ĠĢ Sağlığı Yönünden Vardiyalı ÇalıĢma

ĠĢ Sağlığı Yönünden Vardiyalı ÇalıĢma Alp ERGÖR Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD 11. Ulusal Uyku Tıbbı Kongresi Antalya, 8 Kasım 2010 Backyard, 2007 Nuri Bilge Ceylan http://www.nuribilgeceylan.com/photography/formyfather1.php?sid=1

Çerçeve ÇalıĢma yaģamı ve sağlık iliģkisi, iģ sağlığı kavramı ÇalıĢma süresi kavramlar, tanımlar, küresel ve yerel durum ĠĢ sağlığı yönünden vardiyalı çalıģma ÇalıĢma yaģamı ve çalıģma süresi ile ilgili dönüģüm Gelecek

YaĢam ve ÇalıĢma Kaçınılmaz birliktelik Ġnsan hakkı Güdüleyici!? Zorunlu Son basamak! Tehlikeli çalışan aile toplum çevre

ÇalıĢma YaĢamı ve Sağlık ĠliĢkisi ÇalıĢma Ortamı ÇalıĢma ĠliĢkileri SAĞLIK ÇalıĢma KoĢulları YaĢanan Çevre Bireysel Özellikler Toplumsal Özellikler

ÇalıĢma Ortamı fiziksel kimyasal biyolojik ergonomik psikososyal

ÇalıĢma ĠliĢkileri Örgütlenme ĠĢ güvencesi Ġstihdam biçimi

ÇalıĢma KoĢulları Süre Vardiya Gece Ücret

Vardiyalı ÇalıĢma ve Etkileri ĠĢ yükü Aile Genel sağlık durumu Sağlık hizmetlerine eriģim ĠĢ riskleri Bireysel beklentiler VARDĠYA ÖRÜNTÜSÜ ÇalıĢan Toplumsal iliģkiler Ücret UlaĢım MORBĠDĠTE Mortalite?

Küresel iģgücü ~ 2.7milyar Küresel istihdamın %80 i riskli alanlarda 2 milyon yaģam/yıl çalıģmaya bağlı nedenlerle yitiriliyor 160 milyon/yıl yeni morbidite ortaya çıkıyor Küresel GSH nın %4 ü çalıģmaya bağlı morbidite nedeniyle yitiriliyor Cooper CL. Med.Lav. 2006 Eijkemans 2004, Fedotov 2005, Takala 2007

Ülkede 23 milyon ekonomi etkin birey 8 milyon sigortalı çalıģan Beklenen yıllık meslek hastalığı sayısı 10 000 460 000 Tanı konan ~500 Hamalainen et al 2005 ÇSGB 2009 verileri Ankara MHH 2008 verileri

SeçilmiĢ Üç Avrupa Ülkesi, Türkiye ve Dünya da ÇalıĢma YaĢamı ve Sağlık ĠliĢkisi Göstergeleri Örnekleri * Ölçüt Finlandiya Ġspanya Bulgaristan Türkiye Dünya Bildirilen meslek hastalığı sıklığı (o binde) Beklenen meslek hastalığı sıklığı ĠĢ Sağlığı Hizmetlerinin Kapsayıcılığı (%) 2.2 15.2 1.2 * 0.6** 666.6 20 bin 500 (+) bin 87 40-12-15 5-55 * Sistem dönüģümünden sonra kayıt sistemindeki sorunlara bağlı * Hamalainen, Takala, Saarela 2005 ** AMHH 2008 verileri

Kimler Vardiyalı ÇalıĢır? ABD %20 Çin - %36 Türkiye - %30 40 (SSK) AB ülkelerinde çalıģanların 1/5 i vardiyalı çalıģıyor Gece ya / ya da 20s çalışma

ÇALIġMA SÜRESĠ TANIMLAR

Haftalık çalıģma süresi 45 saat Günde en çok 11 saat Fazla çalıģma haftalık 45 saat Yılda en çok 270 saat! Ücret ya da serbest süre! İş Yasası (4857) M41

Gece: ulusal hukukta tanımlanmalı 7 saatte ve 00:00 05:00 arası Gece çalışması en çok 7.5 saat Gece iģçisi: günlük çalıģma zamanının 3 saatini gece çalıģan ya da yıllık çalıģma zamanının belirli bir oranını gece çalıģan iģçi Gece iģçisi için rapor alma zorunluluğu

Vardiyalı çalıģma: dönüģümlü çalıģma sistemi Vardiya örüntüsü: 3 vardiya gündüz / akģamüstü / gece Vardiya dönüģümleri arasında süre bırakmak zorunlu 3 haftadan sık dönüģüm yapılamaz Kadın ve çocuk çalıģtırılamaz

ÇalıĢma süresi kavramında değiģim Haftalık çalıģma süresi YoğunlaĢtırılmıĢ çalıģma süresi (compressed wh) 10 s/gün*4 12 s/gün*3 9 s/gün*4 + 4h Esnek (işletme tarafından belirlenen) çalıģma süreleri ÇalıĢanın seçebileceği (!?) esnek çalıģma süreleri Sabah erken çalıģma Gece çalıģma Aralar Öneri:

ÇALIġMA SÜRESĠNĠN TARĠHSEL YOLCULUĞU

Schor JB. Sustainable Consumption and Worktime Reduction. Journal of Industrial Ecology. 2005? Burgoon B, Baxandall P. Three Worlds of Working Time: Policy and Politics in Work-time Patterns of Industrialized Countries.

