðerlendirme Testi - 1...133 Tema Deðerlendirme Testi - 2...136
TEMA 4 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...141 Yansýma...141 Ýkileme...141 CÜMLE ANLAMI...142 Taným Bildiren Cümleler...142 Eleþtiri Bildiren Yargýlar...142 Üslup Bildiren Yargýlar...142 Ýçerik Bildiren Yargýlar...142 Yorum Bildiren Cümleler...142 Tahmin Bildiren Cümleler...142 Kesinlik Bildiren Cümleler...142 PARÇADA ANLAM...143 Paragrafýn Bölümleri...143 Paragrafýn Giriþ Bölümü...143 Paragrafýn Geliþme Bölümü...143 Paragrafýn Sonuç Bölümü...143 Paragrafýn Ýkiye Bölünmesi...143 Paragraf Tamamlama...144 Anlatýmýn Akýþýný Bozan Cümle...144 Anlam Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...145 Anlam Bilgisi (Sözcük Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...147 Anlam Bilgisi (Cümle Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...150 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 3...153 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 4...156 Yazým Bilgisi SES BÝLGÝSÝ...159 Kaynaþma...159 YAZIM KURALLARI...159 Tarihlerin Yazýmý...159 Yön Ýsimlerinin Yazýmý...160 Ýkilemelerin Yazýmý...160 NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ...160 Kýsa Çizgi (-)...160 Uzun Çizgi ( )...160 Yazým Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...161 Yazým Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...163 Dil Bilgisi BÝRLEÞÝK ZAMANLI FÝÝLLER...166 a. Hikâye birleþik zamaný...166 b. Rivayet birleþik zamaný...166
c. Þart bileþik çekimi...167 Dil Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...170 Dil Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...172 Tema Deðerlendirme Testi - 1...175 Tema Deðerlendirme Testi - 2...178 TEMA 5 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...183 Terim Anlam...183 Genel ve Özel Anlam...183 CÜMLE ANLAMI...184 Yakýnma (Sitem) Bildiren Cümleler...184 Merak Bildiren Cümleler...184 Endiþe (Kaygý) Bildiren Cümleler...184 Öneri Bildiren Cümleler...184 Uyarý Bildiren Cümleler...184 Eleþtiri Bildiren Cümleler...184 Varsayým Bildiren Cümleler...185 PARÇADA ANLAM...185 Parçaya Hâkim Olan Duygu...186 Sanatçýnýn Kiþiliði, Karakter Özelliði...186 Anlam Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...187 Anlam Bilgisi (Sözcük Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...189 Anlam Bilgisi (Cümle Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...192 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 3...195 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 4...198 Yazým Bilgisi SES BÝLGÝSÝ...201 Türkçe Sözcüklerin Özellikleri...201 YAZIM KURALLARI...201 Ýkilemelerin Yazýmý...201 Pekiþtirmelerin Yazýmý...201 NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ...202 Ünlem Ýþareti (!)...202 Yay Parantez (Ayraç) Ýþareti (( ))...202 Yazým Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...203 Yazým Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...205
