TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008
T.C. Baþbakanlýk Hazine Müsteþarlýðý Ýnönü Bulvarý No: 36 06510 Emek / ANKARA Tel: +90 312 204 60 00 www.hazine.gov.tr
TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008
ÝÇÝNDEKÝLER Bölüm 1 ÝÇÝNDEKÝLER ÖNSÖZ GÝRÝÞ YÖNETÝCÝ ÖZETÝ YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ DÖRDÜNCÜ TOPLANTISI TAVSÝYE KARARLARI 03 07 08 10 1. Döviz Piyasasýnýn Etkin Ýþleyiþinin Saðlanmasý ve Enflasyonun Düþürülmesi 2. Kamu Harcamalarýnýn Yeniden Yapýlandýrýlmasýnda ve Mali Konsolidasyonda Saðlanan Ýlerlemelerin Sürdürülmesi 3. Ýþgücü Piyasasý ile Eðitim Ýliþkisinin Güçlendirilmesi ve Özel Ýtina Gösterilmesi Gereken Gruplarýn Ýþgücüne Katýlýmýnýn Desteklenmesi 4. Ýþgücü Maliyetlerinin Azaltýlmasý ve Ýþgücü Piyasasýnýn Esnekliðinin Artýrýlmasý 5. Sosyal Güvenlik Reformu 6. Araþtýrma-Geliþtirme ve Yenilikçilik Faaliyetlerinin Yaygýnlaþtýrýlmasý 7. Fikri Mülkiyet Haklarý Mevzuatýnda Geliþme Saðlanmasý 8. Ekonomide Kayýt Dýþýlýðýn Azaltýlmasý, Vergi Reformu ve Kurumsal Yönetimin Güçlendirilmesi 9. Arazi Planlamasý ve Yönetimi Konusundaki Çalýþmalarýn Güçlendirilmesi 10. Ýdari Engelleri Azaltmaya Yönelik Gözden Geçirme ve Mekanizmalarýn Oluþturulmasý 11. Ulaþým ve Enerji Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi Ulaþým Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi Enerji Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi, Sektörün Serbestleþtirilmesi, Yeniden Yapýlandýrýlmasý ve Enerji Etkinliðinin Artýrýlmasý Bilgi ve Ýletiþim Teknolojileri Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi 12. Ülkenin Uluslararasý Ýmajýnýn Geliþtirilmesi Bölüm 2 TÜRKÝYE'DE YATIRIM ORTAMINI ETKÝLEYEN DÝÐER GELÝÞMELER 18 22 26 30 31 32 40 45 51 53 54 54 57 60 62 1. Eðitim ve Öðretime Daha Fazla Yatýrým Yapýlmasý 2. Rekabetçi Pazar Ortamýný Geliþtirmek için Özelleþtirmeye ve Deregülasyona Devam Edilmesi 3. Yargý Sürecinin Etkinliðinin Artýrýlmasý 4. Mali Piyasalarýn Derinliðinin Artýrýlmasý 5. Standartlarýn ve Düzenlemelerin Avrupa Birliði ile Uyumlaþtýrýlmasý 6. KOBÝ'lerin Güçlendirilmesi 7. Yatýrýmlarýn Önündeki Ýdari Engellerin Azaltýlmasý, Lisanslama Süreçlerinin, Araþtýrma-Geliþtirme Projelerinin Onaylanmasý Ýþlemlerinin ve Ýthalattaki Kýsýtlamalarýn Ele Alýnmasý Lisanslama Süreçleri Araþtýrma-Geliþtirme Projelerinin Onaylanmasý Ýþlemleri Gümrüklerin, Özellikle Ýthalat ve Lisanslama Süreçlerinin Etkinliðinin Artýrýlmasý 65 67 70 73 75 77 80 80 81 81
4 TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008 TABLOLAR Tablo 1 : TCMB Döviz Alım Tutarları (Milyon ABD Doları) 19 Tablo 2 : Örtük Enflasyon Hedeflemesi Döneminde (2002-2005) Enflasyon Hedefleri ve Gerçekleşmeleri (%) 20 Tablo 3 : Açık Enflasyon Hedeflemesi Döneminde (2006-2008) Enflasyon Hedefleri ve Gerçekleşme Oranları (%) 20 Tablo 4 : 2007 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri 22 Tablo 5 : 2008 Yılı Bütçe Hedefleri 23 Tablo 6 : 2007 Yılı Brüt ve Net Borç Stoku Verileri 24 Tablo 7 : Kamu Yatırımlarında Mevcut Durum 24 Tablo 8 : Ülkeler Bazında Ar-Ge Harcamaları (Milyar ABD Doları-SAGP) 33 Tablo 9 : Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları 33 Tablo 10 : TÜBİTAK TARAL Ödenek Kullanımı 35 Tablo 11 : 6. ve 7. ÇP de Yapılan Başvurular ve Fonlanan Türk Ortak Sayısı 36 Tablo 12 : TEYDEB Destek Faaliyetleri 37 Tablo 13 : TTGV Tarafından Sağlanan Destekler 39 Tablo 14 : TEKMER Sayısı 39 Tablo 15 : Piyasaya Girişi Önlenen Korsan Ürünler 40 Tablo 16 : Türkiye ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması Bulunan Ülkeler 48 Tablo 17 : Organize Sanayi Bölgelerinin Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı 52 Tablo 18 : TGB lerin İllere Göre Dağılımı 52 Tablo 19 : YİD Modeli ile Finanse Edilmesi Planlanan Otoyollar 55 Tablo 20 : Bilgi ve Iletişim Teknolojileri Altyapısına İlişkin Göstergeler 61 Tablo 21 : Türkiye Yatırım Fırsatları TV Spotları Dağılımı 63 Tablo 22 : Eğitim Kademeleri İtibarıyla Öğrenci Sayıları ve Okullaşma Oranları 65 Tablo 23 : Toplam Eğitim Bütçesi 66 Tablo 24 : 2007 yılı Özelleştirme Uygulamaları 68 Tablo 25 : 2003 Yılından İtibaren Açılışı Yapılan Adalet Sarayları 71 Tablo 26 : Avrupa Standartlarına Uyum Oranı 75 Tablo 27 : KOBİ lere KOSGEB Tarafından Sağlanan Destekler 77 Tablo 28 : KOBİ İstihdam Kredi Destekleri 78 Tablo 29 : KOBİ İhracat Destek Kredisi 78 Tablo 30 : Elektronik Ortamda Tescil Edilen Beyannameler 81 GRAFİKLER Grafik 1 : Gayri Safi Yurtiçi Harcama ve Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcamasının Yıllara Göre Miktarları 32 Grafik 2 : Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge İnsan Kaynağı 33 Grafik 3 : Ar-Ge Harcamaları ve Kamu Destekleri 35 Grafik 4 : DTM - TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destekleri 38 Grafik 5 : TÜBİTAK a İletilen Teşvik Başvuruları ve Karşılanma Oranları 41 Grafik 6 : Patent Başvuru ve Tescil Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı 41 Grafik 7 : Faydalı Model Başvuru ve Tescil Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı 42 Grafik 8 : Türkiye nin Gerçekleştirdiği Uluslararası Patent Başvurularında Yaşanan Değişim 42 Grafik 9 : Karayolları Genel Müdürlüğü Bölünmüş Yol Ağı Uzunlukları 54 Grafik 10 : 2003-2007 Yılları İç Hat-Dış Hat Yolcu Grafiği 56 Grafik 11 : Özelleştirme Uygulamaları 67
