UYGULAMAYA DAYALI ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI BECERİLERİ ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME

M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Yıl: 2009, Sayı: 29, Sayfa: 173-185 UYGULAMAYA DAYALI ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI BECERİLERİ ÖLÇEĞİ GELİŞTİRME ÖZET İlhan VARANK 1* Selcen Süheyla ERGÜN 2** Bu çalışmada Uygulamaya Dayalı Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı Becerileri Ölçeği geliştirilmiştir. Ölçekteki maddeler ders kitabı ve literatür taraması ile luşturulmuş ve alan uzmanlarının yer aldığı Delphi değerlendirme yöntemi ile değerlendirilmiştir. Ölçek 1595 kişi üzerinde denenmiştir. Snuçta elde edilen 39 maddelik ölçeğin güvenilir ve geçerli bir ölçek lduğu bulunmuştur. Anahtar sözcükler: Öğretim teknljileri ve materyal tasarımı becerileri, ölçek geliştirme APPLICATION-BASED EDUCATIONAL TECHNOLOGY AND MATERIAL DEVELOPMENT COMPETENCIES SCALE DEVELOPMENT SUMMARY In this study, an applicatin-based educatinal technlgy and material develpment cmpetencies scale was develped. Items in the scale were created thrugh reviewing literature and textbks. Then, they were evaluated thrugh Delphi evaluatin methd perfrmed by experts. The scale is tested n 1595 teachers. It was fund that 39-item scale is a valid and reliable scale. Key wrds: Educatinal technlgy and material develpment cmpetencies, scale develpment * Yrd. Dç. Dr., Afyn Kcatepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknljileri Öğretmenliği Bölümü, ivarank@aku. edu.tr ** Araş. Gör., Afyn Kcatepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 173

Teknlji kullanımı günümüz eğitiminde önemli bir yere sahiptir. Eğitim fakültelerinin ve eğitim kurumlarının üzerinde düşünmesi ve planlama yapması gereken en önemli knulardan birisi de öğretmen adaylarına ve öğretmenlere, gerekli eğitim teknljisi becerilerinin kazandırılması lmalıdır. Fakat şu kritik srunun cevabı önemlidir: Öğretmenlerin sahip lması gereken eğitim teknljisi bilgi, beceri ve yeterlilikleri nelerdir? Bu bilgi, beceri ve yeterliliklerin ne labileceği ile alakalı bir çk görüş rtaya atılmıştır. Mesela bir taraftan eğitim teknljisi yeterlikleri, prjeksiyn cihazı kullanmak, kelime işlemci ve hesap tablsu yazılımı kullanmak, işletim sistemi kullanmak, internet ten dsya indirmek ve çklu rtam içeren sunu hazırlamak larak düşünüldüğü gibi (Tsa, 1998) bazıları da bu yeterlikleri bilgisayar klavyesini kullanmak, küçük prblemleri çözmek için bilgisayar yazılımı, dnanımı ve yardımcı yazılımları kullanmak gibi teknik bilgisayar becerilerinin yanında, öğretimi desteklemek için yazılım kullanmak, öğrencinin gelişiminde bilgisayar destekli öğretimin verimliliğini ölçmek, bilgisayar ve diğer elektrnik-yazılı rtamlarla öğretim materyali hazırlamak larak belirlemiştir (Scheffler ve Jgan, 1999). Okul yöneticileri ile öğretmenler, öğretim teknljisi yeterlikleri ile alakalı farklı görüşler paylaşmaktadırlar. Mesela öğretmenler aşağıdaki yeterlilikleri, kul yöneticilerine nazaran, daha önemli bulmaktadırlar: (1) Klasör luşturmak, isimlendirilmek, kaydetmek, açmak ve düzenlemek, yazıcıyı ayarlamak ve kullanmak, (2) VCR ve mnitör/tv yi ayarlamak, (3) günlük kullanımda karşılaşılan rutin dnanım ve yazılım srunlarını tanımlamak ve çözmek için stratejiler geliştirmek, (4) eğitsel kullanım için yazılım ve teknljileri değerlendirmek, (5) bilgi yönetimi için hesap tabllarını kullanmak, (6) bilgi yönetimi için veritabanlarını kullanmak, (7) bilgisayarla çalışan bir sunum sistemini kurmak ve çalıştırmak, (8) elektrnik rtamda slayt, sunu hazırlamak, (9) eğitsel kullanım ve ebeveynleri bilgilendirmek için sayfa/site tasarımı yapmak (Ku, Hpper ve Ige, 2002). Sn