İnsanlığın bugün ulaştığı teknolojinin temelini oluşturan önemli buluşlarını öğrendik. İnsanların hayatını kolaylaştıran ilk buluşlar, Mezopotamya, Mısır, Çin ve Hindistan gibi ilk uygarlık merkezlerinde ortaya çıkmıştır. Bu bölgelerin özellikleri şunlardır: - Su kaynaklarının bol, topraklarının tarım yapmaya elverişli olması - Göç ve ticaret yolları üzerinde bulunmaları nedeniyle kültürler arası etkileşime açık olmaları - Yer altı ve yer üstü doğal kaynaklar bakımından zengin olması Buluşların Ortaya çıkış nedenleri Merak duygusu Örnek: Bazı cisimlerin su üzerinde batmaması insanların ilgisini çekmiş, bu konudaki merakları ilkel salların yapılmasında etkili olmuştur. İnsanların karşılaştığı sorunlara çözüm arayışı Örnek: Hastalıklara neden olan mikropların bulunmasıyla, hastalıkların tedavi edebilmesi kolaylaşmıştır. İnsanların yaşam koşullarını iyileştirmek istemeleri Örnek: Tekerleğin bulunması ile tekerlekli arabaların yapılması, insanların bir yerden bir yere gitmesini kolaylaştırmıştır. Zaman içinde bilgi birikiminin artması Örnek: Bilgi birikiminin sürekli yeni kuşaklara aktarılması ile görüntülü iletişime geçilebilmiştir. İnsanların yaşadıkları çevreye ilgi duyarak doğayı veya uzayı incelemeleri Örnek: Sümerlilerin gökcisimlerinin hareketlerini incelemeleri takvimin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. İnsanların doğaya ve birbirlerine egemen olmak istemeleri Örnek: İnsanlar çok eski çağlarda vahşi hayvanlardan korunabilmek ve onları avlayabilmek için ilkel silahlar yapmışlardır. Aşağıdaki karikatürleri yorumlayınız.
Tekerlek belki de bütün çağların en önemli mekanik icadıdır. Makinelerin çoğunda, saatlerde, yel değirmenlerinde ve buhar makinelerinde ayrıca otomobil, bisiklet gibi taşıtlarda tekerlek ve tekerlek ilkesine dayanan dişli ve çarklar vardır. İlk tekerlek günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce Mezopotamya da ortaya çıktı. Çömlekçilerin toprağı şekillendirmede yardımcı bir araç olarak kullandıkları tekerleğin arabalara takılması ulaşımda köklü bir dönüşüme neden oldu. Bu ilk tekerlekler tek parçaydılar ve dilimlenmiş kalas parçalarının birbirine tutturulmasından oluşuyorlardı. Tekerlek ve araba ile ilgili Oğuz Kağan Destan ından bir kesit: Yine bir gün gök tüylü ve gök yeleli erkek bozkurt durdu. Oğuz Kağan da durdu ve çadırını kurdurdu. Burası tarlasız ve çorak bir yerdi. Buraya Çürçet diyorlardı. Büyük bir yurt idi. Atları çok, öküzleri ve buzağıları bol, altın ve gümüşleri çok, mücevherleri oldukça fazlaydı. Burada Çürçet Kağan ve onun halkı Oğuz Kağan a karşı geldiler. Vuruşma ve çarpışma başladı. Oklarla, kılıçlarla savaştılar. Oğuz Kağan yendi. Çürçet Kağan ı mağlup etti. Vuruşmadan sonra Oğuz Kağan ın askerlerine, maiyetine ve halkına öyle büyük bir ganimet düştü ki, yüklemek ve götürmek için at, katır ve öküz az geldi. Oğuz Kağan ın askeri arasında tecrübeli ve gayet becerikli bir adam bulunuyordu. Onun adı Barmaklıg Çosun Bilge idi. Bu becerikli usta, bir araba yaptı. Arabaya cansız ganimetleri yükledi. Arabanın ön tarafına canlı ganimetleri koydu. Onlar çektiler, gittiler. Oğuz Kağan ın maiyeti ve halkı, hepsi bunu gördü ve şaşırdı. Onlar da araba yaptılar. Bunlar arabayı çekerken, sürekli kanga, kanga diye bağırıyorlardı. Onun için onlara Kanga adını koydular. Oğuz Kağan arabaları gördü, güldü ve Kanga, kanga ile cansızı canlı yürütsün, sizin adınız Kangalug olsun ve bunu araba göstersin dedi, gitti. Aşağıdaki soruları yukarıdaki metne göre cevaplayınız. 1) Tekerleği kimler bulmuştur? 2) Mezopotamya neresidir? Burada hangi uygarlıklar yaşamıştır? 3) Oğuz Kağan kimdir? 4) Orta Asya Türklerinin yaşayışları nasıldır? 5) Orta Asya Türkleri arabayı ne zaman kullanmış olabilir? 6) Türklerin araba yapmasında hangi sorunla karşılaşmaları etkili olmuştur? 7) Türklerin Orta Asya dan çok uzak ülkelere göç etmesini kolaylaştıran etmenler neler olmuştur?
