İş Sağlığında Örgütlenme

Transkript

1 İş Sağlığında Örgütlenme HAS İŞ ve SAĞLIK İLİŞKİSİ Alp Ergör Mayıs 2012

2 Anımsayalım: Çalışanlar kimlerdir? Çalışma yaşamında sağlığın temel bileşenleri nelerdir? Çalışma yaşamında temel AKTÖRLER kimlerdir?

3 Örgütlenme sürecinde neler göz önünde tutulur? Kaynaklar Öncelikler Toplumsal yarar Yönetimin 3 ayağı: örgütlenme, insan gücü, finansman A Ergör, DEÜ

4 Küresel işgücü ~ 2.7milyar Küresel istihdamın %80 i riskli alanlarda 2 milyon yaşam/yıl çalışmaya bağlı nedenlerle yitiriliyor 160 milyon/yıl yeni morbidite ortaya çıkıyor Küresel GSH nın %4 ü çalışmaya bağlı morbidite nedeniyle yitiriliyor Cooper CL. Med.Lav Eijkemans 2004, Takala 2005, Fedotov 2005

5 Gelişmiş ülkelerde istihdamın %55 i Gelişmekte olan ülkelerde %5-15 i ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIK HİZMETİNE ERİŞEBİLİYOR! DALY olarak Küresel Hastalık Yükü nün % u çalışma ile ilişkili (seçilmiş riskler) Gelişmiş gelişmekte olan ülkeler açısından büyük fark! Rantannen 2005 WHO 2002, WHO 2006

6 Derinleşen eşitsizlikler teknoloji transferi rekabet denetim sistemlerine dönüşüm Çıktılarda sonuçlarda farklılaşma yeni sorunlar! Hangi hastalıklar!? Duyarlı izlem ölçütleri!? Costa, Derrico 2006 Frumkin

7 İş Sağlığı hizmetlerinin örgütlenmesi sürecinde yeni bir yaklaşım: TEMEL İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ

8 Küreselleşme Etkisi DSÖ-UÇÖ Anayasaları Alma-Ata / TSH Herkes İçin Sağlık Rantannen* **UÇÖ/DSÖ Çalışma Raporu ILO * Rantanen J, Lehtinen S, Mikheev M (eds). Health protection and health promotion in small-scale enterprises. Proceedings of the Joint WHO/ILO Task Group 1 3 November WHO, FIOH, Helsinki, Finland st Global Expert Meeting on Basic Occupational Health Services 2-3 Ağustos - İzmir ** Basic Occupational Health Services (BOHS). Working Paper for the Joint ILO/WHO Committee on Occupational Health, Geneva A Ergör, DEÜ

9 Temel İlkeler Tüm çalışanlara yönelik ve erişilebilen Yerel gereksinimlere yönelen Yerel koşullara uygun Karşılanabilir (sunan ve yararlanan tarafından) İkinci basamak tarafından desteklenen İşverence örgütlenen İnformal sektör ve köi için kamu tarafından örgütlenen J.Rantannen, 2005

10 Altyapı Özellikleri Bütünsel bir İSAGÜ altyapısının parçası olmalı, güvenlik altyapısı ile eşgüdümlü olmalı Farklı hizmet birimleri yapının içinde yer alabilmeli Özellikle ve öncelikle küçük ve sağlık hizmetine erişemeyen işyerlerine yönelmeli TSH ile eklemlenmeli J.Rantannen, 2005

11 İşlevler Planlama İzlem Ortam Çalışan Bilgi, eğitim ve danışmanlığın sağlanması Koruyucu eylem politikaların üretilmesi ve sağlığın (ve güvenliğin) yönetimi Mesleksel ya da işle ilişkili sağlık sorunlarının tanısı Kazaların önlenmesi Olağandışı durumlara hazırlık ve ilkyardım örgütlenmesi İyileştirici ve esenlendirici hizmetler Kayıt ve değerlendirme J.Rantannen, 2005

12 Soru : Çalışma yaşamında sağlık örgütlenmesi ile ilgili hangi soruları sormak gerekir?

13 Hedef kitle kimlerden oluşuyor? Nerede oluşturuluyor? (işyeri ya da işkolu düzeyinde, ulusal,...) Hizmetin kapsamı nedir? (BÜTÜNSEL) Finansmanı nereden sağlanıyor? Nasıl bir alt yapı ile sunuluyor?