5 KISALTMALAR AB AİS Ar-Ge BİLGE BTYK CEN CENELEC ÇP ÇSGB DHMİ DPT DTM EVD GAP GSMH GSYH IPA İMKB İŞGEM İŞKUR KADİM KDV KGF KOBİ KOSGEB LNG MEB MEGEP NABUCCO OECD OSB ÖİB ÖTV ÖYK ÖYP PCT San-Tez Avrupa Birliği Avrupa İstihdam Stratejisi Araştırma Geliştirme Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Avrupa Standardizasyon Teşkilatı Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi Çerçeve Programı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Devlet Hava Meydanları İşletmesi Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Dış Ticaret Müsteşarlığı Elektronik Veri Değişimi Güneydoğu Anadolu Projesi Gayri Safi Milli Hasıla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla AB Katılım Öncesi Mali Yardımı İstanbul Menkul Kıymetler Borsası İş Geliştirme Merkezleri Türkiye İş Kurumu Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Katma Değer Vergisi Kredi Garanti Fonu A.Ş. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Doğal Gaz Sıvılaştırma Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi Türkiye-Bulgaristan-Romanya- Macaristan-Avusturya Doğal Gaz Boru Hattı Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Organize Sanayi Bölgesi Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Özel Tüketim Vergisi Özelleştirme Yüksek Kurulu Öğretim Üyesi Yetiştirme Programları Patent İşbirliği Anlaşması Sanayi Tezleri Programı SGK SMART SPK SSK TAKBİS TARAL TBMM TCDD TCMB TEKMER TEYDEB TEPAV TGB TKAD TLT TMSK TPE TSE TTGV TÜRKAK TÜBİTAK TÜFE TÜİK TYDTA UYAP VEDOP VERİA VOB WIPO YDK YDO YİD YOİKK YÖK Sosyal Güvenlik Kurumu Türkiye Hava Trafik Yönetimi Kaynaklarının Sistematik Modernizasyonu Sermaye Piyasası Kurulu Sosyal Sigortalar Kurumu Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi Projesi Teknoloji Araştırma Alanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Teknoloji Geliştirme Merkezi Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Teknoloji Geliştirme Bölgesi Türkiye de Kalite Altyapısının Desteklenmesi Marka Kanunu Anlaşması Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Türkiye Patent Enstitüsü Türk Standartları Enstitüsü Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Türk Akreditasyon Kurumu Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Tüketici Fiyat Endeksi Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Ulusal Yargı Ağı Projesi Vergi Daireleri Otomasyon Projesi Veri Yönetimi ve Veri Ambarları Projesi Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı Yatırım Danışma Konseyi Yatırım Destek Ofisleri Yap-İşlet-Devret Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Yüksek Öğretim Kurulu
7 önsöz 2004 yýlýndan bu yana her yýl düzenli olarak biraraya gelen Yatýrým Danýþma Konseyi'nin tavsiye kararlarý doðrultusunda yatýrýmcýlar açýsýndan cazip bir yatýrým ortamý oluþturulmasýna yönelik geliþmeleri kapsamlý bir þekilde derleyen "Türkiye Yatýrým Danýþma Konseyi Ýlerleme Raporu"nun dördüncü sayýsýný sunmaktan gurur duyuyorum. 2007 yýlýnda gerçekleþtirilen Dördüncü Yatýrým Danýþma Konseyi Toplantýsýnda, Konsey üyeleri, yatýrýmlarý ve büyümeyi sürdürülebilir kýlan yapýsal reformlarýn gerçekleþtirilmesinde saðlanan baþarýdan övgüyle bahsetmiþ ve yatýrým ortamýnýn iyileþtirilmesinin ön koþulu olarak makroekonomik istikrarýn tesisi ve rekabet gücünü artýrýcý tedbirlerin önemini bir kez daha vurgulamýþtýr. Makroekonomik istikrarýn tesisi ve bu istikrarýn kalýcý hale getirilmesini hedefleyen Hükümet politikalarýmýzda, mali disiplinin saðlanmasý, sýký para politikasý ve Avrupa Birliðine uyum süreci amacýyla yapýsal reformlarýn hayata geçirilmesi öncelikli alanlar olmaya devam etmektedir. Son altý yýllýk dönemde yýllýk ortalama yüzde 6,8 oranýnda gerçekleþen büyüme oraný, 277 milyar ABD Dolarýna ulaþan dýþ ticaret hacmi ve 2005-2007 yýllarý arasýnda 50 milyar ABD Dolarýnýn üzerinde gerçekleþen uluslararasý doðrudan yatýrým giriþleri ile Türkiye ekonomisi, göstermiþ olduðu istikrarlý performansýnýn bir sonucu olarak gerek ulusal gerek uluslararasý yatýrýmcýlar açýsýndan bir cazibe merkezi olma konumunu hýzla güçlendirmektedir. Saðlanan makroekonomik kazanýmlarýn, kalýcý ve sürdürülebilir hale getirilebilmesi için mikro reformlarýn hayata geçirilmesi konusundaki kararlýlýðýmýz, bu doðrultuda Hükümet Programý ve Eylem Planlarýnda yer alan hedeflerimizle somutluk kazanmaktadýr. Konsey tavsiye kararlarýyla da örtüþen yapýsal reform hedeflerimiz arasýnda sosyal güvenlik reformu, kayýt dýþýlýðýn azaltýlmasý, araþtýrma-geliþtirme ve yenilikçiliðin teþvik edilmesi, iþgücü piyasasýnýn esnekliðinin artýrýlmasý, enerji ve ulaþtýrma altyapýlarýnýn güçlendirilmesi ve tüm bunlarla birlikte saðlanacak cazip bir yatýrým ortamý gibi Türkiye ekonomisinin rekabet gücünü artýrýcý düzenlemeler yer almaktadýr. Kamu ve özel sektör kuruluþlarýnýn biraraya geldiði etkin bir iþbirliði platformu olan Yatýrým Ortamýný Ýyileþtirme Koordinasyon Kurulu (YOÝKK) gündemine alýnarak takip edilen Konsey tavsiye kararlarýyla ilgili olarak 2007 yýlýnda yapýlan son toplantýdan bu yana saðlanan geliþmelerin yer aldýðý bu raporu, Konsey üyeleri ve kamuoyuyla paylaþmaktan büyük mutluluk duyuyorum. 18 Haziran 2008 tarihinde beþincisini gerçekleþtireceðimiz Yatýrým Danýþma Konseyi Toplantýsýnýn, üyelerimizin biraraya gelerek, Türkiye'nin rekabet gücünün artýrýlmasý amacýyla yürütülen çalýþmalara yön verecek deðerli deneyimlerini paylaþacaklarý ve fikirlerini dile getirecekleri verimli bir çalýþma ortamý oluþturacaðýna inanýyorum. Mehmet ÞÝMÞEK Devlet Bakaný
