Gebelikte Antibiyotik Kullanımı Doç. Dr. Osman MEMİKOĞLU Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Bakteriyoloji Anabilim Dalı

İlaçlar gebeliğin bütün dönemlerinde fetusun üzerinde zararlı etki gösterebilir İlaçlar, gebeliğin ilk trimestrinde doğumsal malformasyonlara neden olabilir En tehlikeli dönem gebeliğin 3-11 haftalar arasıdır

İkinci ve üçüncü trimestrler boyunca ilaçlar fetusun büyümesini ve işlevsel ş gelişimini ş etkileyerek fetus dokularında toksik etkiye yol açabilir Doğumdan hemen önce ya da doğum sırasında verilen ilaçların doğum eylemi ya da doğumdan ğ sonra yenidoğan ğ üzerinde istenmeyen etkileri olabilir

Teratojenezis Teratojenik etki: Gebelerin bazı ilaç ve kimyasallara maruz kalmaları sonucunda fetusta malformasyon oluşması Teratojen: Teratojenik etki oluşturan etken

Malformasyonlu doğum nedenleri %50-65 Bilinmeyen faktörler %15-20 Genetik faktörler %20-2525 Genetik ve çevresel etkilerin kombinasyonu (multifaktöriyel) i l) %3 Gebelikte maruz kalınan a ilaç, radyasyon ve enfeksiyon gibi ekzojen faktörler

İlaçlar malformasyonlu doğumların %1 veya daha azından sorumludur. Bu ufak paya karşın ilaçlarla meydana gelen malformasyonlar önlenebilir özellikte oldukları için teratojenik etkiden korunmada önemli bir yer tutarlar.

Maternal Farmakokinetik Maternal fizyolojik değişiklikler, ilaçların farmakokinetiğini önemli ölçüde değiştirebileceğinden gebelikte ilaç tedavisi kararlaştırılırken ş dikkate alınmalıdır.

Maternal Farmakokinetik-1 Absorpsiyon: Mide ve barsak motilitesinde yavaşlama Oral yoldan uygulanan ilaçların absorpsiyonunda gecikme, doruk plazma konsantrasyonunda düşme görülebilir. Absorpsiyonu yavaş olan ilaçlar için emilen toplam ilaç miktarında artma olabilir.

Maternal Farmakokinetik-2 Absorpsiyon: Kusma ve gastroözefageal reflü Absorbe edilen ilaç miktarında azalmaya neden olabilir. Dağılım: Total vücut sıvısı artar. Annenin plazma hacmi %50 kadar artar. Polar ilaçların dağılım ğ hacmi artar.

Maternal Farmakokinetik-3 Dağılım: ğ Vücut yağı ğ yaklaşık ş %25 artar. Yağ dokusunda biriken ilaçların dağılım hacminde artış olabilir. Dağılım hacminde artma nedeniyle ilaçların plazma konsantrasyonu daha düşük olma eğilimindedir. Öte yandan serum albumin konsantrasyonu düşüktür. İlaçların serbest fraksiyonu artar.

Maternal Farmakokinetik-4 Eliminasyon: Renal fonksiyonlarda artış nedeniyle esas olarak böbreklerden atılan ilaçların eliminasyon hızı artar (penisilinler, aminoglikozitler gibi).

İlaçların Teratojen Etkilerinin Sınıflandırılması-1 Kategori A: Gebe kadınlarda yapılan kontrollü çalışmalarda ş ilk ve diğer ğ trimesterlerde ilacın zararlı olduğu hakkında bir kayıt yoktur. Gebelikte en güvenilir ilaçlardır.

Kategori B: Deney hayvanlarında yapılan çalışmalarda ş fetotoksik etki tespit edilmemiştir. Gebe kadınlarda yapılmış kontrollü incelemeler yoktur. Bu grupta bulunan ilaçlar gerektiğinde gebelerde kullanılabilir

Kategori C: Deney hayvanlarında fetotoksik etkisi tespit edilmiştir. ş Gebe kadınlarda yapılmış kontrollü inceleme yoktur. Hekim tarafından fayda/zarar değerlendirilmesi yapıldıktan sonra kullanılabilir

İlaçların Teratojen Etkilerinin Sınıflandırılması-2 Kategori D: Fetal risk söz konusudur. Gebede yaşamı tehdit eden bir hastalıkta son seçenek olarak kullanılır

Kategori X; teratojenik etki hem insanda hem deney hayvanlarında kanıtlanmıştır. ş Gebelerde ve gebe kalması muhtemel olanlarda kullanılmaz.

