ORMAN TRANSPORT TEKNİĞİ DERSİ Hazırlayan: Dr. Mehmet EKER 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 1
Uzun Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hatlarının Tesisi Hava hattının kurulmasın da ilk aşama hava hattı kızağının yukarı istasyona çıkarılmasıdır. 1. Adım; hava hattı ve çekme (cer) kablosunun sarılı olduğu kızak yukarı istasyona geldikten sonra hava hattının ve ana kablo bağlantısın yapılacağı yerler tespit edilir. Hava hattı yerleştirileceği yer tesviye edilerek altlık döşeme hazırlanır. Bu sırada gerekli olan ara dayanakların inşası gerçekleştirilir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 2
Uzun Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hatlarının Tesisi 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 3
Uzun Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hatlarının Tesisi 2.Adım; hava hattı çekme kablosu işçiler tarafından çekilerek aşağı istasyona getirilir. Bu çalışma yerçekimi etkisi altında yapıldığından bu iş için genellikle iki işçi yeterli olmaktadır. Bu sırada operatör ara dayanaklar arasına asılan hava hattı pabucunu hazırlar. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 4
Uzun Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hatlarının Tesisi 3. Adım; Aşağı istasyonda ayrı bir tambur ile getirilmiş olan ana kablo, yukarıdan getirilen cer kablosuna bağlanarak yukarı istasyona doğru motor gücü ile çekilir. Ana kablo bağlantıları yapıldıktan sonra vagon operatör tarafından ana kabloya monte edilir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 5
Uzun Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hatlarının Tesisi 4. Adım; montaj işlemi tamamlandıktan sonra hava hattı operatörü yukarı istasyonda ve işçiler de arazide yerlerini alırlar ve taşımaya başlanır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 6
Uzun Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hatlarının Tesisi Kısa, orta ve uzun mesafelerde taşıma yapabilen orman hava hatları orman yollarına alternatif oluşturmaktadır. Bu ve benzeri diğer özellikleri dikkate alındığında, orman transport tesisi olarak değerlendirilirken aynı zamanda orman transport taşıtıdırlar. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 7
Koller K 300 Kısa Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hattı Bir yandan sürütme biçiminde taşımaya elverişli olmayan, diğer yandan taşıma mesafesi olarak traktör vinçleriyle doğrudan zemin üzerinde sürütme mesafesi sınırını aşan yer ve koşullarda kısa mesafeli vinçli hava hatları söz konusu olur. Kısa mesafeli vinçli hava hatları taşıyıcı ve diğer bazı kabloların bulunması ve hat boyunca taşıma sırasında tomruğun bir ucunun yerden yükseltilmesi ile traktör vinçlerinden ayrılır. Bu yöntemle taşımada tomruğun kalın ucu yerden kaldırılır ve böylece arazide bulunan engeller kolaylıkla aşılabilir. Tomruğun diğer ucu ise çoğu kez yerde sürütülür. Ana kablo ile yer arasında yeterli yükseklik olan yerlerde ürünler askıda da taşınmaktadırlar. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 8
Koller K 300 kısa mesafeli vinçli hava hattı; Daha çok aşağıdan yukarı doğru nakliyat yapar. Vagonunun kendi ağırlığı ile vadi yönüne doğru gidebilmesi için % 15-20 eğimden itibaren kullanılabilir. Çalışma mesafesi kullanılan kablo çapına bağlı olarak 300 ile 500 m dir. Kule yüksekliği 7-9 - 11 m dir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 9
KOLLER K300 Tamburlar Kumanda kolu Motordan tambura güç aktaran şaft sistemi 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 10
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 11
Teknik özellikler: Taşıma yük kapasitesi : Tamamen askıda 1 ton, bir ucu yerde 1.5 ton, Saatteki sefer sayısı : 6-8 sefer, Max. taşıma mesafesi : 300 m. Ortalama günlük verimliliği : 48 m3/gün (6 m 3 -saat) Teknik işçi sayısı : 1 operatör 1 yardımcısı olmak üzere 2 kişi, Yükleme ve boşaltma için : 4 işçi Montaj süresi : Ara dayanaksız ise 3 işçi ile 3 saat, ara dayanaklı ise 3 işçi ile 6 saat. Demontaj süresi : Ara dayanaksız ise 3 işçi ile 1.5 saat. Ana kablo çapı : 16 mm. Çekme kablosu çapı : 8-10 mm. Her iki kablo : Çelik özlü ve kendinden yağlıdır 50 lt. yakıt ile : Yaklaşık 100 m 3 ürün taşınır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 12
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 13