8 TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008 giriþ Baþbakan Sn. Recep Tayyip Erdoðan baþkanlýðýnda 11 Haziran 2007 tarihinde Ýstanbul'da gerçekleþtirilen Türkiye Yatýrým Danýþma Konseyi'nin dördüncü toplantýsýnda, 21 çokuluslu þirketin üst düzey yöneticileri, IMF ve Dünya Bankasýnýn üst düzey temsilcileri ile Türk özel sektörünü temsil eden dört sivil toplum kuruluþunun baþkanlarý, ekonomi yönetiminde görev alan kabine üyeleri ve ilgili bürokratlarla biraraya gelerek bir yýl önce gerçekleþtirilen Yatýrým Danýþma Konseyi toplantýsýndan bu yana yatýrým ortamýnda kaydedilen geliþmeleri deðerlendirmiþlerdir. Toplantýda Konsey üyeleri, Türkiye'de yatýrým ortamýnýn cazibesinin güçlendirilmesi hedefine yönelik olarak Konseyin önceki toplantýlarýnda gündeme getirilen konularýn kapsamlý bir þekilde ele alýndýðýný görmekten duyduklarý memnuniyeti dile getirmiþlerdir. Yatýrým Ortamýný Ýyileþtirme Koordinasyon Kurulu (YOÝKK) platformunda kamu-özel sektör iþbirliði çerçevesinde yatýrým ortamýnýn iyileþtirilmesine yönelik yürütülen çalýþmalar arasýnda, araþtýrma-geliþtirme faaliyetlerinin desteklenmesi ve yenilikçiliðe elveriþli koþullarýn saðlanmasýna öncelik verilmesi; fikri mülkiyet haklarýnýn korunmasý ve patent baþvuru sürecinde saðlanan iyileþtirmeler; Kurumlar Vergisi oranýnýn %30'dan %20'ye düþürülmesi ile kayýt dýþýlýðýn azaltýlmasýnda saðlanan geliþmeler Konsey üyelerinin vurguladýðý baþarýlar arasýnda yer almýþtýr. Konsey üyeleri, güçlü makroekonomik politikalar ve yapýsal reformlarla desteklenmesi gereken öncelikli konulara iliþkin tavsiye kararlarýný ise on üç baþlýk altýnda toplamýþlardýr: Dalgalý kur politikasýnýn devamýyla döviz piyasasýnýn etkin iþleyiþi saðlanýrken, enflasyon hedeflemesi rejiminin kararlýlýkla uygulanmasý sonucunda enflasyonun düþürülmesi, Baþta altyapý olmak üzere öncelikli kamu yatýrýmlarýna daha fazla kaynak ayrýlmasý için, harcamalarýn yeniden yapýlandýrýlmasýna yönelik çalýþmalarýn güçlendirilmesi ve borçlarýn GSYH'ye oranýný düþürecek mali konsolidasyonda ilerleme saðlanmasý, Eðitimin her kademesinde özellikle yabancý diller ve diðer konulardaki içeriði güçlendirerek ve þirketlerin mesleki öðretim ile çalýþanlarýna saðladýklarý eðitime katkýlarýný teþvik ederek iþgücünün niteliklerinin özel sektörün ihtiyaçlarýna uygun hale getirilmesi; kadýn ve gençlerin iþgücü piyasalarýna katýlýmýna yönelik fýrsatlarýn desteklenmesi, Hýzlý teknolojik geliþme ve küreselleþmenin getirdiði artan rekabet ortamýnda varlýk gösterebilmek için ücret dýþý kalemlerdeki iþgücü maliyetlerinin azaltýlmasý ve iþgücü piyasasýnýn esnekliðinin artýrýlmasý, Emeklilik ve genel saðlýk sigortasý reform paketinin tekrar gözden geçirilerek hazýrlanmasý, Araþtýrma-geliþtirme faaliyetlerini ürün ve hizmete dönüþtürmek amacýyla; yenilikçilik için doðru bir çerçeve oluþturulmasý ve þirketler, üniversiteler ve araþtýrma merkezleri arasýndaki baðlarýn güçlendirilmesi yoluyla yenilikçiliðe, yeni teknolojilerin benimsenmesine ve þirketlerde kalite standartlarýnýn kullanýlmasýna saðlanan desteðin sürdürülmesi, Fikri Mülkiyet Haklarý mevzuatýnýn, özellikle de veri koruma ve patent iliþkisi konusundaki uygulamalarda geliþme kaydedilmesi, Kayýt dýþýnýn azaltýlmasý ve kurumsal yönetimin güçlendirilmesi: Vergi reformu alanýnda atýlan adýmlarýn uygulamasýnýn güçlendirilmesi ve muhasebe-denetim standartlarý ile uygulamalarýnda geliþmeler saðlayarak þirketlerin mali þeffaflýðýnýn artýrýlarak, kurumlar vergisi oranýndaki yakýn dönemde gerçekleþtirilen indirimi tamamlayýcý tedbirler alınmalýdýr. Bunlarla birlikte, kurumsal yönetimin güçlendirilmesi için daha ileri adýmlar atýlmalýdýr. Sanayi ve hizmet sektörlerindeki yatýrýmlar için ihtiyaç duyulan arsa-arazi teminini saðlamak üzere arazi planlamasý ve yönetimi konusundaki çalýþmalarýn güçlendirilmesi,
Giriþ 9 Ýþ yapma sürecinin tüm aþamalarýnda karþýlaþýlan idari engelleri azaltmak için kendi gözden geçirme ve ölçüm sistemlerine sahip sürekli mekanizmalar oluþturulmasý. Bu mekanizmalarýn geliþtirilmesi ve uygulanmasý YOÝKK'in temel görevlerinden biri olmalýdýr. Türkiye'yi ulaþtýrma ve enerji koridorlarý açýsýndan stratejik bir merkeze dönüþtürmek amacýyla enerji sektörünün serbestleþtirilmesi, yeniden yapýlandýrýlmasý ve enerji etkinliðinin artýrýlmasý ile lojistik ve bilgi teknolojileri altyapýsýnýn geliþtirilmesi, Açýk ve öngörülebilir bir yasal çerçevede, özel sektörün de katýlýmýný saðlayarak ulaþým ve enerji gibi alanlarda altyapýnýn geliþtirilmesi yolundaki çabalarýn artýrýlmasý, Ülkenin Avrupa'daki ve dünyadaki imajýný geliþtirmek ve deðiþen ülke gerçeklerinin kamuoyunca doðru algýlanmasýný saðlamak amacýyla Türkiye için uzun dönemli bir stratejik iletiþim programý benimsenmesi ve uygulanmasý. Baþbakan Sayýn Recep Tayyip Erdoðan baþkanlýðýnda 2004 yýlýndan bu yana her yýl düzenli olarak gerçekleþtirilen Yatýrým Danýþma Konseyi'nin son dört toplantýsýndan sonra kamuoyuna açýklanan tavsiye kararlarýnýn içerdiði tüm öneriler, on dokuz baþlýk altýnda gruplandýrýlabilmektedir. Her yýl Konsey üyeleri