FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ DENEYSEL ETKİNLİKLERDE KULLANILAN İSTATİSTİKİ BİLGİLERİNİN İNCELENMESİ

1804 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ DENEYSEL ETKİNLİKLERDE KULLANILAN İSTATİSTİKİ BİLGİLERİNİN İNCELENMESİ Filiz KARA, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Samsun, Türkiye, filiz.kara@omu.edu.tr Soner ERGÜL, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Samsun, Türkiye, sergul@omu.edu.tr Özet Laboratuvar yöntemiyle öğretim kapsamındaki deneysel etkinlik uygulamaları, fen eğitiminin vazgeçilmez unsurlarındandır. Bir deneysel etkinlikten elde edilen verilerin bilimsel nitelik kazanması için istatistiksel açıdan değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada fen bilgisi öğretmen adaylarının deneysel etkinliklerde kullanılan istatistiki bilgilerini incelemek amaçlanmıştır. Örneklem, 2008-2009 eğitim - öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği birinci sınıfta öğrenim gören; 56 kişi deney ve 52 kişi kontrol grubu olmak üzere toplam 108 öğrenciden oluşturulmuştur. Çalışmada yarı deneysel yöntem kullanılarak teorik konu her iki gruba da anlatılmıştır. Deney grubuna sıvılarda difüzyon etkinlikleri yaptırılarak laboratuvar yöntemi kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan test, her iki gruba da ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler bilgisayar programıyla analiz edilmiştir. Son test verilerine göre deney ve kontrol grubunun ortalama başarı puanları arasında anlamlı bir fark olmadığı [t(106)=1.877, p>.05], ancak deney grubunun (X ort =72.232) kontrol grubuna göre (X ort =62.442) daha başarılı olduğu dolayısıyla laboratuvar yönteminin geleneksel öğretim yöntemine göre öğrenci başarısını artırmada daha etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Fen eğitimi, fen bilgisi öğretmen adayı, laboratuvar yöntemi, deneysel etkinlik, istatistik eğitimi. Abstract EXAMINATION THE STATISTICAL INFORMATIONS OF PRE-SERVICE SCIENCE TEACHERS THAT USED EXPERIMENTAL ACTIVITIES Laboratory method, experimental activities within the scope of the method of teaching practices are indispensable element for science education. İt is necessary for the data obtained from an experimental activity to evaluate statistically to gain scientific qualifications. The aim of in this study is examining the statistical information used in the experimental activities of pre-service science teachers. The sample, 2008-2009 education teaching year Ondokuz Mayıs University Faculty of Pre-Service Elementary Science Education in the first year studying 56 students were experiment and 52 students formed the control group. As total 108 students took roles. Semiexperimental method was used in the study. Both groups are described subject of theoretical study. Laboratory methods were used in the experimental group by doing diffusion in liquids activities. Both groups were administered pre-and post-test which was prepared by the researchers. The data obtained were analyzed by a computer program. According to data from the last test experimental and control groups showed no significant difference between the average achievement scores [t(106)=1.877, p>. 05], but the experimental group (Xort=72.232) was more successful than the control group (Xort=62.442).As a conclusion laboratory method is more effective in increasing student achievement than traditional teaching method. Key Words: Science education, pre-service science teacher, laboratory method, experimental activity, statistics education. GİRİŞ Fen bilimleri soyut ve karmaşık konular içerdiği için öğrenciler tarafından ilk elden deneyimler yaşanarak öğrenilmesi gereken bir derstir (Baltürk, 2006; Collette ve Chiapetta (1989) dan). Bu açıdan deneysel etkinlik uygulamaları, fen eğitiminin vazgeçilmez unsurlarındandır. Fen bilgisi dersinde