yıllarda eğitim teknljisinin tanımında ve yğunlaştığı alanlarda farklılıklar görülmektedir. Sn yapılan tanımlarda tanımda, eğitim teknljisi, bilgisayar ve prjeksiyn cihazı gibi dnanımları kullanmaktan daha çk, öğrenme ve perfrmans prblemlerinin çözümünde kullanılan işlemsel bir beceri larak düşünülmektedir (Reiser ve Dempsey, 2002). Bu tanımın değişik byutları, öğretmenlerin sahip lması gereken eğitim teknljisi bilgi ve becerilerini araştıran çalışmalarda da göz önünde tutulmaktadır. Albee (2003) ilköğretim bölümlerinde kuyan öğretmen adaylarının, teknlji kullanımına ne kadar hazır lduklarını ve eğitim teknljisi becerilerinin nasıl geliştirilebileceğini araştırmıştır. Eğitim teknljisi yeterliliklerinin prjeksiyn cihazını kullanmak, eğitim materyallerini çğaltmada teknljiyi kullanmak ve kişisel web sayfası hazırlamak gibi önemli teknik becerilere ilave larak yazılımları değerlendirmek ve seçmek, bilgisayar yazılımlarıyla eğitici aktiviteler geliştirmek, bilgisayarı eğitime entegre etmek ve teknlji ile ilgili etik ve yasal durumların farkında lmak gibi pedagjik becerileri içermesi gerektiğini belirtmiştir. Whitaker ve Hfer (2002) öğretmenlere teknlji becerileri kazandırmak için iki byutlu bir teknlji eğitimi önermiştir. Bir byutta beceriler, pratik, yenilikçi ve 174

gelecek larak sınıflandırılmış, diğer byutta standarda dayalı, derinlik/yaratıcı ve eğitimi dönüştürücü larak sınıflandırılmıştır. Bu iki byut arasında öğretmenler kelime işlemci kullanmayı, alıştırma yapmayı, çklu rtam sunumu hazırlamayı, web tasarımı, Internet te rtak çalışma yapmayı, elektrnik prtfly hazırlamayı, WebQuest hazırlamayı, Internet te araştırma yapmayı, kavram haritası hazırlamayı, düşünce araçları ile araştırma yapmayı, grafiksel hesaplamayı, dijital algılama araçları kullanmayı, dijital vide hazırlamayı, flash animasynu hazırlamayı ve 3D (3 byut) tipi yazılımları kullanmayı öğrenmelidirler. Mre ve arkadaşları (1999) öğretmenler için eğitim teknljisi yeterliliklerini (becerilerini) dört ana kategri altında belirlemiştir. Bu kategriler (a) ön-şart lan teknik beceriler (temel işlemler, dnanım bilgisi, dsya yönetimi v.s), (b) bilgisayar ve bilgisayar ile ilişkili tüm teknljileri kullanmak için gerekli teknik beceriler (dnanım ve yazılım becerileri), (c) eğitimi desteklemek için teknlji uygulamalarının eğitsel kullanımı (eğitsel stratejiler ve kaynaklar), (d) öğretmenlerin bilgi çağı sınıflarında sergileyecekleri aktivite ve davranışlar üzerinde yğunlaşan prfesynel rller (etik ve yasal kurallar, prfesynel kaynaklar, mesleki gelişim) dir. ISTE nin hazırladığı NETS-T (Öğretmenler İçin Ulusal Eğitim Teknljileri Standartları) prjesinde, eğitim teknljisi bilgi ve becerilerinin değişik byutları daha iyi görülmektedir. Bu prjede teknlji becerileri 6 grupta tplanmıştır: (a) teknlji kullanımı ve kavramlar, (b) öğrenme çevrelerini ve deneyimlerini planlama ve tasarlama, (c) öğretme, öğrenme ve müfredat prgramı, (d) ölçme ve değerlendirme, (e) verimlilik ve prfesynel deneyim ve (f) ssyal, etik, yasal ve insandan kaynaklanan srunlar. Sn yıllarda yapılan öğretmen teknlji yeterliliklerini belirleme araştırmalarında, teknljiyi eğitsel amaçlı kullanma becerilerinin, dnanım ve yazılım kullanma becerilerine göre daha önemli bulunduğu görülmektedir. Bundan dlayı öğretmenlerin teknlji becerileri, çk byutlu larak ele alınmalı ve öğretmenler teknlji kullanımı hakkında ne bilmelidirler? srusu, etkili öğretmenlerin sahip ldukları farklı bilgi ve beceriler bağlamında cevaplandırılmalıdır. Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) 1998 yılında eğitim fakültelerinin prgramlarını değiştirmiştir. Yeni prgramlara göre, bütün öğretmen adaylarının, üçüncü yıllarında, eğitim teknljisi ve materyal tasarımı larak adlandırılan bir teknlji dersini almaları şart kşulmuştur. Dersin prgramdaki tanımı şu şekildedir: Değişik öğretim teknljilerinin özellikleri, öğretimdeki yerleri ve kullanımları, eğitim teknljileri sayesinde öğretim materyallerini geliştirme (çalışma yaprakları, saydamlar, slaytlar, videlar ve bilgisayar tabanlı materyaller) ve değerlendirme. Ders hakkında bundan başka tanım ve açıklama yapılmamıştır. Prgrama yeni eklenen eğitim teknljisi dersinin içeriği, diğer ülkelerdeki eğitim teknljisi dersleri ile benzerlikler gösterse de, farklı bir perspektif larak materyal geliştirme yeterlilikleri de içeriğe eklenmiştir. Literatür taraması snucunda eğitim teknljisi yeterliliklerini, materyal tasarımı perspektifinden, değişik byutları ile belirleyen ve irdeleyen bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın amacı, öğretim teknljisi alanında uzaman eğitimcilerce naylanmış, öğretim teknljileri ve materyal tasarımı dersinde kazandırılması gereken, uygulamaya 175

dayalı yeterlilikleri belirlemek ve bu yeterlikleri kullanarak güvenirliği ve geçerliliği sınanmış bir ölçek geliştirmektir. 176 YÖNTEM Örneklem Ölçek geliştirme çalışmalarında seçilecek örneklem büyüklüğü ile ilgili bazı kriterlerden bahsedilmektedir, 100-1000 arası veya madde sayısının 10 katı örneklem gibi (Tavşancıl, 2002; Tezbaşaran, 1997). Dlayısı ile bu çalışma için 460-1000 arası örneklemin uygun labileceği düşünülmektedir. Bu çalışmadaki örneklem, şehir merkezlerindeki ilköğretim kullarında çalışan, rasgele seçilmiş tplam 2600 tane sınıf, fen bilgisi, ssyal bilgiler, matematik ve Türkçe öğretmeninden luşmaktadır. Öğretmenler grup örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. İlk larak, 81 il arasından 26 il rasgele seçilmiştir. Her bir ilin Milli Eğitim Müdürlüğü ne 100 tane ölçek gönderilerek, şehir merkezinde bulunan ilköğretim kulları arasından rasgele seçtikleri kullarda bu ölçekleri uygulamaları istenmiştir. Veri Tplama Aracı Ölçek, ders kitabı ve literatür taraması ile luşturulmuş ve alan uzmanlarının yer aldığı üç aşamalı Delphi değerlendirme yöntemi ile değerlendirilmiştir. Uzmanlar Türkiye deki eğitim fakültelerinde bulunan eğitim teknljisi ile ilgili bölümlerdeki öğretim üyelerinden luşmuştur. Hepsinin eğitim teknljisi alanında dktra dereceleri vardır. Çalışmanın başında 15 uzmanla telefn görüşmesi yapılmış, bunlardan 10 tanesi 3 aşamalı Delphi değerlendirme sürecinde yer almayı kabul etmişlerdir. İlk larak ilgili ders kitapları ve literatür tarandıktan snra 217 tane genel öğretim teknljileri ve materyal tasarımı yeterliliği belirlenmiş ve bu yeterlilikler n grupta tplanmıştır: (1) eğitim teknljileri genel kavramları ve tanımları, (2) eğitim teknljileri ve iletişim, (3) öğretimde materyal tasarımı, (4) materyal kullanımı, (5) uzaktan eğitim, (6) eğitimde bilgisayar kullanımı, (7) eğitim ve internet, (8) eğitim teknljilerini planlama, (9) öğretim terileri ve (10) değerlendirme. Daha snra, Delphi değerlendirmesinin ilk aşamasında 217 yeterlilikten luşan liste, 10 uzman grup üyesine gönderilmiştir. Grup üyelerinden yeterlilikleri incelemeleri ve gerekli eklemeleri, çıkarmaları, düzeltmeleri ve gruplandırmaları yapmaları istenmiştir. Aynı zamanda yeterlilikleri önemlerine göre (0-önemsiz, 1-az önemli, 2-rta seviyede önemli, 3-önemli, 4-çk önemli) değerlendirmeleri de istenmiştir. Uzmanların puanlamaları ve önerileri göz önüne alınarak 239 tane yeni genel öğretim teknljileri ve materyal tasarımı yeterliliği belirlenmiştir. Bu yeterlikler belirlenirken, uzman grup tarafından önerilen yeni yeterlikler ve ilk değerlendirmede rtalama 2 veya daha fazla puan alan yeterlilikler alınmıştır. Aynı zamanda bazı yeterliklerin yazımında değişiklikler yapılmıştır.