Sorular 4) 1) Mısırlılar Hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. Nil nehrinin taşma zamanlarını hesaplamışlardır. Tıp eczacılık alanında gelişmişlerdir. Yukarıda verlen bilgilere göre Mısırlılarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Bilim ve teknoloji alanında ileri gittiklerine B) Yazıyı ilk kullanan uygarlık olduğuna C) Bilimsel faaliyetlerde etkili olduklarını D) Uygarlık tarihine önemli katkılarının olduğuna Yukarıda buğdayın taşla ezildiği eski çağlardan kalma bir değirmen görüyorsunuz. 2) Bugün buğday un haline aşağıdakilerden hangisinde geliyor? A) Su değirmeni B) Yel değirmeni C) Un fabrikası D) El değirmeni 5) Arkeolojik araştırmalar yapılan bir uygarlık merkezinde demir sabanlar bulunmuş ve sulama kanallarına rastlanmıştır. Bu bilgilere dayanarak bu uygarlık merkezinde aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşabiliriz? Aşağıdakilerden hangisi İyonların ileri bir uygarlık yaratmalarında coğrafi konumun etkisine bir kanıt olamaz? A) İyonlar, Ön Asya'dan gelen ticaret yollarının bitiş noktasındadırlar ve doğu batı arasında köprü vazifesi görürlerdi. B) Diğer Anadolu uygarlıklarından etkilenmişlerdir. C) Deniz ticaretinde gelişmiş olduklarından bilim ve kültüre önem vermişlerdir. D) Şehir devletleri şeklinde yönetilmiş oldukları için serbest düşünce gelişmiştir. 3) İlk Çağ da Babilliler, bilimsel çalışmaların ilk örneklerini vermişlerdir. Matematik ve astronomiyle ilgilenmişlerdir. Daha sonra bu bilgiler Yunanlılara, onlardan Araplara, Araplardan tekrar Yunanlılara ve daha sonra tüm Avrupa ya yayılmış ve gelişmiştir. Buna göre, toplumların gelişmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha fazladır? A) Teknolojik gelişmenin B) Toplumların yönetim şeklinin C) Toplumlar arasındaki bilgi alışverişinin D) Kent kültürünün yaygın olmasının A) Tarımsal üretimin yapıldığına B) Avcılıkla uğraşıldığına C) Yazıyı bulduklarına D) Göçebe bir yaşam sürüldüğüne 6) Yüzyıllar boyunca birbirini izleyen tüm kuşaklar, varlığını sürdüren ve durmadan öğrenen tek bir insan gibidir. Blaise Pascal,Fransız matematikçi, fizikçi ve düşünür Buna göre Pascal buluşların ortaya çıkış nedenlerinden en çok hangisini vurgulamıştır? A) İnsanların yaşadığı çevreye ilgi duymaları B) Zaman içinde bilgi birikiminin artması C) İnsanların doğaya egemen olma istekleri D) İnsanların karşılaştıkları sorunlara çözüm arayış
7) 9) I. İlk alfabeyi Fenikeliler buldu. II. İyon ve Yunanlılar önemli eklemeler yaptı. III. Romalılar son şeklini vererek Latin alfabesini oluşturdular. Alfabenin serüvenine bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşabiliriz? Yukarıda tarih öncesinde insanların kullandıkları ilk aletler görülmektedir. Yukarıdaki aletlerin yapımında kullanılan malzeme aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Taş C) Tunç A) Alfabe Mezapotamya uygarlığı tarafından oluşturulmuştur. B) En gelişmiş uygarlıklar, Roma ve Yunan uygarlıklarıdır. C) Kültürel gelişmeler birçok uygarlığın ortak çalışmasıdır. D) Alfabeyi oluşturan medeniyetlerin hepsi denizcilikle uğraşmıştır. 