Dil Bilgisi YAPILARINA GÖRE FÝÝLLER...208 BASÝT FÝÝLLER...208 TÜREMÝÞ FÝÝLLER...208 BÝRLEÞÝK FÝÝLLER...209 1. Kurallý Birleþik Fiiller...209 a. Yeterlik fiili...209 b. Tezlik fiili...209 c. Sürerlik fiili...210 d. Yaklaþma fiili...210 2. Yardýmcý Eylemle Kurulan Birleþik Fiiller...210 a. Etmek yardýmcý eylemi...210 b. Olmak yardýmcý eylemi...211 3. Anlamca Kaynaþmýþ Birleþik Fiiller...211 Dil Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...212 Dil Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...214 Tema Deðerlendirme Testi - 1...217 Tema Deðerlendirme Testi - 2...220 TEMA 6 Anlam Bilgisi SÖZCÜK ANLAMI...225 Sözcük Ýliþkileri...225 Kelimelerin Sözlükteki Sýralanýþý...225 CÜMLE ANLAMI...226 Gözlem Bildiren Cümleler...226 Þaþýrma Bildiren Cümleler...226 Beðeni Bildiren Cümleler...226 Alay Bildiren Cümleler...226 Övünme Bildiren Cümleler...226 Karamsarlýk Bildiren Cümleler...226 Ýyimserlik Bildiren Cümleler...226 Onaylama Bildiren Cümleler...226 PARÇADA ANLAM...227 Duyulardan Yararlanma...227 Grafik Okuma...228 Anlam Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...229 Anlam Bilgisi (Sözcük Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 1...231 Anlam Bilgisi (Cümle Anlamý) Kazaným Deðerlendirme Testi - 2...234 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 3...237 Anlam Bilgisi (Parçada Anlam) Kazaným Deðerlendirme Testi - 4...240 Yazým Bilgisi SES BÝLGÝSÝ...243 Sözcükte Vurgu...243
YAZIM KURALLARI...243 Bitiþik ve Ayrý Yazýlan Sözcükler...243 NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ...244 Soru Ýþareti (?)...244 Yazým Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...245 Yazým Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...247 Tür ve Þekil Bilgisi DÜZ YAZI TÜRLERÝ...250 Masal...250 Tiyatro...250 Öykü (Hikâye)...250 Roman...251 Fýkra...251 Söyleþi (Sohbet)...251 Deneme...251 Aný (Hatýra)...251 Gezi Yazýsý...251 Yaþam Öyküsü (Biyografi)...251 Dilekçe...251 Mektup...251 Makale...252 Günlük (Günce)...252 ÞÝÝR BÝLGÝSÝ...252 ÞÝÝR TÜRLERÝ...252 Lirik Þiir...252 Epik Þiir...252 Didaktik Þiir...252 Fabl...252 Pastoral Þiir...252 Satirik Þiir...253 SÖZ SANATLARI...253 Kiþileþtirme...253 Konuþturma...253 Benzetme...253 Abartma...253 ÞÝÝRDE AHENK UNSURLARI...253 Tür ve Þekil Bilgisi Ölçme ve Deðerlendirme...254 Tür ve Þekil Bilgisi Kazaným Deðerlendirme Testi...256 Tema Deðerlendirme Testi - 1...259 Tema Deðerlendirme Testi - 2...262 Cevap Anahtarý... 266
1. TEMA ÝÞLENEN KONULAR ANLAM BÝLGÝSÝ SÖZCÜK ANLAMI Gerçek Anlam Mecaz Anlam Yan Anlam Deyimler CÜMLE ANLAMI Nesnel Yargýlar Öznel Yargýlar Koþula Baðlý Yargýlar Karþýlaþtýrma Bildiren Yargýlar Gerekçeli Yargý (Neden - Sonuç Ýliþkisi) Amaç - Sonuç Ýliþkisi Atasözleri PARÇADA ANLAM Paragrafýn Konusu Paragrafýn Ana Düþüncesi (Ana Fikir) Paragrafýn Yardýmcý Düþünceleri Paragrafýn Baþlýðý YAZIM BÝLGÝSÝ SES BÝLGÝSÝ Harfler Sesli (Ünlü) Harfler Büyük Ünlü Uyumu Ünlü Düþmesi Ünlü Türemesi Ünlü Daralmasý YAZIM KURALLARI Büyük Harflerin Yazýmý Sayýlarýn Yazýmý NOKTALAMA ÝÞARETLERÝ Nokta (.) Virgül (,) Noktalý Virgül (;) DÝL BÝLGÝSÝ FÝÝLLER (EYLEMLER) Kýlýþ Fiilleri Durum Fiilleri Oluþ Fiilleri Ýsim Ýle Fiil Farký Fiil Çekimi Fiillerde Kip 1. Haber (Bildirme) Kipleri a. Bilinen (-di li) geçmiþ zaman b. Öðrenilen (-miþ li) geçmiþ zaman c. Þimdiki zaman (-yor) d. Gelecek zaman (-ecek) e. Geniþ zaman (-ar, -r) 2. Dilek (Ýsteme) Kipleri a. Gereklilik kipi (-malý) b. Þart (koþul) kipi (-sa) c. Ýstek kipi (-a) d. Emir kipi (Eki yok) Fiillerde Olumsuzluk Fiillerde Soru Fiillerde Anlam Kaymasý
