İZMİR İLİ MLO OKULLARINDA BİYOLOJİ DERSLERİNDE EĞİTİM TEKNOLOJİSİ UYGULAMALARININ (BİLGİSAYARIN) ETKİLİLİĞİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Fulya USLU, Rıdvan KETE Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, Biyoloji Eğitimi A.B.D., İZMİR ÖZET: Her alanda köklü değişimlerin yaşandığı 21. yüzyılın başlangıcında eğitimde de teknoloji uygulamaları gelişmektedir. Bu amaçla teknolojik gelişmelerin eğitime yansıtılacağı müfredat Laboratuvar Okulları (MLO) programı geliştirildi. Bu çalışmada, MLO okullarında Biyoloji derslerinde araç-gereç ve bilgisayar etkinliği hakkında araştırma yapıldı. Bu amaçla İzmir ili MLO okullarında Biyoloji dersi uygulamalarında araç kullanımına ilişkin görüşlerin cinsiyete göre, farklı okullara göre anlamlı fark olup olmadığını ve Biyoloji öğretmenlerinin araç-gereç kullanımına ilişkin görüşlerini ortaya koyan alt problemler oluşturuldu. Araştırmada survey tipi araştırma yöntemi model olarak alındı. Öğrenciler için hazırlanan 5 alt boyutlu 24 maddelik anket İzmir ilindeki MLO uygulamalı 4 lise de 374 öğrenci, öğretmenler için ise görevli toplam 10 biyoloji öğretmeni tarafından cevaplandı. Okullardan toplanan anketlerden elde edilen veriler, bilgisayarda SPSS 9.0 hazır paket program da çözümlendi. Elde edilen veriler önce t-testi analizi yapılarak, %95 güven aralığını gösteren grafikler yapıldı. Bu araştırma sonucunda elde edilen bulguların, öğrenci merkezli çağdaş eğitim sistemine geçmede MLO uygulamalarının EARGED Başkanlığına bilgi sağlamada yardımcı olacaktır. Eğitim teknolojisi alanlarını tanıma ve uygulamada öğretmenlerin etkisi ve teknolojinin öğrenci başarısında etkisinin belirlenmesinde yardımcı olacağı görüşündeyiz. 1.GİRİŞ Her alanda köklü değişikliklerin hızla yaşandığı 21. yüzyılın ilk yarısında eğitim alanında da yeniliklerin sürekli olarak artacağı, geleneksel yöntemlerin yerlerini artık değişime tamamen uyum sağlayabilecek çağdaş yöntemlere bırakacağı anlaşılmaktadır. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de eğitim teknolojisi uygulamalarına duyulan ilgi giderek artmaktadır. Bu amaçla Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı nın (EARGED) yaptığı çalışmalardan biri de Müfredat Laboratuvar Okulları (MLO) uygulamasıdır (MEB, 1997a), (MEB, 1997b). MLO Okulları; geliştirilen öğretim programlarının, yeni eğitim-öğretim ve yönetim yaklaşımlarının sistem geneline yaygınlaştırılmasından önce deneneceği ve teknolojik gelişmelerin eğitime yansıtılacağı okullar olarak belirtilmektedir. Bu araştırmada, günümüz eğitiminde her geçen gün artan bir değer kazanan eğitim teknolojisi uygulamalarının denendiği pilot okullar olan MLO Okullarında, biyoloji dersinde araç-gereç kullanımı ve bilgisayarın etkililiği hakkında, Lise 1. sınıf öğrencilerinin ve biyoloji öğretmenlerinin görüşlerini saptamaktır. Bu amaçla aşağıda belirtilen alt problemler araştırılmıştır: 1)İzmir İli MLO Okullarında Lise 1. sınıf öğrencilerinin biyoloji dersinde araç kullanımına ilişkin görüşlerinde cinsiyete göre anlamlı bir fark var mıdır? 2)İzmir İli MLO Okullarında Lise 1. sınıf öğrencilerinin biyoloji dersinde araç kullanımına ilişkin görüşlerinde okullara göre anlamlı bir fark var mıdır? 3)İzmir İli MLO Okullarında biyoloji öğretmenlerinin biyoloji dersinde araç kullanımına ilişkin görüşleri nelerdir? Bu araştırma sonucunda elde edilen bulguların öğretmen merkezli geleneksel eğitim sisteminden kurtulup, öğrenci merkezli çağdaş eğitim sistemine geçmede MLO uygulamalarından elde edilen deneyimlerin ortaya konmasına, MLO standartlarına ulaşma düzeyinin tespit edilmesine, MLO uygulamalarını takip eden EARGED Başkanlığına bilgi sağlamada, eğitim teknolojisi alanlarını tanıma ve uygulamada öğretmenlerin durumunun belirlenmesine ve teknolojik uygulamaların öğrenci başarısına etkisinin belirlenmesine yardımcı olacağına inanılmaktadır. 2.YÖNTEM Bu araştırmada, anket survey tipi araştırma yöntemi model olarak alınmış. Öğrenciler için hazırlanan anket beş alt boyutlu olup, 24 soru maddesini içermektedir. Öğretmenler için hazırlanan anket ise 42 soru maddesini içermektedir.