10) B) Demir D) Bakır I II III VI Uygarlık Sümerler Çin Lidya Roma Buluş Yazı Barut Para Matbaa 8) Tabloya göre uygarlıklara ait buluş eşleştirmelerinden hangisi yanlış verilmiştir? A) I B)II C)III D)IV 11) III I II IV İlk yazılı işaretler, temsil ettikleri nesnelere benzetilmiş ve kısa süre içinde yeni bir tür şifre geliştirilerek birden fazla nesne, basit işaretlerle anlatılmaya başlanmıştır. İnsanlık tarihindeki bu gelişme aşağıdaki sonuçlardan hangisini doğurmuştur? A) Bilgi aktarımının kolaylaşması B) Ulaşımın kolaylaşması C) Ticaretin kolaylaşması D) Büyük devletlerin kurulması Yukarıdaki haritada numaralandırılmış alanlardan hangisi Mezopotamya uygarlığıdır? A) I B) II C) III D) IV
ETKİNLİK 1 Kütüphane Araştırma Dersi TEMEL BECERİLER :Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim ve empati, araştırma, Türkçe yi doğru, güzel ve etkili kullanma, gözlem, mekânı algılama, zaman ve kronolojiyi algılama, değişim ve sürekliliği algılama, sosyal katılım becerisi, KAZANIMLAR : İlk uygarlıkların bilimsel ve teknolojik gelişmelere katkılarına örnekler verir. SÜREÇ İnsanların, avladıkları hayvanları kesip parçalamak, kemikleri kırmak için çakılları ve taşları kullandıkları zamandan beri bu aletlerde sürekli devam edecek bir gelişme, teknolojik gelişmeler, başlamış bulunuyordu. 1. Etkinliğimizde ilk çağlardan beri süregelen buluşlar ele alınmıştır.bu örneklere yöneltilen sorular ve öğrencilerden gelecek cevaplar ile öğrencilerin konuya yoğunlaşmalarını sağlayın. 2. Bunların dışında, tarihsel süreçte önemli dönüm noktaları oluşturan buluşlarla ilgili verilen örnekleri okumalarını sağlayın. 3. Öğrencilerinize en çok hangi buluştan etkilendiklerini sorun.yeterince soru sorup cevap aldıktan sonra her öğrencinin üzerinde çalışacağı buluşu seçmesini sağlayın. 4. Belirlenen buluş veya gelişme hakkında kütüphanede araştırma yapmalarını isteyin. Elde edilen bilgilerle ilgili buluş hakkında öğrencilerinize verilen çalışma kağıtlarındaki çalışmaları yapmasını isteyin. 5. Öğrencilerinizin yaptığı çalışmaları kütüphanenizde sergileyin. YIL -6000-3500 -3500-2800 -1400-650 -512-400 105 1000 1286 1335 1438 1782 1590 1593 1608 1642 1643 1656 1662 1697 1709 1712 1755 1775 BULUŞ Dokuma Yazı Tekerlek Takvim Çelik Metal para Döküm Mancınık Kağıt Barut Gözlük Mekanik saat Matbaa Diş Fırçası patenti Mikroskop Termometre Teleskop Hesap makinesi (toplama) Barometre Saat (sarkaçlı) Su Terazisi Düdüklü Tencere Piyano Buhar Makinesi Diş Macunu Denizaltı MUCİT YER Sümerler Mezopotamya Mısır Ts ai Lun Johann Gutenberg Dr Scott Hans Jannsen Galileo Galilei Hans Lippershey Blaise Pascal Evangelista Toricelli Christian Huygens Jean de Mechisedech Thevenot Denis Papin Cristofori, Bartolomeo Newcomen, Thomas Julien Botot Bushnell, David Yunan Çin Yunan Çin Çin Avrupa İtalya Almanya Hollanda İtalya Hollanda İtalya Hollanda İtalya
1783 1783 1791 1792 1796 1800 1804 1814 1819 1808 1821 1825 1827 1829 1830 1831 1837 1837 1839 1840 1840 1827 1849 1851 1853 1857 1858 1864 1866 1869 1872 1874 1876 1877 1877 1879 1881 1884 1885 1887 1888 1889 1892 1893 1893 1895 1895 1898 Sıcak Hava Balonu Paraşüt Giyotin Kurşun Kalem Çiçek Aşısı Pil Buharlı Lokomotif Demiryolu Stetoskop Daktilo Buzdolabı Electromıknatıs Kibrit Hesap makinesi Dikiş Makinesi Dinamo Lastik (patent) Telgraf Bisiklet Mors Alfabesi Posta Pulu Fotoğraf Sakız Dondurma Asansör