1. TEMA: ANLAM BÝLGÝSÝ Kazanýmlar Bu bölümü bitirdiðimde; Dinleme, izleme, konuþma, okuma, yazma baðlamýndan hareketle kelime ve kelime gruplarýnýn anlamlarýný çýkarmayý Dinlediklerimde, izlediklerimde, okuduklarýmda, yazýlanlarda, konuþulanlarda geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanmayý Dinlediklerimde, izlediklerimde, konuþmalarda, okuduklarýmda, yazýlanlarda yer alan öznel ve nesnel yargýlarý ayýrt etmeyi Dinlediklerimdeki, izlediklerimdeki, konuþmalardaki, okuduklarýmdaki, yazýlanlardaki sebep-sonuç iliþkilerini belirlemeyi Dinlediklerimde, izlediklerimde, konuþmalarda, okuduklarýmda, yazýlanlarda amaç-sonuç iliþkilerini belirlemeyi Dinlediklerime, izlediklerime, konuþmalara, okuduklarýma, yazýlanlara iliþkin karþýlaþtýrmalar yapmayý Dinlediklerimin, izlediklerimin, konuþmalarýn, okuduklarýmýn, yazýlanlarýn konusunu belirlemeyi Dinlediklerimin, izlediklerimin, konuþmalarýn, okuduklarýmýn, yazýlanlarýn ana fikrini/ana duygusunu belirlemeyi Dinlediklerimdeki, izlediklerimdeki, konuþmalardaki, okuduklarýmdaki, yazýlanlardaki yardýmcý fikirleri / duygularý belirlemeyi Dinlediklerimin, izlediklerimin, konuþmalarýn, okuduklarýmýn, yazýlanlarýn baþlýðý/adý ile içeriði arasýndaki iliþkiyi ortaya koymayý öðreneceðim. SÖZCÜK ANLAMI Mecaz Anlam Sözcük, dilin anlamlý en küçük ses birliðidir. Hemen hemen her sözcük, belli bir anlamý ya da anlamlarý karþýlar. Sözcükler söylendiðinde zihinde belirli anlamlar canlanýr. Ancak ayný sözcükler farklý cümlelerde deðiþik anlamlar kazanabilir. Gerçek Anlam Sözcüklerin yalýn olarak söylendiklerinde akla ilk gelen anlamýna gerçek (temel) anlam denir. Yanmak sözcüðü, tek baþýna söylendiðinde zihnimizde bir varlýðýn ýsý ve ýþýk yayarak kül durumuna geçip yok olmasý anlamýný çaðrýþtýrýr. Ocaktaki bütün odunlar yanmýþ. cümlesinde yanmak sözcüðü bu anlamýyla kullanýlmýþtýr. Öyleyse yanmak sözcüðü bu cümlede gerçek anlamdadýr. Coþku Yayýnlarý Sözcükerin gerçek anlamýndan tamamen uzaklaþarak kazanmýþ olduðu yeni anlamlara mecaz anlam denir Otobüse yetiþemeyince biletimiz yandý. cümlesindeki yanmak sözcüðü, hükümsüz kalmak, deðerini yitirmek anlamýnda kullanýlmýþtýr. Bu anlam, yanmak sözcüðünün ilk anlamý olan bir varlýðýn ýsý ve ýþýk yayarak kül durumuna geçip yok olmasý ndan oldukça farklýdýr. Öyleyse yanmak sözcüðü bu cümlede mecaz anlamdadýr. Yan Anlam Sözcüðün gerçek anlamda karþýladýðý varlýk ya da kavrama benzerliðinden dolayý baþka bir varlýk ya da kavramý karþýlayacak þekilde kullanmasýdýr. Örneðin burun sözcüðü, Çocuðun burnu kanadý. 15
