Nevzat SEZER le iletişim için: Kış Adresi : Yeşilbahçe Mah.1450 Sok. Zeliha Hanım Apt No:46/11 07100 ANTALYA Yaz Adresi : Boğazkent Sahili Arı Sitesi No:99/B 07500 Serik/ANTALYA Telefon : Kış Telefonu : 0 242 317 0590 (Tlf&Fax)Otomatik Yaz Telefonu : 0 242 731 0089 (Tlf&Fax) E-mail Adresi : nevzatsezer@nevzatsezer.com Telif Hakkı : Türkiye de yayın hakları,projenin yazarı Nevzat SEZER ve Uğur YİĞİT e aittir.5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5680 sayılı Basın Kanununa göre her hakkı saklıdır.
ÖNSÖZ Bilim çevrelerinin,yetkililerin beyanları,dünya Bankası,AB Uzmanları Raporu : TÜRKİYE de KAYIT DIŞILIK ÖNLENMELİDİR şeklinde. Üç temel öneri var : Vergiler çok,denetim az,bürokrasi çok. Çözüme yönelik,uygulama projesi yok! Biz bulamadık. Son Sosyal Güvenlik Reform Paketinde : Uzun vadeli,iyi niyetli hedefler var.âcil çözüm projesi yok. Ancak,milyonlarca KAYIT DIŞI çalışan ve Sosyal Güvenlik Şemsiyesi dışındaki nüfusun %12 si onlarca yıl bekler mi? Kısa vade de KALICI ÇÖZÜM bekler. Ülkesinin havası,suyu,ekmeği ile bugüne ulaşan mensubu olarak; alınterimi, göznurumu ekli projede sunuyorum. Mânevi evlâdım Uğur YİĞİT;güncel kaynakları,emeği ile hazırladı.umarım iyilikler karşısına çıkar. Kıskanmadan,pek çok iyi yürekli insanlar bu projeyi desteklediler. Dilerim oluşacak iyilikler,duracak göz yaşlarının sevabı,onlara da yansır. ANTALYA 20.08.2008 Nevzat SEZER I
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER A1- KAYIT DIŞILIĞIN ÖNLENMESİ PROJESİ TANIMI 1 A2- KAYIT DIŞILIĞI ÖNLENME PROJESİNİN GEREKÇESİ 2 A3- KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEME PROJESİNİN HUKUKİ DAYANAĞI 2 A4- KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEME PROJESİNİN MALİ KAYNAĞI 3 A5- TEFTİŞ SİSTEMİ VE KAYIT DIŞILIK 4 A6- KAYIT DIŞILIĞININ OLUŞUM SEBEPLERİ 5 A7- KAYIT DIŞILIK YÖNTEMLERİ 5 A8- KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEYİCİ DESTEKLER 6 B1- SANATÇILAR VE KAYIT DIŞILIK 6 B2- MANEVİ-MORAL DEĞERLER VE KAYIT DIŞILIK 7 B3- EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR VE KAYIT DIŞILIK 7 B4- GENÇ NÜFUS VE KAYIT DIŞILIK 8 B5- ULAŞIM TRAFİK VE KAYIT DIŞILIK 9 B6- YABANCI UYRUKLULAR VE KAYIT DIŞILIK 10 B7- AB GİRİŞ SÜRECİNDE KAYIT DIŞILIĞIN ETKİSİ 11 C1- BENZER PROJELER DAHA ÖNCE TARAFIMIZCA UYGULANDI 12 D1- SONUÇ:ASGARİ ÜCRETİN VERGİ DIŞI KALMASI VE ÇÖZÜM ÖNERİSİ 13 D2- SOSYAL GÜVENLİK REFORM TASARISI HAKKINDA GÖRÜŞ VE ÖNERİLER 14 KAYNAKÇA 15