tarafýndan gündeme getirilen sözkonusu tavsiye kararlarý, YOÝKK tarafýndan çalýþma programýna dahil edilmiþ ve yatýrým ortamý ile ilgili görev ve sorumluluðu bulunan kurum ve kuruluþlar tarafýndan yürütülen yasal ve idari çalýþmalarda dikkate alýnmýþtýr. Yatýrým süreçlerini rasyonelleþtirmeyi hedefleyen ve yatýrým ortamý ile ilgili olarak etkin bir kamu-özel sektör iþbirliði platformu teþkil eden YOÝKK bünyesindeki Teknik Komite çalýþmalarýnýn takip ve koordinasyonunun saðlanmasý amacýyla 2005 yýlýnda YOÝKK Yönlendirme Komitesi oluþturulmuþtur. Yönlendirme Komitesi, Teknik Komiteler tarafýndan yürütülen çalýþmalarý, Yatýrým Danýþma Konseyi tavsiye kararlarýnýn yanýsýra uluslararasý yatýrým yeri endekslerini de dikkate alan bir yaklaþýmla ele almaktadýr. Bu anlayýþla hazýrlanan ve 22 Nisan 2008 tarihinde kamuoyuna duyurulan 2008 yýlý YOÝKK Teknik Komite Eylem Planlarý, yatýrým ortamý ile ilgili görev ve sorumluluðu bulunan kurum ve kuruluþlarýn yürütmekte olduðu reform çalýþmalarýný takvime baðlayarak, Teknik Komitelerin ölçülebilir hedeflere ulaþmasýný saðlamaktadýr. Uluslararasý yatýrým yeri endekslerinin YOÝKK Teknik Komiteleri tarafýndan yürütülen çalýþmalarda öncelikli olarak dikkate alýnmasý sonucunda, Türkiye'nin söz konusu endekslerdeki konumunda önemli ilerlemeler kaydedilmiþtir. Yatýrým yeri endeksleri arasýnda prestijli bir yere sahip olan ve Dünya Bankasý tarafýndan yayýmlanan Ýþ Ortamý Raporu 2008'de (Doing Business 2008) Türkiye, bir önceki yýla kýyasla 34 basamaklýk bir yükseliþle "Ýþ Yapma Kolaylýðý Endeksi"nde 57. sýraya yerleþmiþtir. 178 ülkedeki iþ yapma süreçlerini süre ve maliyet kriterlerini dikkate alarak kýyaslamalý olarak deðerlendiren Dünya Bankasý 2008 Ýþ Ortamý Raporu'nda Türkiye'nin özellikle istihdam, vergi ödeme, dýþ ticaret, sözleþmenin icrasý ve þirket tasfiyesi konularýnda kaydettiði ilerlemeye dikkat çekilmiþtir. Yatýrým Danýþma Konseyi üyelerinin önerileri doðrultusunda yatýrým ortamý ile ilgili görev ve sorumluluðu olan kurum ve kuruluþlardan derlenen bilgilerle oluþturulan Yatýrým Danýþma Konseyi Ýlerleme Raporu'nun ilk bölümünde, dördüncü Konsey Toplantýsýnýn sonuç bildirisinde gündeme getirilen tavsiye kararlarýna iliþkin geliþmelere yer verilmiþtir. Raporun ikinci bölümünde ise, Konsey'in önceki toplantýlarýnda gündeme gelen önerilerle ilgili olarak saðlanan ilerlemeler Konsey üyelerinin ve kamuoyunun bilgisine sunulmuþtur.
10 TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008 yönetici özeti 2007 yýlýnda gerçekleþtirilen Yatýrým Danýþma Konseyi toplantýsýnda Konsey üyeleri tarafýndan gündeme getirilen önerilere iliþkin saðlanan geliþmeler, tavsiye kararlarýnýn uygulanmasýndan sorumlu kurum ve kuruluþlardan derlenen bilgiler doðrultusunda raporun ilk bölümünde sunulmuþtur. Ýkinci bölümde ise, Konseyin diðer toplantýlarýnda gündeme gelen konulara yer veriliyor olmasý Türkiye'nin yatýrým ortamýný etkileyen konularýn sürekli bir þekilde takip edilmekte olduðunun en somut göstergesi konumundadýr. I. YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ DÖRDÜNCÜ TOPLANTISI TAVSÝYE KARARLARI Döviz Piyasasýnýn Etkin Ýþleyiþinin Saðlanmasý ve Enflasyonun Düþürülmesi Türkiye ekonomisi açýsýndan önemli açýlýmlar saðlayan ve enflasyon hedeflemesi rejiminin gereði olan dalgalý döviz kuru rejimi önümüzdeki dönemde de devam ettirilecektir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý 2007 yýlýnda da yýllýk döviz alým ihale programlarýný açýklamaya devam etmiþtir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý tarafýndan, 2007 yýlýnda gerçekleþtirilen yýllýk döviz alým tutarý 9,9 milyar ABD Dolarý olmuþtur. Açýk enflasyon hedeflemesi rejimi 2007 yýlýnda da sürdürülmüþ olup, bu rejimin uygulanmasýna ekonomideki fiyat artýþlarý ihmal edilebilir seviyelere kalýcý olarak inene kadar devam edilecektir. 2007 ve 2008 yýllarý için kamuoyuna duyurulan enflasyon hedefleri oraný %4 olmuþtur. Hizmet fiyatlarýndaki katýlýðýn 2007 yýlýnda yumuþamaya baþlamýþ olmasýnýn, 2008 yýlý ve izleyen yýllardaki enflasyon oranlarýný olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir. Gerekçeli Para Politikasý Kurulu kararlarý enflasyon hedeflemesi rejiminin þeffaflýðýný saðlamak amacýyla, 2007 yýlýndan itibaren Türkçe ve Ýngilizce olarak yayýmlanmaktadýr. Enflasyon raporlarýnda daha önce gelecek 1,5 yýl için açýklanan enflasyon tahminleri, 2007 yýlýndan itibaren 2 yýl için verilmeye baþlanmýþtýr. Kamu Harcamalarýnýn Yeniden Yapýlandýrýlmasýnda ve Mali Konsolidasyonda Saðlanan Ýlerlemelerin Sürdürülmesi 2007 yýlý bütçesi, hedefleri ve uygulama sonuçlarý bakýmýndan mali disipline uyulan bir bütçe olarak kabul edilmektedir. Türkiye, Maastricht Kriterlerinden biri olan bütçe açýklarýnýn GSYH'ye oranýnýn %3'ün altýnda olmasý kriterini 2007 yýlýnda da karþýlamýþtýr. 2007 yýlý, bütçe uygulama sonuçlarý açýsýndan önceki yýllarda olduðu gibi yüksek miktarda faiz dýþý fazla verilen bir yýl olmuþtur. Hazine kamu borç portföyünün, risk analizine dayalý stratejik ölçütler çerçevesinde yönetilmesine önümüzdeki yýllarda da devam edilecektir. 2007 yýlýnda tahsis edilen 17,1 milyar YTL tutarýndaki yatýrým ödeneðinin % 68,8'sine karþýlýk gelen 11,8 milyar YTL tutarýndaki genel ve özel bütçe yatýrýmlarýndan en büyük payý %23,7 ile eðitim sektörü almýþtýr.