1. Tema: Anlam Bilgisi cümlesinde gerçek Ayakkabýnýn burnu aþýnmýþ. cümlesinde yan Onun burnu havada bugünlerde. cümlesinde mecaz anlamlýdýr. Deyimler Birden fazla sözcükten meydana gelen, sözcüklerden en az birisinin mecaz anlamýyla kullanýldýðý söz öbeklerine deyim denir. Deyimlerin en önemli özelliklerinden biri, en az iki sözcükten oluþmalarýdýr. Göze gelmek, aðzý açýk kalmak... Deyimi oluþturan sözcüklerden en az biri kendi anlamýndan uzaklaþmýþtýr. cümlesindeki sürükleyici sözü kiþiden kiþiye deðiþebilen bir niteliktir. Söz konusu kitabý okuyan kiþiye göre bu durum deðiþebilir. Öyleyse bu cümle öznel bir yargýdýr. Koþula Baðlý Yargýlar Bir eylemin ya da durumun gerçekleþebilmesini, önceden olmasý gereken duruma baðlayan yargýlara koþula baðlý yargýlar denir. Bu yargýlarda bir sonuç, bir koþula baðlý olarak verilir. Ödevlerini yaparsan televizyon izleyebilirsin. cümlesinde televizyon izleme sonucunun gerçekleþmesi, ödevlerini yapma koþulunun gerçekleþmesine baðlanmýþtýr. Öyleyse bu cümle koþula baðlý bir yargýdýr. Ýnsanoðlu istedi mi hayatta her türlü zorluðu aþar. Sinemaya gelirim; ama biletleri sen alacaksýn. Cömert anlamýndaki eli açýk deyiminde yer alan açýk sözcüðü gerçek anlamýný yitimiþtir. Çok sinirlenmek anlamýndaki küplere binmek deyimindeki sözcüklerden ikisi de gerçek anlamýndan uzaklaþmýþtýr. CÜMLE ANLAMI Dilin anlamlý en küçük parçasý sözcüktür. Sözcükler bir araya gelerek cümleleri oluþturur. Cümlenin en önemli özelliði yargý bildirmesidir. Yargýnýn niteliðine göre cümleler deðiþik þekillerde adlandýrýlýr. Coþku Yayýnlarý Kiþinin mutluluða ulaþmasý, elindekilerin deðerini bilmesine baðlýdýr. cümlelerinde eylemlerin gerçekleþmesi, belirli koþullarýn varlýðýna baðlanmýþtýr. Dolayýsýyla bu cümleler koþula baðlý yargýlardýr. Karþýlaþtýrma Bildiren Yargýlar Bir düþünceyi ya da kavramý daha anlaþýlýr hâle getirmek için onu baþka bir düþünce ya da kavramla herhangi bir yönden kýyaslayan yargýlara karþýlaþtýrma bildiren yargýlar denir. Karþýlaþtýrma, ortak veya farklý yönlerden yapýlabilir. Nesnel Yargýlar Kiþiden kiþiye deðiþmeyen yargýlara nesnel yargý denir. Bu yargýlar kanýtlanabilir niteliktedir ve kiþisel görüþleri, duygularý, yorumlarý içermez. Yazar, bu eserinde, çocukluk anýlarýný anlatmýþ. cümlesinde eserle ilgili bir özellik, hiçbir kiþisel görüþ, yorum, duygu katýlmaksýzýn aktarýlmýþtýr. Öyleyse bu cümle nesnel bir yargýdýr. Öznel Yargýlar Kiþiden kiþiye deðiþen, kanýtlanamayan yargýlara öznel yargý denir. Bu yargýlar kiþisel görüþleri, duygularý, yorumlarý içerir. Bu tür cümlelerde bana göre, bence anlamý vardýr. Yazar, bu sürükleyici eserinde, çocukluk anýlarýný anlatmýþ. Ýstanbul, Ankara dan büyüktür. cümlesinde Ýstanbul ve Ankara illeri büyüklükleri bakýmýndan karþýlaþtýrýlmýþtýr. Gerekçeli Yargý (Neden - Sonuç Ýliþkisi) Herhangi bir davranýþýn, eylemin, isteðin gerçekleþmesini bir nedene baðlý olarak bildiren yargýlara gerekçeli yargýlar denir. Bu tür yargýlarda eyleme sorulan neden, niçin sorularýna cevap alýnýr. Çok çalýþtýðý için sýnavý kazandý. Neden Sonuç cümlesinde neden-sonuç iliþkisi vardýr. Amaç - Sonuç Ýliþkisi Bir yargýnýn hangi amaçla yapýldýðýný bildiren yargýlardýr. Eyleme sorulan hangi amaçla sorusuna cevap verir. 16