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Aminoglikozitler: itl İşitme siniri i i ya da vestibüler sinir hasarı yapar. En riskli ilaç streptomisindir. Gentamisin ve tobramisinle çok az risk olabilirse de zorunlu değilse kullanılmamalıdır. (kategori D) Azitromisin: Üretici firma yalnızca yeterli seçenek yoksa kullanılmasını tavsiye etmektedir. (Kategori B)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Eritromisin: Zararlı etkisi bilinmemektedir. (Kategori B) Fosfomisin: Kategori B İmipenem/silastatin: i / il t ti Üretici i firma yalnızca potansiyel yararın risklerinden fazla olduğu durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir. Hayvan çalışmalarında toksik etki saptanmıştır. (Kategori C)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Kinolonlar: Gebelikte kullanılmamalıdır. Hayvan çalışmalarında ş artropati saptanmıştır. Ofloksasin gebe hayvanlara yüksek dozda verildiğinde fetusta iskelet deformitesi yaptığı ve diğerlerinin fetusun kaybına yol açabildiği bildirilmiştir. (Kategori C)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Klaritromisin: Üretici firma yalnızca potansiyel yararın risklerinden fazla olduğu ğ durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir. (Kategori C) Klindamisin: Zararlı etkisi bilinmiyor. (Kategori B) Kloramfenikol: (Kategori C)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Amoksisilin/klavulonat: Teratojen etkiye ilişkin ş kanıt yoktur. Ancak üretici firma zorunlu olmadıkça kullanılmamasını tavsiye etmektedir. (Kategori B) Kolistin: Gebelikte kullanılmamalıdır. Fetusta teratojen etki riski vardır.

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Ko-trimoksazol: ti Bir folat antagonisti ti olan trimetoprimin teratojen etki riski vardır. Sulfometaksazol yenidoğanda hemoliz ve methemoglobinemi yapabilir. Gebe kadın tarafından doğuma yakın alındıklarında yenidoğanda sarılığı genellikle artırırlar ve kernikterus tehlikesi yaratabilirler. Bu, plazmada proteine bağlı ğ bilirubinin yerine geçerek onu açığa çıkarmalarına bağlıdır. (Kategori C)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Linezolid: Üretici firma yalnızca potansiyel yararın risklerinden fazla olduğu ğ durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir. (kategori C) Meropenem- Ertapenem: (Kategori B) Metronidazol: Üretici firma yüksek dozlu rejimlerin uygulanmamasını tavsiye etmektedir. (Kategori B)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Nitrofurantoin: Gebeliğin sonunda kullanılırsa yenidoğanda ğ hemolize neden olabilir. (Kategori B) Rifampisin: Üretici firmalar hayvan çalışmalarında çok yüksek dozlarda teratojen olduğunu bildirmektedir. Yenidoğanda ğ kanama riskini artırabilir. (Kategori C)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Sefalosporinler: l Zararlı etkileri i bilinmemektedir. (Kategori B) Quinopuristin/Dalfopuristin: Üretici firma yalnızca potansiyel yararın risklerinden fazla olduğu durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir. e ted (Kategori C) Piperasilin/tazobaktam: Üretici firma yalnızca potansiyel yararın risklerinden fazla olduğu durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir.

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Teikoplanin: Üretici firma yalnızca potansiyel yararın risklerinden fazla olduğu ğ durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir. Telitromisin: Hayvan çalışmalarında toksik etki riski vardır. (Kategori C)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Tetrasiklinler: Hayvan çalışmalarında iskelet gelişimi üzerinde etkiler görülmüştür. Diş minesi hipoplazisi, kemik büyümesinde bozulma, ekstremite hipoplazisi i i yapabilir. (Kategori D)

Antibiyotiklerin Gebelikte Kullanımı Vankomisin: Üretici firma yalnızca potansiyel yararın risklerden fazla olduğu ğ durumlarda kullanılmasını tavsiye etmektedir. Fetusta toksik etki riskini azaltmak için plazma vankomisin konsantrasyonunun izlenmesi şarttır. (Kategori C)

Antifungallerin Gebelikte Kullanımı Amfoterisin B: Zararlı olduğu gösterilmemiştir. ş (Kategori B) Caspofungin: Kategori C Flukonazol: l Üretici i firma kullanılmamasını l tavsiye etmektedir. Uzun süreli yüksek dozda kullanıldığında çoğul doğumsal anomali bildirilmiştir. (Kategori C)

