I MURAT YÜKSEL FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER
III DR. MURAT YÜKSEL Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER
IV Yay n No : 1346 Hukuk Dizisi : 569 1. Bas - May s 2003 - STANBUL ISBN 975-295 - 227-5 5846 say l ve 2936 say l Fikir ve Sanat Eserleri Yasalar ve Türk Ticaret Yasas gere ince; fotokopi, tarama, yazma vs. herhangi bir yöntemle bir kitab ço altarak sat n alan, satan veya bir kitaptan yazar n yaz l izni olmadan al nt yapan kifli ve kurumlar; Her bir kopya için 2 y ldan 6 y la kadar hapis cezas (para cezas na çevrilmeksizin), 10 milyar TL den 150 milyar TL ye kadar mahkemenin karar verece i para cezas, meslekten men ve kopyalama ve bas m cihazlar na el konulmas, cezalar ile cezaland r l rlar. Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Yasaya göre kapakta orijinal parlak hologram bulunmas zorunludur, bulunmayan kitaplar sahtedir. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Beta Bas m A.fi. V ize/kirklarel : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
V ÖNSÖZ Dr. Murat Yüksel in Feminist Hukuk Kuram ve Feminist Düflünce Teorileri konulu doktora tezinin yay ma haz rlanmas ile ortaya ç kan bu kitap, üç bölümden oluflmaktad r. Feminist Hukuk bafll n tafl yan birinci bölümde, feminist hukuk kuram n n niteli i amaç ve geliflimi ele al nm flt r. Ayn bölümde feminist hukukun sorunlar yöntem ve kad n cinsiyeti aç s ndan ayr nt l olarak de- erlendirilmifltir. Dr. Yüksel in kat ld görüfle göre, feminist araflt rmalar yönlendirecek bir metodoloji gelifltirmek üzere öne sürülen düflünceler, egemen sosyal bilim teorisi olarak pozitivizm ve ona efllik eden metodolojiye karfl bu uç elefltiri dalgas n n çevresindeki fikir tart flmas ndan do mufltur ve bu do rultuda pozitivist teori bütünlüyle kad n ve erkek aras ndaki farkl l klar ve benzerlikleri yans tmaktad r. Buradan hareketle Yüksel e göre feminist bak fl metodolojik bireycili i gerektirmektedir. Bu durum ise sosyal bilim disiplinlerine esasl bir elefltiri getirmektedir. Bu çerçevede bilinç yükseltme de feminist bilgiyi üretmeye yaramaktad r. Çal flman n Feminist Düflünce Teorileri bafll kl ikinci bölümü ise, feminist düflünce teorileri ve elefltirilerine ayr lm flt r. Liberal, marksist-sosyalist, kültürel, radikal, postmodern feminist düflünce teorileri önce izah edilmifl ve sonra elefltirel olarak ele al nm flt r. Kitab n ana temas n oluflturan Feminist Hukuk Kuram bafll kl üçüncü bölüm, hukukun feminist bak fl aç s n, devlet karfl s nda kad n n konumunu, ayr mc l k ve eflitlik kavramlar n irdelemekte ve ataerkil düflünce anlay fl ve günümüz bak fl aç s n ortaya koymaktad r. Hukukun feminist bak fl aç s n n ana noktas kitaba göre; feminist düflüncelerden hareketle yerleflik hukukun köklü bir elefltirisinin yap lmas d r. Feminist bak fl aç s na göre geleneksel yerleflik hukuk bilimi cinsiyetçi ve erkeksi bir özellik tafl r. Bu temel varsay mdan hareketle di er tüm sosyal bilimler gibi hukukun da sosyal olgudan kaynakland vurgulanmakta ve kültürün arac s olmad herhangi bir bilginin bulunamayaca savunulmaktad r. Bu noktadan hareketle norm, sosyal olgu ve etik de er gibi üç boyutlu bir realite olan hukukun, Dr. Yüksel in çal flmas nda, feminist bak fl aç s ndan da sadece sosyal olgu boyutu çerçevesinde incelendi i ve de erlendirildi i görülmektedir. Öte yandan çal flmada içerik ve amac aç s ndan tan mlay c bir yöntem benimsemifl olup, bu alandaki bat l literatürü ve bilgiyi aktarma görevini yerine getirmektedir. Kitab n hukukçular d fl ndaki sosyal bilimcilere de yararl olaca düflüncesi ile Dr. Murat Yüksel e baflar lar dilerim. stanbul, 12.05.2003 Prof. Dr. Abdullah Dinçkol
VI
VII Ç NDEK LER Girifl...1 1. BÖLÜM Feminist Hukuk 1. Feminist Hukukun Amaçlar, Geliflimi ve Sorunlar...5 1.1. Feminist Hukukun Amaçlar...5 1.2. Feminist Hukukun Geliflimi...7 1.3. Feminist Hukuk Araflt rmalar nda Yöntem Sorunu...27 1.3.1. Bilinç Yükseltme...38 1.3.2. Kad n Sorunlar Üzerine Soru Sorma...41 1.3.3. Feminist Pratik Uslamlama...42 1.4. Kad n Cinsiyeti Sorunu...43 1.4.1.Genel Olarak Kad n Cinsiyeti Sorunu...43 1.4.2. Ayn l k ya da Farkl l k Tart flmas...51 1.4.3. Feminist Teorilerin Cinsiyet Aç klamalar...58 2. BÖLÜM Feminist Düflünce Teorileri 2. Feminist Düflünce Teorileri ve Elefltirisi...65 2.1. Liberal Feminizm...65 2.1.1. Genel Olarak Liberalizm...65 2.1.2. Liberal Feminizm ve Elefltirisi...67 2.2. Marksist - Sosyalist Feminizm...75 2.2.1. Genel Olarak Marksizm...75 2.2.2. Marksist Sosyalist Feminizm ve Elefltirisi...76 2.3. Kültürel Feminizm...87 2.4. Radikal Feminizm...101 2.5. Postmodern Feminizm ve Elefltirel Hukuk Çal flmalar...114 2.5.1. Genel Olarak Postmodernizm...114 2.5.2. Postmodern Feminizm ve Elefltirel Hukuk Çal flmalar...119
VIII 3. BÖLÜM Feminist Hukuk Kuram 3. Feminist Hukuk Kuram ve Temel Görüfller...133 3.1. Hukukun Feminist Perspektifi...133 3.2. Devlet ve Kad n...143 3.3. Feminist Hukukun Yönelimindeki De iflme...144 3.4. Ayr mc l k ve Eflitlik...147 3.4.1. Genel Olarak Cinsel Ayr mc l k...150 3.4.2. Negatif ve Pozitif Ayr mc l k...154 3.4.3. Hukukta Cinsel Ayr mc l k...155 3.4.4. Günümüz Toplumlar nda Eflitlik Uygulamalar...160 3.5. Ataerkillik...162 3.5.1. Ataerkil Düflünce Anlay fl na liflkin Görüfller...166 3.5.2. Ça dafl Ataerkil Aç klamalar...168 SONUÇ...175 B BL YOGRAFYA...179