1805 deneysel etkinlik uygulamaları ilköğretim, ortaöğretim ve lisans düzeyinde olmak üzere her basamakta yapılmaktadır. Deney yönteminin fen öğretimine girdiğinden bu yana etkin ve verimli bir şekilde dersin verilebileceği ortam olarak ilk akla gelen yer kuşkusuz laboratuvardır (Akgün, 2005; Alkan ve ark. (1991) ndan). Laboratuvar, öğrencinin zihninde anlamlandırdığı kavramlara ait simgeler oluşturarak mantık yürütme, eleştirel düşünme ve bilimsel bakış açısı kazandırma gibi pek çok olumlu etkiye sahiptir. Bu yüzden laboratuvar uygulamaları, fen eğitiminin ayrılmaz bir parçasıdır (Serin, 2002). Bir deneysel etkinlikten elde edilen verilerin bilimsel nitelik kazanması için istatistiksel olarak değerlendirilmesi gerekir. Bu açıdan öğretmen adaylarının bir deneysel etkinlikten alınan verileri değerlendirebilmek için temel istatistiksel hesaplamaları yapabilme konusunda donanımlı olmaları gerekmektedir. Bu bağlamda öğretmen adaylarının verilerin merkezi değer ölçüleri (aritmetik ortalama, mod, medyan) ve merkezi dağılım ölçüleri (ranj, standart sapma) hesaplanmalarını yapabilecek bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Bu çalışmada fen bilgisinin her seviyede deneysel uygulama içermesi gerekçesiyle gelecekte fen dersini verecek olan fen bilgisi öğretmen adaylarının istatistik bilgilerini ve istatistiksel bilgilerin öğrenilmesinde laboratuvar yönteminin etkisini incelemek amaçlanmıştır. YÖNTEM Çalışmaya 2008-2009 eğitim-öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı nda öğrenim gören birinci sınıf öğrencileri katılmıştır. Çalışmada yarı deneysel yöntem kullanılarak örneklem, 56 kişiden oluşan deney grubu ve 52 kişiden oluşan kontrol grubu olmak üzere toplamda 108 kişiden oluşturulmuştur. Uygulanan Temel İstatistik Bilgisi Testi, araştırmacılar tarafından uzman görüşü alınarak hazırlanmıştır. Test, 2007-2008 eğitim-öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği programında öğrenim gören birinci sınıf öğrencilerine uygulanmış ve öğrenciler tarafından anlaşılmakta güçlük çekilen sorular testten çıkarılmıştır. Test, uygulama başında ön test ve uygulama sonunda son test olarak her iki gruba da uygulanmıştır. İstatistiksel bilgileri içeren teorik konu her iki gruba da geleneksel yöntemle anlatılarak ders notu dağıtılmıştır. Bunun yanında deney grubuna araştırmacılar tarafından geliştirilen sıvı fazda difüzyon etkinlikleri yaptırılarak laboratuvar yöntemi kullanılmıştır. Deney grubu öğrencilerinin deneysel etkinliklerden kendilerinin aldıkları verileri teorik olarak öğrendikleri istatistiki bilgilerini kullanarak değerlendirmişleri sağlanmıştır. Temel İstatistik Bilgisi Testi nde iki soru yer almaktadır. Birinci soru; tekrarlanabilirlik ve doğruluk hakkında öğrencilerin bilgi başarı düzeyini belirlemeyi, ikinci soru ise bir deneysel etkinlikte elde edilen verilerin bilimsel nitelikte sunumu için istatistiksel hesaplamalar yapabilme, verilerin değerlendirilmesi ve eliminasyonu hakkında öğrencilerin bilgi başarı düzeyini belirlemeyi hedeflemektedir. İkinci sorunun veri kümesi araştırmacılar tarafından laboratuvarda gazların klasik difüzyon deneyi yapılarak derişik NH 3 ve HCl nin düz boruda aldıkları yol değerlerinden oluşturulmuştur. Verilerin Analizi Öğrencilerin testteki sorulara verdikleri cevaplar puanlanarak nota çevrilmiş ve SPSS istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir. Deney ve kontrol grubunun testteki ortalama başarı puanları bağımsız t testi, her bir grubun ön test ve son testteki ortalama başarı puanları kendi aralarında bağımlı t testi kullanılarak karşılaştırılmıştır. Ayrıca öğrenciler tarafından testteki her bir soruya verdikleri cevaplar doğru, yanlış ve boş şeklinde nitelendirilerek yüzde (%) ve frekans (f) olarak değerlendirilmiştir. BULGULAR VE YORUM Deney ve kontrol gruplarına uygulanan ön test ve son testteki ortalama başarı puanları bağımsız t-testi kullanılarak karşılaştırılmış olup bu analizden elde edilen sonuçlar Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Deney ve kontrol gruplarının ön test ve son testteki ortalama başarı puanlarına yönelik bağımsız t-testi bulguları Test Grup X ort N S t Sd p Ön test Deney 5.018 56 4.594 Kontrol 4.192 52 3.995 0.993 106 0.323 Son test Deney 72.232 56 23.726 Kontrol 62.442 52 30.2865 1.877 106 0.063