İkinci Delphi değerlendirme aşamasında, seçilen 239 yeterlilik yeniden uzmanlara gönderilmiş ve bunları puanlamaları, düzeltmeleri, ekleme, çıkarma ve yeniden gruplandırma yapmaları istenmiştir. Uzman grup her yeterliliği ikinci defa değerlendirmiştir. İkinci değerlendirmede herhangi bir düzeltme, ekleme, çıkarma, yeniden gruplandırma yapılmadığı için yeterlilik listesi bu aşama snunda değişmemiştir. Bu yüzden üçüncü değerlendirme aşamasına geçilmemiştir. En sn genel öğretim teknljileri ve materyal tasarımı yeterlilikleri, ikinci aşama snucunda, rtalama 2 veya daha fazla puan alan yeterliliklerden seçilmiş ve snuçta 227 tane yeterlilik elde edilmiştir. Uzman grup tarafından yapılan puanlamalara göre, 227 yeterliliğin Crnbach alpha katsayısı 0,97 larak hesaplanmıştır. Uygulamaya Dayalı Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı Becerileri Ölçeği nde yer alan yeterlilik maddeleri en sn elde edilen 227 yeterlilikten seçilmiştir. Uygulamaya dayalı yeterlilik maddeleri yüklemi eylem (yani uygulama) bildiren ve şu tanıma uygun yeterlikler arasından seçilmiştir: Uygulamaya dayalı yeterlilik, daha önceden öğrenilmiş bilgilerin bir amacı gerçekleştirmek için yeni bir durumda kullanılması becerisidir. Bu seçim snucunda ölçekte yer alabilecek nitelikte tplam 46 tane yeterlilik maddesi belirlenmiştir. Uygulamaya Dayalı Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı Becerileri Ölçeği nde yer alan 46 madde n tane öğretmene gönderilerek değerlendirtilmiştir. Bu değerlendirmenin amacı, hedef kitleyi temsil eden öğretmenler için ölçekte yer alan maddelerin ifade ediliş tarzlarının anlaşılır lup lmadığını belirlemektir. Öğretmenlerin tavsiyeleri dğrultusunda, bazı maddelerde yer alan, anlaşılması zr ifadeleri anlaşılır hale getirmek için değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca, bazı maddelere parantez içlerinde açıklamalar eklenmiştir. Uygulamaya Dayalı Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı Becerileri Ölçeği nin daha hızlı bir şekilde uygulanması ve değerlendirilmesi için özel ptik frm bastırılarak katılımcılara gönderilmiştir. Katılımcılar ptik frmu kullanarak, ölçekteki maddelerde ifade edilen her bir yeterliliğe ne derece sahip lduklarını (4-Kesinlikle Sahibim, 3-Sahibim, 2-Kararsızım ve 1-Sahip Değilim) belirtmişlerdir. Verilerin Çözümlenmesi Uygulamaya Dayalı Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı Becerileri Ölçeği nin geçerliliğinin ve güvenirliğinin sınamasında dört farklı analiz kullanılmıştır. İlk aşamada, verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett Sphericity testi ile kntrl edilmiştir (Büyüköztürk, 2005). Daha snraki aşamada, ölçekte yer alan 46 maddenin madde analizi yapılmıştır. Bu analizde her bir maddenin genel ölçek puanı ile ilişkisine (madde-tplam krelasynuna) bakılarak faktör yükleri hesaplanmıştır. Bu değer hesaplanırken, her bir madde için alınan puanın, denek grubunun bütün ölçekten alığı puanla ilişkisi (krelasynu) belirlenir. Madde tplam krelasynu (faktör yükü) 177