Tuvalet Kağıdı Konserve Açacağı Pastörize Dinamit Buharlı Süpürge Motorsiklet Şemsiye Telefon Mikrofon Gramafon Ampul Elektrikli Demiryolu Dolmakalem Otomobil Gramafon Plak Elektrikli Sandalye Masa Tenisi Dizel Motoru Bulaşık Makinesi Mısır Gevreği (Corn Flakes) Telsiz/Radyo verici-alıcı X-Işını Teyp Montgolfier, Joseph and Etienne Lenormand, Louise Guillotine, Joseph Ignace Conte, J N Jenner, Edward Volta, Alessandro Trevithick, Richard Stevenson, George Laennec, Rene T Pellegrini Turri Oliver Evans Sturgeon, William Walker, John Charles Babbage Thimonnier, Barthelemy Faraday, Michael Charles Goodyear Morse, Samuel F B/Wheatstone, Charles Macmillan, Kirkpatric Morse, Samuel Hill, Rowland Joseph Nicephore Niepce Thomas Adams Fussell, Jacob Otis, Elisha Graves Cayetty, Joseph Warner, Ezra J Pasteur, Louis Nobel, Alfred McGaffey, Ives W M Sylvester Roper Fox, Samuel Bell, Alexander Graham Curtis, Charles and von Siemens, Ernst Werner Edison, Thomas Alva Thomas Alva Edison von Siemens, Werner Waterman, L E Benz, Karl Berliner, Emil Brown, Harold P and Kenneally, E A Gibb, James Diesel, Rudolf Cochran, Josephine İtalya İtalya Kellogg, William Marconi, Guglielmo Roentgen, Wilhelm C Poulson, Valdemar İtalya Almanya Danimarka / Sweden /Almanya Almanya Almanya Almanya Almanya
1899 1901 1902 1903 1903 1907 1910 1912 1914 1915 1918 1919 1920 1921 1923 1924 1927 1928 1930 1931 1931 1935 1938 1938 1938 1945 1947 Aspirin Elektrik Süpürgesi Klima Cihazı Uçak Elektrokardiyograf Helikopter Neon Lambası Paslanmaz Çelik Trafik Işığı Tank Mikser Tost Makinesi Saç Kurutma Makinesi Yalan Makinesi Donmuş Gıda Kağıt Mendil Televizyon Traş Makinesi Jet Motoru Kan Bankası Elektro Gitar Naylon Çorap Tükenmez Kalem Fırlatma Koltuğu Fotokopi Mikrodalga Fırın Polaroid Fotoğraf Makinesi 1948 Transistör 1950 1950 1964 1966 1973 1980 Kredi Kartı Renkli Televizton Akrilik Boya Kaykay Internet Compact Disc Hoffman, Felix Booth, Hubert Cecil Willis Haviland Carrier Wright, Orville and Wilbur Einhoven, Wilhelm Breguet, Louis Charles Claude, George Brearley, Harry Benesch, Alfred William Foster & Co. Ltd/Renault Company Universal Co. Strite, Charles Almanya Larson, John Birdseye, Clarence Kimberley Clark Philo T.Farnsworth Schick, Jacob Whittle, Frank Yukin, Sergei S Rickensbacker, Adolph and Beauchamp, George Carothers, W H and others Biro, Ladislav Junkers Aircraft Factory Carlson, Chester F Spencer, Percy L Land, Edwin Herbert Bardeen, John & Brattain, Walter & Shockley, William Sneider, Ralph Goldmark, Peter Carl Reeves Ltd Munoz, Mickey and Edwards, Phil Vinton Cerf Philips/Sony Rusya Macaristan Almanya Hollanda / Hollanda/Japonya
Yukarıdaki buluşlardan bir tanesini seçiniz. Seçtiğiniz buluşla ilgili araştırma yaparak aşağıdaki soruları cevaplayınız? Kim tarafından ne zaman bulunmuş? Hangi medeniyet veya hangi ülke sınırları içinde bulunmuş? Ortaya çıkış hikayesi nedir? Bu buluşun zaman içindeki gelişimi nasıl? (günümüze kadar olan gelişmeleri içine alacak nitelikte bir zaman şeridi oluşturun.) Bu buluşun günümüzde kullanım alanı nedir? Bu buluşun günümüzde bize sağladığı yararlar nelerdir? Bu buluşun 50 yıl sonraki gelişimini hayal edip nasıl olabileceği konusunda bir ürün tasarlayınız.