Yönetici Özetiii 11 Ýþgücü Piyasasý ile Eðitim Ýliþkisinin Güçlendirilmesi ve Özel Ýtina Gösterilmesi Gereken Gruplarýn Ýþgücüne Katýlýmýnýn Desteklenmesi 2007 yýlýnda mesleki eðitime devam eden öðrenci sayýsýnda, bir önceki yýla nazaran yaklaþýk %5 oranýnda artýþ gerçekleþmiþtir. 2006-2007 öðretim yýlýnda halk eðitim merkezleri tarafýndan açýlan mesleki teknik amaçlý kurslara gerçekleþen katýlýmda da, bir önceki yýla göre yaklaþýk %12 oranýnda artýþ gözlenmiþtir. 15 Mayýs 2008 tarihinde kabul edilen "Ýstihdam Paketi" ile, il düzeyinde faaliyet gösteren Mesleki Eðitim Kurullarý ile Ýstihdam Kurullarýnýn, Türkiye Ýþ Kurumunun bir organý olarak "Ýl Ýstihdam ve Mesleki Eðitim Kurullarý" adý altýnda birleþtirilmesi öngörülmektedir. Eðitim yatýrýmlarýnda devletin yükünü azaltmak ve özel sektörün eðitim alanýndaki yatýrýmlarýný teþvik etmek amacýyla, gerekli mevzuat deðiþiklikleri yapýlarak, özel öðretim kurumu açma koþullarý kolaylaþtýrýlmýþtýr. Türkiye Ýþ Kurumu tarafýndan 2007 yýlý içerisinde, 50 ve daha fazla kiþi istihdam eden iþyerlerini içeren "iþgücü piyasasý analizleri" gerçekleþtirilmiþtir. Ýstihdamýn artýrýlmasý ve iþsizlikle etkin mücadele hedefi çerçevesinde Avrupa Birliði tarafýndan kabul edilen Avrupa Ýstihdam Stratejisine uyum çalýþmalarý Türkiye Ýþ Kurumunun koordinatörlüðünde devam etmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumu'nun etkin biçimde hayata geçirilmesini saðlayacak yasal altyapý, 2007 yýlý içerisinde büyük ölçüde tamamlanmýþtýr. Ýþgücü Maliyetlerinin Azaltýlmasý ve Ýþgücü Piyasasýnýn Esnekliðinin Artýrýlmasý 15 Mayıs 2008 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edilen İstihdam Paketi ile ilgili Kanun, Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Kýsmi süreli çalýþmanýn önündeki engellere ve bu engellerin ortadan kaldýrýlmasýna iliþkin çalýþmalar yapmak üzere, YOÝKK Ýstihdam Teknik Komitesi bünyesinde bir Çalýþma Grubu oluþturulmuþtur. Sosyal Güvenlik Reformu 5510 sayýlý Sosyal Sigortalar ve Genel Saðlýk Sigortasý Kanunu'nda değişiklik öngören 5754 sayılı Kanun, Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Sosyal Yardýmlar ve Primsiz Ödemeler Kanun Tasarýsý Taslaðý üzerindeki çalýþmalar sürdürülmektedir. Sosyal Sigortalar Kurumunun etkin biçimde faaliyete geçmesini amaçlayan ikincil mevzuat büyük ölçüde tamamlanmýþ bulunmaktadýr. Ýlgili diðer düzenlemelerin ise 2008 yýlý sonuna kadar tamamlanarak yürürlüðe girmesi öngörülmektedir. Araþtýrma-Geliþtirme ve Yenilikçilik Faaliyetlerinin Yaygýnlaþtýrýlmasý 2003-2005 yýllarý arasýnda dünyadaki Ar-Ge harcamalarý incelendiðinde en fazla artýþ saðlayan ülkelerin Türkiye ve Çin olduðu görülmektedir. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu tarafýndan belirlenen 2010 yýlý hedefleri arasýnda, Türkiye'deki tam-zaman eþdeðer bilim insaný sayýsýnýn 2010 yýlýna kadar 40.000 kiþiye ulaþtýrýlmasý yer almaktadýr. 2006 yýlý itibarýyla bu hedefe ulaþýlmýþtýr.
12 TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008 Ar-Ge faaliyetlerinin ve yenilikçiliðin yaygýnlaþtýrýlmasýna yönelik olarak önemli destek unsurlarýný kapsayan Araþtýrma ve Geliþtirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkýnda Kanun 2008 yýlý Nisan ayýnda yürürlüðe girmiþtir. Ar-Ge faaliyetlerinin ve yenilikçiliðin desteklenmesi için harcanan kamu fonlarý 2006 yýlýnda 2003 yýlý ile karþýlaþtýrýldýðýnda %124 oranýnda yükselmiþtir. Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý tarafýndan Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programý kapsamýnda saðlanan teknoloji ve yenilik destekleri 2003-2007 yýllarý arasýnda yaklaþýk olarak 5 kat artmýþtýr. Sanayi Tezleri (San-Tez) Programý kapsamýnda; 2007 yýlýnda proje baþvuru sayýsýnda 4 katýn üzerinde artýþ gerçekleþerek toplam 186 adet proje baþvurusu yapýlmýþ olup, 68 proje desteklenmeye uygun bulunmuþtur. Fikri ve Sýnai Mülkiyet Haklarýnýn Korunmasý Türkiye'de, patent baþvuru sayýsýnda 2007 yýlýnda 2006 yýlýna oranla yaklaþýk %20'lik, faydalý model baþvurusunda ise %22'lik bir artýþ gözlemlenmiþtir. Marka baþvurularý Aðustos 2007 tarihinden itibaren, patent ve tasarým baþvurularý ise Mart 2008 tarihinden itibaren elektronik ortamda ve mobil imza kullanýlarak gerçekleþtirilebilmektedir. KOBÝ'lerde yenilikçiliðin desteklenmesini amaçlayan "Hezarfen Projesi" 2007 yýlý sonunda tamamlanmýþ olup, projenin uygulanmasýna 2008 yýlý içerisinde de Ankara Sanayi Odasý Sincan I. Organize Sanayi Bölgesi'nde devam edilecektir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununu gereðince oteller ile meslek birlikleri arasýnda müzik eserlerinin kullaným ücretlerinin belirlenmesi konusunda yaþanan sýkýntýlar 25 Mart 2008 tarihinde imzalanan protokol sayesinde büyük ölçüde giderilmiþtir. Ekonomide Kayýt Dýþýlýðýn Azaltýlmasý, Vergi Reformu ve Kurumsal Yönetimin Güçlendirilmesi 1 Ocak 2007 tarihinde Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Baþkanlýðý faaliyete geçmiþtir. Uluslararasý muhasebe ve denetim standartlarý ile uyum saðlanmasý amacýyla, Türkiye Muhasebe Standartlarý Kanunu Tasarýsý ve Türkiye Denetim Standartlarý Kanunu Tasarýsý hazýrlanmýþtýr. Kayýt dýþý ekonomi ile mücadele çalýþmalarý kapsamýnda Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý tarafýndan; Veri Yönetimi ve Veri Ambarlarý Projesi, Merkezi Risk Analizi Projesi ve Bilgisayar Destekli Denetim Projesi baþlatýlmýþtýr. KDV ile ilgili yapýlan düzenlemeler kapsamýnda; birçok tarýmsal ürün ve hammaddede, çeþitli gýdalarda, fason olarak yapýlan tekstil ve konfeksiyon iþlerinde, turizm sektöründeki konaklama hizmetlerinde vergi yükünü azaltmak amacýyla oran indirimlerine gidilmiþtir. Ýhraç malý taþýyan araçlara motorin tesliminde ÖTV ve KDV istisnasý uygulanacak sýnýr kapýlarýna, Gürbulak sýnýr kapýsý da eklenmiþtir. Gelir Vergisi Kanunu'nun yeniden yazýmý çalýþmalarýnýn 2008 yýlýnda tamamlanmasý planlanmaktadýr. Bugüne kadar Türkiye ile 72 ülke arasýnda Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaþmasý imzalanmýþ olup, bunlardan 68'i yürürlüðe girmiþtir. Kurumsal yönetim uygulamalarýný teþvik etmek amacýyla Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý bünyesinde oluþturulan Kurumsal Yönetim Endeksi, 31 Aðustos 2007 tarihinde 5 þirket ile 48.082,17 baþlangýç deðeriyle hesaplanmaya baþlanmýþtýr.