0.30 un atında lan maddeler, ölçekten çıkarılmıştır. Üçüncü aşamada ise, ölçeğin faktör yapısını veya byutlarını belirlemek için Verimax Faktör (Temel Bileşenler) Analizi uygulanmıştır. Faktör Analizi, bir ankette yer alan maddelerin ölçtükleri değişkenlerin birbirlerine yakınlık derecesinin belirlenmesi ve bu yakınlık derecesine göre maddelerin gruplandırılmasını sağlar (Özgüven, 1999). Ölçeğin byutları belirlenirken öz değeri 1.00 veya daha yüksek lan faktörler alınmıştır. Faktörlerdeki binişik maddeleri belirlemek için Verimax tablsundaki yük değerleri arasındaki farka bakılmıştır. Bu farkın 0.1 lduğu maddeler binişik madde larak kabul edilip, anketten çıkartılmıştır. Sn aşamada ölçeğin güvenirlik analizi için Crnbach alfa iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıştır. BULGULAR Seçilen 2600 kişilik örneklem grubuna gönderilen ölçeklerden tplam 1595 (%61) tane kullanılabilir ölçek geri gelmiştir. Tabl 1 de 46 maddenin her birinin rtalama puanları ve standart sapmaları verilmiştir. Tabl 1 e göre ölçekteki maddelerin rtalamaları 1.91-3.49 arasında, standart sapmaları da 0.83-1.05 arasında değişmektedir. Ölçekten elde edilen verilerle gerçekleştirilen KMO testi katsayısı 0.97 larak hesaplanmış ve Bartlett (χ²=36030.28; p< 0.05) testinin snucu da anlamlı bulunmuştur. Dlayısı ile ölçek üzerinde faktör analizi yapılabileceği yargısına varılmıştır. N Ort. (x) Tabl 1: Maddelerin rtalamaları ve standart sapmaları Stand. Sap. (ss) N Ort. (x) Stand. Sap. (ss) N Ort. (x) Stand. Sap. (ss) 1 3.22 0.69 17 2.74 1.03 33 2.12 0.94 2 2.86 1.05 18 3.22 0.84 34 1.91 0.92 3 2.79 0.84 19 3.03 0.97 35 2.23 0.99 4 2.60 1.04 20 2.18 1.00 36 3.28 0.71 5 2.93 0.89 21 2.88 0.96 37 2.47 0.98 6 2.72 0.89 22 2.91 0.98 38 2.69 0.86 7 2.79 0.89 23 2.93 0.86 39 3.05 0.77 8 3.44 0.84 24 2.89 0.84 40 2.95 0.81 9 3.02 0.72 25 3.14 0.69 41 3.24 0.71 10 2.19 1.04 26 2.89 0.80 42 3.05 0.77 11 2.99 0.82 27 2.92 0.80 43 1.95 0.98 12 3.30 0.71 28 3.19 0.69 44 3.11 0.73 13 2.75 0.95 29 3.22 0.75 45 3.13 0.72 14 2.99 0.83 30 3.49 0.70 46 3.43 0.64 15 3.00 0.81 31 2.10 0.95 16 3.19 0.75 32 2.99 178

N Madde Ayırt ediciliği Tabl 2: Madde ayırt edicilikleri N Madde Ayırt ediciliği N 1 0.36 17 0.61 33 0.59 2 0.77 18 0.56 34 0.64 3 0.57 19 0.75 35 0.60 4 0.60 20 0.49 36 0.58 5 0.58 21 0.75 37 0.49 6 0.48 22 0.73 38 0.54 7 0.55 23 0.65 39 0.59 8 0.58 24 0.54 40 0.52 9 0.37 25 0.63 41 0.56 10 0.45 26 0.64 42 0.57 11 0.48 27 0.63 43 0.57 12 0.55 28 0.54 44 0.56 13 0.57 29 0.51 45 0.57 14 0.60 30 0.47 46 0.59 15 0.59 31 0.60 16 0.52 32 0.49 Madde Ayırt ediciliği Tabl 2 de ölçekteki maddelerin madde-tplam krelasynları (madde ayırt edicilik indeksleri) gösterilmektedir. Ölçekteki maddelerin ayırt edicilik indeksleri 0.36-0.77 arasında değişmektedir. Bu değerler eşik değer lan 0.3 ten büyük lduğu için ölçekteki bütün maddeler, ölçülmek istenen lguyu iyi derecede ölçmektedir. Snuç larak bu aşamada ölçekten hiçbir madde çıkartılmamıştır. Ölçek üzerinde yapılan faktör analizi snucunda, öz değeri 1.00 ve üzerinde lan tplam yedi faktör belirlenmiştir. Bu faktörler ölçekteki tplam değişimin %56.9 unu açıklamaktadır. Fakat 1., 9., 10., 11., 25., 28. ve 37. maddeler, farklı faktörlerde benzer yüklere sahip ldukları için ölçekten çıkartılmıştır. Geriye kalan maddeler üzerinde gerçekleştirilen KMO testinin snucu 0.96 larak bulunmuştur. Aynı zamanda Bartlett (χ²=27541.93; p< 0.05) testi de anlamlı çıkmıştır. 179

N Madde Ayırt ediciliği Tabl 3: Geriye kalan 39 maddenin madde ayırt edicilikleri N Madde Ayırt ediciliği N Madde Ayırt ediciliği 2 0.77 18 0.55 33 0.60 3 0.56 19 0.75 34 0.65 4 0.59 20 0.49 35 0.59 5 0.54 21 0.74 36 0.55 6 0.46 22 0.72 38 0.51 7 0.52 23 0.64 39 0.57 8 0.57 24 0.41 40 0.50 12 0.51 26 0.50 41 0.49 13 0.53 27 0.43 42 0.55 14 0.59 29 0.46 43 0.54 15 0.60 30 0.43 44 0.53 16 0.50 31 0.60 45 0.52 17 0.60 32 0.47 46 0.51 Geriye kalan 39 maddenin madde-tplam krelasynları Tabl 3 te verilmiştir. Görüldüğü gibi madde-tplam krelasynları (ayırt edicilik indeksleri) 0.41-0.77 arasında değişmektedir. Bu 39 madde üzerinde gerçekleştirilen faktör analizi snucunda, ölçekteki değişimin %55.5 ini açıklayan altı faktör belirlenmiş ve hiçbir binişik (birden fazla faktörde benzer yük değerine sahip lan) madde tespit edilmemiştir. Tplam ölçek (39 madde için) Crnbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0.95 larak bulunmuştur. 180