14 Bir sağlık politikası var mı? Sağlık politikası-yönetimi paylaşılıyor mu? Katılım! Sağlık politikası canlı mı? İzleniyor, değiştiriliyor, geliştiriliyor mu? Süreklilik! Sağlık politikası-yönetimi bütünsel mi? HESME! Çalışma yaşamında da sağlık POLİTİK BİR KONUDUR! A Ergör, DEÜ

15 Soru : İşyerinde sağlık örgütlenmesinin temel bileşenleri nelerdir?

16 EKİP DONANIM KAYNAK BASAMAKLI SİSTEM POLİTİK KARARLILIK

17 Soru : İşyerinde sağlık örgütlenmesi hangi ilkelere dayanır?

18 Koruma - önleme ilkesi Çalışanın işin risk ve tehlikelerine karşı korunması

19 Uyum ilkesi İşin ve çalışma ortamının çalışanların yetilerine uygun biçime getirilmesi

20 Sağlığın geliştirilmesi ilkesi Çalışanların biyolojik, duygusal ve sosyal iyilik durumlarının geliştirilmesi

21 İyileştirme ve esenlendirme ilkesi İş kazaları ve meslek hastalıklarının sonuçlarının en aza indirilmesi

22 Genel birincil sağlık bakımı ilkesi Çalışanlara ve ailelerine işyerinde ya da yakın yerleşimli sağlık birimlerinde iyileştirici ve koruyucu sağlık bakımının sunulması

23 ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIK ÖRGÜTLENME MODELLERİ (SÖM)

24 A Ergör, DEÜ Birincil sağlık hizmetleri modeli Büyük endüstri destekli (uydu iş sağlığı hizmetleri) İşyeri ortak sağlık birimi Özel İş kolu odaklı örgütlenmeler Hastane tabanlı örgütlenmeler Sosyal güvenlik modeli

25 BİRİNCİ BASAMAK SÖM İşyeri Kendi işinde çalışan Birinci Basamak Sağlık Örgütlenmesi (SO vb) Tarım çalışanı, çiftçi Finlandiya, Çin, Brezilya, Türkiye YİSME deneyimi???, İşyeri İşyeri A Ergör, DEÜ

26 UYDU SÖM İşletme İşyeri Sağlık Örgütlenmesi? Ulusal sağlık sistemine eklemlenme İşyeri ABD, İngiltere, Polonya, Türkiye A Ergör, DEÜ

27 ORTAK SAĞLIK BİRİMİ M İşyerleri Ortak Sağlık Örgütlenmesi İşyeri İşyeri İşyeri İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Hollanda, Fransa, Belçika, Türkiye???, A Ergör, DEÜ

28 ÖZEL SÖM İşyerleri İçin Sağlık Hizmeti Sunan Özel Sektör Örgütlenmesi??? İşyeri İşyeri İşyeri ABD, İsveç, Türkiye???, A Ergör, DEÜ

29 İŞ KOLUNA ODAKLANAN SÖM İşkolu Endüstri Demir çelik Maden vb İşyeri İşyeri İsveç, Hollanda, Fransa, İngiltere (British Coal Sağlık Örgütlenmesi) İşkolu ya da Endüstriye Özel 2.Basamak Sağlık Örgütlenmesi Türkiye??? (Zonguldak MHH, PTT-eksiden, TSK...) A Ergör, DEÜ

30 HASTANE ODAKLI SÖM Çalışan sağlığına Yönelik Örgütlenmeler -Hastanelerde meslek hastalıkları birimleri vb İsveç, ABD, Japonya (Rosai Hospital) Türkiye??? (Meslek Hastalıkları Hastaneleri, SSK eski- Tepecik Birim?) İşyeri Çalışan A Ergör, DEÜ

