Selçuk Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Öğretiminde 30. Yõl Sempozyumu,16-18 Ekim 2002, Konya SUNULMUŞ BİLDİRİ TAKBİS-TAPU VE KADASTRO BİLGİ SİSTEMİ Orhan MATARACI, Mustafa İLKER Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü APK Dairesi 06100 ANKARA, email: omataraci@tkgm.gov.tr, milker@tkgm.gov.tr Özet:Tapu ve kadastro bilgilerinin bilgi sistemleri teknolojisi kapsamõnda yeniden değerlendirmesi ile; Tapu Kadastro Bilgi Sisteminden beklenilen beklentileri karşõlayabilmesi için verilerin dönüşüm ve entegrasyonunun belirlenecek standartlar çerçevesinde iyileştirilmesi ve ihtiyaçlarõn belirlenmesi gerekmektedir. Böylece TKGM yapmakta olduğu görevlerini çok daha etkin ve hõzlõ bir şekilde yürütüp, bilgilerini kullanõcõlarõn kullanõmõna GIS/LIS mantõğõnda sunabilme imkanõna sahip olacaktõr. Bu projede sistem analiz ve tasarõmõ yapõldõktan sonra önerilecek Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi modeline uygun olarak GIS/LIS mantõğõnda uygulama yazõlõmlarõ geliştirilecektir. Bu kapsamda; TAKBİS projesi I. aşamada Çankaya Kadastro Müdürlüğü, Çankaya I ve II. Bölge ile Gölbaşõ Tapu Sicil Müdürlüklerinin mevcut tapu ve kadastro verilerinin belirli bir kõsmõnõn sisteme entegrasyonu sağlandõktan sonra uygulama yazõlõmlarõnõn işlerliği test edilecek ve Çankaya Kadastro Müdürlüğü nün Gölbaşõ Tapu Sicil Müdürlüğü ile iletişimi sağlanacaktõr. Projenin birinci aşamasõ için ön görülen süre 15 aydõr. II. Aşamada Tapu ve Kadastro I. Bölge Müdürlüğü, TKGM, Çankaya Kadastro Müdürlüğü, Çankaya I, II, III, IV, V. Bölge Tapu Sicil Müdürlükleri, Gölbaşõ Tapu Sicil Müdürlüğü ve Kadastro Şefliği için gerekli bütün temel yazõlõmlar, uygulama yazõlõmlarõ, donanõm, iletişim alt yapõsõ ve eğitimi temin edilecektir. 2. aşama için öngörülen süre 10 aydõr. III. Aşamada idarece belirlenecek önceliklere göre Türkiye nin tamamõna yaygõnlaştõrõlacaktõr. 1. GİRİŞ İçinde yaşadõğõmõz çağda, bilgi, ekonomik ve stratejik kaynak haline dönüşmüştür. Çok katmanlõ hiyerarşik yapõya ve ülke geneline dağõlmõş taşra teşkilatõna sahip kurumlarõn yönetsel ve işlevsel faaliyetlerinin entegre bilgi sistemi mantõğõ ile otomasyona tabi tutulmasõ ile üretilen veya sahip olunan bilgi görünen, paylaşõlabilir, değerlendirilebilir ve karar üretebilir hale dönüştürebilmektir. Bilgi görünebilir ve paylaşõlabilir olduğu sürece ekonomik yarar sağlar, stratejik sonuçlarõn üretilmesini mümkün kõlar. Kağõt üzerindeki bilginin paylaşõmõ zahmetli ve zaman alõcõ olup, yüksek maliyet ve yoğun emek gerektirir. Ayrõca, bu tür bilgilerin aradaki hiyerarşi katmanlarõnda kaybolmasõ veya değiştirilmesi de mümkündür. Bilgi çağõnda bilginin bir yerlerde var olmasõ değil, kullanõcõlara zamanõnda sahip olduklarõ yetkiler çerçevesinde doğru, güncel ve hõzlõ olarak sunulmasõ, çözüme yönelik analizlerin üretilmesi, karar mekanizmalarõnõn zamanõnda ve doğru kararlar alabilmelerine imkan sağlanmasõ önemli ve anlamlõdõr. 540
Mataracõ, İlker Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce oluşturulan taşõnmaz mülkiyet bilgileri (tapu ve kadastro bilgileri), araziye ilişkin tüm yatõrõm ve mühendislik hizmetlerinin temel olarak alõndõğõ altlõğõ oluşturmaktadõr. Ancak; bu bilgiler, araziye ilişkin diğer bilgilerle entegre edilemediğinden ve konumsal bilgi sistemleri oluşturulamadõğõndan, birçok alanda tapu ve kadastro bilgilerinden yararlanõlamamakta ve ülke genelinde çeşitli kurumlar tarafõndan yapõlan üretim çalõşmalarõndaki veri tekrarlarõ nedeniyle, milyonlarca dolarõ bulan kaynak israfõna neden olunmaktadõr. Günümüzde, tapu