Tabl 4: Ölçeğin Temel Bileşenler Matrisi (Öz değerler 1 in üzerinde) M a d d e N Bileşenler 1 2 3 4 5 6 39.73 42.69 46.68 44.68 45.68 36.64 40.63 32.62 38.61 41.59 29.59 27.53 30.52 26.51 24.40 34.78 31.73 33.72 43.69 35.62 20.60 21.77 22.76 8.69 23.62 4.57 14.67 15.63 13.61 12.60 16.52 18.47 5.60 3.60 7.56 6.49 2.79 19.79 17.55 181

SONUÇ Bu çalışmada, eğitim fakültelerinde zrunlu larak verilen Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı dersi bağlamında, öğretmenlerin, uygulamaya dayalı öğretim teknljileri ve materyal tasarımı becerilerini ölçmeyi amaçlayan standart bir anket geliştirilmiştir. Veriler bu ölçeğin güvenilir ve geçerli bir ölçek lduğunu göstermektedir. Binişik lan 7 madde çıkartılarak elde edilen 39 maddelik ve 6 byutlu ölçeğin, aynı byut altında tplanan maddeleri incelenerek, her bir byuta bir isim verilmiştir. Bu isimler şu şekildedir: Birinci byut Dersin Genel Analizi, Planlaması, Tasarımı ve Değerlendirmesini Yapabilmek ve Ders Anlatabilmek, ikinci byut Uzaktan Eğitim, Zeki Öğretim Sistemleri ve Çklu Ortam Kullanabilmek, üçüncü byut Derste İnternet ve Yazılı Materyal Üretmek İçin Bilgisayar Kullanabilmek, dördüncü byut Çeşitli Araç Gereçleri Kullanabilmek, beşinci byut Prgramlı ve İki Byutlu Basılı Öğretim Materyali Hazırlayabilmek ve altıncı byut Tepegöz ve Slayt Prjektörü Kullanabilmek (Bakınız Ek 1). Veri çıkartılmamış haliyle değerlendirilen 46-maddelik ölçekteki maddelerin, tplam ölçek puanı ile krelasynu (ayırt edicilik indeksleri) eşik değer kabul edilen 0.3 ten büyüktür. Bu snuç, her bir maddenin ölçeğin tümü ile ilişkili lduğunu, dlayısı ile 46 maddenin birbirleri ile tutarlılık sergilediğini göstermektedir. Herhangi bir faktör analizi yapmaksızın, yani ölçeği alt byutlara ayırmaksızın, ölçeğin tamamı, öğretmenlerin uygulamaya dayalı öğretim teknljileri ve materyal tasarımı becerilerini belirlemek için kullanılabilir. Binişik lan maddeler irdelendiğinde, bu maddelerin öğretmenlerin sahip lmaları gereken önemli becerileri içerdiği görülmektedir, mesela çevre kşulları ve mevcut lanaklar kullanılarak, özgün ve eknmik açıdan uygun, basit öğrenme materyalleri hazırlayabilmek, amaçlarına uygun larak eğitim yazılımlarını derste kullanabilmek, öğretim materyallerini amacına uygunluğu açısından değerlendirebilmek ve derste materyal ve araç-gereç kullanmak için plan yapabilmek gibi. Dlayısı ile ölçeğin bir bütün larak, alt byutsuz, genel uygulamaya dayalı öğretim teknljileri ve materyal tasarımı becerilerini ölçmek için kullanılmasının daha uygun lacağı düşünülmektedir İlk ölçekte yer alan tplan 46 maddeyi kullanarak, alt faktörlere bakmaksızın, genel uygulamaya dayalı öğretim teknljileri ve materyal tasarımı yeterliliklerini ölçmek isteyenler için, ölçekten çıkartılmış 7 binişik madde Ek-2 de verilmiştir. 182