31 Finans Türü ve Hizmet Sunumuna Göre İş Sağlığı Örgütlenmeleri Sosyal Sigorta Kapsamında Örgütlenmeler İsrail, Meksika, İspanya, Almanya (zorunlu sigorta) Ulusal Sağlık Sistemi - Vergi Çin, Finlandiya Özel Sektör Bireyler ABD, Eski Sosyalist Ülkeler,... Karma Sistemler* (?) Türkiye, İsveç, Tayvan, Japonya, Singapur, Norveç, İngiltere... * Çin dışında kalan ülkelerin büyük çoğunluğu (Çin de de çokuluslu şirketlerin büyük üretim taşeronları için geçerli bölgesel örnekler...) A Ergör, DEÜ

32 Türkiye de Çalışma Yaşamının Örgütlenmesi Yasal düzenlemeler Düzey Alt yapı Araçlar

33 Toplumsal yaşam Kadın, anne Ev kadını, tarım işçisi, yaşlı Erkek, baba, İşsiz, tarım işçisi, Çalışanlar SAĞLIK Engelli Çocuk Çalışma yaşamı A.Ergör - Y.Demiral

34 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı SGK İş Kurumu SB Çalışma GM İş Teftiş Kurulu İşçi Sağlığı ve Güvenliği GM İSGÜM ÇASGEM...? Meslek Hastalıkları H SB HAST Dispanser Semt polikliniği İşyeri SB? Aile Hekimliği? TSM? A Ergör, DEÜ

35 Meslek Hastalıkları H Sağlık Bakanlığı İşyeri SB? Hastaneler? Tarım Çalışanı İşsiz Aile Hekimliği Ev kadını TSM Kayıt dışı çalışanlar SGK A Ergör, DEÜ

36

37

38 ÇSGB Merkez Örgütü

39 ÇSGB İl Örgütü Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri

40 SGK Merkez Örgütü İl Müdürlükleri

41 İzmir SGK İl Müdürlüğü

42 THSK Başkanlığı

43 Ülkede İşyeri Düzeyinde İS Örgütlenmesi

44 A Ergör, DEÜ İSİG KURULU RİSK Tanımla ÖNLE değiştir, yalıt, engelle, azalt... Hekim İSİG Uzmanı Hemşire ÇALIŞAN İGM KARŞILAŞMA ETKİLENİM İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri - OSGBler Periyodik izlem Ortam izlemi DEĞERLENDİR BİLDİR GİRİŞİM

45 Çok uluslu bir işletmenin çeşitli ülkelerdeki işyeri sağlık birimlerinin etkinliklerinin, toplam çalışma saatleri üzerinden yüzde dağılımı. A İşletme içi, çok disiplinli hizmet; B Yarı zamanlı (YZ) doktor, tam gün (TG) hemşire; C YZ doktor, YZ hemşire; D TG doktor; E YZ doktor. M.Bratveit et al. Occupational health services in a multinational company. Occup.Med. Vol.51, No.3, , 2001 Belçika (A) *Belçika (A) İngiltere (B) Fransa (B) İspanya (C) Macaristan (B) Türkiye (D) *Almanya (E) %0 %20 %40 %60 %80 %100 İşle ilgisi olmayan hastalıklar için iyileştirici hizmetler İşle ilgili hastalıklar için iyileştirici hizmetler İşe giriş bakıları ve periyodik bakılar Çalışma ortamına yönelik etkinlikler Sağlık eğitimi / yaşam biçimi / sağlığın geliştirilmesi

46 Uluslararası Düzeyde İS ile ilişkili Örgütlenmeler

47 ILO ICOH Sendikalar ETUC

48 Akılda kalması gerekenler: Temel İş Sağlığı Hizmetleri İş Sağlığında Örgütlenmenin Temel İlkeleri İS örgütlenme modelleri Ulusal iş sağlığı örgütlenmesinin yapısal özellikleri (işyeri düzeyinden ulusal ölçeğe)

49