ve kadastro bilgilerinin, araziye ilişkin diğer bütün bilgilerle entegre edilebilecek niteliğe kavuşturulmasõ ve bunu sağlayacak Arazi Bilgi Sistemlerinin süratle oluşturulmasõna ihtiyaç duyulmaktadõr. Arazi Bilgi Sistemi projelerinin başarõya ulaşabilmesi için, tapu sicil ve kadastro bilgilerinin yeterli kapsam ve doğrulukta derlenmesi, değerlendirilmesi, uluslararasõ ve ulusal standartlarda oluşturulmasõ ve ileri teknolojinin sağladõğõ imkanlarla donatõlmõş bilgi sistemi üzerinde kullanõma sunulmasõ zorunluluğu vardõr. Tapu ve Kadastro Bilgi Sistem (TAKBİS), böyle bir zorunluluk ve çok yönlü ihtiyaçtan dolayõ ortaya çõkmõştõr. Bu proje ile; ülke genelinde Tapu ve Kadastro Bilgi Sisteminin oluşturulmasõ hedeflenmiştir. TAKBİS projesi ile, kadastro çalõşmalarõ sonrasõnda oluşan pafta ve tapu kütüklerindeki mülkiyet kayõtlarõnõn bilgisayar ortamõnda entegrasyonun sağlanmasõ, mevcut tapu sicil ve kadastro bilgi, belge ve haritalarõnõn sayõsallaştõrõlmasõ ve Türkiye genelinde tüm Kadastro ve Tapu Sicil Müdürlüklerinin tam otomasyona geçirilmesi amaçlanmaktadõr. Toplum hayatõnõ sosyal ve ekonomik anlamda doğrudan etkileyen taşõnmaz mal envanterinin yönetiminde karşõlaşõlan olumsuzluklarõn giderilmesi ve ülke kaynaklarõnõn yerinde kullanõlmasõnõn temini için, altlõk niteliğindeki mülkiyet bilgilerinin önemi giderek artmakta, bu bilgilerin doğru ve güncel olarak üretilmesi gerekmektedir. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, bu görevin bilinciyle, uzun yõllara dayanan araştõrma sonuçlarõnõ değerlendirmiş ve sahip olduğu deneyime binaen TAKBİS projesinin hayata geçirilmesine karar vermiştir. TAKBİS ten istenilen yararõ sağlayabilmek için, proje kapsamõnda veya buna paralel olarak yürütülecek tamamlayõcõ uygulama projeleri ile jeodezik yüzey ağõnõn tesisi tamamlanmalõ, sayõsal halihazõr topografik haritalar yapõlmalõ, kadastro haritalarõ ve tapu bilgilerinin doğru ve sisteme entegre edilebilir duruma getirilmeleri gerekmektedir. Bunlar tamamlanmadan kapsamlõ bir Arazi Bilgi Sistemini oluşturmak mümkün olmayacağõ gibi, toprağa ilişkin yatõrõmlarõn sağlõklõ yürütülmesi ve kentlerin düzensiz, imarsõz ve çarpõk büyümelerinin, dolayõsõyla kõsõtlõ ülke kaynaklarõnõn israfõnõn önlenmesi mümkün olamayacağõ değerlendirilmektedir. Bilgi sistemleri, günümüzde, tüm kurum ve kuruluşlarõn amaçlarõ doğrultusunda kurmak için çalõştõklarõ önemli bir teknolojik yapõdõr. Bu yapõ, özellikle dikey ve yatay olarak yaygõn organizasyonel yapõya sahip kuruluşlarõn görevlerini yerine getirmede, alõşõlagelmiş klasik yöntemlere göre çok daha az maliyetle ve çok daha hõzlõ iş yapmalarõnõ sağlamaktadõr. Bilgi sistemleri yoluyla, kuruluşlar, sistemin kurulmasõ aşamasõnda öncelikle yeniden yapõlanmakta (business process reenginerring), organizasyonel yapõ içerisindeki iş akõşõna uygun olarak, bilginin daha hõzlõ ve etkin 541
Takbis-Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi akmasõnõ sağlayan, güven1iğini ve güvenilirliğini artõran ve insan iş gücünü mümkün olduğunca azaltarak hata yapõlmasõ ihtimalini en aza indiren bir sistemin kurulmasõyla da, görevlerini daha kolay ve etkin şekilde yerine getirmektedirler. Bu sistem yardõmõyla konumsal veriler çok daha hõzlõ ve güncel olarak izlenebilmekte, bugüne dek yapõlmasõ pratik olarak mümkün olmayan sorgulama ve analizler yapõlabilmektedir. CBS uygulamalarõnda; konumsal verilerle sözel verilerin entegrasyonu sağlandõğõndan, sorgulama ve analizler yoluyla konumsal verilerle sözel (tablosal) veriler arasõnda geçiş/bağlantõ kolaylõkla sağlanabilmektedir. Bu sistemlerin çoğu bilgisayar ağõ üzerinden diğer veritabanõ sistemleriyle konuşabilmekte ve veri alõşverişinde bulunabilmektedir. Bütün bu özellikler, konumsal ve tablosal verileri kullanan kurumlar için CBS kullanõmõnõ kaçõnõlmaz kõlmaktadõr. TAKBİS, Coğrafi Bilgi Sistemleri üzerine inşa edilen bir bilgi sistemidir. Projede, ESRI firmasõ ürünü ArcGIS teknolojileri ve uygulamalarõ kullanõlmaktadõr. 