Öğrenciler için hazırlanan anket maddelerini İzmir İli nde dört MLO Lisesi ndeki (Suphi K. Lisesi, Balçova Lisesi, Buca Lisesi, Hürriyet Lisesi) 374 lise 1. sınıf öğrencisi, öğretmenler için hazırlanan anket maddelerini de toplam 10 biyoloji öğretmeni yanıtlamışlardır. Okullardan toplanan anketlerden elde edilen veriler, bilgisayarda SPSS 9.0 paket programında çözümlenmek üzere kodlanmıştır. 3.BULGULAR 3.1. Birinci Alt Problemle İlgili Bulgular Bu araştırmanın birinci amacı İzmir İli MLO Liselerinde 1. sınıf öğrencilerinin biyoloji dersinde araç kullanımına ilişkin görüşlerinde cinsiyete göre anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemekti. Yapılan anket uygulaması sonucunda elde edilen veriler t-testi kullanılarak analiz edilmiştir. Ayrıca analizden elde edilen sonuçlardan alınan puan ortalamalarının % 95 güven aralığını gösteren grafikleri yapılmıştır. 26,5 30,5 26,0 30,0 25,5 29,5 25,0 29,0 24,5 28,5 95% CI ALT2 24,0 23,5 23,0 95% CI ALT1 28,0 27,5 Şekil 1. Cinsiyete Göre ALT 1 den Alınan Puan Ortalamalarının %95 Güven Aralığı. Şekil 2.Cinsiyete Göre ALT 2 den Alınan Puan Ortalamalarının %95 Güven Aralığı Bu analizden elde edilen sonuçlar şunlardır: 1. Kız ve erkek öğrencilerin görüşleri arasında Öğrenmeye Destek başlıklı alt ölçek için 2. Kız öğrenciler, bilgisayarın biyoloji dersindeki etkililiği ile ilgili anket maddelerine erkeklere göre daha az katılmaktadırlar.
22,5 11,6 11,4 22,0 11,2 11,0 21,5 10,8 21,0 10,6 10,4 95% CI ALT3 20,5 20,0 95% CI ALT4 10,2 10,0 9,8 Şekil 3. Cinsiyete Göre Alınan Puan Alınan Ortalamalarının % 95 Güven Aralığı Aralığı. Şekil 4.Cinsiyete Göre ALT 4 ten Puan Ortalamalarının %95 Güven 12,5 12,0 11,5 11,0 95% CI ALT5 10,5 10,0 Şekil 5. Cinsiyete Göre ALT 5 den Alınan Puan Ortalamalarının %95 Güven Aralığı 3. Kız ve erkek öğrencilerin görüşleri arasında İlgiyi Artırma başlıklı alt ölçek için istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. 4. Kız öğrenciler, biyoloji dersinde araç-gereç kullanımının konuları inceleme imkanlarını genişlettiği ve öğrencilerin edilgin olmasını önlediği görüşlerine erkeklere göre daha az katılmaktadırlar. 5. Kız öğrenciler, biyoloji dersinde teknolojik araç kullanımının test sorularını çözmeyi kolaylaştırdığı ve başarıyı artırdığı görüşlerine erkeklere göre daha az katılmaktadırlar. 3.2. İkinci Alt Problemle İlgili Bulgular ve Yorumlar Bu araştırmanın ikinci amacı İzmir İli MLO Liselerinde 1.sınıf öğrencilerinin biyoloji dersinde araç kullanımına ilişkin görüşlerinde okullara göre anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemekti. Okullar arasında alt ölçekler ve genel toplam puan bakımından fark olup olmadığını anlamak için, tek yönlü varyans analizi ve t-testi yapılmıştır. Ayrıca buradan elde edilen sonuçlardan alınan puan ortalamalarının % 95 güven aralığını gösteren grafikleri ile tanımlayıcı istatistiği yapılmıştır.