Burgoon B, Baxandall P. Three Worlds of Working Time: Policy and Politics in Work-time Patterns of Industrialized Countries. Politics & Society 2004

Feodal çalıģma iliģkileri Endüstri devrimi süreci 16 12 10 saat / 1802 47 / B Krallık Fordist ve Taylorist üretimler Sendikal örgütlenme, sosyal politika ILO 1919 1948 Kadın ve çocuklar Fırınlarda gece çalışması (1925) Gece Çalışması Sözleşmesi (C171-1990) İş Sağlığı ile ilgili sözleşmeler KüreselleĢme süreci esnek üretim KuralsızlaĢma yapısal iģlevsel değiģim AB ÇALIġMA ZAMANLARININ DÜZENLENMESĠNE AĠT BELĠRLĠ KONULARA ĠLĠġKĠN AVRUPA PARLAMENTOSU VE KONSEYĠ DĠREKTĠFĠ - 2003/88/EC

Türkiye Postalar Halinde ĠĢçi ÇalıĢtırılarak Yürütülen ĠĢlerde ÇalıĢmalara ĠliĢkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik - 2004 Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemi ise gece çalışması 7,5 saatten çok çalıştırma yasağı Vardiya döngüsü: 1 hafta gece + 11 saat dinlenme + 1 hafta gündüz

Vardiyalı ÇalıĢma ve Tanımlanan (ÇalıĢılan) Etkileri

Uyku Metabolizma (WOLF Study) ve endokrin Kaza Odaklanma Algı Genel morbidite sağlık nedeniyle iģten kalma Ca (kolon ve meme) Üreme sağlığı Mortalite Nöromotor iģlevler

Ergör, Demiral, Piyal. Occupational Accidents in Turkey. J Occupational Health, V45, 2003

Zorlayıcı Etmenler VARDĠYALI ÇALIġMA Demografik ve sosyal alanda yapısal değiģim Olası sağlık sorunları Etkileşecek özellikler Kronik hastalıklar Yaş Cinsiyet KDH Metabolik hst Gastrointestinal S hst Psikopatolojiler Kazalar Kültürel toplumsal özellikler Yapısal Sorunlar Hizmete erişim Gıdaya erişim Toplumsallaşma sorunu Risk etmenleri ile karşılaşma Sirkadiyen ritm Ulaşım

Employment Conditions and Health Inequalities Final Report to the WHO Commission on Social Determinants of Health (CSDH) Employment Conditions Knowledge Network (EMCONET). Final Report, 20 September 2007

http://www.eurofound.europa.eu/working/surveys/index.htm

http://www.eurofound.europa.eu/ewco/surveys/ewcs2005/4ewcs_07_16.htm

Vardiyalı ÇalıĢmanın Dağılımı http://www.eurofound.europa.eu/ewco/surveys/ewcs2005/

http://www.eurofound.europa.eu/ewco/surveys/ewcs2005/4ewcs_07_16.htm

Fourth European Working Conditions Survey. European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2007

Vadiyalı ÇalıĢmanın Kontrolü - Risk artıģına yol açacak koģul ve durumların önlenmesi - ĠĢ yükü ve ergonomik sorunlarla savaģım - Esnek ve dinlenmeye olanak tanıyan bir çalıģma yaģamının desteklenmesi Kogi K. Healthy shiftwork, healthy shiftworks. J Hum Ergol (Tokyo). 30(1-2):3-8; 2001.

Modified from: Employment Conditions and Health Inequalities Final Report to the WHO Commission on Social Determinants of Health (CSDH) Employment Conditions Knowledge Network (EMCONET). Final Report, 20 September 2007 ÇalıĢma ĠliĢkileri ve Sağlıkta EĢitsizliklerle Ġlgili Makro-Kuramsal Çerçeve ĠSTĠHDAM GÜÇ ĠLĠġKĠLERĠ POLİTİKALAR

Vardiyalı ÇalıĢma ve ĠĢ Sağlığı Açısından Yanıtlanması Gerekenler Doğru mu? Gerekli mi? Döngünün ritmi, sıklığı, yönü ne olmalı? ÇalıĢma dinlenme süreleri nasıl ayarlanmalı? Düzenli mi? ĠĢ sağlığı hizmetlerinden eģit biçimde yararlanılabiliyor mu? Olanaklardan eģit biçimde yararlanılabiliyor mu?

DÖNÜġÜM ALANLARI Etnik Demografik Ideolojik- Bilişsel Teknik Finansal İletişim KÜRESELLġEME Ürün, atık, süre, ücret, bilgi, politika, insan hakları TANINAN Gözlenen Bildirilen Kaydedilen Çalışm a Yaşamı Sağlık Sonuçları S Hizmetlerine EriĢim S Örgütlenmesi S Finansmanı Toplumsal Yaşam Çevresel Etkilenim Modified from : Spiegel et al. Understanding Globalization as a Determinant of Health Determinants.

Son söz Vardiyalı çalışma sürecektir Ticaret iliģkileri Üretim süreçleri Esnek üretim nedeniyle farklı çalışma örüntüleri ortaya çıkacaktır ĠĢin örgütlenme biçimi ĠletiĢim teknolojileri On-call, evde çalışma vb Çalışma süresi ve biçimi diğer bileşenlerle etkileşmeyi sürdürecektir İş gücünün yapısal özellikleri değişmektedir YaĢlanma Sağlık hizmet sunumu ve finans sistemleri değişmektedir

International Commission on Occupational Health ICOH Scientific Com. Shiftwork (Chair: Giovanni Costa) 42 yıl

First announcement 20th International Symposium on Shiftwork and Working Time June 28 July 1 2011 Stockholm Sweden Stress Research Institute / www.stressresearch.se / www.shiftwork2011.se Biological mechanisms and risk management in the 24h society

Returning Home, Ardahan, 2004 http://www.nuribilgeceylan.com/ Nuri Bilge Ceylan Teşekkürler