2. TAKBİS NEDİR? TAKBİS ile kõsa ve uzun vadede; Arazi ve araziye ilişkin her türlü faaliyetler ve karar verici mekanizmalar için gerekli olan ve TKGM.lüğü sorumluluğunda üretilen, yönetilen, güvenilir arazi bilgilerinin temininin, Kurumun mevcut yapõsõnõn analiz edilerek oluşturulacak TAKBİS sistem ve yazõlõm gereksinimlerinin belirlenmesinin, Belirlenen gereksinimler çerçevesinde, Entegre Bilgi Sistemi kural ve imkanlarõndan yararlanõlarak, TKGM.lüğü hizmetlerinin daha sağlõklõ, süratli, güvenilir ve etkin bir şekilde plânlanmasõ, yürütülmesi ve yönetilmesinin, Bu faaliyetlerin Coğrafi Bilgi Sistemi ve Arazi Bilgi Sistemi prensiplerine göre ve OPENGIS standartlarõna uygun olarak düzenlenmesinin, Tapu Sicil kayõtlarõnõn ve kadastro haritalarõnõn sayõsal ortama aktarõlarak, TAKBİS gereksinimlerine göre modellenen ve oluşturulan veri tabanõna aktarõlmasõnõn, Bilgilerin güncel olarak idamesinin ve bunlarõn bilgi sistemleri teknolojisi kapsamõnda yeniden değerlendirilerek TKGM.lüğü merkez ve taşra birimleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarõnõn kullanõma sunulmasõnõn, Mülkiyet konulu tek yasal altlõk olan tapu ve kadastro bilgilerinin diğer kurum ve kuruluşlarõn kullanõmõna elektronik ortamda ve on-line sunulmasõnõn, Tapu ve Kadastro verilerinin ilgili kurum ve kuruluşlarca altlõk olarak kullanõlmasõyla Çok Amaçlõ Arazi Bilgi Sistemlerine dönüştürülmesine imkan sağlanmasõnõn, Bunun için gerekli teknolojik altyapõnõn ve güvenlik mekanizmalarõnõn tesisinin, Projenin gerekli donanõm-iletişim altyapõsõ, temel yazõlõmlar ve geliştirilen Tapu Sicil, Kadastro, Proje Takip Uygulama Yazõlõmlarõ ile kurumun tapu ve kadastro tekniği dõşõnda kalan faaliyetlerinin de kapsandõğõ Ofis Otomasyon yazõlõmlarõnõn geliştirilmesi ve kurulmasõnõn, test edilmesinin ve uygulama kapsamõnda sayõsallaştõrõlan verilerin sisteme entegrasyonunun, Sistemin uygunluğunun ve güvenilirliğinin onaylanmasõndan sonra TAKBİS in TKGM.lüğünün belirleyeceği önceliklere göre yaygõnlaştõrõlmasõnõn, 542
Mataracõ, İlker amaçlandõğõ stratejik ve entegre bir kamu bilişim projesidir. 2.1 Projenin Kapsamõ Proje; Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde, Bölge Müdürlüğünde, Tapu ve Kadastro Müdürlüklerinde yapõlan faaliyetlerin analizini, diğer ilişkili kurumlarla bağlantõsõnõ, geliştirilecek TAKBİS Modelinin tasarõmõnõ, Tasarlanan sisteme uygun olarak uygulama yazõlõmlarõnõn GIS/LIS konsepti içerisinde geliştirilmesini, geliştirilen uygulama yazõlõmlarõnõn test edilmesini ve kabulunün yapõlmasõnõ, Amaca uygun veri sözlüğünün, diğer ilgili teknik ve eğitim dokümanlarõnõn hazõrlanmasõnõ, Projenin III. Aşamasõnda İDARE'ce belirlenecek önceliklere göre Kadastro/Bölge Müdürlükleri ve bu kapsamdaki taşõnmazlardan sorumlu Tapu Sicil Müdürlüklerinde projenin yaygõnlaştõrõlmasõnõ, Pilot uygulama birimleri için (TKGM Merkez Birimleri-Ankara I. Bölge Md.lüğü- Çankaya KM.lüğü-Çankaya 1,2,3,4,5 Bölge TSM.lükleri, Gölbaşõ KŞ.liği-Gölbaşõ TSM.lüğü) gerekli iletişim ve donanõm alt yapõsõnõn kurulmasõnõ, Verilerin iç ve dõş güvenlikleri ile ilgili önlemlerin alõnmasõnõ, uygulama alanlarõ içerisinde mevcut tapu sicil ve kadastro verilerinin sisteme aktarõlmasõnõ, Sistemin yönetimi ve kullanõmõ ile ilgili raporlarõn, eğitim dokümanlarõn ve kullanõm kõlavuzlarõnõn hazõrlanmasõnõ, personel eğitimini kapsamaktadõr. 