ETKİNLİK 2 KAZANIM 2: İlk yazı örneklerinden yola çıkarak yazının kullanım alanlarını ve bilgi aktarımındaki önemini fark eder. Tarih yazı ile başlar. İlk yazı türü çivi yazısıdır. Taşların ya da toprak tabletlerin üzerine resimler ya da harfler ile özel bir teknikle yazılır. İnsanoğlu var olduğundan beri, duygu ve düşüncelerini başka kişilerle paylaşabilmek için, çok çeşitli iletişim yolları bulmuştur. Bunların ilk örnekleri arasında, günümüzde dahi pek çok toplum tarafından kullanılan görsel işaretleri, yani ateş, duman ve ışığı ya da akustik işaretler olarak adlandırdığımız, davul ve ıslık çalmayı gösterebiliriz. Ancak bütün bunlar zaman ve alan açısından sınırlanmıştır. Yani mesaj verildikten hemen sonra kaybolurlar ve tekrar edilmedikleri sürece başa alınma olanakları yoktur. Ayrıca, hepsi sadece az ya da çok birbirine yakın bölgede bulunan kişiler arasındaki iletişimde kullanılabilirler. Alan ya da zamanla kısıtlanmamış bir yol arama ihtiyacı, insanları çeşitli nesnelerin belirli bir sıraya göre yan yana dizilmesinden oluşan "nesne yazısı", daha çok hayvancılıkta kullanılan "sayma çubukları", yine belirli aralıklarla düğümlenmiş iplerden meydana gelen "quipu düğüm yazısı", bir mesaj vermek üzere kaya üzerine yazılan veya çizilen resimler anlamına gelen, "petrogramlar ve petroglifler" gibi iletişim sistemlerine götürdü. Ancak bunlar da, nisbeten kalıcı olmalarına karşın, belirli durumlarda, kısıtlı sayıda mesajı iletebilirler ve daha önemlisi yanlış ya da farklı algılanma olasılıkları çok yüksektir. Resim yazısı ve şekil yazısı yetersiz kalınca sesleri ve heceleri ayırt etmeye yarayacak şekillerin yeni harflerin ortaya çıkışı yazıda büyük bir aşama oldu. Böylece her uygarlık çevresindeki kavim ve uluslar, konuştukları dile özgü sesleri ya da heceleri belirten kısa işaretler buldular. 1. Tarih neden yazı ile başlar? 2. Yazının icadından önce insanlar arasında iletişim nasıl sağlanıyordu? 3. Yazının kullanım alanları nelerdir? 4. Harf yazısından önce insanlar hangi yazı türlerini kullandılar? Bu ilk örneklerin yarattığı sorunlar nelerdir? 5. Yazı olmasaydı günümüzde bilim ve teknoloji bu kadar çok gelişme imkanı bulabilir miydi? Neden? Açıklayınız.
Türk İslam coğrafyasında yetişmiş bilim insanlarını ve onların bilim dünyasına yaptıkları katkıları öğrendik. Sorular 1) Bir kültür merkezi oluşturmanın şartlarından birinin de bilim adamlarını bir araya toplamak olduğunu bilen Fatih, Ali Kuşçu'ya İstanbul'da kalmasını ve medresede ders vermesini teklif eder. İstanbul'a gelen Ali Kuşçu'ya 200 altın maaş bağlanır ve Ayasofya'ya müderris olarak atanır. Ali Kuşçu, burada Fatih Külliyesi'nin programlarını hazırlamış, astronomi ve matematik dersleri vermiştir. 3) İslam dünyasında felsefenin hak ettiği ilgiyi gördüğü, Selçuklu saraylarında ise sentez bir Ortadoğu kültürü (Türk-Hint-Arap-Çin-Bizans) oluşmaya başladığı bir dönemde yaşayan düşünür, yansız ve bilimsel bir öğrenim görmüş, Müslüman fakat felsefeyi günah saymayan bir toplum içinde özgürce felsefe ile ilgilenebilmiştir. Bu bilgilere bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Fatih Sultan Mehmet bilim adamlarını desteklemiştir. B) Medreselerde pozitif bilimler okutulmuştur. C) Ali Kuşçu matematik ve astronomi bilimiyle uğraşmıştır. D) Dini otorite, Osmanlı da bilime yol göstermiştir. Ömer Hayyam Yukarıdaki bilgilere göre Selçuklu dönemi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisini söyleyemeyiz? A) Selçuklu Devleti bilimsel gelişmeleri desteklemiştir. B) Düşünce özgürlüğü engellerle karşılaşmıştır. C) Felsefe, en parlak dönemini Selçuklular zamanında yaşamıştır. D) Bilim, Türk İslam dünyasında pek çok kültürün etkisiyle gelişmiştir. 