1806 Tablo 1 deki ön test verilerine göre deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin ortalama başarı puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır [t(106) = 0.993, p>.05]. Bu sonuca göre bu iki grubun homojen olduğu ve istatistiksel açıdan karşılaştırmaya uygun olduğu söylenebilir. Tablo 1 deki son test verilerine bakıldığında deney ve kontrol grubu öğrencilerin ortalama başarı puanları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t(106) = 1.877, p>.05]. Ancak, aritmetik ortalama verilerine göre son testte deney grubunun (X ort = 72.232) kontrol grubuna (X ort = 62.442) göre daha başarılı olduğu görülmektedir. Bunun nedeni deney ve kontrol grubuna yapılan farklı uygulamalardır. Her iki grubu da istatistik konusu aynı yöntemle anlatılmış ancak deney grubunda uygulanan sıvı fazda difüzyon etkinliklerinden sonra doldurulan yaprak testte alınan veriler analiz edilirken istatistiksel hesaplamalar tekrar edilmiştir. Bu tekrarın deney grubunda başarıyı arttırdığı düşünülmektedir. Robert Gagne nin öğrenme kuramına göre öğrenilen bilgilerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması için öğrencilere davranışın değişik zamanlarda tekrar etme ve uygulama olanağı verilmesi gerekir görüşü (Ayas ve ark., 2007), bu sonucu desteklemektedir. Deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin ön test ve son testteki ortalama başarı puanları bağımlı t- testi kullanılarak karşılaştırılmış olup bu analizden elde edilen sonuçlar Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Deney ve kontrol gruplarının ön test ve son testteki ortalama başarı puanlarına yönelik bağımlı t-testi bulguları Grup Grup X ort N S t Sd p Deney Ön test 5.018 56 4.594 Son test 72.232 56 23.726-20.984 55 0.000 Kontrol Ön test 4.192 52 3.995 Son test 62.442 52 30.287-14.418 51 0.000 Tablo 2 de, deney grubunun ön test ve son test başarı puanları arasında son test lehine anlamlı farkın olduğu görülmektedir [t(55)= -20.984, p<.05]. Aynı şekilde kontrol grubunun ön test ve son test başarı puanları arasında da son test lehine anlamlı farkın bulunduğu görülmektedir [t(51) = -14.418, p<.05]. Her iki gruba da uygulanan yöntemin öğrenci başarısını arttırdığı söylenebilir. Ancak, deney ve kontrol grubunun ön test ve son testteki başarı ortalamaları arasındaki fark sırasıyla 67.214 ve 58.250 dir. Buna göre son testte deney grubundaki uygulamaların kontrol grubuna göre daha fazla başarıyı arttırdığı söylenebilir. Testte deney ve kontrol gruplarının Tekrarlanabilirlik nedir? ve Doğruluk nedir? sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Tekrarlanabilirlik nedir? ve Doğruluk nedir? sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Sorular Gruplar Deney grubu Kontrol grubu Deney grubu Kontrol grubu Doğru 10 17.90 1 1.90 50 89.30 45 86.50 Tekrarlanabilirlik Yanlış 34 60.70 34 65.40 1 1.80 0 0.00 nedir? Boş 12 21.40 17 32.70 5 8.90 7 13.50 Doğru 7 12.50 7 13.50 50 89.30 46 88.50 Doğruluk nedir? Yanlış 37 66.10 24 46.20 1 1.80 0 0.00 Boş 12 21.40 21 40.40 5 8.90 6 11.50 Fen eğitimi ve deney sonuçlarının rapor edilmesi için deneysel etkinliklerde verilerin değerlendirilmesinde verilerin tekrarlanabilirliğinin ve doğruluğunun istatistiksel değişkenlerle ifade edilmesi gerekmektedir. Bu noktada tekrarlanabilirlik bir veri kümesinde verilerin birbirine yakınlığının, doğruluk ise verilerin doğru değere yakınlığının ölçüsüdür (Keneddy, 1984). Tablo 3 deki veriler incelendiğinde, tekrarlanabilirlik kavramı için deney grubu ve kontrol grubunun son testteki başarısı ile ön testteki başarısı arasındaki farkın sırasıyla 71.40 ve 84.60 dır. Her iki grubunda başarı düzeyi artmış olup başarı oldukça yüksek oranda artmış olduğu dikkat çekicidir. Bu kavramın öğretimi ile ilişkili artışın büyük olması öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerinin düşük olmasının doğal sonucudur. Benzer sonuç doğruluk kavramı ile ilgili sonuçlar için de geçerlidir.

