Bilgi Okuryazarlıı Prof. Dr. Serap Kurbanolu Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
The illiterate of the twenty-first century will not be those who can not read and write, but those who cannot learn, unlearn, and relearn Alvin Toffler
21. Yüzyıl Teknolojik gelimeler Küreselleme Sürekli Sürekli deiim Bilgiye Bilgiye olan olan baımlılıın artıı artıı Bilgi Bilgi artıı artıı Bilimsel gelimeler
bilgi teknoloji meslekler yaam tarzı DEM i tanımları beklentiler i ortamları gereksinimler
Yaam boyu örenme gereksinimi Mevcut bilginin yenilenmesi gereksinimi Mevcut becerilerin gelitirilmesi gereksinimi
Çaın bireylerinde bulunması gereken temel beceriler nelerdir?
SCANS Report (1991) Kaynak Kaynak kullanımı Kiiler Kiiler arası arası ilikiler ilikiler Bilgi Bilgi kullanımı Teknoloji kullanımı Sistem Sistem analizi analizi
TÜSAD (1999) Temel beceriler letiim kurma Uyum salama Doru bilgiye ulama Karar verme Sorumluluk alma Yaratıcılık gösterme birlii yapma Sorun çözme Karmaık sistemleri algılama Kendini gelitirme
emsiye terim Beikten mezara örenme Yaam boyu örenme Tanım karmaası Yaam boyu devam eder Formal ve informal eitimi kapsar Okul öncesinde balar
Yaam boyu örenme - Tanım Bireylerin yaam sürelerince içinde bulunacakları her türlü rol, ortam ve çevre için gereksinim duyacakları tüm bilgi, deer ve becerileri salamalarına olanak tanıyan süreçtir.
Yaam boyu örenme Bilgiyi güncelletirme Becerileri gelitirme Yeni beceriler kazanma Gelimeleri anlama ve kavrama Deiimle baa çıkma Öngörü kazanma Kiisel, mesleki ve entelektüel geliim Nitelikli i gücü Daha güçlü toplumlar Rekabet gücü Sosyal dılanmayı engelleme Bilgi toplumuna uyum
Yaam boyu örenme ve bilgi okuryazarlıı ilikisi Yaam boyu örenmenin amaç olduu yerde bilgi okuryazarlıı araçtır Bilgi okuryazarlıı yaam boyu örenmeye temel tekil eder Bilgi okuryazarlıı becerilerine sahip olmayan birey yaam boyu örenmeyi gerçekletiremez
Bilgi okuryazarlıı Baımsız örenme Yaam boyu örenme
Bilgi okuryazarlıı - Tanımlar Bilgi okuryazarlıı, bilgiye ulama ve bilgiyi kullanma becerisidir (AASL & AECT, 1998). Bilgi okuryazarlıı, bilgi problemlerini çözme becerisidir (ALA, 2000). Bilgi okuryazarlıı,bilgi gereksinimini tanımlama, gereksinim duyulan bilgiyi bulma, deerlendirme, etkin ekilde kullanma ve iletme becerisidir.
Bilgi okuryazarlıı A okuryazarlıı Görsel okuryazarlık Bilgisayar okuryazarlıı Medya okuryazarlıı
Bilgi okuryazarı bireyin özellikleri Eletirel düünme becerisine sahiptir Baımsız bir bilgi tüketicisidir Bilginin nasıl düzenlendiini bilir Bilgiyi nasıl bulacaını bilir Bilgiyi nasıl kullanacaını bilir Bilgi üreticisidir Kendi kendine örenebilir Kendini yönlendirebilir Deiime hazırlıklıdır Yaam boyu örenir
1998 1998 AASL/AECT Orta Orta öretim öretim ABD ABD 2000 2000 ACRL ACRL Yüksek Yüksek öretim öretim ABD ABD Bilgi Okuryazarlıı Standartları 2001 2001 CAUL CAUL Yüksek Yüksek öretim öretim Avustralya 2004 2004 ANZIIL ANZIIL Orta Orta + Yüksek Yüksek Avustralya, Yeni Yeni Zelanda