2) Evren küreseldir ve yer bu evrenin merkezinde hareketsiz olarak durmaktadır. Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter, Satürn Yer in etrafında dönmektedir. 4) D) Batlamyus (MS II.yy) Dünya yuvarlaktır. Kendi etrafında dönmektedir. E) Biruni (MS 10.yy) Yukarıda verilen bilgilere göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Batı ve Doğu dünyası astronomi alanında çalışmalar yapmıştır. B) Biruni nin verdiği bilgiler geçerliliğini yitirmiştir. C) Batlamyus un bilgileri geçerliliğini korumaktadır. D) Avrupa, astronomide Doğu dünyasının ilerisindedir. Günümüzde "Piri Reis Haritası" olarak bilinen harita, Piri Reis'in 1517'de padişaha sunduğu dünya haritasının halen mevcut olan bir parçasıdır. Bu parça, Amerika'nın doğu kıyıları, Atlantik Okyanusu, Afrika ve Avrupa'nın batı kıyılarını gösterir. Buna göre Piri Reis aşağıdaki alanlardan hangisinde ilerleme kaydetmiştir? A) Tarih C) Felsefe B) Coğrafya D) Astronomi
ETKİNLİK 3 Bilim İnsanları ve Kâşifler Eş zamanlı Tarih Şeridi Milattan Önce M.S. 800 0 1. 50 40 30 20 10 0 0 0 0 0 2. Sokrates Aristo Arşimet 3. Tales Platon Öklit Hippokrates Ezop Demokritos 1400 1500 900 1000 1100 1200 1300 İbn-i Rüşd Nasreddin Tusi İdrisi Nasreddin Hoca İbnu-l Heysem Gazali İbn-i Tufeyl İbn-i Batuta Mes'ûdi Ebu'l Vefa Ömer Hayyam Cezeri Mevlana İbni Haldun Ahmet Fergani Kaşgarlı Mahmut Hazini Cabir bin HayyanFarabi İbn-i Sina El-Battani Harezmi El-Kindi Er-Razi El-Biruni Nizamülmülk Yusuf Has Hacip Batlamyus Seneca 1600 Dante Marko Polo 1700 1800 1900 2000 Vidinli Hüseyin TevfikFuat Köprülü İbrahim Müteferrika Şerafeddin Sabuncuzade Turgut Reis Gevrekzade Hasan E. Feza Gürsey Akşemseddin Seydi Ali Reis Hezarfen Ahmet Çe. Sait Efendi Hoca İshak EfendiZiya GökalpMazhar Osman Kadızade RumiOruç Reis Piri Reis Mimar Sinan İbrahim Hakkı Telgrafçı Mustafa E. Hulusi Behçet Mürsiyeli İbrahim Kâtip Çelebi Uluğ Bey Mirim Çelebi Evliya Çelebi Gelenbevi İsmail Ef.Hoca Tahsin E.Salih Zeki Fahrettin Kerim Gökay Gıyaseddin CemşidAli Kuşçu Takiyyüddin Kimyacı Ferit Adnan Adıvar Rene Descartes Spinoza Kristof Kolomb John Dalton Wilbur-Orville Wright Michael Faraday Marie Curie Ameriko Vespuçi Tycho Brahe Robert Boyle Galileo Blaise Pascal Charles DarwinAlbert Einstein Vasko dö Gama Johan Gutenberg Macellan Johannes KeplerIsaac Newton J.Gregor MendelAlexander Fleming Leonardo da VinciGiordano BrunoEvangelista Toricelli Louis Pasteur Marconi Gülbende Kopernik Rene Descartes Giuseppe Volta Alfred Nobel Michael FaradayWilhelm Röntgen Samuel MorseRoald Amundsen Caroline HerschelAlexander Graham Bell Thomas Edison Marie Curie Etkinliğimizde bilim insanlarının ve bilim mirasına katkıda bulunanların yaşadığı dönemleri gösteren eş zamanlı tarih şeridi bulunmaktadır. Aşağıda verilen soruları, tabloya dayalı olarak cevaplandırınız. a) Bilim insanı kimdir? Belirgin özellikleri nelerdir? b) Tabloya göre Türk- İslam dünyasında hangi yıllar arasında en fazla bilim adamı yaşamıştır? c) İlkçağ da bilim adamlarının Yunanistan ve Anadolu da olmasının nedenleri neler olabilir? d) Ortaçağda Doğu dünyasının Batı ya göre ileride olmasının nedenlerini nasıl açıklayabilirsiniz? e) Tablonun 1800 ile 1900 lü yıllara ait sütunlarını inceleyin. Bu bölümdeki yoğunlaşmanın nedenleri neler olabilir? f) Tabloya göre Türk- İslam dünyasında hangi yıllar arasında en fazla bilim adamı yaşamıştır? Nedenlerini açıklayınız. g) Gutenberg ile Sait Efendi arasında kaç yıl vardır? Bu kişilerin mesleklerini göz önüne getirerek, aradaki farkın neyi ifade ettiğini tartışınız