3. TAKBİS PROJESİNİN ÖNEMİ Tarih boyunca tek üretim ve gelir kaynağõ olan topraktan, adil ve düzenli olarak vergi almak amacõyla ortaya çõkan kadastro ve mülkiyetin tescili işlemleri; teknoloji, ihtiyaç ve beklentilerdeki değişimlere uygun olarak yeni özelliklere sahip olmuştur. Ülkemizde nüfus hareketleri ve ekonomik gelişmelerle birlikte sosyal ihtiyaçlar hõzla değişmekte, buna bağlõ olarak toprağa bağlõ bir çok projenin uygulamaya konulmasõ gerekmektedir. Gelişmiş ülkelerde uygulanmakta olan taşõnmaz mallarõn sicillerinin oluşturulmasõna yönelik çalõşmalar, ülkelerin makro planlamalarõndaki hedeflerin gerçekleşmesinde önemli rol oynamaktadõr. Mülkiyet kadastrosu temeli üzerine, tarõm kadastrosu ve ekonomik kadastro oturtulmakta, tüm bu çalõşmalar Çok Amaçlõ Arazi Bilgi Sistemini oluşturmaktadõr. Tapu ve kadastro bilgilerinin büyük bölümünün bilgisayarlarõn yaygõn olarak kullanõma girmediği yõllarda oluşturulmuş olmasõ nedeniyle, genel olarak kağõt altlõklar üzerinde ve bilgi sistemlerine kolaylõkla altlõk olabilecek ve entegre edilecek niteliklerde değildir. Bilgisayar ortamõna aktarõlmõş olan bilgiler ise, tapu sicil bilgileri ile kadastro bilgileri ilişkilendirilmeden bağõmsõz olarak girilmiş olup, kontrolsüz ve kapsam olarak yetersizdirler. Bilgi sistemlerinin kurumsal yapõdaki organizasyonlara sağladõğõ katkõlar ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin sunduğu çok yönlü uygulamalar, kurumlarõn kendi çözümlerini 543
Takbis-Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi üretmeleri yönünde tedbirler almasõna ve benzer yatõrõmlar yapmasõna neden olmuştur. Aynõ veriler, benzer amaçlar için, bir çok kurum tarafõndan farklõ yöntemler ve araçlarla geliştirilmiş, bunlarõn güncellenmesinde ve değişiminde büyük sõkõntõlar yaşanmõştõr. 4. TAKBİS İN YARARLARI Günümüzde kadastro çalõşmalarõ, sadece sõnõr kadastrosu çalõşmalarõ ile sõnõrlõ değildir. Bu nedenle geliştirilecek Arazi Bilgi Sistemleri, kendinden beklenen hizmetleri de içerecek, çok amaçlõ kadastro çalõşmalarõ gibi, kadastroda yeni anlayõşa paralel uygulamalarõ kapsamalõdõr. TAKBİS bir Arazi Bilgi Sistemi olduğundan, bu çalõşmalarõ entegre edebilecek bir yapõda tasarlanmõştõr. 1995 yõlõnda yapõlan FIG-7 Komisyonunun Kadastro ve Arazi Yönetimi altõnda oluşturulan CADASTRE 2014 adlõ Çalõşma Grubunun yaptõğõ çalõşmalar sonucunda geleceğin kadastro konseptinin belirlenmesi amacõyla 6 ana hedef belirlenmiştir. Bu hedefler, kadastro sisteminin gelişen teknoloji ve ihtiyaçlara göre 2014 yõlõndaki muhtemel vizyonunu tanõmlamaktadõr. TAKBİS projesinin analiz ve tasarõm safhalarõnda Kadastro 2014 vizyonu değerlendirilmiş ve broşürün müteakip bölümünde açõklandõğõ üzere, mevcut yasal mevzuata uygun olarak, tasarõma aktarõlmõştõr. TAKBİS in uygulamaya konulmasõ ile sağlanacak yararlar aşağõda maddeler halinde sõralanmõştõr. TAKBİS projesinin uygulamaya konulmasõ ile, öncelikle kurum içindeki faaliyetlerin, geliştirilecek uygulama yazõlõmlarõ ile standardize edilmesi sağlanacaktõr. Böylece; bölge, müdürlük veya personel bazõndaki uygulama ve yazõlõm farklõlõklarõ giderilecek, alõşkanlõklara dayanan uygulamalar mevzuata uygun hale getirilecek, üretilen verilerin standardizasyonunun sağlanmasõ ile bilgilerin kurum içi ve dõşõ değişilebilirliği ve paylaşõlabilirliği artõrõlacaktõr. Tapu ve Kadastro bilgilerinin TAKBİS ortamõna doğru ve