AASL/AECT (1998) Bilgi okuryazarlıı standartları Temel Bilgiye ulama Bilgiyi deerlendirme Bilgiyi kullanma Baımsız örenme Bilgiyi güncelleme Kendini güdüleme Süreci deerlendirme Sosyal sorumluluk Bilginin önemini bilme Etik davranılar Bilgi üretimi için ibirlii
ANZIIL (2004) alan/disiplin Bilgi becerileri (bilgi arama, bilgi kullanma, IT) Jenerik beceriler (problem çözme, eletirel düünme, iletiim, ibirlii) Deerler (bilginin etik kullanımı, sosyal sorumluluklar) konu konu
Modeller Kuhlthau - Information Seeking Eisenberg/Berkowitz - The Big6 Skills Irving - Information Skills Pitts/Stripling - Research Process New South Wales Information Process Loertscher Information Literacy Model Follett Information Skills Model Netsavy Model Info Ohio DIALOGUE Model SCONUL Seven Pillars Model
Bilgi problemi çözme aamaları Deerlendirme Bilginin Bilginin iletimi iletimi Bilginin Bilginin kullanılması Bilginin Bilginin bulunması Bilginin Bilginin aranması Bilgi Bilgi gereksiniminin tanımlanması
Temel Temel kütüphane IT becerileri IT becerileri Bilgi Bilgi gereksinimini fark fark etmek etmek Bilgi Bilgi gereksinimini tanımlanmak Bilgiyi Bilgiyi bulmak bulmak Bilgiye Bilgiye erimek Karılatırmak ve ve deerlendirmek Düzenlemek, uygulamak, iletmek iletmek Sentezlemek ve ve yaratmak Bilgi Bilgi Okuryazarlıı SCONUL Balangıç Orta Orta düzey düzey leri leri
Öretilmesi / örenilmesi gerekenler Eriim araçları (katalog, indeks, veritabanı, arama m.) Tarama stratejisi oluturma (Boole, anahtar sözcük) Kaynak türleri, içerikleri, özellikleri (basılı/elektronik) Bilgi merkezleri (türleri, özellikleri, düzenleri, hizmetleri) Bilginin düzenlenmesi (sınıflama, indeksleme nosyon) nternet araçları (kullanımları, kullanım kuralları) Bilgi kaynaklarının deerlendirilmesi Bilginin kullanımı (ayıklama, sınıflama, karılatırma) Bilginin deerlendirilmesi (analiz, sentez, sonuca ula.) Bilgiyi iletme (sözlü, yazılı, web ortamında) Kaynak gösterme (kaynakça haz., gönderme, alıntı)
Kütüphaneler Eiticiler Öretme sorumluluu kimde? Kütüphaneciler Eitim kurumları
Eitim kurumları Temel Temel sorumlulukları: Toplumların gereksinim duyduu insan insan gücünü gücünü yetitirmek Gereksinim duyulan insan insan gücünde deiim Eitim Eitim yaklaımlarında deiim Formal Formaleitime yaam yaam boyu boyu eitime eitime hazırlık hazırlık süreci süreci olarak olarak bakılıyor Eitim Eitim programları yaam yaam boyu boyu örenme için için gerekli gerekli becerileri kazandırmaya odaklanıyor Eitim Eitim kurumlarında yeniden yapılanma
Eitimde yeniden yapılanma Örenmeyi örenme Örenci merkezli yaklaım Aktif Aktif örenme Kaynaa dayalı dayalı örenme Deien roller roller Öretmen yetitirmeye yeni yeni yaklaım Proje Proje temelli temelli örenme Problem temelli temelli örenme
Hedef, belli özelliklere sahip bireyler yetitirmek Yaratıcı Aktif ve katılımcı Eletirel düünen, sorgulayan Aratıran, yenilikçi Analiz ve sentez yapabilen Problem çözebilen letiim kurabilen Takım çalıması yapabilen Teknolojiyi kullanabilen Nasıl öreneceini bilen Bilgiye ulama yöntemlerini bilen Topluma ve çevresine duyarlı