1807 Testteki deney ve kontrol gruplarının Aritmetik ortalamayı bulunuz sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Aritmetik ortalamayı bulunuz sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Doğru 35 62.50 30 57.70 56 100.00 50 96.20 Yanlış 18 32.10 17 32.70 0 0.00 1 1.90 Boş 3 5.40 5 9.60 0 0.00 1 1.90 Aritmetik ortalama, fen eğitimi ve deney sonuçlarının rapor edilmesi için deneysel etkinliklerde verilerin değerlendirilmesinde en çok kullanılan merkezi değer ölçülerinden biridir. Bunun yanında tekrarlanabilirliğin ölçüsü olan standart sapmanın hesaplanmasında ayrıca doğruluğun ölçüsü olan mutlak hata, bağıl hata ve belli bir güven düzeyinde güven aralığının hesaplanmasında kullanılan son derece önemli bir değişkendir (Keneddy, 1984). Tablo 4 teki son test verileri incelendiğinde, deney grubu ve kontrol grubu için başarı yüzdesi sırasıyla % 100 ve % 96.20 dir. Her iki grup içinde başarı % si son derece yüksektir. Her iki grubunda ön testte göre başarı yüzdesinin arttığı, hatalarının azaltıldığı söylenebilir. Bu durum aritmetik ortalama değişkenin hesaplamasının basit olması ve az da olsa almış oldukları fen ve matematik eğitimindeki temel bilgi ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Testteki deney ve kontrol gruplarının Ranjı bulunuz sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5. Ranjı bulunuz sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Doğru 0 0.00 2 3.80 56 100.00 49 94.20 Yanlış 2 3.60 1 1.90 0 0.00 2 3.80 Boş 54 96.40 49 94.20 0 0.00 1 1.90 Ranj (aralık), fen eğitimi ve deney sonuçlarının rapor edilmesi için deneysel etkinliklerde verilerin değerlendirilmesinde en çok kullanılan dağılım ölçülerinden biridir. Ayrıca bir veri kümesinde verilerin tekrarlanabilirliğinin ölçüsü olan bir değişkendir (Keneddy, 1984). Tablo 5 teki ön test verileri incelendiğinde, başarının düşük olmasına bağlı olarak her iki deney grubunun ranj değişkenini bilmedikleri veya daha önce duymadıkları söylenebilir. Son test verileri incelendiğinde ise, deney grubu ve kontrol grubu için başarı yüzdesi sırasıyla % 100 ve % 94.20 dir. Her iki grup içinde başarı % si son derece yüksektir. Bunun nedeni gruplara uygulanan öğretim yönteminin yanında değişkeni hesaplama işleminin basit olmasıdır. Her iki grubunda ön testte göre başarı yüzdesinin arttığı, hatalarının azaltıldığı söylenebilir. Testteki deney ve kontrol gruplarının Standart sapmayı bulunuz sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 6 da verilmiştir. Tablo 6. Standart sapmayı hesaplayınız sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Doğru 0 0.00 1 1.90 30 53.60 38 73.10 Yanlış 1 1.80 0 0.00 26 46.40 7 13.50 Boş 55 98.20 51 98.10 0 0.00 7 13.50 Standart sapma, fen eğitimi ve deney sonuçlarının rapor edilmesi için deneysel etkinliklerde verilerin değerlendirilmesinde en çok kullanılan dağılım ölçülerinden biridir. Bunun yanında ranj gibi standart sapma da tekrarlanabilirliğin nicel ölçüsü olup istatistiksel açıdan ranja göre daha anlamlı bir