Geri hareket kablosu tamburu Emniyet kabloları tamburları Çekme (Cer) kablosu tamburu Ana (taşıyıcı) kablo tamburu 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 14
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 15
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 16
Vagon Yapıları 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 17
Treylere Monteli URUS MI Kısa Mesafeli Mobil Vinçli Hava Hattı Orman Hava Hatları ve Teknik Özellikleri Kule : 8m Etki Alanı : 350 m Kapasite : 1500 kg Ana kablo : 380 m Hinteregger URUS I 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 18
Hinteregger URUS MIII Orta Mesafeli Mobil Hava Hattı Ortalama verimliliği 25 m³/gün, 500-600 m mesafeden taşıma yapabilirler, Vagon 500 m' lik mesafeyi yukardan aşağıya yerçekimi etkisi ile ortalama 1 dakikada giderken, aynı mesafeyi aşağıdan yukarıya ortalama 10 dakikada gelmektedir. Bazı teknik özellikleri; Kamyon üzerindeki toplam kule yüksekliği 13 m, Maksimum taşıma kapasitesi tamamen askıda 2500 kg bir ucu yerde 4000 kg Ana kablo 18 mm çapında 650 m uzunluğundadır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 19
URUS III 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 20
Ülkemizde yapılan çalışmalarda günlük 8 saatlik çalışma süresinde net çalışma süresi 4 saat olarak belirlenmiştir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 21
URUS MIII Hava Hattı ile Yamaç Aşağı Taşıma Şekli ve Kuruluş Şekli 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 22
Koller K 500 ün Teknik Özellikleri Kule yüksekliği : 11 m Tambur sayısı : 3 adet Taşıma yönü : Yukarı ve aşağı doğru Kablo çap ve uzunluğu: Kablo çekme hızı : 32-74 m/sn Güç kaynağı : 2 veya 4 akslı kamyon taşıyıcı kablo 22 mm ve 600 m çekme kablosu 12 mm ve 1000 m geri hareket kablosu 12mm ve 1000 m emniyet kablosu: 4x50 m Koller K 800 750 m kablo mesafesi 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 23
11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 24
Uzun mesafeli hava hatları; Uzun mesafeli hava hatları, yamaç aşağı ve yerçekimi etkisi ile ürünler taşındığı için güç sarfiyatının az olması böylece yakıt yönünden ekonomik olmasının yanında bazı avantajları şunlardır; Etki sahasının uzun olması, Yol yoğunluğunu düşük olması durumunda orman yoluna alternatif oluşturması, Bir seferde taşıdığı ürünün daha fazla olması, Kullanım kolaylığının olması, Yüksek eğimli ve dağlık alanlarda son derece kullanışlı olması, 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 25
Olumsuz yönleri ya da dezavantajları olarak ise şunlar söylenebilir; Kuruluş süresi yani tesisinin çok zor ve zaman alıcı olması, Ekonomik olarak çalıştırılabilmesi için, kurulduğu yerde oldukça fazla miktarda taşıyacağı ürünün olmasını gerektirmesi (pratik olarak hat uzunluğu kadar m 3 cinsinden taşınacak ürün olması istenir), Operatöre ait bir kabin olmadığı için, kazalara karşı korunmasız olması, Hat uzunluğunun fazla olması nedeniyle elektrikli havalarda yıldırım çekme olasılığının yüksek olması, 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 26
BACO Uzun Mesafeli Kızaklı Vinçli Hava Hatları Min. Eğim %25, Çekme hızı 8-10 m/sn Uzunluk 1150 m 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 27
WYSSEN Uzun Mesafeli Kızaklı Vinçli Hava Hatları Min. Eğim %15-100, Çekme hızı 6-9 m/sn Uzunluk >2000 m 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 28
WYSSEN W-10 W-200 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 29
Wyssen-Automatic Standard Carriage 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 30
HINTEREGGER (D2) Uzun Mesafeli Kızaklı Vinçli Hava Hatları GANTNER Uzun Mesafeli Kızaklı Vinçli Hava Hatları GANTNER- USW Kapasite :3000 kg 2300 m 32 m 3 /gün 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 31
HSW 150 Kapasite 8000 kg 2500 m 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 32
Kızaklı Hava Hattı Ana Kablo Askısı Geçiş Pabucu ve Vagonu 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 33