Eitimin hedefi Yaam boyu eitime hazır Örenmeyi örenmi Bilgi okuryazarı bireyler yetitirmek
Kütüphanelerin rolü ve sorumlulukları Kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karılamak Koleksiyon oluturmak ve gelitirmek Bilgi hizmetleri tasarlamak ve sunmak Kullanıcı (bilgi okuryazarlıı) eitim programları düzenlemek
Kütüphane eitim programları Bilgi okuryazarlıı eitimi Uzun bir geçmii var (1800) Kurumdan kuruma deiir (içerik, ekil) Farklı ekillerde isimlendirilmi Kütüphane oryantasyonu Bibliyografik eitim Kütüphane eitimi Kullanıcı eitimi Yeniden yapılanma söz konusu Felsefesi deiiyor (temel ilkelerin öretilmesi) çerii geniliyor Pedagojik yaklaım birliine dayanıyor (özellikle eitimcilerle)
Kütüphanelerde öretilenler/öretilebilecekler Eriim araçları (katalog, indeks, veritabanı, arama m.) Tarama stratejisi oluturma (Boole, anahtar sözcük) Kaynak türleri, içerikleri, özellikleri (basılı/elektronik) Bilgi merkezleri (türleri, özellikleri, düzenleri, hizmetleri) Bilginin düzenlenmesi (sınıflama, indeksleme nosyon) nternet araçları (kullanımları, kullanım kuralları) Bilgi kaynaklarının deerlendirilmesi Bilgiyi iletme (sözlü, yazılı, web ortamında) Kaynak gösterme (kaynakça haz., gönderme, alıntı)
Baarılı programların özellikleri Misyon Amaçlar ve hedefler Planlama Yönetimsel ve kurumsal destek Müfredat ile bütünleme birlii Pedagojik yaklaım Personel Duyuru Ölçme ve deerlendirme
Misyon Programın yazılı bir misyonu olmalıdır Misyon bilgi okuryazarlıı tanımını içerir Bilgi okuryazarlıı standartları ile tutarlılık gösterir Kurumun misyonu ile uyum içindedir Yaam boyu örenmeyi destekler Belli aralarla gözden geçirilir ve gerekirse yeniden düzenlenir
Hedefler ve amaçlar Programın hedefleri ve amaçları olmalıdır Misyonla ve kurumun amaç ve hedefleriyle tutarlılık gösterir Programın deerlendirilebilmesi için ölçülebilir hedefler belirler Bilgi okuryazarlıının müfredata entegrasyonuna deinir Süreçte örencilerin bilgi ve beceri düzeyinde artıı hedefler Tüm örencileri hedef alır Örencilerin akademik baarısı ve örencileri yaam boyu örenmeye hazırlamak için istenilen sonuçları yansıtır Düzenli aralarla gözden geçirilir ve deerlendirilir
Planlama Misyon, hedefler, amaçlar ve pedagojik yaklaımı temel alır Fırsatları ve tehditleri belirler ve göz önüne alır Çevresel faktörleri göz önüne alır Farklı düzeylere hitap eder Uygulama için gerekli ortamı oluturur nsan kaynakları, teknolojik kaynaklar ve finansal kaynakları planlar ve bunların önceliklerine deinir. Müfredata entagrasyon mekanizmaları içerir
Yönetimsel ve kurumsal destek Bilgi okuryazarlıı eitimi alanındaki sorumlulukları belirler Bilgi okuryazarlıının kurumun misyonuna, stratejik planına, politikalarına ve süreçlerine girmesini salar Kütüphaneciler, öretim üyeleri, personel ve yöneticilere yönelik mesleki geliim ve eitim olanakları için fonlar oluturur ve bu fonları destekler. Kurum içinde her türlü ibirliine özendirir Program için destek arar Kurum içinde bilgi okuryazarlıı baarılarını ve katılımını ödüllendirir.