1808 değişkendir. Ayrıca doğruluğun ölçüsü olan belli bir güven düzeyinde güven aralığının (belirsizlik; hata) belirlenmesinde kullanılan son derece önemli bir değişkendir. Tablo 6 daki ön test verileri incelendiğinde, başarının son derece düşük olduğu hatta öğrencilerin standart sapma değişkenini bilmedikleri veya daha önce duymadıkları söylenebilir. Bu sonucun diğer bir nicel göstergesi boş cevap yüzdelerinin nerdeyse % 100 e yakın olmasıdır. Son test verileri incelendiğinde ise, deney grubu ve kontrol grubu için başarı yüzdesi sırasıyla % 53.60 ve % 73.10 şeklinde olup her iki grup içinde başarı % si artmıştır. Testteki deney ve kontrol gruplarının Mutlak hatayı bulunuz sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 7. Mutlak hatayı hesaplayınız sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Doğru 1 1.80 0 0.00 53 94.60 39 75.00 Yanlış 31 55.40 30 57.70 2 3.60 1 1.90 Boş 24 42.90 22 42.30 1 1.80 12 23.10 Mutlak hata, fen eğitimi ve deney sonuçlarının rapor edilmesi için deneysel etkinliklerde verilerin değerlendirilmesinde kullanılan doğruluğun ölçülerindendir. Tablo 7 deki ön test verileri incelendiğinde, her iki grubun başarı % si de son derece küçük olması yanında, temel bilgi hatalarının da yüksek olduğu görülmektedir. Son testte deney grubu başarısı % 94.60, kontrol grubu başarı ise % 75.00 olması laboratuvar yöntemi ve geleneksel yöntemin başarısı olduğu söylenebilir. Ancak laboratuvar yönteminin uygulandığı deney grubunun başarı % sinin daha büyük olması laboratuvar yönteminin geleneksel öğretim yöntemine göre başarıyı artırmada daha etkili olduğu sonucu çıkarılabilir. Testteki deney ve kontrol gruplarının Bağıl hatayı hesaplayınız sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8. Bağıl hatayı hesaplayınız sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Doğru 1 1.80 0 0.00 53 94.60 41 78.80 Yanlış 1 1.80 0 0.00 1 1.80 1 1.90 Boş 54 96.40 52 100.00 2 3.60 10 19.20 Bağıl hata, fen eğitimi ve deney sonuçlarının rapor edilmesi için deneysel etkinliklerde verilerin değerlendirilmesinde kullanılan doğruluğun ölçülerindendir. Bunun yanında mutlak hata gibi bağıl hata da doğruluğun nicel ölçüsü olup istatistiksel açıdan mutlak hataya göre daha anlamlı bir değişkendir. Tablo 8 deki ön test verileri incelendiğinde, başarının düşük hatta öğrencilerin bağıl hata değişkenini bilmedikleri veya daha önce duymadıkları söylenebilir. Son test verileri incelendiğinde ise, deney grubu ve kontrol grubu için başarı yüzdesi sırasıyla % 92.80 ve % 78.80 olup deney grubu daha başarılıdır. Bu duruma göre laboratuvar yönteminin geleneksel öğretim yöntemine göre daha başarılı olduğu söylenebilir. Testteki deney ve kontrol gruplarının % 95 güven düzeyinde belirsizliği hesaplayınız sorusuna verdiklerin cevapların frekans ve yüzde değerleri Tablo 9 da verilmiştir.