güvenilir bir şekilde aktarõlmasõndan sonra, taşõnmaz mallar üzerinde meydana gelen mülkiyet değişiklikleri ve ifraz, tevhit, imar uygulamasõ, cins değişikliği, tesis inşasõ vs işlemlerin, kadastro haritalarõ ve tapu sicil kayõtlarõ üzerinde izlenmesi ve bu suretle güncel tutulmasõ, kurum içi TSM (Tapu Sicil Müdürlüğü)-KM(Kadastro Müdürlüğü).lüğü entegrasyonun ve verilerin çoklu kullanõma sunulmasõ sağlanacaktõr. TAKBİS ile ülkenin TKGM birimlerinde kayõtlõ bulunan taşõnmaz envanteri ve geometrisi doğru ve güvenilir olarak oluşturulacak, veritabanõnda tutulacak ve araziye yönelik her türlü kamu projelerine güncel altlõk olmasõ sağlanacaktõr. Tapu ve kadastro bilgilerine ihtiyaç duyan kurum ve kuruluşlarõn istekleri çok daha hõzlõ, doğru ve güncel olarak karşõlanabilecektir. TAKBİS e geçiş ile; gerek akit ve tescile, gerekse arşiv ve ilgililerini bilgilendirmeye yönelik tapu hizmetlerinin çağdaş ve düzenli bir şekilde ve daha kõsa süre içerisinde karşõlanmasõ sağlanacaktõr. TAKBİS; bu hedefe ulaşmak ve uygulamanõn devamlõlõğõnõ koruyabilmek için bilgisayar ve yazõlõm dahil tüm ileri teknoloji imkanlarõndan yoğun bir şekilde yararlanõlmasõna, kurum içi ve dõşõndaki kamu hizmetlerine ilişkin verileri de ihtiva eden entegre bir bilgi sisteminin 544
Mataracõ, İlker oluşturulmasõna, Avrupa Birliği ile ortak standartlara yönelik idari ve örgütsel düzenlemeler yapõlmasõna önemli katkõlar sağlayacaktõr. Meydana gelecek yoğun nüfus artõşõ, şehirleşme ve sosyo-ekonomik gelişmeye paralel olarak talep ve işlem sayõsõnda, tapu ve kadastro hizmetlerinden sağlanan harç miktarlarõnda önemli artõşlar olacak, bu işlemler ve alõnan harçlar bilgisayar ortamõnda kayõt altõna alõnacak ve hareketleri kontrol edilecektir. Vatandaşlar tarafõndan herhangi bir yerde taşõnmaz mal satõn alõnmasõ durumunda satõn aldõğõ taşõnmaza ait grafik ve sözel bilgilerin tümünü Tapu Sicil Müdürlüğünde görebilme imkanõ yoktur. Çoğu zaman satõcõlarõn veya emlak komisyoncularõnõn kötü niyetleri veya hatalarõ sonucu zeminde gösterilen taşõnmaz mal ile resmi satõş işlemleri yapõlan taşõnmaz mal farklõ olabilmektedir. TAKBİS ile grafik ve sözel bilgilerin ilişkilendirilmesi sonucu tapuda işlem görmekte olan taşõnmazõn tüm bilgileri ilgilileri tarafõndan görülebileceği için hileli satõşlar ve hatalarõn büyük çoğunluğu engellenmiş olacaktõr. Kadastro Müdürlüklerine yapõlan işlem taleplerinde, mülkiyet bilgilerinden yararlanõlacak; taleplerin yerine getirilmesinde kõsõtlayõcõ veya tescile engel durumlar hakkõnda bilgi edinilebilecektir. Böylece, hizmetin doğruluğu sağlanacak ve kaynak israfõ engellenecektir. Tapu Kadastro Bilgi Sisteminin gerektirdiği yasal düzenlemeler yapõldõğõnda, her müdürlüğün ülkenin başka bir yerindeki taşõnmaz mallarla ilgili tapu işlemleri yapabilme imkanõ sağlanacak, böylece vatandaşa sadece taşõnmazõnõn olduğu yerde değil, ikamet ettiği yerde de hizmet verilebilecektir. TAKBİS projesinin tasarõmõ gereğince, tapu sicil ve kadastro verileri, TKGM.lüğündeki merkezi veritabanõnda bulunacağõndan, alt hiyerarşilere sistem yönetimi sorumluluğu verilmeyecek, bu birimlerin işletim yükü ortadan kaldõrõlacaktõr. TKGM. Merkez Birimleri ve Bölge Müdürlükleri, tanõnacak yetki ve sorumluluklarõ çerçevesinde tüm TAKBİS verilerini görebilecek, sorgulayabilecek ve rapor alabilecektir. Şimdiye kadar yapõlmasõ çok zor ve uzun zaman alõcõ her türlü mali sorgulamalar/mal varlõğõ araştõrmalarõ, TAKBİS ile çok daha kõsa sürede ve merkezden yapõlabilecek, alt hiyerarşi birimleri bu tür endirekt iş yüklerinden kurtarõlacaktõr. Günümüzün