h) Ben Galileo, 1564 yılında İtalya nın Pisa şehrinde doğdum. Teleskobu geliştirerek astronomi gözlemlerinde kullandım. Dünya nın döndüğü görüşünü savundum. İki Kainat Sistemi Üzerine Konuşmalar adlı kitabı yayımladım. Ancak kitabım yasaklandı. Engizisyon mahkemesi tarafından ömür boyu hapse mahkum oldum. Yukarıdaki anlatıma göre Galileo nun yaşadığı dönem Avrupa sı için neler söyleyebilirsiniz? ı) Marco Polo Evliya Çelebi Marco Polo ve Evliya Çelebi nin yaşadığı dönemleri göz önüne alırsak bu iki gezgin hangi ülkeler hakkında bilgi vermiş olabilir? i) Abbasi Halifesi Memun, 70 kadar bilgini dünya haritası yapmak ve coğrafya kitabı yazmakla görevlendirildi. Bu bilginler Marinos ve Batlamyus un kitaplarından yararlandılar hatta bazı yanlışlarınıda düzelttiler. Yukarıda verilen bilgilere göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. Yukarıdaki harita kaçıncı yy da yapılmış olabilir? Yukarıdaki Memun haritasında hangi kıtaları görüyorsunuz? Yukarıdaki bilgiye göre Ortaçağ da İslam dünyasının bilimde ilerlemesinin nedenlerini nasıl açıklayabilirsiniz? j) Yeniçağ da Batı dünyasının doğuya göre ileride olmasının nedenlerini nasıl açıklayabilirsiniz? k) Bir ülkede bilimin gelişebilmesi için hangi özgürlüklerin olması gerekir? Açıklayınız.
Coğrafi Keşifler den sonra Avrupa da görülen Rönesans, Reform hareketleriyle oluşan özgürlüklerin edebiyat, mimari, resim ve bilimsel gelişmelere katkısını öğrendik. 4) Sorular 1) Yukarıdaki haritaya göre aşağıdakilerden hangisi Coğrafya Keşifleri nin Osmanlı Devleti üzerindeki olumsuz etkileri arasında sayılamaz? Yukarıdaki haritaya göre coğrafi keşiflerle ilgili aşağıdakilerden hangisini söyleyemeyiz? A) Keşifleri Portekiz ve İspanyol gemiciler başlatmıştır. B) Ümit Burnu dolaşılarak Hindistan a ulaşılmıştır. C) Dünya dolaşılarak Dünya nın yuvarlak olduğu ispatlanmıştır. D) Akdeniz limanları önemini korumuştur. 2) I. Coğrafya bilgisinin ilerlemesi II. Barutun bulunması III. Pusulanın kullanılması Yukarıdakilerden hangileri Coğrafi Keşiflerin gerçekleşmesini kolaylaştırmıştır? A) Yalnız I C) I ve III B) I ve II D) II ve III 3) Kaşifler Keşifler I Kristof Kolomb II Del Kano III IV Bartelmi Diyaz Vosca Dö Gama Amerika kıtasının yeni bir kıta olduğunu söylemiştir. Dünyayı dolaşarak yuvarlak olduğunu kanıtlamıştır. Ümit Burnu nu bulmuştur. Ümit Burnu nu dolaşarak Hindistan a ulaşmıştır. Yukarıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C)III D) IV A) Hint Deniz Yolu Portekizlilerin eline geçti. B) Akdeniz limanları önemini kaybetti. C) İpek ve Baharat yolu önemini kaybetti. D) Hristiyanlık keşfedilen bölgelerde yayıldı. 5) Coğrafi Keşiflerin aşağıdaki sonuçlarından hangisi Rönesans hareketlerinin başlamasında etkili olmuştur? A) Avrupa da edebiyat ve sanattan zevk alan zengin bir sınıfın ortaya çıkması B) Yeni kıtaların keşfedilmesi C) Atlas Okyanusu limanlarının önem kazanması D) Dünyada Hristiyan dinine inananların sayısının artması 6) Rönesans döneminde, Latin ve İbranice dilleri öğrenilerek dini metinler üzerinde araştırmalar yapıldı. Bunun sonucunda kutsal olarak bilinen yazıların birçoğunun sonradan meydana getirilmiş uydurma yazılar olduğu anlaşıldı. Matbaanın kurulmasıyla birçok eserin çoğaltılması, bu dini eserlerin birçok alana yayılmasını sağladı. Halk din adamlarının her söylediğinin doğru olmadığını anladı. Kiliseye olan şüphe arttı, eleştiriler başladı. Buna göre, Reform un başlamasında aşağıdakilerin hangisinin etkisinden söz edilemez? A) B) C) D) Özgürlükçü düşüncenin yaygınlaşması Dini metinlerde yapılan araştırma Kilisenin bilimsel çalışmaları desteklemesi İncil in ulusal dillere çevrilmesi