1809 Tablo 9. % 95 güven düzeyinde belirsizliği hesaplayınız ve % 95 güven düzeyinde güven aralığını belirleyiniz ve sorusu için elde edilen frekans ve % bulguları Sorular Doğru 0 0.00 0 0.00 28 50.00 33 63.50 Belirsizlik Yanlış 0 0.00 0 0.00 25 44.60 6 11.50 Boş 56 100.00 52 100.00 3 5.40 13 25.00 Doğru 0 0.00 0 0.00 26 46.40 30 63.50 Güven Yanlış 0 0.00 0 0.00 26 46.40 6 11.50 aralığı Boş 56 100.00 52 100.00 4 7.10 16 25.00 Bir deneysel etkinlikte verilerin doğruluğu mutlak hata veya bağıl hata ile ifade edilebildiği gibi t testi bağlamında belli bir güven düzeyinde aritmetik ortalama, standart sapma ve t değişkeninden yararlanarak hesaplanan güven aralığı ile de ifade edilebilir (Keneddy, 1984). Belirsizlik ve güven aralığı birbiriyle ilişkili değişkenlerdir. Tablo 9 daki ön test verileri değerlendirildiğinde, boş cevap % lerinin 100 olmasına bağlı olarak, her iki gruptaki öğrencilerin hem belirsizlik hesabı hem de güven aralığının hesabı hakkında, bir fikir sahibi olmadıkları söylenebilir. Son test verileri incelendiğinde, belirsizlik ve güven aralığı hesabındaki başarı yüzdeleri her iki grup içinde yaklaşık aynıdır. Bunun yanında her iki grup öğrencilerinin de başarı % leri artmıştır. Bu nedenle hem laboratuvar yönteminin hem de geleneksel öğretim yönteminin başarılı olduğunu ancak geleneksel öğretim yönteminin daha başarılı olduğu sonucu çıkarılabilir. Testteki deney ve kontrol gruplarının % 90 güven düzeyinde en çok sapan değerin atılıp atılmayacağını karar vermek için Q pratik değerini hesaplama, en büyük verilerin atılıp atılmayacağına karar verme, en büyük verinin atıldıktan sonra değişkenleri hesaplama, Q testi öncesi ve sonrası için değişkenleri hesaplama ve yorumlama ile ilgili sorulara verilen cevaplardan elde edilen frekans ve yüzde değerleri Tablo 10 da verilmiştir. Tablo 10. % 90 güven düzeyinde en çok sapan değer için değişkenleri hesaplama, karar verme ve Q testi öncesi ve sonrası değişkenleri hesaplama ve yorumlama ile ilgili sorulardan elde edilen frekans ve % bulguları Deney Kontrol Deney Kontrol Sorular Gruplar Grubu Grubu Grubu Grubu % 90 güven düzeyinde en çok sapan değer için Q pratik değerini hesaplayabilme En büyük değerin atılıp atılmayacağını karar verebilme % 90 güven düzeyinde en çok sapan en büyük değer atıldığında aritmetik ortalamayı hesaplayabilme % 90 güven düzeyinde en çok sapan en büyük değer atıldığında standart sapmayı hesaplayabilme Q testi sonrası % 95 güven düzeyinde belirsizliği hesaplayabilme Q testi öncesi ve sonrası aritmetik ortalamayla ilgili Doğru 0 0.00 0 0.00 47 83.90 31 59.60 Yanlış 0 0.00 0 0.00 1 1.80 0 0.00 Boş 56 100.00 52 100.00 8 14.30 21 40.40 Doğru 0 0.00 0 0.00 44 78.60 27 51.90 Yanlış 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00 Boş 56 100.00 52 100.00 12 21.40 25 48.10 Doğru 0 0.00 0 0.00 49 87.50 32 61.50 Yanlış 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00 Boş 56 100.00 52 100.00 7 12.50 20 38.50 Doğru 0 0.00 0 0.00 26 46.40 27 51.90 Yanlış 0 0.00 0 0.00 23 41.10 5 9.60 Boş 56 100.00 52 100.00 7 12.50 20 38.50 Doğru 0 0.00 0 0.00 23 41.10 24 46.20 Yanlış 0 0.00 0 0.00 24 42.90 5 9.60 Boş 56 100.00 52 100.00 9 16.10 23 44.20 Doğru 0 0.00 0 0.00 41 73.20 23 44.20 Yanlış 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00