1. Tema: Anlam Bilgisi Biraz çalýþabilmek için kütüphaneye gittiler. cümlesinde kütüphaneye hangi amaçla gidildiði açýklanmýþtýr. Örnek - 1 Atasözleri Çok önceden söylenen, dilden dile aktarýlarak günümüze kadar gelen ve genel kural niteliði taþýyan kalýplaþmýþ özlü sözlere atasözü denir. Atasözleri genellikle yargý bildirir. Bütün atasözleri halkýn ortak ürünüdür, toplumsal tecrübeyi yansýtýr, öðüt bildirir. Atasözlerinin belirleyici özellikleri vardýr. Þimdi bu özellikleri örnekleriyle görelim. Atasözleri genelde mecaz anlamlýdýr. Minareyi çalan kýlýfýný hazýrlar. Bazý atasözleri gerçek anlamlýdýr. Son piþmanlýk fayda vermez. Atasözleri sosyal yaþamý yansýtabilir. Davetsiz gelen, döþeksiz oturur. Atasözleri gelenekleri bildirebilir. Bir fincan kahvenin kýrk yýl hatýrý vardýr. Atasözleri doða olaylarýndan söz edebilir. Mart kapýdan baktýrýr, kazma kürek yaktýrýr. PARÇADA ANLAM Bir duygu veya düþünce etrafýnda örgülenen cümle topluluðuna paragraf denir. Her paragrafýn konusu, ana düþüncesi ve yardýmcý düþünceleri vardýr. Ayrýca her paragrafa konuyu genel olarak karþýlayacak bir ya da daha çok sözcükten oluþan bir baþlýk da konabilir. Kýsacasý her paragraf kendi içinde bir bütündür ve bu yönüyle mutlaka küçük bir metin olarak deðerlendirilmelidir. Coþku Yayýnlarý Hüseyin, Emre nin hangi sorusuna cevap vermiþtir? A) Bilgisayar oyunlarýna neden bu kadar az vakit ayýrýyorsun? B) Bilgisayar oyunlarýnýn zararlarýný bana anlatýr mýsýn? C) Bilgisayar oyunlarý biz çocuklarý nasýl etkiler, biliyor musun? D) Bilgisayarda oyun oynamaný ailen nasýl karþýlýyor? Çözüm (2008 - SBS /7) Bu soruda Hüseyin in, Emre nin hangi sorusuna cevap verdiðini, belirlememiz istenmiþ. Hasan, Emre ye cevap verirken ona her konuda olduðu gibi bilgisayarla oyun oynamanýn belirli kurallarý ve sýnýrý olmasý gerektiðini anlatmýþtýr. Öyleyse Hüseyin Bilgisayar oyunlarýna neden bu kadar az vakit ayýrýyorsun?" sorusuna cevap vermiþtir. Cevap A Paragrafýn Konusu Her yazý belli bir duygu, düþünce veya isteði dile getirir. Bunu da bir konu aracýlýðýyla yapar. Öyleyse her yazýnýn mutlaka bir konusu vardýr. Dolayýsýyla yazýlarý oluþturan paragraflarýn da konusu vardýr. Paragrafta üzerinde durulan, hakkýnda söz söylenen olay ya da kavram konuyu oluþturur. Paragraflarýn konusu, paragrafa yöneltilen Yazar, parçada neyden söz ediyor, ne hakkýnda konuþuyor? sorusuyla bulunur. Kimi zaman da parçanýn konusu, bir soruya karþýlýk olarak sorulur. Parçada neyden söz ediliyorsa, konu da elbette ondan söz edecektir. Paragrafýn Ana Düþüncesi (Ana Fikir) Yazýlar bir duygu, istek veya düþünceyi ortaya koymak için kaleme alýnýr. Yazar bir konudan hareketle amacýný ortaya koyar. Ýþte, yazarýn yazýda vermek istediði asýl mesaja ana düþünce denir. Yazýlarý oluþturan paragraflarýn da ana düþüncesi vardýr. Ana düþünceler paragrafýn bütününü kapsayýcý niteliktedir. Paragrafta anlatýlmak istenen düþünce bir cümleyle özetlenmek istense o cümle, söz konusu paragrafýn ana düþüncesi olur. Paragrafýn ana düþüncesi paragrafa yöneltilen Yazar bu parçayý niçin yazmýþ, yazarýn bu parçada asýl anlatmak istediði düþünce nedir? sorusuna cevap olur. 17