A1- KAYIT DIŞILIĞIN ÖNLENMESİ PROJESİ TANIMI: HAZIRLAYAN: Nevzat SEZER ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR: 1-İŞ MEVZUATI(540sh) (1.Baskı 1984, 2. Baskı 1986) 2-ÇALIŞAN ÇOCUKLAR PROJESİ-ILO-Uluslararası Çalışma Örgütü Ekip Çalışması-1994 3-TÜRKİYE DE TRAFİK KAZALARININ ÖNLENMESİ PROJESİ(26 sh.1997 Bu projenin benzeri) PROJENİN ÖZELLİKLERİ: 1-ARZ-TALEP KANUNU:İktisadi kanun işledi.ssk iyi hizmet ARZ edemediğinden,sisteme TALEP azaldı.kayit DIŞILIK ve YURT DIŞINA TALEP çoğaldı. 2-Şekil ve grafik hafızada kalıcıdır. 3-Tek kelime ile anlatılacak konu uzatılmadı. HUKUKİ DAYANAK: ANAYASA Mad.25,26,27,42,49,55,58,60,61,73 PROJENİN HEDEFİ: 1-GVK da çeşitli kazanç ve gelire;muafiyet ve indirim var. ASGARİ ÜCRET kazancına(yoksulluk sınırı altındaki kazanca)vergi muafiyeti YOK (Anayasa mad. 55-73) 2-BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMINDE,vergi indirimi var.asgari ücretliye de olsun(4697 s. Yasa) 3-49 ilde TEŞVİK UYGULAMASI var.(%80,%100 olsun). Komşu illerde de tüm ASGARİ ÜCRETLİYE VERGİ İNDİRİMİ OLSUN. 4-Sosyal Yardım Primsiz Ödeme Kanun Tasarısı (M.17 de)olan VERGİ MUAFLIĞI;hayatı pahasına üreten ASGARİ ÜCRETLİLERE DE UYGULANSIN. 1
A2 _ KAYIT DIŞILIĞIN ÖNLENMESİ PROJESİNİN GEREKÇESİ Tarih boyunca;askeri,ekonomik,kültür savaşları sürüyor!kayit DIŞI EKONOMİ ;ekonomik savaşın parçasıdır. SONUÇ = % 60 KAYIT DIŞILIK BÜROKRASİ > ZORLAŞTIRICI MEVZUAT > DESTEKSİZ GİRİŞİMCİ > YÜKSEK VERGİ > UCUZ İTHALAT = SONUÇ %60 KAYIT DIŞILIK Yaklaşık 10.000.000 kişi (SOS. GÜV. DIŞI) Yaklaşık 2.500.000 kişi AÇIK İŞSİZ Yaklaşık 1.000.000 kişi YABANCI İŞÇİ 22 Katr.TL. BÜTÇE DESTEĞİ 600 bin her yıl yeni iş arayan Sosyal Güvenlikli : 58.500.000 kişi Toplam Çalışan : 23.000.000 kişi Öğrenci : 15.700.000 kişi Genç Nüfus : 37.000.000 kişi Toplam Emekli : 7.400.000 kişi Özürlü : 8.000.000 kişi Toplam işgücü : 25.500.000. kişi GSMH 470 Katr.TL A3 KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEME PROJESİNİN HUKUKİ DAYANAĞI T.C. ANAYASA (Mad.60,49) Kayıt Dışılığı Sürekli Kontrol Edecek ÜST KURUL OLUŞTURULMALI (SPK,RTÜK,Rekabet Kurulu benzeri Özerk Kurul.) HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ ÇALIŞMALARI KATILIMCILIK TOPLUM DESTEĞİ SOS.GÜV.KANUN PAKETİ AB GİRİŞ SÜRECİ SÖZLEŞMELERİ Kayıt dışılığı isteyen kesim ile hukuki mücadele Muhasebeciler, TOBB,TİSK Meslek odaları vd. İle işbirliği 2 Sos.Yard.Primsiz Ödeme KanunTasarısı (m.17 de)(vergi Muafiyeti çok yerinde) AB Sosyal Şartı Sos.Güv.Sözleş. İnsan Hakları Söz. ILO Sözleşmeleri uygulaması A5- TEFTİŞ SİSTEMİ VE KAYIT DIŞILIK
A4- KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEME PROJESİNİN MALİ KAYNAĞI: Otofinansman (Bütçeye yük olmayan) EK Lİ PROJE TEDBİRLERİ UYGULANARAK (T.C. ANAYASA Mad.60,73) ÖZÜ:10.000.000 iş gücünden hiç vergi ve sigorta primi alınamıyor.asgari ÜCRET VERGİ DIŞI BIRAKILDIĞINDA,psikolojik engel kalkar. GELİR Kısa vade KAYIT DIŞI-Açık işsiz Her 1.000.000 kişi SSK ya+(artı) YENİ KAYNAK Orta vade Her 3.000.000 YENİ KATILIMDAN YENİ KAYNAK Uzun vade 3.000.000 yeni kayıt dışından MEVCUT S.SİGORTA HEDEF SİSTEME 7.000.000 işgücünü SİSTEME KATMAK SSK YA (+)kaynak GELİRİ KADAR KAYNAK ZATEN vergi alınamayan kayıt dışından asgari ücret vergi dışı bırakılıp sisteme katılınca 3ay sonra eski asgari ücretli vergi dışı kalan 6.800.000s.sigortalıdan Alınmayan vergi yıllık Zahiri vergi kaybı işgücü(istihdam) arttıkça GSMH YE yansıması GİDER VERGİ KAYBI OLUŞMAZ. ZÂHİRİ VERGİ KAYBI ZÂHİRİ VERGİ KAYBI İSTİHDAM ARTINCA GSMH YA OLUMLU YANSIMASI AB SÜRECİNDE; -Sos.Yard. Primsiz Ödeme Kanun Tasarısında 49 İl deki TEŞVİK UYGULAMASI gibi 1 emekli 4 çalışan ORANINA ödemelerde vergi muaflığı öngörülmüştür.