1810 yorumlama Boş 56 100.00 52 100.00 15 26.80 29 55.80 Q testi öncesi ve sonrası Doğru 0 0.00 0 0.00 37 66.10 23 44.20 standart sapma ile ilgili Yanlış 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00 yorumlama Boş 56 100.00 52 100.00 19 33.90 29 55.80 Q testi öncesi ve sonrası belirsizlikle ilgili yorumlama Q testi öncesi sonucu yorumlayabilme Q testi sonrası sonucu yorumlayabilme Doğru 0 0.00 0 0.00 34 60.70 23 44.20 Yanlış 0 0.00 0 0.00 0 0.00 0 0.00 Boş 56 100.00 52 100.00 22 39.30 29 55.80 Doğru 0 0.00 0 0.00 33 58.90 18 34.60 Yanlış 0 0.00 0 0.00 1 1.80 0 0.00 Boş 56 100.00 52 100.00 22 39.30 34 65.40 Doğru 0 0.00 0 0.00 32 57.10 18 34.60 Yanlış 0 0.00 0 0.00 1 1.80 0 0.00 Boş 56 100.00 52 100.00 23 41.10 34 65.40 Tablo 10 daki veriler ile yukarıda tartışılmış olan Tablo 4 tekilerin karşılaştırılması anlamlıdır. Tablo 4 te verilen son test verilerindeki, veri atılmadan önce aritmetik ortalama hesaplarında başarı % leri (deney grubu: % 100, kontrol grubu: % 96.20), Tablo 10 da verilen son testteki veri atıldıktan sonra yapılan aritmetik ortalama hesaplarındakinden (deney grubu: % 87.50, kontrol grubu: % 61.50) daha büyüktür. Bu durum öğrencilerin Q testini uygulamadaki başarı durumu ile ilişkilidir. Q testinde verinin atılıp atılmayacağına karar verme noktasında öğrencinin yapmış olduğu hata, doğrudan Q testi sonrası yapılması istenen aritmetik ortalama hesabındaki hataya neden olmaktadır. Tablo 6 daki son test verilerindeki, veri atılmadan önce standart sapma hesabında başarı % si (deney grubu: % 53.60, kontrol grubu: % 73.10), Tablo 10 da verilen son testteki veri atıldıktan sonra yapılan standart sapma hesabındakinden (deney grubu; % 46.40, kontrol grubu; % 51.90) daha büyüktür. Bu durum öğrencilerin Q testini uygulamadaki başarı durumu ile ilişkilidir. Q testinde verinin atılıp atılmayacağına karar verme noktasında öğrencinin yapmış olduğu hata, doğrudan Q testi sonrası yapılması istenen standart sapma hesabındaki hataya neden olmaktadır. Tablo 9 da verilen son test verilerindeki, veri atılmadan önce belirsizlik hesabında başarı % leri (deney grubu: % 50.00 kontrol grubu: % 63.50), Tablo 10 da verilen son testteki veri atıldıktan sonra yapılan belirsizlik hesabındakilerden (deney grubu: % 41.10, kontrol grubu: % 46.20) daha büyüktür. Bu durum öğrencilerin Q testini uygulamadaki başarı durumu ile ilişkilidir. Q testinde verinin atılıp atılmayacağına karar verme noktasında öğrencinin yapmış olduğu hata, doğrudan Q testi sonrası yapılması istenen belirsizlik hesabındaki hataya neden olmaktadır. Tablo 10 daki ön test verileri değerlendirildiğinde, boş cevap % lerinin 100 olmasına bağlı olarak, her iki gruptaki öğrencilerin Q testi hesabı hakkında, bir fikir sahibi olmadıkları söylenebilir. Bunun yanında her iki grup öğrencilerinin de başarı % leri artmıştır. Bu nedenle hem laboratuvar yönteminin uygulandığı deney grubunun hem de geleneksel öğretim yönteminin uygulandığı kontrol grubunun başarılı olduğu söylenebilir. Ancak deney grubunun kontrol grubuna göre daha başarılı olduğu dolayısıyla da laboratuvar yönteminin geleneksel öğretim yöntemine göre öğrenci başarısını artırmada daha etkili olduğu sonucu çıkarılabilir. Başarı % lerinin artışındaki büyüklük, ön testte başarı düzeyinin düşük olması ile ilişkilidir. Bu bağlamda ön testte başarının düşük olması konuyu bilmemelerinden ve yanlış bilgilere sahip olmamalarından kaynaklandığından değişim yaratabilmek daha kolay olmaktadır. SONUÇ VE ÖNERİLER Deney ve kontrol gruplarına uygulanan bağımsız t-testi verilerine göre ön testteki ortalama başarı puanları arasında iki grup arasında anlamlı farklılık bulunmadığı [t(106) = 0.993, p>.05] sonucuna ulaşıldı. Buna bağlı olarak deney ve kontrol grubunun birbirine denk olduğu başka bir deyişle öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerinin yaklaşık aynı olduğu söylenebilir. Sonuç olarak, bu iki grubun karşılaştırılması istatistiksel açıdan uygun olduğu sonucuna varıldı. Deney ve kontrol grubuna uygulanan bağımsız t-testi verilerine göre son testte iki grup arasında anlamlı farklılık bulunmadığı [t(106) = 1.877, p>.05] sonucuna ulaşıldı. Ancak, aritmetik ortalama verilerine göre son testte deney grubunun (X ort = 72.232) kontrol grubuna (X ort = 62.442) göre daha