KAYNAKLAR Albee, J. J. (2003). A Study f Pre-Service Elementary Teachers Technlgy Skills Preparedness and Examples f Hw It Can Be Increased. Jurnal f Technlgy and Teacher Educatin, 11(1), 53-71. Büyüköztürk, Ş. (2005). Ssyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ku, H.Y., Hpper, L. A., & Ige, A. (2001). Perceptins f Teachers Technlgy Cmpetency Skills in Arizna. Prceedings f Sciety fr Infrmatin Technlgy and Teacher Educatin Internatinal Cnference 2001, Issue 1, pp. 1691-1696. Mre, J., Knuth, R., Brse, J., & Mitchell, M. (1999). Teacher Technlgy Cmpetencies: Early Indicatrs and Benchmarks. (ERIC Dcument Reprductin Service N. ED 432 222). Özgüven, E. (1999). Psikljik Testler. Ankara: PDREM Yayınları. Reiser, R. A., & Dempsey, J. V. (2000). Trends and Issues in Instructinal Design and Technlgy. Merill Prentice Hall: Clumbus, OH. Scheffler, F. L., & Jgan, J. P. (1999). Cmputer Technlgy in Schls: What Teachers Shuld Knw and Be Able t D. Jurnal f Research n Cmputing in Educatin, 31(3), 305-326. Tavşancıl, E.(2002). Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile Veri Analizi. Ankara: Nbel Yayınları. Tezbaşaran, A. A.(1997). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Ankara: Türk Psiklglar Derneği Yayınları. Tsa, C. C. (1998). The Needs Assessment f Central Ohi Secndary Vcatinal Teachers Educatinal Technlgy Cmpetency. Unpublished Dctral Dissertatin, Ohi State University, Clumbus. Whitaker, S., & Hfer, M. (2002). A New Mdel fr Pre-Service Educatinal Technlgy Classes. Prceedings f Sciety fr Infrmatin Technlgy and Teacher Educatin Internatinal Cnference 2002, pp. 455-458 183

1 2 3 4 Ek-1: Uygulamaya Dayalı Öğretim Teknljileri ve Materyal Tasarımı Becerileri Ölçeği Faktör 1: Dersin Genel Analizi, Planlaması, Tasarımı ve Değerlendirmesini Yapabilmek ve Ders Anlatabilmek 1. Bir eğitim yazılımını, içinde kullanıldığı dersin amaçlarına (yani kazanımlarına veya hedeflerine) uygunluğu açısından değerlendirebilmek. 2. Öğretim materyallerini ve araç-gereçlerini tasarım ilkelerine uygunluğu açısından değerlendirebilmek. 3. Bir öğretim materyalinin nasıl değerlendirileceği ile ilgili plan yapabilmek. 4. Öğretimin temel aşamalarını (giriş etkinlikleri, içerik sunusu, alıştırma, geribildirim, değerlendirme) planlayabilmek 5. Ders ile ilgili planlar (ünitelendirilmiş yıllık plan, günlük plan vb.) yapabilmek. 6. Öğretilecek ders için amaç analizi yapabilmek. 7. Öğreteceğiniz bir derste, kullanım amaçlarına uygun öğretim materyalleri/araç-gereçleri seçebilmek. 8. Öğretim tasarımında, sistem yaklaşımı sürecini (analiz tasarım geliştirme değerlendirme) kullanarak ders tasarlayabilmek. 9. Amaç, hedef, davranış analizi yapılmış bir derste, öğretilecek knuları mdüllere/parçalara ayırabilmek. 10. Derste kullanılacak herhangi bir öğretim materyalinin işlevselliği, pratikliği vb. byutlarını değerlendirmek için uygun bir değerlendirme frmu geliştirebilmek veya halihazırda var lanlar arasından bir tane seçebilmek. 11. Eğitim verilen veya ders anlatılan rtamda (sınıf, lab vb.), eğitimin veya dersin amacına uygun larak fiziksel düzenlemeler yapabilmek. 12. Öğretim tasarımı sürecinde, ürün ve süreç değerlendirmesi kullanarak, tasarlanan dersin eksiklerini ve öğretim tasarımının aksayan yönlerini saptayabilmek. 13. Öğrencinin dersteki perfrmansını değerlendirmek için uygun ölçme-değerlendirme araçları geliştirebilmek. 14. Uygun veri tplama araçları kullanarak, dersi daha iyi işleyebilmek amacı ile öğrenciler hakkında (öğrenme stilleri, hazır bulunuşluk düzeyleri, derse karşı tutumları vb.) bilgi tplayabilmek. 15. Öğretilecek becerinin/knunun amacına uygun ders anlatma tekniklerini kullanarak ders anlatabilmek. Faktör 2: Uzaktan Eğitim, Zeki Öğretim Sistemleri ve Çklu Ortam Kullanabilmek 16. Amaçlarına uygun larak zeki öğretim sistemlerini derste kullanabilmek (zeki öğretim sistemleri, neyi öğreteceğini, kime öğreteceğini ve nasıl öğreteceğini bilen, yapay zeka tekniklerinden yararlanarak tasarlanmış bilgisayar prgramlarıdır). 