Analiz sonuçlarına göre ALT 5 (Başarıyı Artırma) puanları arasında okullar arasında anlamlı bir fark olduğu görülmüştür. Bu analizden varılan sonuç aşağıda verilmiştir: Buca Lisesi ndeki öğrenciler, biyoloji dersinde teknolojik araç kullanımının öğrencileri motive ettiği, test sorularını çözmeyi kolaylaştırdığı ve başarıyı artırdığı görüşlerine diğer üç MLO Lisesindeki öğrencilere göre daha az katılmaktadırlar. 3.3.Üçüncü Alt Problemle İlgili Bulgular ve Yorumlar Bu araştırmanın üçüncü amacı İzmir İli MLO Liselerinde biyoloji öğretmenlerinin araç kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemekti. İzmir de bulunan MLO Liselerinde az sayıda (10 tane) biyoloji öğretmeni bulunduğundan, öğretmenlere uygulanan ölçeğin güvenirlik hesabı ve madde analizi yapılmamış, elde edilen veriler sadece frekans ve yüzde olarak yorumlanmıştır. Bu ölçekten elde edilen sonuçlar, sonuç bölümünde yer almaktadır. 4.SONUÇ VE TARTIŞMA Bu araştırmada öğrenci ve öğretmenlere uygulanan ölçeklerden elde edilen bulgulardan varılan sonuçlar ve yorumları aşağıda yer almaktadır: 4.1. Öğrencilere Uygulanan Anketin Sonuçları 1. Kız ve erkek öğrencilerin görüşleri arasında Öğrenmeye Destek başlıklı alt ölçek için 2. Kız öğrenciler, bilgisayarın biyoloji dersindeki etkililiği ile ilgili anket maddelerine erkeklere göre daha az katılmaktadırlar. Bu sonuç, bilgisayarın sınırlılıklarının kız öğrenciler üzerinde daha etkili olduğunu düşündürmektedir. Bilgisayarın sınırlılıkları ile ilgili olarak; Öğrenme işleminin adım adım kontrol altında bulunuşu öğrencileri sıkabilir ve yeniliğin verdiği öğrenme güdülenmesi zamanla azalabilir.(çilenti, 1988) Bilgisayarın yeniliğinin sönmesi konusunda; yeni şeyler dikkati daha fazla çekmekte ve kolay öğrenilmektedir. Bilgisayarlar, ilk yıllardaki ilgi çekiciliğini yavaş yavaş kaybetmektedir. İnsanlar, artık bilgisayarlara aşina olmaktalar ve böylece yenilik uyarısı da eskimektedir. Bunun da motivasyonu düşürmekte olduğu belirtilmektedir (Rıza 2000), (Rıza, 1999). 3. Kız ve erkek öğrencilerin görüşleri arasında İlgiyi Artırma başlıklı alt ölçek için 4. Kız öğrenciler, biyoloji dersinde araç-gereç kullanımının konuları inceleme imkanlarını genişlettiği ve öğrencilerin edilgin olmasını önlediği görüşlerine erkeklere göre daha az katılmaktadırlar. 5. Kız öğrenciler, biyoloji dersinde teknolojik araç kullanımının test sorularını çözmeyi kolaylaştırdığı ve başarıyı artırdığı görüşlerine erkeklere göre daha az katılmaktadırlar. 6. Buca Lisesi ndeki öğrenciler, biyoloji dersinde teknolojik araç kullanımının öğrencileri motive ettiği, test sorularını çözmeyi kolaylaştırdığı ve başarıyı artırdığı görüşlerine diğer üç MLO Lisesindeki öğrencilere göre daha az katılmaktadırlar. Bunun nedeni olarak, Buca Lisesi ndeki öğrencilerin ders işlerken araç-gereç kullanımına alışmış olmaları; yani teknoloji kullanım deneyimlerinin diğer MLO Liselerindeki öğrencilerden daha fazla olması nedeniyle yeniliğin getirdiği güdülenmenin azalmış olduğu düşünülebilir. Bu okullardaki farklılığı açıklayabilmek için 2000 yılı ÖSS sınavındaki biyoloji testi başarılarını da incelenmiştir (ÖSYM, 2000). Araştırmada yer alan dört MLO Lisesinin 12 soruluk biyoloji testi ortalamaları tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1: Okullara Göre 2000 Yılı ÖSS Sınavı Biyoloji Soruları Ortalamaları Biyoloji Ortalamaları Okul Adı Normal Yabancı Dil Ağırlıklı Suphi Koyuncuğlu L. 1.17 3.20 Balçova L. 1 - Buca L. 2.24 4 Hürriyet L. 0.30 -