Antifungallerin Gebelikte Kullanımı İtrakonazol: Üretici firma yalnız yaşamı tehdit eden durumlarda kullanılmasını önermektedir. Hayvan çalışmalarında yüksek dozla toksik etki görülmüştür. Tedavi sırasında ve bir sonraki menstrüasyon dönemine kadar etkili bir gebeliği önleyici yöntem kullanılmalıdır. (Kategori C)

Antifungallerin Gebelikte Kullanımı Ketokonazol: Üretici firma hayvan çalışmalarında ş teratojen etki görüldüğünü ğ bildirmektedir. (Kategori C) Posakonazol: Kategori C Vorikonazol: Kategori D

Antiparaziter İlaçların Gebelikte Kullanımı Albendazol/Mebendezol: l/m b d l Kategori C Klorokin: Kategori C Kinin:Yüz ve kalp defektleri, ventrikülomegali ve vertebral anomalilere neden olabilir. (Kategori X) Meflokin: Kategori C Pentamidin: Kategori C Pirazikuantel: Kategori B Primetamin: Kategori C

Antimikobakteriyel İlaçların Gebelikte Kullanımı Etambutol: Kullanımı güvenlidir. Etionamid: Kesin gerekli görülmedikçe kullanılmamalıdır. Teratojen olabilir. İzoniazid: Kategori C

Antivirallerin Gebelikte Kullanımı Asiklovir: i Zararlı olduğu ğ konusunda bilgi i yoktur. Topikal preperatlarda emilim sınırlıdır. (Kategori B) Adefovir: Hayvan çalışmalarında ş toksik etki görülmüştür. Tedavi süresince etkili bir gebeliği ğ önleyici eyc yöntem kullanılmalıdır. a (Kategori C) Amantadin: Gebelikte kullanılmamalıdır. Hayvan çalışmalarında toksik etki görülmüştür. (Kategori C)

Antivirallerin Gebelikte Kullanımı Entekavir: Kategori C Famsiklovir: Kategori B Gansiklovir: Kullanılmamalıdır. Teratojen etki riski mevcuttur. (Kategori C) İndinavir: d a Hayvan a çalışmalarında ş a a toksik etki görülmüştür. Doğumda kullanılırsa hiperbilirubinemi ve böbrek taşı riski vardır. (Kategori C)

Antivirallerin Gebelikte Kullanımı İnterferonlar: Üretici firmalar önemli nedenler yoksa kullanılmamasını tavsiye etmektedir. Tedavi gören erkek ve kadın hastalar etkili bir gebeliği önleme yöntemi kullanmalıdır. (Kategori C) Lamivudin: Bilgi yoktur. Üretici firma ilk trimesterde kullanılmamasını tavsiye etmektedir. (Kategori C)

Antivirallerin Gebelikte Kullanımı Oseltamivir: i Kategori C Ribavirin: Kullanılmamalıdır. Hayvan çalışmalarında teratojen etki saptanmıştır. Uygulama sırasında ve sonrasında kadın ve erkek hastalarda 6 ay gebeliği önleyici etkili bir yöntem kulllanılmalıdır. a (Kategori X) Rimantadin: Kategori C Telbivudin: Kategori B

Antivirallerin Gebelikte Kullanımı Tenofovir: Kategori B Valasiklovir: Kategori B Valgansiklovir: Kategori C Zanamivir: Kategori C

B kategorisi; penisilin, sefalosporin, aztreonam, klindamisin, daptomisin, fosfomisin, eritromisin, azitromisin, metronidazol, nitrofurantoin, amfoterisin B, terbinafin, prazikuantal, rifabutin, asiklovir, didanozin, emtrisitabin, famsiklovir, ritonavir, nelfinavir, saqinavir,tenofovir valasiklovir

X Kategorisi; kinin, talidomid, ribavirin Kategori D; aminoglikozidler, tetrasiklin, tigesiklin, ikli vorikonazol, efaviranz

Gebelik boyunca anneye yararı fetusa vereceği zarardan fazla olması beklenen ilaçlar tavsiye edilmeli İlk trimesterde mümkünse hiç ilaç kullanılmamalıdır Yeni ya da denenmemiş ilaçlardansa gebelikte yaygın olarak kullanılmış ve genellikle güvenli olduğu kabul edilen ilaçlar reçetelenmelidir Etki eden en düşük doz kullanılmalıdır