(md.17) Komşu İl lerde bu projeden yararlanır. ULAŞILMALIDIR. (Anayasa Md.73) -HER YIL 400.000 YENİ EMEKLİ (SSK -2010 YILINDA KAYIT DIŞI VE -26,000, 000 kişi için -EMEKLİ SAĞLIK GİDERİ ORANI ARTIŞI AÇIK İŞSİZLERE İLAVE heryıl SSK sağlık desteğinde katılım payı 2 puan ilavesi 750,000 işgücü oluşur 6 katrilyon TL.hazine savurganlığı suistimalleri yardım desteği var. AZALTIR. 3
A5- TEFTİŞ SİSTEMİ VE KAYIT DIŞILIK HUKUK DEVLETİ T.C. ANAYASA(Mad 49,55) TEFTİŞ SİSTEMİ; Hukukun üstünlüğü için var.sonuç,%60 KAYIT DIŞI ekonomi ise DÜŞÜNMEK GEREK! Açıklanması gerekmeyen Gizli bilgiler,saklı tutulmuştur. Mevcut sistem,kayitliyi DENETLER Ortak akıl ile ÖNERİLER -Yaklaşık;4000 TEFTİŞ- GREV,LOKAVT,DİRENİŞ;İNCELEMESİ -Yaklaşık 10000 Çalışanın KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEME uygulaması -8000 okuyucusu olan Hukuk Kitabı(540 sh.) -17 il ve onlarca ilçede uygulanmıştır. KAYIT DIŞINA YÖNELİK TARAMA TEFTİŞİ EKİP HALİNDE Maliye-Çalışma-SSK Müfettişleri birlikte Çalışırsa; MÜKERRERLİK,ZAMAN KAYBI BÜROKRASİ AZALIR PSİKOSOSYAL TEFTİŞ ZORLAŞTIRMAYAN Katılımcı,Saygın, Hukuku Sevdiren EĞİTİCİ TEFTİŞ Ceza;kolaycı,dayakçı Yaklaşımdır. EĞİTİM Ceza dan Etkilidir. ÖNLEYİCİ TEFTİŞ KOLAYLAŞTIRICI Yol Gösterici olmak ÖNLEMEK BEDEL ÖDEMEKTEN UCUZDUR. KAYIT DIŞI DENETİMİN ÖZELLİKLERİ KAYIT DIŞILIK AZALDIKÇA:Teftiş Sistemi,Yargı,Bürokrasi,Toplum RAHATLAR GÜVENLİ GELECEK OLUŞUR. PLANLAMA DENETÇİ EĞİTİMİ DNTÇ.ÖN SAĞLIĞI. KAYIT DIŞI TEKNİKLERİ DENETİM GÜVENLİĞİ DENETİM TEKNOLOJİSİ DENETİM HEDEFİ -Merkezi Veri Tabanı -Riskli bölge ve nokta Denetleme Sonuçlarının Takibi -AB süreci Mevzuatı -Pedogojik+ Psikolojik Eğitim -Stresini aşabilme Teknikleri Aklimitizasyon (iklim) -Psikososyal etkileşimi -Hukuk devleti (Temel İlke) -Empatik Görüş -Tek Müfettiş Kayıt dışında zorlanır -Mobil Bilgisayarlı Denetim -Teftişte Merkezle İletişim -En büyük CEZA nın İŞKAZASI,ÖLÜM, Malüllük olduğunu İŞVERENE anlatabilmek -Hepbirlikte, SORUMLU-YARALI İNSAN OLUŞTURMAK. 4
A6 KAYIT DIŞILIĞIN OLUŞUM SEBEPLERİ KAYIT DIŞILIK: SONUÇ BÜROKRASİ DESTEK AZLIĞI EKONOMİK ETKİLEŞİM VERİMSİZLİK.. -Hizmet (ARZ) iyi olmayınca TALEP azalır Ayakta kalma çabası.. Sistemden kaçış olur. Moralsizlik. -Alışmış Cezacı Teftişler... olma,,umursamazlık Zorlaştırıcı Bürokrasi -Hukuk tanımama -Çalışanını ve kendi E-DEVLET uygulama azlığı. geleceğini yok etme MOTİVASYON İLGİ EKSİKLİĞİ... (iş kazası,ölüm) Küçük işletme yönetim zorluğu İŞKUR,KOBİ,MPM EĞİTİM AZLIĞI Esnaf-Ticaret-Sanayi odalarının eğitim azlığı (İş verenlere yönelik) Muhasebecilerin iş yoğunluğu. İthal malların ucuzluğu. Vergi ve sigorta primlerinin yüksekliği Çin malları rekabeti.. Yüksek maliyet endişesi-rekabet edememek SSK-Bağkur un iyi hizmet arz edememesi ARZ TELEPKANUNU:SSK ya TALEP azlığı A7- KAYIT DIŞILIK YÖNTEMLERİ ANAYASAL İNSAN HAKLARININ İHLALİ TAŞERONLAŞMA İŞİ DEVİR GÖSTERME BOŞ BELGE DÜZENLEME HATALI BORDRO DÜZENLEME -Ana-Esas işveren ile,taşeron arasında ZİNCİRLEME SORUMLULUK var. -Biriken hakları yok etmek, -VERGİ den kaçmak için GEÇERSİZ İŞLEM -İşe girerken;ibraname, İSTİFANAME,boş belgelere imza atmak. -Kanuna HILE -Eksik tahakkuk ödenmiş gösterme -Gabin -Muvazaalı -Geçersiz belge SONUÇ VERİMSİZLİK KALİTESİZ ÜRETİM İŞYERİ HUZURSUZLUĞU İŞ KAZASI MESLEK HAS. ÖLÜMLÜ KAZA ŞİKAYET KAMU DAVASI TAZMİNAT DAVASI İŞ KAYBI MORAL KAYBI KAMU DAVASI (SAVCILIK ÇA) DESTEKTEN YOKSUNLUK DAVASI CEZAİ İŞLEM TEFTİŞ BÜROKRASİ ÖZET : KAYIT DIŞI OLMANIN BEDELİ.DEĞER Mİ? 5
A8 KAYIT DIŞILIĞI ÖNLEYİCİ DESTEKLER (T.C. ANAYASA Mad.60) Meslek Odası Esnaf Ku ruluşları MUHASEBECİLER TOBB;TİSK,ŞÖF FED, TUSİAD-TURSA B- VA KIFLAR TÜM SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ Asgari Ücretin VERGİ DIŞI KA LMASI Kayıt Dışılığ ı AZALTIR İnternet Bilgisayar Ağı ile E-DEVLET uygulaması KAYIT DIŞI için VERİ TABANI o luşturulmalı. (Ayrıntı için Bkz. Proje Bölümlerine) Bu projeyi destekleyerek GELECE ĞİMİZİ KURTARALIM -DPT (Devlet Plan lama Teşkilatı)- ÜNİVERSİTELER- İŞKUR,KOBİ,MPM- BAKANLIK-APK Kuruluşları DAHA ÖNEMLİ ne olabilir 2010 yılında EMEKLİ AYLIKLARINI ödemede zorlanırız. B1 Figüranlar SİNEMA Hizmetli Sosyal Güvenliksiz Büro KAMERAMANLA R SANATCILAR VE KAYIT DIŞILIK : %60 I KAYIT DIŞI (ANAYASA Mad. 60,64) Teknik kadro DİZİLER-KLİĞLER HANGİ SORUNU ÇÖZDÜ? Sanatçılar Milyonlarca; gözyaşı döken insanlara. neden tercüman olmuyorsunuz. TV-BASIN SES-MÜZİK müzikçiler Hizmetliler Teknik İşl. Şiddet içeren uyuşturan müzik ZARAR getirdi keşke keşke KORSAN Yayın OLUŞTU SEBEP SİLAHLI-YIKICI KONULAR-DİZİLER KAPKAÇÇILARI-MAFYA yı Oluşturdu Teknik kadro Büro elemanı %... GÜVENCESİZ Kameramanlar Hizmetliler Programcılar KAZA-Hastalık Yaşlılıkda NİCE sanatç ılar PERİŞAN Sosyal Güve ncesiz
B2-) MANEVİ MORAL DEĞERLER ve KAYIT DIŞILIK Kendinizi; kayıtdışı çalışan olarak düşününüz! KAYIT DIŞI AÇIK İŞSİZ GİZLİ İŞSİZ ÇOCUK İŞÇİ ÖZÜRLÜLER YABANCI İŞÇİ VERİMSİZDİR moralsiz Bunalım Gerilimli İNSAN ÜRETM EYEN SÖMÜRÜLEN HERKES OLABİLİR KÜLTÜR AŞINMASI ÇATIŞMASI Kayıt dışını oluşturur AİLE yi SARSA R Toplumda BARIŞ olurmu? Güvensizlik Ahlaki çöküş Şiddet Kaçakçılık Mafyalaş ma Rüş vet GENÇLİĞİ Tüketir EKONOMİYİ KEMİRİR Bu sorunlar HANGİMİZİ ETKİLEMEZ TOPLUMU EZER HARAM kazanç TOPLUMUN HER KATMANINA GÖREV DÜŞÜYOR DİYA NET İŞL. B3-) SÜREKLİ EV İşleri haftada 5 gün çalışma Oluşması.. Sürekli ve ücretli olması -HASTA BAKICILIK - Mürebbiye çocuk bakıcılıgı -Aşcılık - Özel Şöförlük - Ev Temizliği MESLEK ODA LARI 24.11.1977 itibaren sigorta kapsamında Haftada enaz 5 gün Sürekli ücretli çalışmada SİGORTALI (Kapsamda) T.V. BASIN ANAYASA m. 60 506 s.