Yönetici Özetiii 13 Piyasalarýn etkinleþtirilmesi ve mali þeffaflýðýn artýrýlmasý amacýyla baþlatýlan Kamuyu Aydýnlatma Platformu çalýþmalarýna 2007 yýlýnda da devam edilmiþtir. Ýliþkili kuruluþlarla yapýlan iþlemler için deðerleme yaptýrýlmasý yükümlülüðü getiren Teblið, 2008 yýlý baþýnda yürürlüðe girmiþtir. Uluslararasý Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarý ile farklýlýklarýn giderilerek, standartlara tam uyumun saðlanabilmesi amacýyla, Sermaye Piyasasý Kurulu tarafýndan yeni bir düzenleme taslaðý hazýrlanmýþtýr. Avrupa Birliði mevzuatýna uyum çalýþmalarý çerçevesinde Almanya Federal Maliye Bakanlýðý ve Sermaye Piyasasý Kurulu iþbirliðinde yürütülen Eþleþtirme Projesi, Aralýk 2007 tarihinde tamamlanmýþtýr. YOÝKK Kurumsal Yönetim Teknik Komitesi kapsamýnda kurumsal yönetimin güçlendirilmesi çalýþmalarýna 2007 yýlýnda devam edilmiþtir. Kurumsal yönetim konusunda bilinirliði artýrmak ve bilinç oluþturmak amacýyla, ilgili sivil toplum örgütleri 2007 yýlýnda çalýþmalarýný sürdürmüþlerdir. Arazi Planlamasý ve Yönetimi Konusundaki Çalýþmalarýn Güçlendirilmesi Arazi mülkiyeti sorununun çözülmesi amacýyla 2005 yýlýndan beri yürütülen kadastro çalýþmalarý kapsamýnda, bugüne kadar ülke kadastrosunun % 87,5'i tamamlanmýþtýr. Kuruluþu onaylanan organize sanayi bölgelerinin sayýsý 2008 yýlý Mart ayý itibarýyla 251'e ulaþmýþtýr. 2007 sonu itibarýyla 22.198 hektar büyüklüðünde 107 adet organize sanayi bölgesi yatýrýmcýnýn hizmetine sunulmuþtur. Teknoloji geliþtirme bölgelerinin sayýsý 2007 yýl sonu itibarýyla 30'a ulaþmýþtýr. Bunlardan 18'i faaliyete geçmiþ olup, 12 adet teknoloji geliþtirme bölgesinin fiziki altyapý çalýþmalarý devam etmektedir. Ýdari Engelleri Azaltmaya Yönelik Gözden Geçirme ve Ölçüm Mekanizmalarýn Oluþturulmasý Dünya Bankası "Ýþ Ortamý Raporu 2008"de Türkiye, bir önceki yýla göre 34 sýra yükselerek 57. sýraya yerleþmiþtir. Ulaþým, Enerji ve Bilgi Teknolojileri Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi Ulaþým Altyapýsý Karayolu Ulaþýmý Altyapý projelerinin gerçekleþtirilmesinde kamu-özel sektör iþbirliði yöntemlerinin daha etkin biçimde kullanýlabilmesi amacýyla hazýrlanan Tasarý yasalaþma sürecindedir. Yap-iþlet-devret modeliyle Ýstanbul, Ankara ve Ýzmir'i daha güvenli bir ulaþým aðý ile birbirine baðlamasý hedeflenen 7 otoyol projesinin yapýmý öngörülmektedir. Demiryolu Ulaþýmý 2007 yýlýnda 20,8 milyon ton yük taþýnarak, 2006 yýlýna göre yük taþýma miktarýnda %6, yük taþýma gelirinde %12 oranýnda artýþ saðlanmýþtýr. Ankara-Ýstanbul, Ankara-Konya hýzlý tren projelerinin 2008 yýlý içerisinde; Ankara- Sivas, Ankara-Ýzmir, Bursa-Osmaneli ve Halkalý-Bulgaristan hýzlý tren projelerinin ise 2008-2013 döneminde tamamlanmasý planlanmaktadýr.
14 TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008 Deniz Ulaþýmý Liman ve demiryolu kombine taþýmacýlýðýnýn geliþtirilmesi amacýyla 2007 yýlýnda, Karadeniz'de Filyos Limaný, Ege Denizi'nde Çandarlý Limaný, Akdeniz'de Mersin Konteyner Limaný ve Marmara Denizi'nde Derince Konteyner Terminali'nin yapýlmasý ve limanlarýn hinterland ulaþýmýnýn demiryoluna öncelik verilerek saðlanmasý yönünde proje çalýþmalarý yürütülmüþtür. Havayolu Ulaþýmý 2003 yýlýnda 9,1 milyon olan iç hat yolcu trafiði 2007 yýlýnda % 222 artarak 31,9 milyon seviyesine ulaþmýþtýr. 2006 yýlýnda toplam 58,7 milyon olarak gerçekleþen toplam yolcu trafiði ise 2007 yýlýnda %13 artýþla 70,2 milyon seviyesine ulaþmýþtýr. 2007 yýlýnda Kayseri Havaalaný'nýn yeni dýþ hatlar terminali ile GAP Havaalaný ve Hatay Havaalaný inþaatlarý tamamlanmýþtýr. Enerji Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi, Sektörün Serbestleþtirilmesi, Yeniden Yapýlandýrýlmasý ve Enerji Etkinliðinin Artýrýlmasý Elektrik 2007 yýlý içerisinde rüzgara dayalý, doðal gaz yakýtlý ve termik yakýtlý santraller olmak üzere toplam 34 adet özel sektöre ait tesis iþletmeye alýnmýþtýr. Yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn üretimdeki payýnýn artýrýlmasýna yönelik olarak; nükleer enerji teknolojileri alanýnda ulusal altyapýnýn oluþmasýný saðlamak amacýyla "Ulusal Nükleer Teknoloji Geliþtirme Programý" baþlatýlmýþtýr. Program kapsamýnda, Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi kurulmasý çalýþmalarý sürdürülmektedir. Doðal Gaz 2006 yýl sonu itibarýyla doðal gaz arzý saðlanan illerin sayýsý 29 iken, bu rakam 2007 yýlý sonunda 54'e ulaþmýþtýr. 2007 yýl sonu itibarýyla 35,5 milyar m 3 doðal gaz tüketimi gerçekleþmiþtir. Doðal gazýn yeraltýnda depolanmasý ve böylece mevsimsel talep deðiþikliklerinin karþýlanabilmesi amacýyla kurulan 1,6 milyar m 3 depolama kapasiteli yeraltý tesisi 2007 yýlý Nisan ayýnda devreye alýnmýþtýr. Bakü-Tiflis-Erzurum Doðal Gaz Ýletim Hattý, 2007 yýlý Temmuz ayýnda iþletmeye alýnmýþtýr. Türkiye-Yunanistan Doðal Gaz Boru Hattý, 2007 yýlý Kasým ayýnda açýlmýþ ve Yunanistan'a gaz ihracý baþlamýþtýr. Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan- Avusturya Doðal Gaz Boru Hattý (NABUCCO) projesinin mühendislik ihalesi ise 2007 yýlýnda sonuçlandýrýlmýþtýr. Ceyhan'ýn dünya çapýnda bir enerji bölgesi haline getirilmesi amacýyla Ceyhan Enerji Ýhtisas Endüstri Bölgesi'nin kuruluþ kararý 2007 yýlý Ekim ayýnda yürürlüðe girmiþtir. Petrol Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattý'ndan 2006 yýlý Haziran ayýndan 2007 yýlý sonuna kadar yaklaþýk 268,3 milyon varil ham petrol yüklemesi yapýlmýþtýr. Enerji etkinliðinin artýrýlmasý "Enerji Verimliliði Kanunu" ile 2020 yýlýna kadar Türkiye enerji yoðunluðu deðerinde her yýl en az %1 azalma saðlanmasý hedeflenmektedir.