Tabloda görüldüğü gibi, dört MLO Lisesi içinde Buca Lisesi 2000 yılı ÖSS sonuçlarına göre biyoloji testinde en başarılı lisedir. Ayrıca Buca Lisesi nde not ortalaması 4 ve üzerinde olan öğrenciler kayıt yaptırabilmektedir. Genel olarak bakıldığında, Buca Lisesi ne seçilen öğrencilerin zaten sınavlara hazırlanarak gelmiş, bireysel ve ezbere dayalı çalışmaya alışkın oldukları ve teknoloji kullanım deneyimlerinin daha fazla olduğu görülmektedir. Bu nedenle Buca Lisesi ndeki öğrencilerin, biyoloji dersinde teknolojik araç kullanımının test sorusu çözmeyi kolaylaştırdığı ve başarıyı artırdığı görüşlerine diğer MLO Liselerindeki öğrencilere göre daha az katıldıkları düşünülmektedir. 4.2. Öğretmenlere Uygulanan Anketin Sonuçları İzmir İli ndeki MLO Liselerindeki biyoloji öğretmenleri genel olarak, biyoloji dersinde araçgereç kullanımının öğrenci başarısını, dersin ve öğretmenin verimliliğini artırdığı görüşünde olmakla birlikte, eğitim teknolojisi uygulamalarının amacına ulaşabilmesi için öğretmenlerin teşvik edilmesi ve alt yapının oluşturulması gerektiğini düşünmektedirler. Biyoloji öğretmenlerinin çoğu, eğitim araçgereçlerinin kullanımı ile ilgili kursların yeterli olmadığını, derse hazırlık yaparken ve ders işlerken bilgisayardan yeterince yararlanamadıklarını düşünmektedirler. Biyoloji öğretmenleri, bilgisayarların bozuk ve sürekli kullanıma hazır olmaması ve okul yönetimince düzenli tamirinin ve bakımının yaptırılmaması nedeniyle sorun yaşamaktadırlar. Ayrıca MLO Liselerinin bazılarında araç-gereç kullanarak ders işlenebilecek salon ve laboratuar olanakları yeterli değildir. 5.ÖNERİLER Yapılan bu araştırmanın ışığı altında bundan sonra yapılacak araştırmalara ve MLO uygulamalarını takip eden EARGED (Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi) Başkanlığı na ışık tutması bakımından aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir: 1. Biyoloji dersinde teknolojik araç-gereç kullanımı ile ilgili olarak bu çalışmada belirlenen kız ve erkek öğrencilerin görüşleri arasındaki farklılıkların nedenleri daha detaylı araştırmalarla incelenebilir. 2. Eğitim Fakülteleri ve M.E.B. nın işbirliği ile, öğretmen eğitiminde yeterlilikleri artırıcı programlar geliştirilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. 3. Öğretmenlerin bölgelerindeki Eğitim Fakülteleri tarafından belirli periyotlarla düzenlenecek hizmet içi programlarına katılmaları, hem gelişme ve yeniliklerden haberdar edilmeleri hem de bilgisayar kullanmayı öğrenmeleri açısından yararlı olacaktır. 4. MLO Lisesi olarak seçilen okulların fiziki durumlarının tekrar gözden geçirilmesi ve eksikliklerinin tamamlanması faydalı olacaktır. 5. MLO Okullarına eğitim teknolojisi uygulamalarına istek duyan öğretmenlerin görevlendirilmesi, uygulamaların etkililiğini artırması bakımından faydalı olacaktır. KAYNAKLAR M.E.B. (1997), Müfredat Laboratuvar Okulları, İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü Program Geliştirme Şubesi, Grafik tasarım, Buca, İzmir. M.E.B. (1997), Okul Gelişim Modeli, Ankara: Milli Eğitim Basımevi,. Çilenti, K. (1988), Eğitim Teknolojisi ve Öğretimi, Ankara: Kadıoğlu Matbaası,(s.216),. Rıza, E. T. (2000), Eğitim Teknolojisi Uygulamaları ve Materyal Geliştirme, İzmir: Anadolu Matbaası., (s.476) Rıza, E. T.(1999), Yaratıcılığı Geliştirme Teknikleri, İzmir: Anadolu matbaası, (s.289). ÖSYM (2000), Orta Öğretim Kurumlarına göre 2000 Öğrenci seçme Sınav Sonuçları, Ankara. ÖSYM Yayınları, No:2000-9, Cem Web Ofset.