=2100 s. Yasa m.3-1-0. YARGITAY 10 H.D. Karaları Hizmet ve Teizlik Kuruluşu Şti. de Devamlı süreli nitelikte ise Yasa kapsamında İş SİVİL TOPLUM Örg. akti yapılarak S.Sigortalı Sosyal güvencesiz kesim Hizmet Akti ile KAMU B u k o n u d a n d a h a ö n e m l i G Ü N D E M o l a b i l i r m i EV Hizmetlerinde çalışanlar ve KAYIT DIŞILIK ÜNİVERSİTELER Tamamı Yasa Dışında Apt.Temizlikçiler -Haftada 1 gün çalışma SÜREKSİZ Günübirlik Ev hizmetleri Yasa da BOŞLUK var
B4 GENÇ NÜFUS VE KAYIT DIŞILIK T.C. ANAYASA (Mad. 58,64) 15-18 YAŞ ARASI 18-24 YAŞ ARASI 2,500,000 OKUYAN 250,000 ÇIRAK 1,000,000 ÇALIŞAN 250,000 SOKAKTA 2,200,000 OKUYAN 1,200,000 ÜNV. ye HAZIRLIK 1,000,000 ÇALIŞAN 2,000,000 İŞ ARAYAN %60 KAYIT DIŞI AİLE SOSYAL GÜVENLİKSİZ AİLE SOSYAL GÜVENLİKLİ AİLE %60 KAYIT DIŞI AİLE %50 VASIFLI ÇOCUĞA YANSIMASI Şiddet 2014 LÜ YILLARDA TÜRKİYE Yİ YÖNETECEKLER ÖNERİ TOPLUM GÖNÜLLÜLERİ OLUŞTURMAK TEMA,AKUT,İZCİLİK KIZILAY,YEŞİLAY,THK, VAKIFLAR Gençlere pratik Uygulama Tatillerde,boş dönemlerde Okul dışında SORUMLU-YARARLI İNSAN OLMALARI ADINA ÇEVRE GÖNÜLLÜLERİ ORMAN YANGINLARINI ÖNLEME TRAFİK KAZALARINI ÖNLEME DERNEKLERİ VASIFLI-NİTELİKLİ İŞGÜCÜ (TSEN 45013 STANDARTI) AB SÜRECİNDE -TSE -İŞKUR -ÖZEL İSDİHDAM KURUMLARI -E.O.Q STANDARTI -Eğitilecek Genç İşgücü Sözleşmeleri imzalandı Bkz.sh.10 Stajyer olarak;sosyal Güvenlik Kapsamına almak Yasal boşluğu düzeltmek gerekir ÜNİV ERSİTELER KOBİ MPM MESLEK ODALARI İŞ BİRLİĞİ İLE SONUÇTA 10,000,000 GENÇ İNSAN ENERJİSİ Hazırlanan; Sosyal Yardımlar ve Prims iz ödemeler KANUN TASARISI TASLAĞINDA, Madde : m.2, m.5/ a-d-e, m.6/c-d-e Yukarıdaki konulara;maddi ödeme ve hukuki destek ÖNERMEKTEDİR. 8 UYGULAMAYA YÖNELİK TSEN 45013 MEGEP PROJESİ SOSYAL GÜVENLİK ŞEMSİ YESİ AL TIND A MESLEK EDİNME KURSLARI (MEGEP Prj.)
B5 ULAŞIM-TRAFİK VE KAYIT DIŞILIK.(T.C. ANAYASA Mad. 60,50) 365 gün ve 24 saat BİZİM İÇİN ÇALIŞANLAR YOLCU TAŞIMA HİZMET ARACI AĞIR VASITA TİCARİ TAŞIMA -Şoförler -Muavinler -Terminal görevlisi -Öğrenci servisleri -Çöp toplay anlar -Turizm araçları -Can kurtaranlar -Tırlar -Tehlikeli mad. -Akaryakıt -İş makinaları -Kargo -Gıda -Zirai ürün -Sanay i ürünü TOPLUM İÇİN... İNSANLIK İÇİN %60 I KAYIT DIŞI bu insanlar İSİMSİZ KAHRAMANLARDIR Sosyal Güvenceleri Emeklilikleri belirsizdir. TRAFİKTE Aklı GELECEĞİNDE OLAN Kuralları düşünür mü, Saygılı olabilir mi? CEZA ile olmuyor. GECE-GÜNDÜZ Yaz-Kış Bayram - Tatil ÇALIŞSINLAR AMA KAZA-SAKATLIK-ÖLÜM DE Yılda 400.000 trafik kazası Yaklaşık 150.000 sakat Yaklaşık 6.000 ölüm Şoför ve muavinler Ön cephede % 60 KAYIT DIŞ I Olmamalı Önlemeliyiz ÖNERİ Asgari Ücretten Vergi almadan SİSTEME KATILIM Bakınız Projenin Bölümlerine ŞOFÖRLER FEDERASYONU YENİDEN YAPILANMALI Bakınız Projenin Bölümlerine 9 TEŞVİK PROGRAMLARI (Kaza yapmayan şoförlere her yıl ÖDÜL) Bakınız Projenin Bölümlerine ÖDÜLLENDİRME (ISO 9000 belgeli Firmaları teşhir) Bakınız Projenin Bölümlerine