değişen ve gelişen koşullarõnõn teknolojideki yansõmalarõ, tapu sicil ve kadastro haritalarõndan sadece bir veri olarak yararlanmak yerine, bunlarõn çok amaçlõ bilgi olarak sorgulanmalarõnõ da gerekli kõlmaktadõr. TAKBİS, sahip olduğu CBS fonksiyonlarõ ile bu ihtiyacõ giderecektir. Türkiye nin büyük bir kõsmõnõn kadastrosu tamamlanmõştõr. Ancak; pek çok yerde kadastro paftalarõ farklõ altlõklarda, farklõ ölçeklerde ve farklõ koordinat sistemlerinde açõldõğõndan, kenarlaştõrma sorunlarõ yaşanmakta, dolayõsõyla hem sorunlarõn boyutu bilinmemekte, hem de tescil dõşõ alanlarõn belirlenmesinde büyük problemlerle karşõlaşõlmaktadõr. TAKBİS projesi ile, uygun standarttaki kadastro paftalarõ ülke koordinat sistemi nde (ya da TUTGA-ITRF), diğerleri ise TKGM.lüğünce yenileme veya yapõlacak imar uygulamalarõ ile TAKBİS ortamõna aktarõlacaktõr. TAKBİS ile araziye ilişkin bilgi sistemlerinin tapu ve kadastro taraflarõ kurulmuş olacağõndan, sorunlar daha kolayca çözümlenebilecek; toprağa ilişkin her türlü projelerde TAKBİS den yararlanõlacaktõr. 545
Takbis-Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi Mevzuatta gerekli düzenlemeler yapõlarak ve gerekli güvenlik mekanizmalarõ kurularak, vatandaşõn taşõnmazlarõ ile ilgili güncel verilere internet ortamõndan erişmeleri sağlanacaktõr. Sistemde bulunacak Kullanõcõ Destek Servisleri ile en uçtaki kullanõcõ bile güncel mevzuata ulaşabilecek, üst makamlardan genelge veya görüş talebinde bulunabilecek, yazõlõmlarla ilgili şikayet, öneri veya hatalarõ anõnda ve ekran üzerinden üst makamlara iletebilecektir. Kadastro Müdürlüklerindeki arşiv verileri (pasif parsel kayõtlarõ, nirengi, poligon röperleri, ölçü krokileri vs.) bilgisayar ortamõna aktarõlarak gerekli ilişkilendirmeler yapõlacak ve ekrandan arşiv verilerine süratle ulaşmak mümkün olacaktõr. Böylece işlemlerde hem hõz kazanõlmõş olacak, hem de arşivdeki orjinal altlõklarõn yõpranmasõ önlenmiş olacaktõr. Aynõ zamanda geçmişe dönük bilgiler (parsel ve üzerindeki malik, hak ve mükellefiyet bilgileri) sistem üzerinden incelenebilecektir. Değişik kuruluşlarca, harita bilgilerinin, değişik kaynaklardan, değişik standart ve formatlarda tekrarlõ olarak toplanmasõ; emek, zaman ve ekonomik olarak çok büyük kayõplara neden olmaktadõr. Bu kaybõn yanõsõra, tutarsõzlõk ve güvensizlik de söz konusudur. Bu nedenle, sayõsal tapu-kadastro bilgileri için, hem veri toplama, hem de veri değişimi içeren Sayõsal Coğrafi Bilgi Standartlarõ oluşturulmuş olup, bu standartlar, kurumlararasõ veri değişim işlemlerinde önemli katkõlarda bulunacaktõr. TAKBİS kapsamõnda, Ulusal Veri Değişim Formatõna göre geliştirilmiş olan yazõlõm ile TAKBİS verileri XML yapõsõnda başka sistemlere iletilebilecek ve başka sistemler tarafõndan aynõ yöntemlerle üretilen veriler XML ile doğrudan TAKBİS e aktarõlabilecektir. Entegre Bilgi Sistemlerinin etkinliği için en önemli faktör, geliştirilen yazõlõmlarõn sağladõğõ fonksiyonlardõr. Ülkemizde bilgi sistemleri konusunda, ülke standartlarõ henüz kesinleşmemiştir. Bu durumda yazõlõm belirleme ve sistemler arasõ bilgi alõşverişi konusunda sorunlar yaşanmaktadõr. TKGM.lüğünde, bugüne kadar kadastral çalõşmalar için CAD türü masaüstü uygulamasõndan öteye geçmeyen yazõlõmlar kullanõlmõş olup, bilgi sistemi oluşturacak nitelikte herhangi bir yazõlõm henüz mevcut değildir. 