Müfredat ile bütünleme Geni alana yayılır Örenci-merkezli eitim üzerinde durur Ders düzeyinde olduu kadar disiplinler düzeyinde salanacak yeterlilikleri de belirler Yeterlilikleri örencilerin örenim hayatlarına karmaıklık düzeyleri giderek artan ekilde daıtır ve entegre eder Uygulamaya olanak tanıyacak programları ve dersleri belirler
birlii Kütüphaneciler, öretim üyeleri ve dier program görevlileri arasında ibirlii oluturur Programa destek salamak için akademik ortamdaki iletiimi artırır Bilgi okuryazarlıı kavramı ve disiplinlerin içerii arasında etkileim salar Ders içerikleri yoluyla bilgi okuryazarlıı hedeflerinin baarılması ile ilgili fırsatları belirler Planlama, uygulama, deerlendirme ve programın gelitirilmesi aamalarında yer alır
Pedagoji Öretmede farklı yaklaımları destekler Uygun bilgi teknolojilerini ve bilgi kaynaklarını kullanır Aktif ve ibirliine dayalı uygulamalar içerir Eletirel düünmeyi destekler Farklı örenme stillerine hitap eder Örenci merkezli eitimi destekler Programı örencilerin mevcut bilgisi üzerine ina eder Bilgi okuryazarlıını yürütülmekte olan ödevler, programlar ve dersler ile ilikilendirir
Personel Personel; kütüphanecileri, farklı disiplinlerden öretim kadrosunu, yöneticileri, program koordinatörlerini, grafik tasarımcıları, eitim uzmanlarını vb içerir Personel bilgi okuryazarlıı ve yaam boyu örenme alanlarında örnek tekil etmelidir Yeterli sayıda ve yeterli becerilerle donanmı olmalıdır Öretme, örenme, deerlendirme ve program gelitirme alanlarında tecrübe sahibi olmalıdır birliine açık olmalıdır Mesleki alanda ve eitim alanında kendini gelitirmeye açık olmalıdır
Duyuru Programın tanımı, içerii ve hedef kitleye katkısı konularında açık ve net mesajlar iletir Pazarlama ve duyuru çalımaları içerir Çeitli grupları hedef alır Çeitli duyuru kanalları ve medyayı kullanır Sadece kütüphanecilerin deil kurumdaki tüm personelin sorumluluudur
Ölçme ve deerlendirme Programın amaç ve hedeflerinin gerçekletirilip gerçekletirilmediini deerlendirir Ölçme ve deerlendirme için farklı yöntemler kullanır Örenme ve öretme stilleri arasındaki farklılıı kabul eder. Bunun için farklı ölçüm teknikleri kullanır Örencinin performansı, bilgi düzeyinin artıı ve tutum farklılıı üzerinde odaklanır Hem ürünü hem de süreci deerlendirir Ölçme deerlendirme yöntemlerinin düzenli olarak gözden geçirilmesini içerir
Uygulamadan örnekler ABD Almanya Türkiye
ABD Best Practices - 2002 Austin Community College California State University, Fullerton Elmhurst College James Madison University Minneapolis Community & Technical College Ohio State University University at Albany, SUNY Wartburg College Weber State University Zayed University
James Madison University Eitim Temel eitim Birinci sınıflara zorunlu Web tabanlı (Go for the Gold) programı ile bütünletirilmi (online egzersizler) leri düzey eitim Disipline yönelik dersler (salık bilimleri, psikoloji, vb) Her disiplinden farklı bir kütüphaneci sorumlu (uzmanlama) birlii (kütüphaneciler ve öretim üyeleri) Dersin hedeflerinin belirlenmesi Deerlendirme lgili aratırma konularının saptanması
Öretim üyelerine eitim Amaç derslerle entegrasyonu artırmak Yeni kaynakları ve hizmetleri tanıtmak Ödev/proje konuları saptamak Deerlendirmede ibirlii Yılda yaklaık 10.000 örenciye eitim veriliyor 3000 birinci sınıf örencisi 7000 ileri düzey Kütüphanecilerin eitimi için olanak salanıyor Öretim yöntem ve teknikleri Etkin örenme Hedeflerin yazılması (program gelitirme) Aratırma yöntemleri
Üniversite içinde önerilen yeni dersler Bilgi okuryazarlıı hedeflerini göstermek zorunda Deerlendirme komitesinde kütüphaneciler de var Ders içerii bilgi okuryazarlıı ile yeterince ilikilendirilememise önerinin yenilenmesi gerekiyor Deerlendirme Bilgi Arama Becerileri Yeterlik Testi Temel eitimin sonunda her örenci bu testi geçmek zorunda Test sonuçları örenci transkriplerine ileniyor Konuya yönelik testler (Psikoloji Alanında Bilgi Okuryazarlıı Testi) Test sonuçları programın ve testin gelitirilmesinde kullanılıyor
Ohio State University Tüm yeni örencilerin alması zorunlu bilgi okuryazarlıı dersi Temel bilgiler Uygulamalar Yılda ~ 7.000 örenci alıyor Disipline yönelik dersler 54 kütüphaneci Yılda ~ 12.000 örenci Kredili ve seçmeli online dersler Yılda ~ 600 örenci Kendi kendine eitim materyali Basılı Web-tabanlı (Gateway to Information, net. TUTOR) birlii Öretim üyeleriyle aratırma konuları belirleme Deerlendirme Testler
University at Albany, SUNY Eitim Temel (birinci sınıflara zorunlu) Disipline uygun Kredili bilgi okuryazarlıı dersleri (her yıl ~40 ube) Web-tabanlı dersler Üniversite bünyesindeki derslerin çou için zorunlu Deerlendirme mekanizması yok Üst düzey, lisansüstü dersler Deerlendirme sözel birlii Entegrasyon Aratırma konuları saptanması Deerlendirme Deerlendirme Ön-test, son-test Pedagoji Farklı öretim yöntem ve teknikleri Farklı örenme stillerine uygun materyal (videolar, power point sunumları vb.)