17. Internet üzerinden yapılabilecek bir uzaktan eğitimi planlayabilmek. 18. İnternet dışındaki rtamları/yöntemleri kullanarak uzaktan eğitim yapabilmek. 19. Internet üzerinden uzaktan eğitim verebilmek. 20. İstenen bir öğretim materyalini bilgisayarda geliştirmek için uygun bir bilgisayar prgramı seçebilmek. 21. Herhangi bir bilgisayar teknljisini veya prgramını kullanarak eğitim amaçlı çklu rtam (multimedya) yazılımları luşturabilmek. Faktör 3: Derste İnternet ve Yazılı Materyal Üretmek İçin Bilgisayar Kullanabilmek 22. Bilgisayar yazılımlarını kullanarak (yazı prgramları, tabllama prgramları, grafik prgramları vb.) yazılı materyaller hazırlayabilmek. 23. Internet te arama mtrlarını (ggle, yah, altavista gibi) kullanabilmek. 24. Amaçlarına uygun larak bilgisayarı derste kullanabilmek. 25. Amaçlarına uygun larak interneti derste kullanabilmek. 26. Amaçlarına uygun larak iletişim teknljilerini derste kullanabilmek. Faktör 4: Çeşitli Araç Gereçleri Kullanabilmek 27. Amaçlarına uygun larak gerçek eşya ve mdelleri derste kullanabilmek. 28. Amaçlarına uygun larak gösteri tahtalarını derste kullanabilmek. 29. Amaçlarına uygun larak grafik materyallerini derste kullanabilmek. 30. Amaçlarına uygun larak kavram, zihin ve bilgi haritalarını derste kullanabilmek. 31. Amaçlarına uygun larak pster, çalışma yaprağı ve bulmaca gibi görsel araçları derste kullanabilmek. 32. Amaçlarına uygun larak televizyn/videyu derste kullanabilmek. Faktör 5: Prgramlı ve İki Byutlu Basılı Öğretim Materyali Hazırlayabilmek 33. Kavram, zihin ve bilgi haritaları hazırlayabilmek. 34. Pster, çalışma yaprağı ve bulmaca gibi iki byutlu görsel materyaller hazırlayabilmek. 35. Prgramlı öğretim materyali hazırlayabilmek. (Prgramlı öğretim bilginin küçük ve anlamlı parçalara ayrılarak belirli bir sıraya göre düzenlenip, öğrencilere sunulan bireysel, kendi kendine öğrenme yöntemidir) 36. Öğretim materyallerini, öğretim materyali tasarım ilkelerinden (ran, renk, bütünlük, yazı, frm) yararlanarak hazırlayabilmek. Faktör 6: Tepegöz ve Slayt Prjektörü Kullanabilmek 37. Tepegöz saydamları hazırlayabilmek. 38. Amaçlarına uygun larak slayt prjektörünü derste kullanabilmek. 39. Amaçlarına uygun larak tepegözü derste kullanabilmek. 184

Ek-2: Ölçekten çıkartılan 7 tane binişik madde İlk Ölçekten Çıkartılan Binişik Maddeler 1. Çevre kşulları ve mevcut lanaklar kullanılarak, özgün ve eknmik açıdan uygun, basit öğrenme materyalleri hazırlayabilmek. 2. Davranışçı, yapısalcı (yapılandırıcı) veya bilişsel öğrenme kuramlarının öngördüğü eğitim-öğretim uygulamalarını derste kullanabilmek. 3. Amaçlarına uygun larak döner levhaları derste kullanabilmek (Döner levhalar üç ayaklı pan şeklinde sert bir zemin üzerine turtulan, gazete sayfası veya daha büyük byuttaki yapraklardan luşun büyük bir nt defteri gibidir. Ders anlatılırken, nrmal kara tahta gibi kullanılır.) 4. Amaçlarına uygun larak eğitim yazılımlarını derste kullanabilmek. 5. Öğretim materyallerini amacına uygunluğu açısından değerlendirebilmek. 6. Derste materyal ve araç-gereç kullanmak için plan yapabilmek. 7. Eğitim yazılımı geliştirme aşamalarını kullanarak bir eğitim yazılımını planlayabilmek (Burada eğitim yazılımının bilgisayarda üretilmesinden bahsedilmiyr, sadece kağıt üzerinde planlamasından bahsediliyr). 1 2 3 4 185