1999 yõlõ Ağustos ve Kasõm aylarõnda yurdumuzda meydana gelen depremler göstermiştir ki, tapu ve kadastro bilgilerinin, bilgi sistemi mantõğõnda ve istenilen yapõda tutulmamasõ, konumsal nitelikli projelerin uygulanmasõnõ engellemektedir. Deprem bölgesi için planlanan Arazi Bilgi Sistemi oluşturulmasõ çalõşmalarõnõn, belirlenen öncelikler çerçevesinde, diğer bölgelere de yaygõnlaştõrõlmasõ zorunludur. Söz konusu Arazi Bilgi Sistemi için temel yazõlõmlar TAKBİS sisteminde mevcuttur. Tapu ve Kadastro işlemleri dõşõnda kalan, evrak-personel-malzeme-döner sarmayeharç işlemleri TAKBİS Ofis Otomasyon Yazõlõmlarõ tarafõndan gerçekleştirilecek ve böylece tüm TKGM.lüğü faaliyetleri bir MIS projesi mantõğõnda otomasyona tabi tutulmuş olacaktõr. Vergi kaybõnõn önlenmesi ve taşõnmaz mallar ile ilgili işlemlerin gerçek değerleri üzerinden yürütülmesi için, taşõnmaz mallarõn gerçek değerlerini belirleyecek mülkiyet değerlendirme ve sigorta sistemi için TAKBİS önemli bir altlõk olacaktõr. Böylece gayrimenkulün değer artõşõnõn, enflasyon oranlarõnõn hesaplanmasõnda etkin olarak kullanõlmasõ söz konusu olabilecektir. 546
Mataracõ, İlker 5. TAKBİS PROJESİNİN DIŞ KULLANICILARI VE PROJENİN KURUMSALUYGULAMALARDAKİ ÖNEMİ TAKBİS projesi kapsamõnda üretilecek olan tapu ve kadastro verileri, e-devlet uygulamalarõnõn en önemli ve temel bilgi kaynağõnõ oluşturmaktadõr. Çeşitli kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde, tüm kamu kurum ve kuruluşlarõ tarafõndan mülkiyete ait sözel bilgiler ile mülkiyet sõnõrlarõnõ içeren harita bilgileri kullanõlmaktadõr. Aşağõda belirtilen kurumlar ile Tapu ve Kadastro Müdürlüklerin arasõnda veri alõşverişi ihtiyacõ vardõr. Adalet Bakanlõğõ: Yargõya yönelik çalõşmalarda, Maliye Bakanlõğõ: Hazine arazilerinin belirlenmesi, vergi takipleri vb. çalõşmalar için, Belediyeler: Kent Bilgi Sistemi çalõşmalarõnda, Tarõm Bakanlõğõ: Tarõma yönelik planlamalar, Çiftçi Kayõt Sistemi ve toprak reformu çalõşmalarõnda, Bayõndõrlõk ve İskan Bakanlõğõ: Bayõndõrlõk çalõşmalarõnda altlõk bilgi olarak, Ulaştõrma Bakanlõğõ: Karayollarõ, demiryollarõ vb. yol güzergâhlarõn belirlenmesi ve kamulaştõrma çalõşmalarõnda, Orman Bakanlõğõ: Orman kadastrosuna yönelik hizmetler için, Sanayi ve Ticaret Bakanlõğõ: Sanayi ve ticarete yönelik planlama faaliyetleri için, Kültür ve Turizm Bakanlõğõ: Kültür ve turizme yönelik çalõşmalarda, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlõğõ: Baraj yerleri, enerji nakil hatlarõ vb. çalõşmalarda, Çevre Bakanlõğõ: Çevre faaliyetlerinde, Harita Hizmet Sektörü: Çeşitli amaçlar için hazõrlanan haritalama çalõşmalarõnõn alt yapõ bilgisi olarak. TAKBİS projesinin ve proje kapsamõnda üretilen verilerin aşağõda ana başlõklar halinde anlatõlan afet durumlarõ ile kurumsal uygulamalarda yaygõn olarak kullanõlacağõ değerlendirilmektedir. Kent Planlamalarõnda Kent Bilgi Sistemlerinin bir alt uygulamasõ olarak Belediyelerce imar planlarõnõn hazõrlanmasõ ve uygulamasõ amacõyla mülkiyet bilgilerine ihtiyaç vardõr. İmar planlarõnõn uygulamasõ sõrasõnda mülkiyete ait değişen sözel ve grafik bilgilerin, güncel olarak, Kent Bilgi Sisteminde takibi gerekmektedir. Özellikle, imar planlarõnõn daha ekonomik olarak uygulamasõnõn sağlanmasõ amacõyla, mülkiyet bilgilerinin ve kullanõcõlarõn kimler olduğunun bilinmesi çok önemli olmaktadõr. TAKBİS tarafõndan sağlanan bu bilgilerin altlõk olarak kullanõlmasõyla sosyal alanlarõn, kamu kullanõmõna ayrõlacak olan alanlarõn ve yerleşim yeri olarak kullanõlacak alanlarõn belirlenmesinde büyük kolaylõklar sağlanacak, imar çalõşmalarõ kõsa sürede ve sorunsuz olarak tamamlanacaktõr. Doğal Afetlerde Marmara bölgesinde 1999 yõlõnda meydana gelen büyük deprem, doğal afetlerde afetzedelerin tespiti, afetzedelere kõsa zamanda her türlü yardõmlarõn yapõlabilmesi, afetin yarattõğõ etkilerinin azaltõlmasõ vb., afet sonrasõ yapõlacak çalõşmalarla ilgili 547