Almanya Üniversite kütüphaneleri Sächsische Landesbibliothek Staats und Universitätsbibliothek Dresden (SLUB) (Saxon State and University Library Dresden) Universitätsbibliothek Erfurt Universitätsbibliothek Cottbus. Halk kütüphaneleri Städtische Bibliotheken Dresden Stadt und Regionalbibliothek Cottbus Zentral und Landesbibliothek Berlin (ZLB) and Amerika-Gedenkbibliothek (AGB) Özel kütüphaneler Herzogin Anna Amalia Bibliothek
Sächsische Landesbibliothek Staats und Universitätsbibliothek Dresden (SLUB) 10 modül Modüller 90 dakika Oryantasyon Tarama stratejileri Veritabanları nternet arama motorları Yayın üretme Eitim konu uzmanları (kütüphaneciler) tarafından veriliyor Bazı modüller bazı bölümler için zorunlu Deerlendirme (sadece sözel)
Universitätsbibliothek Erfurt 3 modül Giri (kütüphane ve verilen hizmetler hakkında) Tarama stratejileri ve bilgi arama- genel Konuya göre Düzenli seminerler ve öretim üyelerinden gelen istekler Eitim Üniversite örencileri Orta öretim Materyaller Örenciler için kendi kendilerine örenebilecekleri Kütüphaneciler için nasıl öretecekleri Öretim üyeleri için nasıl öretecekleri
Universitätsbibliothek Cottbus 4 modül Oryantasyon: Kütüphane ve hizmetleri hakkında genel bilgi ve kütüphane turu Kütüphane katalogunun kullanımı,anahtar sözcük seçimi, sınıflama ve konu balıkları nosyonları Veritabanlarının, dier katalogların ve kütüphaneler arası ödünç verme hizmetinin kullanımı Özel konular: Disipline yönelik eitim) Örenci veya hocadan gelen istek üzerine düzenleniyor (zorunlu deil) Hocadan istek gelirse konu uzmanları sınıflara da gidiyorlar
Städtische Bibliotheken Dresden 20 bran kütüphanesi olan bir halk kütüphanesi Okullarla ibirlii içinde örencilere eitim veriyor Proje tabanlı örenmeye destek veriliyor Ana okulu örencilerine oryantasyon programı veriliyor
Stadt und Regionalbibliothek Cottbus Yaam boyu örenmeyi destekliyor Self- learning materyal koleksiyonu var Okullara hizmet veriyor Okul müfredatında haftada 3 saat proje çalıması var Bu süre kütüphanede kullanılıyor Örencilere kütüphane ve kaynak kullanımı, bilgi bulma ile ilgili gereksinim duydukları her ey öretiliyor Program okulların ve projelerin gereksinimine göre yeniden ekillendiriliyor
Zentral und Landesbibliothek Berlin (ZLB) and Amerika-Gedenkbibliothek (AGB) Okullara (örencilere) proje destek kapsamında eitim veriliyor Yalılara yönelik OPAC ve Internet kullanımını eitimi veriliyor
Herzogin Anna Amalia Bibliothek Eitim gereksinim halinde bireysel veriliyor Sürekli uygulanan bir eitim programı yok
Türkiye Tarihçe Kullanıcı eitimi (1970? - ) Bilgi okuryazarlıı teriminin ilk kullanılıı (1998) TÜSAD Mesleki ve Teknik Eitimin Evrensel Görünümü (1999) DPT - 8. (2001-2005) ve 9. (2006-2010) Be Yıllık Kalkınma Planları Yaam boyu eitim Problem çözme becerileri
Biliim Teknolojileri ve Politikaları Özel htisas Komisyonu Raporu (2001). Ülkemizde bilgi okuryazarlıı düzeyinin düüklüü Her tür ve her düzeyden eitim kurumunda bilgi okuryazarlıı eitiminin desteklenmesinin gerei Okul ve halk kütüphanelerinin bilgi okuryazarlıı ve yaam boyu örenmeyi desteklemek için gelitirilmesi gerei PULMAN-XT Projesi (2002) Ulusal toplantı (2003) Pulman prensiplerinin Türk halk kütüphanelerine uygulanabilirlii Halk kütüphaneleri ve yaam boyu örenme Halk kütüphaneleri ve bilgi okuryazarlıı
Milli Eitim Bakanlıı Bilgi Eriim ve Aratırma Teknikleri dersi (2002) Orta öretim Haftada 2 saat Seçmeli Bilgiye eriim, bilgi kaynakları, aratırma teknikleri vs. Aratırmalar ve yayınlar (1998- ) Bildiriler Makaleler Tezler