Orman hava hatlarının sınıflandırılması, tesisi ve teknik özelliklerine ilişkin bilgiler yukarıda sistematik bir şekilde verilmiştir. Ülkemizde kullanılan kısa, orta ve uzun mesafeli vinçli hava hatlarının çalışma prensipleri ve birbirine göre durumları aşağıda genel olarak verilmiştir. Koller K 300 Urus M III Gantner Sınıfı Kısa mesafeli, mobil Orta mesafeli, mobil Uzun mesafeli, kızaklı Kuruluş yeri Orman yolu Orman yolu Dağ istasyonu Taşıma Mesafesi =< 300 m 300-800 m > 800 m Taşıma Yönü Genellikle yukarı Genellikle yukarı Yukarıdan aşağı Montaj Süresi 1 gün 1 gün 15-20 gün Demontaj Süresi 0,5 gün 0,5 gün 1-3 gün Kule Yüksekliği 7-9 m 9-13 m Kule yok Yamaç Yolu Gerekli Gerekli Gereksiz Taşıdığı Ürün Tomruk, ince ç. odun Tomruk, ince ç. odun Genellikle Tomruk Motor durumu Motor devamlı çalışır Motor devamlı çalışır Yalnız vagon çekilirken 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 34
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri OLUK SİSTEMİ Oluk sistemler günümüzde kendi içinde değerlendirildiğinde, yapılış malzemesine göre; Toprak oluk sistemi, Ahşap oluk sistemi, Saç oluk sistemi, Plastik (polietilen, fiberglas) oluk sistemi, şeklinde sınıflandırılabilir. Bunlardan polietilenden imal edilen logline sistemi bu sistemler arasındaki en modern ve en teknik yöntemdir. Bununla birlikte fiberglas malzemeden yapılan plastik oluk sistemi geliştirilmektedir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 35
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri Ahşap oluk sistemi %30 eğim 100-150 m ------- Hammadde gereksinimi Hareketsiz olması Çürüme ve bozulma 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 36
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri SAÇ OLUKLAR Eğim %25 Artvin-Yusufeli 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 37
Yükleme Yeri Yan hat Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri Tesis Yönü Eğim max. % 55 Uzunluk max. 500 m Frenleme oluğu Oluk eğiminin %10-20 azaltılması PLASTİK OLUKLAR Ürünlerin yamaç aşağı taşınmasında kullanılan plastik oluklar Eğim %45-60 Mesafe 200-1000 m Boşaltma % 30 Yol kenarı 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 38 Orman yolu
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri TEKRAY (MONORAİL) SİSTEMİ Tekray aşağı ve yukarı yönde %100 eğimlere kadar kurulabilen, üretim alanlarına orman işçisi ve operatörlerini, yakacak odun ile orman tali ürünlerini emniyetle ve hızla taşıyabilen bir raylı sistemdir. Kurulup sökülme kolaylığına sahip monorail'den ağaçlandırma alanlarına fidan ve işgücünün taşınması, orman hava hattı kumanda alanına operatör ve işçilerin taşınması, peyzaj açısından görsel değerlere sahip doğal kaynaklarda insanların gezdirilmesi, orman içi dinlenme turları gibi daha birçok alanda yararlanmak mümkündür. Tekray ile işe gidiş gelişin daha cazip duruma getirilmesi ile birlikte iş yorgunluğunun azalıp iş verimliliğinin artması bu tekniğin en olumlu yönünü oluşturmaktadır. Daha çok dağlık arazide yararlı olan ve diğer ülkelerde belirgin bir gelişme göstermeyen tekray, ülkemizde ormancılık uygulamalarında henüz mevcut değildir. Ancak bir proje kapsamında bir adet prototipi hazırlanıp tamamlanmıştır. Önümüzdeki yıllarda geliştirilerek ülkemiz koşullarına adaptasyonu beklenmektedir. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 39
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 40
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri Tekray ın avantajları genel olarak aşağıdaki gibidir. Bunlar; İşe gidiş ve dönüş süresinin kısalması, İşe gidiş-dönüş sırasındaki yorgunluğun azalması, İstenilen bölgeye ulaşımın ve taşımanın kolay olması, Düşük montaj maliyetinin olması, Bakım maliyetinin düşük olması, Küçük ölçekli işler için uygun olması, Ormanda çevreye zarar vermemesi, Portatif (mobil) olması, gibi olumlu yönleri vardır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 41
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri ARA DEPOLAR Orman ara depoları, bölmeden çıkarılan ürünlerin hemen orman satış depolarına taşınamaması durumunda tesis edilirler. Orman ürünleri orman yolu kenarlarına istif edilerek ara depo tesisi yapılır. Orman ara depolarına istiflenen orman ürünleri en kısa zamanda ana depolara taşınmalıdır. Çünkü ara depolarda, gerekli koruma tedbirleri alınamamaktadır. Yol kenarına istifleme ürünlerin boylarına, ürün cinslerine ve kalite sınıflarına göre yapılır. 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 42
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri Orman içi yol kenarında geçici veya ara deponun görünüşü 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 43
Ormancılıkta Diğer Transport Tesisleri RAMPALAR 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 44
ORMAN TRANSPORT TAŞITLARI 11.09.2008 Ormancılıkta Transport-M.Eker 45