Yönetici Özetiii 15 2008 yýlý "Enerji Verimliliði Yýlý" ilan edilmiþtir. 2008 yýlýnda, kamuoyunun enerji verimliliði bilincini artýrmaya ve ortalama %25 enerji tasarruf potansiyeli kazanmaya yönelik kampanyalar yürütülecektir. Temmuz 2005 - Kasým 2007 tarihleri arasýnda, Fransa'nýn ADEME ve Hollanda'nýn SenterNovem kuruluþlarý ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlýðý arasýnda "Türkiye'de Enerji Verimliliðinin Artýrýlmasý Eþleþtirme Projesi" yürütülmüþtür. Bilgi ve İletiþim Teknolojileri Altyapýsýnýn Geliþtirilmesi Bilgi teknolojileri pazar büyüklüðü 2007 yýlýnda yaklaþýk %25 artarak 20 milyar ABD Dolarý seviyesine ulaþmýþtýr. 2007 yýlýnda mobil telefon abone sayýsý 62 milyona; abone sayýsýnýn nüfusa oraný ise %88 seviyesine çýkmýþtýr. 2006 yýlýnda 2,7 milyon olan ADSL müþteri sayýsý, 2007 yýlýnda, %60 artýþla, 4,3 milyon seviyesine ulaþmýþtýr. Ülkenin Uluslararasý Ýmajýnýn Geliþtirilmesi Türkiye Yatýrým Destek ve Tanýtým Ajansý tarafýndan yürütülen yatýrým tanýtým faaliyetleri kapsamýnda 13 farklý dýþ merkezde temsilciler aðý oluþturulmuþ ve http://invest.gov.tr adresinde 10 farklý dilde hazýrlanan Portal hizmete açýlmýþtýr. 2007 yýlý Haziran ayýnda "Avrupa Birliði Nezdindeki Yeni Tanýtým Stratejisi" baþlýklý belge oluþturulmuþtur. http://www.goturkey.com adresinde yayýnda olan Türkiye Portalý, Türkçe, Ýngilizce, Almanca ve Fransýzca dillerinde hizmet vermektedir. II. TÜRKÝYE'DE YATIRIM ORTAMINI ETKÝLEYEN DÝÐER GELÝÞMELER Eðitim ve Öðretime Daha Fazla Yatýrým Yapýlmasý Son 3 yýl içerisinde eðitimin her kademesinde okullaþma oranlarýnda yükselme kaydedilmiþtir. 2007 yýl sonu itibarýyla Ortaöðretim Genel Müdürlüðüne baðlý 2.939 okulun tümünde internet baðlantýsý saðlanmýþ olup bilgisayar sýnýflarý oluþturulmuþtur. Eðitime, kamu harcamalarý kapsamýnda yüksek oranda pay tahsis edilmesine devam edilmektedir. Toplam eðitim bütçesinin konsolide bütçe içindeki payý 2007 ve 2008 yýllarýnda %13,6 olarak öngörülmüþtür. 30 Ocak 2008 tarihinde vakýf üniversitesi olarak kurulan Piri Reis Üniversitesi ile birlikte 116'ya ulaþan üniversite sayýsý, 2008 yýlýnda kurulmasý planlanan 9 üniversite ile 125'e ulaþacaktýr. Nitelikli öðretim elemanlarý yetiþtirmeyi ve uzun vadede öðretim elemaný açýðýný kapatmayý amaçlayan Öðretim Üyesi Yetiþtirme Programlarý 2008 yýlý programýnda yer aldýðý üzere yaygýnlaþtýrýlacaktýr. Rekabetçi Pazar Ortamýný Geliþtirmek için Özelleþtirmeye ve Deregülasyona Devam Edilmesi 2008 yýlýnda dünyanýn beþinci büyük halka arzý niteliðinde olan Türk Telekom'un %15 oranýndaki hissesinin halka arz yöntemiyle özelleþtirilmesi sonucunda 1,9 milyar ABD Dolarý tutarýnda gelir elde edilmiþtir.
16 TÜRKÝYE YATIRIM DANIÞMA KONSEYÝ ÝLERLEME RAPORU 2008 Yargý Sürecinin Etkinliðinin Artýrýlmasý Dünya Bankası "Ýþ Ortamý Raporu 2008"de Türkiye, "Sözleþmenin Ýcrasý" alanýnda 36 sýralýk bir ilerleme kaydederek 70. sýradan 34. sýraya yükselmiþtir. 5718 sayýlý Milletlerarasý Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkýnda Kanun, 12 Aralýk 2007 tarihinde yürürlüðe girmiþtir. 2003 yýlýndan itibaren toplam 78 adet adalet hizmet binasý inþaatý tamamlanmýþtýr. 2007 yýlý sonu itibarýyla 34.405 avukata Avukat Portalýna eriþim sertifikasý verilmiþtir. Mali Piyasalarýn Derinliðinin Artýrýlmasý ÝMKB Endeksinde yer alan piyasalardaki toplam iþlem hacmi 2006 yýlýnda, 229.642 milyon ABD Dolarý düzeyinde gerçekleþirken, 2007 yýlýnda 300.842 milyon ABD Dolarýna yükselmiþtir. Piyasalarýn etkinleþmesi amacýyla baþlatýlan Gözetim Sistemi Projesi çalýþmalarýna 2007 yýlýnda da devam edilmiþtir. Türkiye'nin ilk ve tek türev araçlar borsasý olan Vadeli Ýþlem ve Opsiyon Borsasýnda (VOB), 2007 yýlý içerisinde gerçekleþen iþlem hacmi, bir önceki yýlýn toplam iþlem hacmine oranla yedi kat artarak, 93 milyar ABD Dolarýna ulaþmýþtýr. Finansmana eriþimin artýrýlmasýna katký saðlamak amacýyla, KOBÝ piyasasýnýn faaliyete geçmesi çalýþmalarýnýn Eylül 2008 tarihine kadar sonlandýrýlmasý planlanmaktadýr. Ýstanbul Altýn Borsasýnda, 2007 yýlýnda gerçekleþtirilen altýn ithalatý, bir önceki yýla göre %19,8 artýþla 230.796 kilograma yükselmiþtir. Finansal derinleþmenin önemli göstergelerinden biri olan bankacýlýk sektörü toplam kredi hacmi, 2008 yýlý Ocak ayý itibarýyla, 290,3 milyon YTL düzeyine yükselmiþtir. Mevduatýn krediye dönüþüm oraný ise, 2006 yýlýnda %71 iken, 2007 yýlýnda %81'e yükselmiþtir. Türkiye'deki sigortacýlýk düzenlemelerinin uluslararasý uygulamalara ve sektörün geliþen yapýsýna uygun hale getirilmesi amacýyla hazýrlanan yeni Sigortacýlýk Kanunu 2007 yýlýnýn Haziran ayýnda yürürlüðe girmiþtir. Standartlarýn ve Düzenlemelerin Avrupa Birliði ile Uyumlaþtýrýlmasý Türk Standartlarý Enstitüsünün Avrupa Standartlarýna uyum oraný yaklaþýk olarak %97 oranýndadýr. 1 Ocak 2008 itibarýyla, Yeni Yaklaþým Direktifleri kapsamýndaki ürün gruplarýnda, ithalat aþamasýnda uygulanan zorunlu standart kalmamýþtýr. KOBÝ'lerin Güçlendirilmesi KOSGEB tarafýndan saðlanan faizsiz istihdam kredisinden yararlanan iþletme sayýsý 2007 yýlýnda 2006 yýlýna oranla yaklaþýk 7 kat artmýþ ve bu sayede bir önceki yýla oranla 10 kat fazla istihdam artýþý saðlanmýþtýr. KOBÝ'lerin yurt dýþýndaki pazarlarda da faaliyet gösterebilmesi amacýyla saðlanan faizsiz ihracat kredisi desteði tutarý 2007 yýlýnda bir önceki yýla oranla 2 kat kadar artmýþ ve 4.924 adet KOBÝ'ye destek saðlanmýþtýr. KOSGEB desteklerinin kapsamýnýn imalat sanayi dýþýndaki sektörleri de kapsayacak þekilde geniþletilmesi çalýþmalarýnýn 2008 yýlý sonu itibarýyla tamamlanmasý planlanmaktadýr.