B6 YABANCI UYRUKLULAR VE KAYIT DIŞILIK(T.C. ANASAYA Md.16) 4817 s.yasa (Bakınız.Teftiş Sistemi ve cezalar) Bin yıllık devlet geleneği olan TÜRKİYE yi güvenli yaşamak için seçen insanlar ANAYASA Mad. 16. Yabancılar dahil her insanın AB sözleşmelerine göre hakkı olduğu.ancak, Ucuz İşgücü Yabancı çalışanın s.sigortalı olması için YAZILI TALEP ilkesi var. (Bakınız. Ev Hizmetleri Bölümü) KAYIT DIŞI YABANCI İÇİN AĞIR PARA CEZALI YAKLAŞIM SONUÇ:1.000.000 KAYIT DIŞI YABANCI TURİZM HİZMET İŞLERİ Ev hizmetleri (İş kazası- Sakatlık) v e ölüm halinde RİSK oluşur SOSYAL GÜVENLİK ŞEMSİYESİ Sağlık Sorunları Sigorta prim kaybı VERİMSİZLİK Kültürel uyumsuzluk SAĞLIK GÜVENCESİ OLUŞTURMAK -AB Sosyal Güvenlik Sözleşmesini Türkiye onaylamıştır. KAYITLI, YABANCI:21.140 KİŞİ İKAMET EDEN : 114.315 KİŞİ TURİST PASAPOR TLU : 1.000.000. CİVARI KAMU DÜZENİ -Kaçakcılık ta -Mafyalaşma da -Terör de -Fuhuş da UYUMLU-YARARLI İNSANLAR OLUŞTURMAK Onaylanan;-AB sosyal şartı sözleşmesi -AB İnsan Hakları Sözleşmesi uyarınca AVRUPA BİRLİĞİ AB S ÜRECINDE ONAYLANAN SÖZLEŞ MELER KONU SÖZLEŞ ME UYGULAMA DURUMU -Yabancıların istihdamındaki ENGELLERİN kaldırılması -AYRIMCILIKLA mücadele -İşçi sağlığı ve iş güvenliği -Sosyal uyum koşulları -Çocuk çalıştırmanın engellenmesi -SENDİKAL faaliyetlerde Kolaylık vd. -AB sosyal şartı -AB Sosyal Güv. Söz. -İnsan Hakları Söz. İle -70 den fazla YASA-TÜZÜK YÖNETMELİK te UYUM değişikliği vd. -Yaklaşık 1.000.000 KAYIT DIŞI yabancı işci -S.Sigorta PRİM KAYBI - Mütekabiliyet(Karşılıklılık)ilkeli ÜLKELERİN az oluşu! -Ülkeler arası ANDLAŞMALAR çoğaltılmalıdır. 10
B7 AB GİRİŞ SÜRECİNE KAYIT DIŞILIĞIN ETKİSİ Göstergeler ; AB Girişinde Türkiye nin ilk 6 AB Ülkesi İçinde Yer Alacağı Şeklindedir. TÜRKİYE 2010 AB ORTALAMASI 2010 KAYIT DIŞILIK % 60 DÜŞME EĞİLİMİ % 10 KAYIT DIŞILIK Durağan AKTÜERYAL DENGE 1-1,6 DENGELENME 1 Emekli,4 çalışan AKTÜERYAL DENGE 1-4 Durağan SOS.GÜV.DESTEĞİ 347 Ytl(1 kişi) AZALMA 300 ytl(1 kişiye) SOS.GÜV.DESTEĞİ Azalma MİLLİ GELİR 5Bin Ytl(Kişi Başına) Yükseliş 10 Bin Ytl(kişi başına) MİLLİ GELİR 20.000$(kişi başına) Durağan GSMH KALKINMA HIZI TEKNOLOJİK YATIRIM İŞSİZLİK İŞGÜCÜ EMEKLİ YAŞLI NÜFUS GENÇ NÜFÜS NÜFUS ARTIŞI 470 Katrilyon Artış Eğilimi %8 %8 Artış %8 Yükseliş %9,5 Azalma %3 (1 milyon) 25.500.000 Yükseliş 29.000.000 kişi 7.400.000 Yükseliş 12.000.000 kişi 6.600.000 Artış 10.000.000 kişi 37.000.000 Artış 41,000,000 kişi %1.4 Durağan 78.000.000 kişi Toplam GSMH KALKINMA HIZI TEKNOLOJİK YATIRIM İŞSİZLİK İŞGÜCÜ EMEKLİ YAŞLI NÜFUS GENÇ NÜFÜS NÜFUS ARTIŞI Durağan %2 Durağan %0,5(Yarım) Durağan Yükselişte Durağan Yükseliş Yükseliş Durağan Durağan 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2005 2006 2007 2008 2009 2010 AB SÜRECİ VE KAYIT DIŞILIK * Çeşitli kaynaklardan toplanan VERİ lerin ORTALAMASI oluştu. 11