1811 başarılı olduğu için deney grubuna uygulanan laboratuvar yönteminin kontrol grubuna uygulanan geleneksel öğretim yöntemine göre başarısını artırmada daha etkili olduğu sonucuna ulaşıldı. Deney [t(55)= -20.984, p<.05] ve kontrol [t(51) = -14.418, p<.05] gruplarına uygulanan bağımlı t- testi sonucunda her iki grupta da ön test ve son testten başarı puanları arasında son test lehine anlamlı farklılığın bulunduğu sonucuna ulaşıldı. Bu bağlamda her iki grup için de uygulanan yöntemin öğrenci başarısını anlamlı düzeyde arttırdığı sonucuna ulaşıldı. Temel İstatistik Bilgisi Testi, deneysel etkinliklerde elde edilen verilerin değerlendirilmesi ve eleminasyonu ile ilişkili temel istatistik bilgilerini ölçen yeni bir ölçme aracı olduğu söylenebilir. Laboratuvar yönteminin uygulandığı diğer çalışmalarda kullanılması önerilebilir. Ülkemiz ilköğretim ve ortaöğretim programları dahilinde deneysel etkinlikler yaptırılmasına rağmen istatistik eğitimi müfredatta yer almaması önemli bir eksikliktir. Sonuç olarak fen ve fen eğitimi bağlamında bilimsel bakış açısının kazanılacağı ilköğretim ve ortaöğretim programlarında istatistik eğitimine yer verilmelidir. Temel İstatistik Bilgisi Testi ndeki verilere göre son testte deney ve kontrol grubunun ortalama başarı puanları arasında anlamlı bir fark olmadığı, ancak deney grubunun kontrol grubuna göre daha başarılıdır. Bu durumun nedeni kontrol grubuna yalnızca bir kez konu anlatımı yapılırken deney grubunun konu anlatımı yanında laboratuvarda deneysel etkinlerde elde edilen verilerle ilgili hesaplama ve değerlendirmelerinden gelen tekrara bağlıdır. Sonuç olarak, öğrenilen bilgilerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması için öğrencilere davranışın değişik zamanlarda tekrar etme ve uygulama olanağı verilmelidir. Bu çalışma PYO.EGF.1904.09.005 nolu bilimsel araştırma projesi ile desteklenmiştir. KAYNAKLAR Akgün, Ö. E. (2005). Bilgisayar destekli ve fen bilgisi laboratuvarında yapılan gösterim deneylerinin öğrencilerin fen bilgisi başarısı ve tutumları üzerindeki etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1). Alkan, C., Çilenti, K. & Özçelik, D. (1991). Kimya Öğretimi. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. Ayas, A. P., Çepni, S., Akdeniz. A. R., Yiğit, N., Özmen, H. & Ayvacı, H. Ş. (2007). Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi. (Editör: S. Çepni), Pegem A Yayıncılık, 6. Baskı, 431 s, Ankara. Baltürk, M. (2006). Fen Bilgisi Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Laboratuvar Kullanımında Karşılaştıkları Zorluklar ve Güçlük Önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kars, 89 s. Collette A. T. & Chiapetta, L. (1989). Science instruction in the middle and secondary schools. Merril Publishing Company, 120-125, USA. Kennedy, J. H. (1984). Analytical Chemistry Principles. Harcourt Brace Jovanovich Publishers, 752 s, Toronto. Serin, G. (2002). Fen eğitiminde laboratuvar. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu 07-08 Haziran 2002, Maltepe Üniversitesi, İstanbul. Sempozyum Bildiri Kitabı, s: 403-406.