Takbis-Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi planlamalar için güncel tapu ve kadastro bilgilerinin bir bilgi sistemi üzerinde tutulmasõnõn gerekliliğini ve aciliyetini ortaya çõkarmõştõr. Depremden etkilenmiş olan Kocaeli, Yalova ve Sakarya illerini kapsayan alanda, MERLİS adõyla tanõmlanan ve Dünya Bankasõ desteğiyle yürütülecek olan Arazi Bilgi Sistemi kurulmasõ projesinde, TAKBİS uygulamalarõndan ve verilerinden yararlanõlacaktõr. İstimlak Planlarõnõn Hazõrlanmasõnda Günümüzde devlet tarafõndan vatandaşa hõzlõ hizmet götürülebilmesi için yollar, barajlar, kamu tesisleri gibi bir takõm projeler için istimlak yapõlma zorunluluğu doğmakta ve projenin hõzla başlatõlabilmesi için istimlak işlemlerinin sonuçlandõrõlmasõ gerekmektedir. Mevcut kadastral bilgilerin bir kõsmõnõn günümüz teknolojisine uygun olmamasõ nedeniyle, istimlak işlemleri bazen çok uzun zaman alabilmektedir. TAKBİS sayesinde kadastral bilgilerin iyileştirilmesi ve sayõsal ortama aktarõlmasõ sağlanacağõ için, bu tür işlemler kõsa zamanda sonuçlandõrõlacaktõr. Hazine Arazilerinin Değerlendirilme İmkanõ Geçmişte yapõlmõş kadastral işlemlerin dayanağõ olan bazõ kanunlarõn (özellikle 766 sayõlõ Tapulama Kanunu) uygulamasõndan kaynaklanan, tarõma elverişsiz arazilerin tapulama harici bõrakõlmõş olmasõ nedeniyle, hazineye ait taşõnmazlarõn miktarlarõ, yerleri, sõnõrlarõ ve ekonomik değerleri tespit edilememektedir. Kadastro çalõşmalarõnõn başlatõldõğõ yõllarda, öncelikle, ihtiyaçtan dolayõ toprak birim değerinin yüksek olduğu alanlar kadastroya tabi tutulmuştur. Bu alanlarõn günümüz itibariyle büyük bir kõsmõ kentlerin büyümesi, turizm alanlarõnõn oluşturulmasõ vb. nedenlerle büyük değer kazanmõştõr. Kadastral bilgi ve belgelerin TAKBİS e aktarõlmasõ ile tespit dõşõ hazine arazilerinin de belirlenmesi mümkün olacağõndan, bu arazilerin miktar, yer ve gerçek değerlerinin bilinmesi ve Hazine tarafõndan değerlendirilmesi mümkün olacaktõr. Mahkemelerde Taşõnmaz Davalarõnda Azalmanõn Sağlanmasõ Taşõnmaz davalarõnõn önemli bir bölümü kadastral bilgilerin günümüz teknolojisine uymamasõndan veya kadastral hatalardan kaynaklanmaktadõr. TAKBİS ile bu tür davalar kendiliğinden çözüme kavuşacaktõr. Topraktan Elde Edilen Verimin Artõrõlmasõ Tarõm gelirlerinin artõrõlmasõ, devlet tarafõndan toprağa yönelik bilgilerin bilinmesi ve bu bilgilerin hõzlõ bir biçimde değerlendirilerek, verim artõrõcõ projelerin uygulamaya konulmasõ mümkün olacaktõr. TAKBİS ile güvenilir mülkiyet bilgileri sağlanacağõndan, bu amaca ulaşmak için gerekli bilgi sürekli güncel halde ve kullanõma hazõr olacaktõr. Tarõm Bakanlõğõ için oluşturulacak bilgi sistemi için de TAKBİS projesi hazõr bir altlõk oluşturmaktadõr. Özel Ve Tüzel Kişilere Ait Mal Varlõklarõnõn Bilinmesi Çeşitli nedenlerden dolayõ özel ve tüzel kişilere ait mal varlõklarõnõn araştõrõlmasõ gereği duyulmaktadõr. Vergi denetimleri, haksõz kazanç elde edilmesinin önlenmesi, bir takõm yatõrõm teşviklerinde yeterlilik araştõrõlmasõ, proje planlamalarõ vb. nedenlerle çoğu zaman TAKBİS in sahip olacağõ mülkiyet bilgilerinin sorgulanmasõna ihtiyaç olmaktadõr. Mevcut durumda Tapu Kadastro bilgileri ile Türkiye geneli için bu işlemler mümkün olmamaktadõr. Elde edilen bilgilere de hiçbir zaman güvenilememekte ve 548
Mataracõ, İlker bilgiye ulaşmak çok zaman almaktadõr. TAKBİS ile bu işlem çok kõsa zamanda, güvenilir ve güncel olarak temin edilebilecektir. 6. KAYNAK TAKBİS Analiz, Tasarõm Dükümanlarõ 549