13 C1 BENZER PROJELER DAHA ÖNCE TARAFIMIZCA UYGULANDI: NE ZAMAN? NAS IL? NEREDE? NE OLDU? 1974-1995 ARASI İş Teftişleri-Şikayet Grev-Lokavt Sendikal İncelemeler 17 il ve Onlarca İlçe de Özel ve Kamu Kesiminde Yaklaşık 4000 Teftiş te Yaklaşık 10.000 Çalışanın Kayıtlı Olması Sağlandı. (Eğiticilik,Katılımcılık ile) 1984-1986 ARASI 1994 1997 İŞ MEVZUATI Hukuk Kitabı (540 sh -2.Baskı) Çalışan Çocuklar Projesi (İLO-Uluslar arası Çalış ma Örgütü Ekip Çalışması) Türkiye de Trafik Kazalarını Önleme PROJESİ (26 sh.) -Benzer Proje- Uygulamaya Yönelik Örnekler,Açıklamalar Kanun,Tüzük,Yönetmelik Panel,Toplantı Basın Duyuruları Teftişlerim de;sürücü Kursları,Otobüs İşl.,Karayolları,Otomotiv San,Yan.San.; Tamirhane,Turizm, Petrol işl. vd. (Topladığım Bilgilerden Oluştu.) Hukukun Üstünlüğü İşlendi. 2.500 Destek Mektubu Geldi. Türkiye ye Dağıtıldı. Nereden Çıktı Çocuk Sorunu dendi. O tarih de anlatamadık. Türkiye yi Yöneten 800 Kuruluşa PTT,Kargo ile Gönderildi.NE OLDU NE OLDU : TBMM,T.C. İçişleri Bakanlığı,DPT Müsteşarlığı,Emniyet Gen. Müd,TRT,Trafik Kaz.Önl.Der,PROJEYE DESTEK oldular.cevap bile vermeyen kuruluşların yöneticileri bugün makamında yok Keşke 22 banka ve nice kuruluş yok Keşke projeye destek olsalardı.ancak;trafik denetimleri,bilgisayarlı uygulama,psikososyal test,uykusuzluk kontrolü,alkol denetimi,okullarda ve TV de trafik eğitimi önerilerimiz kısmen uygulandı.yani TRAFİK KAZALARINI ÖNLEME projesinde başarılı olamadım
D1 SONUÇ : ASGARİ ÜCRETİN VERGİ DIŞI KALMASI VE ÇÖZÜM ÖNERİSİ T.C. ANAYAS A(Mad 55,73) Toplumda psikolojik baskı oluştu Vergi adaletinde İnandırıcılık azaldı! Girişimci Ürküyor (Vergiden) AB sürecinde İmzalanan Sözleşmeler Var(Vergi Adaleti Hak.) KAYIT DIŞ ILIĞI BU ŞARTLAR OLUŞ TURUYOR 49 İl de teşvik (Teşviksiz İl ler ne olacak) Sos.Yard.Kanun Tas (Mad. 17. ÖDEME de Vergi muafiyeti var) Vergi Kanununda pek çok MUAF KESİMLER var Bireysel Emeklilik (Vergi indirimi var_ 4697 yasa) SONUÇ;YOKS ULLUK S INIRI ALTINDA;çalışan-üretene,AS GARİ ÜCRET e VERGİ MUAFİYETİ OLMALI Çözüm istemeyenler;olmaz derler!ancak ;kayıt dışılık böyle sürmez! -----PROJEDEKİ DES TEK TEDBİRLER İLE----- AKTİF AKTÜERYAL DENGE(Gelir-Gider) PASİF Zaten; Hiç vergi Kayıt dışı 1.000.000 YENİ Kısa Vade alınamayan kayıt Vergi Kaybı Açık işsiz Sigortalı KAYNAK dışılardan sigortalı Olmaz SSK ya(+) sayısı olunca(asg.ücr. Vergi Dışı Kalınca- Sisteme Katılınca) Orta Vade Uzun Vade Hedef Kayıt Dışı Açık İşsiz Yeni istihdam Kayıt Dışı Açık İşsiz Yeni İşgücü SSK ya (+) Kaynak ÇÖZÜM ÖNERİS İ (T.C. ANAYASA Mad.55,73) 3.000.000 sigortalı sayısı 3.000.000 sigortalı sayısı 7.000.000 sigortalı sayısı YENİ KAYNAK YENİ KAYNAK Mevcut Sig. Gelirine eş KAYNAK * Proje (+),(-) % 20-30 sapabilir.uygulama mutlaka zordur. Bu proje veya başkası TÜRKİYE Kayıt Dışını Çözmelidir. 3 Ay sonra Eski Asg.Ücr. (2,700,000 kişi) (-Alınmayan vergi) Yıl Sonunda Yıllık zahiri vergi kaybı ZÂHİRİ KAYIP ZÂHİRİ KAYIP İS TİHDAM ARTIŞ IYLA GS MH ARTIŞ I