Yönetici Özetiii 17 Rekabet güçlerinin artýrýlmasý amacýyla KOBÝ'lerin kümelenme haritalarýnýn çýkarýlmasý, kümelenme politikasýnýn oluþturulmasý ve kümelenmelerin teþvik edilmesi yönünde çalýþmalar sürdürülmektedir. Yatýrýmlarýn Önündeki Ýdari Engellerin Azaltýlmasý, Lisanslama Süreçlerinin, Araþtýrma-Geliþtirme Projelerinin Onaylanmasý Ýþlemlerinin ve Ýthalattaki Kýsýtlamalarýn Ele Alýnmasý 2-3 yýl süren imar planý onay sürecinin 90 günde tamamlanmasýný öngören kýyý yapýlarýna iliþkin düzenleme 26 Nisan 2007 tarihinde yürürlüðe girmiþtir. "Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programý" proje baþvurularýnýn internet ortamýnda yapýlmasýný saðlamak için, TÜBÝTAK bünyesindeki çalýþmalara Eylül 2007 tarihinde baþlanmýþtýr. Elektronik ortamda tescil edilen gümrük beyannamelerin oraný 2008 ilk üç ayý için %99,9 oranýnda gerçekleþmiþtir. 23 Aðustos 2007 tarihinde yürürlüðe giren bir teblið ile basitleþtirilmiþ usullerden yararlanmak üzere firmalara verilen "Onaylanmýþ Kiþi Statü Belgesi" müracaatlarýnýn inceleme yetkisi Gümrük Baþmüdürlüklerine devredilerek bürokrasi azaltýlmýþtýr. Bilgisayarlý Gümrük Etkinlikleri Sistemine dahil olan gümrük idarelerince garanti belgesinin orijinal nüshasý aranmaksýzýn belgenin elektronik ortamdaki kayýtlarý dikkate alýnarak ithalat iþlemlerinin yürütülmesi 31 Aralýk 2007 tarihinde yürürlüðe giren bir teblið ile saðlanmýþtýr.
18 TÜRKÝYE YATIRIM DANIŞMA KONSEYİ İLERLEME RAPORU 2008 Bölüm 1 Yatýrým Danýþma Konseyi Dördüncü Toplantýsý Tavsiye Kararlarý Döviz Piyasasýnýn Etkin Ýþleyiþinin Saðlanmasý ve Enflasyonun Düþürülmesi D Sonun D Dalgalý kur politikasýnýn devamýyla döviz piyasasýnýn etkin iþleyiþi saðlanýrken, enflasyon hedeflemesi rejiminin kararlýlýkla uygulanmasý sonucunda enflasyonun düþürülmesi Yatýrým Danýþma Konseyi (YDK)'nin dördüncü toplantýsýnda Konsey üyeleri, Türkiye ekonomisinde son beþ yýllýk dönemde yakalanan pozitif ivmenin sürdürülebilmesi ve ekonomik büyümenin güçlendirilerek devam ettirilmesi amacýyla, dalgalý kur rejiminin devamý ile enflasyon hedeflemesi rejiminin kararlýlýkla uygulanmasýnýn büyük önem taþýdýðýnýn altýný çizmiþlerdir. Dalgalý Kur Politikasýnýn Devamýyla Döviz Piyasasýnýn Etkin Ýþleyiþinin Saðlanmasý Türkiye'de 2001 yýlýndan itibaren baþarý ile uygulamasýna devam edilen dalgalý döviz kuru rejimi, Türkiye ekonomisi açýsýndan önemli açýlýmlar saðlamasý nedeniyle ve enflasyon hedeflemesi rejiminin bir gereði olarak, önümüzdeki dönemde de devam ettirilecektir. Söz konusu politikada döviz kurlarý, bir hedef ya da politika aracý olarak kullanýlmamakta ve döviz piyasasýndaki arz ve talep koþullarý tarafýndan belirlenmektedir. Ancak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý (TCMB), önceki yýllarda olduðu gibi, 2008 yýlý ve devamýnda da döviz kurlarýndaki aþýrý dalgalanmalarý engellemek amacýyla döviz piyasalarýna her iki yönde müdahale edebilecektir. Dalgalı döviz kuru rejimi önümüzdeki dönemde de devam ettirilecektir. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) bazlý reel efektif döviz kuru, YTL'nin orta ve uzun vadeli deðerlenme süreci içinde olduðunu göstermektedir. Bununla birlikte zaman zaman özellikle dýþ geliþmelere baðlý olarak, YTL nominal ve reel olarak deðer kaybedebilmektedir. Güçlü bir döviz rezerv pozisyonuna sahip olmak, potansiyel iç ve dýþ þoklarýn olumsuz etkilerini giderme ve ekonomiye duyulan güveni artýrma konusunda önemli bir rol oynamaktadýr. Ayrýca, Hazine'nin dýþ borç ödemelerinin gerçekleþtirilmesi ve TCMB bilançosunda yükümlülükler içinde önemli bir yer tutan iþçi dövizi hesaplarýnýn uzun vadede aþamalý olarak azaltýlmasý gerekmektedir. Bu nedenlerle, ödemeler dengesi koþullarýnýn ve para ikamesi ile ilgili geliþmelerin elveriþli olduðu durumlarda, TCMB rezerv biriktirme amaçlý döviz alým ihaleleri gerçekleþtirmektedir. TCMB, döviz piyasasýndaki arz ve talep koþullarýný mümkün olduðunca düþük düzeyde etkilemek amacýyla, döviz alýmlarýný 1 Nisan 2002 tarihinden itibaren kurallarý önceden açýklanmýþ olan alým ihaleleriyle gerçekleþtirmekte olup, 2005 yýlýndan itibaren de yýllýk ihale programlarýný açýklamaktadýr. Döviz arzýna iliþkin öngörülerin dýþýnda önemli geliþmeler olmasý durumunda ise ihale programlarýnda önceden duyurularak deðiþiklikler yapýlabilmektedir. Günlük döviz alým ihaleleri yoluyla alýnan döviz tutarý 2006 yýlýnda 4,3 milyar ABD Dolarý ve 2007 yýlýnda 9,9 milyar ABD Dolarý tutarýnda olmuþtur. 9 Mayýs 2008 tarihi itibarýyla ise 4,2 milyar ABD Dolarý deðerinde alým gerçekleþtirilmiþtir.