Kütüphanelerde uygulamalar Üniversite kütüphaneleri Kullanıcı eitimi (1970?, formal programlar 1980- H.Ü Tıp, ODTÜ, Boaziçi) Genellikle geleneksel formda çerik (kütüphane merkezli) Sunum (seminerler, tanıtım turları) Materyaller (broürler) Özel kütüphaneler Merkez Bankası Kütüphanesi GEME Kütüphanesi Halk kütüphaneleri Edirne l Halk Kütüphanesi (1981) Okul kütüphaneleri TED Ankara Koleji Tevfik Fikret Okulları Bilkent lköretim Okulu
Knowledge is of two kinds: we know a subject ourselves, or we know where we can find information upon it. Samuel Johnson
Kaynaklar AASL/AECT (American Association of School Librarians ve Association for Educational Communication and Technology). (1998). Information literacy standards for student learning. Chicago: American Library Association. ACRL (Association of College and Research Libraries) (2000). Information Literacy Competency Standards for Higher Education. ACRL. 14.3.2002 tarihinde http//www.ala.org/acrl/ilstandardlo.html adresinden eriildi.
ACRL. (2003). Characteristics of programs of information literacy that illustrates best practices: A guideline. 8.3.2006 tarihinde www.ala.org adresinden eriildi. ALA (American Library Association). (1989). Presidential Committee on Information Literacy. Association of College and Reserach Libraries. 14.3.2002 tarihinde http//www.ala.org/acrl/nili/ilit1st.html adresinden eriildi
ALA (American Library Association). (2000). Information literacy: a position paper on information problem solving. ALA. 19.3.2002 tarihinde http//www.ala.org/aasl/positions/ps_infolit.html adresinden eriildi Biliim Teknolojileri ve Politikaları Özel htisas Komisyonu raporu. (2001). (Sekizinci Be Yıllık Kalkınma Planı Yayın No. DPT: 2560- ÖK 576). Ankara: DPT.
Eisenberg, M. B. & Berkowitz, R. E. (1992). Information problem solving: the big six skills approach. School Library Media Activities Monthly. 8(5), 27-29,37,42. Gordon, C. (2000). Information literacy in action. Glasgow. ECIS. Grassian, E. (1997). Information literacy competencies selected items & efforts. National Information Literacy Institute. 12.3.2002 tarihinde http//www.ala.org/acrl/nili/ilcompt.html adresinden eriildi
Iannuzzi, P. (1999). Information literacy on the WWW. Florida International University Libraries. 12.3.2002 tarihinde http//www.fiu.edu/ library/ili/iliweb.html adresinden eriildi Iannuzzi, P., Mangrum II, C. T. & Strichart, S. S. (1999). Teaching information literacy skills. Boston: Allyn and Bacon. Institute for Information Literacy. (2004). Best practices and assessment of information literacyprograms. Chicago: IIL.
SCANS (1991). What work requires of schools: a SCANS report for America 2000. The Secretary s Commission on Achieving Necessary Skills, U. S. Department of Labor. 10.3.2002 tarihinde http//www.uni.edu/darrow/frames/scans.html adresinden eriildi Spitzer, K. L., Eisenberg, M. B. & Lowe, C. A. (1998). Information literacy: essential skills for the information age. Syracuse: ERIC Clearinghouse on Information Technology. (IR- 104).
The Information literacy model elaborated. (2000). CTAP (California Technology Assistance Project). 21.3.2002 tarihinde http//ctap.fcoe.k12.ca.us/ctap/info.lit/strategies.html adresinden eriildi TÜSAD (1999). Türkiye de mesleki ve teknik eitimin yeniden yapılandırılması. Türk Sanayicileri ve adamları Dernei. (Rapor No: TY/184/1999). 14.10.2001 tarihinde http//www.tusiad.org/turkish/rapor/mesleki/mesleki02-1.pdf. Adresinden eriildi