7 D2 SOSYAL GÜVENLİK REFORM TASARISI HAKKINDA GÖRÜŞ VE ÖNERİLER T.C. ANAYASA (Mad.60,61) HERKES SOSYAL GÜVENLİK HAKKINA SAHİPTİR(Mad.60) Nüfusun %12 si yaklaşık 9.000.000 insan SOSYAL GÜVENLİK ŞEMSİYESİ DIŞINDA Özürlüler (bir bölümü) Evde Bilgisayar eğitimi Mevsimlik Tarım işçileri Sos:Güv: kapsam dışı Günü birlik çalışanlar -Ev -Temizlik -İnşaat -Tamirat Sokakta çalışanlar (Üretenler) Çöp Toplayan Yüzbinlerce kişi Eski hükümlüler (Bir kıs mı) İş Kanunu Çözemedi. Açık işsizler Genç iş Gücü (%17 işsiz) İSTEĞE BAĞLI SİGORTA VE KISMİ EMEKLİLİK (5400 GÜN/PRİM) UYGULAMASI GÜNDEME GELMELİDİR.BİREYSEL EMEKLİLİK teki kolaylıklar oluşturulmalıdır. (4697 s. yasa, 4632 s.yasa) BU İNSANLAR SOSYAL YARDIM İSTEMİYOR PEK ÇOK KESİME TANINAN VERGİ MUAFLIĞINDAN YARARLANMAK İSTİYOR. Sosyal Güvenlik sistemine (+) ARTI KAYNAK OLMAK İSTİYOR 9.000.000 kişi yi, SOSYAL YARDIM Uygulaması ile;onurlu-üretici insan haline dönüştüremeyiz. ÖNERİ E-DEVLET uygulaması olumlu gelişiyor.veri tabanına,yukarıdaki 9.000.000 kişi katılmalıdır. SİVİL TOPLUM ETKİNLİĞİ İÇİN Nitelikli işgücü bilgisayar kursları AB SÜRECİNE UYGUN -EOQ-TSEN 45013 STANDARTINA İŞLERLİK KAZANDIRMA -MEGEP projesini Yaygınlaştırmak Var olan halk eğitim kursları -Her mahalle ve köyde HALK EĞİTİM KURSLARI Aranan çözümdür,üretici oluşturmaktır Kısmı Emeklilik (5.400 gün/prim)ve İSTEĞE BAĞLI SİGORTA bu kişileri onurlu kılacaktır. 14
KAYNAKÇA 1 T.C. Anayasası 2 Türk İş Mevzuatı-Yasalar 3 Yargıtay Kararları 4 Sayıştay Yayınları 5 Çalışma ve Sos.Güv.Bak.Yayınları 6 DPT Müsteşarlığı Yayınları 7 DİE Yayınları 8 Emniyet Gen.Müd.Yayınları 9 SSK Yayınları 10- Bağ-kur Yayınları 11 İŞKUR Yayınları 12 KOBİ Yayınları 13 KOSGEB Yayınları 14 TSE MPM Yayınları 15- TOBB Yayınları 16 ATSO Yayınları 17 TESK-TİSK Yayınları 18 TÜSİAD Yayınları 19 TÜRK-İŞ, HAK-İŞ Yayınları 20 DİSK-KESK Yayınları 21 Ekonomi Dergileri 22 Tüzük ve Yönetmelikler (22-1 Celal TOZAN-Sosyal Güv. Uzm. Açıklamaları) 23 Prof. Dr. Şükrü KIZILOT Yayınları 24 Eski İş Güv. Müf. Nasuh BOZTEPE Yayınları 25 SSK Müf. E.ÖZTÜRK ün Raporları 26 Girişim Uzm. N.DEMİROK Yayınları 27 Bireysel Emeklilik Mevzuatı 28 GVK, VUK,MB Genelgeleri 29 Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesi 30 Dünya Bankası Raporu 31 AB Süreci Sözleşmeleri 32 AB Sosyal Uyum Koşulları 33 AB Sosyal Güvenlik Sözleşmesi 34 AB Ayrımcılıkla Mücadele Söz. 35 AB Yab.İstih.Engel.Kaldırılma Söz. 36 İşçi Sağlığı Ve İş Güv.Söz. 37 Çocuk Çalıştırmanın Engel.Söz. 38 Sendikal Faaliyet Kolaylığı Söz 39 EOQ-TSEN 45013 Kriterleri 40 MEGEP Projesi 41 ILO Sözleşmeleri 42 ILO-IPEC Çalışan Çocuklar Prj. 43 Sosyal Güvenlik Reform Paketi 44 İlgili Web Siteleri 15