7) 9) Tanrı ile kul arasına kimse giremez. Kişinin günahları ancak Tanrı tarafından bağışlanır. Leonardo da Vinci, uçuş makinesinde kuşları model almıştır, ve hatta bir noktada uçuş makinesini bir kuş olarak nitelendirmiştir. Martin Luther, yukarıdaki sözüyle aşağıdakilerden hangisine tepki göstermiştir? Buna göre Leonardo da Vinci uçan makineler tasarlarken aşağıdaki yöntemlerden hangisini kullanmıştır? A) Doğa yı gözlemleme A) Hıristiyanlıkta ortaya çıkan yeni mezheplere B) Katolik kilisesinin baskılarına C) Almanya daki krallık sistemine D) Toplumda görülen sınıf farklılığına B) İnsan vücudunu inceleme C) Uçan makineleri inceleme D) Gök cisimlerini inceleme 10) 8) 1519 da Macellan ve Del Kano dünyayı dolaşarak dünyanın yuvarlak olduğunu ispat etmişlerdir. Böylece kilise ve din adamlarına olan güven sarsılmıştır. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin başlamasında etkili olmuştur? A) Sanayi İnkılabı C) Reform B) Rönesans D) Coğrafi Keşifler Mikelanj (Michelangelo Buonarroti) Rönesans dönemi Ünlü İtalyan ressamlarından biridir. Bu dönemde insan vücudunu dikkatle gözlemleyen Mikelanj heykelde el kol, yüz ve mimikleri gerçeğe çok yakın tasvir etmiştir. Buna göre Mikelanj aşağıdaki alanlardan hangileri arasındaki ilişkiyi vurgulamıştır? A) Sanat Bilim C) Tıp Eczacılık B) Din Sanat D) Din Tarih
11) Martin Luther, bütün insanların iman yolu ile aracısız olarak Tanrı ile ilişki kurması düşüncesini savunmuştur. Buna göre, Luther in Orta Çağ Avrupa sında etkili olan aşağıdaki sınıflardan hangisine karşı çıktığı söylenebilir? A) Derebeyler B) Krallar C) Din adamları D) Tüccarlar 12) Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır. Bu ergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını bir başkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullanamayışıdır. İşte bu ergin olmayışa insan kendi suçu ile düşmüştür; bunun nedenini de aklın kendisinde değil, fakat onu başkasının kılavuzluğu ve yardımı olmaksızın kullanmak kararlılığını ve yürekliliğini gösteremeyen insanda aramalıdır. Kant ın yukarıdaki sözüne göre Aydınlanma Çağı nın Avrupa da ortaya çıkardığı değişim aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Akıl aracılığıyla doğru bilgilere ulaşılması B) Deney ve gözlemin bilimsel çalışmalarda kullanılması C) Pozitif düşüncenin dogmatik düşüncenin yerini alması D) Halkın din adamlarına olan güvenin artması 13) Gutenberg anısına; Alman bilim ve düşünce adamlarının adlarını taşıyan kitaplardan oluşturulmuş bir anıt. Yukarıdaki anıt da göz önüne alındığında matbaanın sağladığı faydalar arasında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Halkın refah düzeyinin azalması B) Okuma yazma oranının artması C) Bilimsel gelişmelerin hızlanması D) Kitap maliyetlerinin ucuzlaması 14) - 1790 da ilk demir tekneli gemi suya indirildi. - 1804 te raylar üzerinde ilerleyen ilk ilk buharlı lokomotif yapıldı. - 1825 te de ilk buharlı tren yolu açıldı. - 1885 te Benz, ilk petrollü arabayı geliştirdi. - 1890 da Floransa da ilk elektrikli tramvay icat edildi Yukarıda yer alan buluşların aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili olduğu söylenemez? A) Şehir içi ulaşım B) Uluslararası ticaret C) Tarımsal üretim D) Kıtalar arası ulaşım
ETKİNLİK 4 KAZANIM 4: 15-19.yüzyıllar arasında Avrupa da yaşanan gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına etkilerini fark eder. Coğrafi Keşifler ilk olarak İspanyolar ve Portakizliler tarafından başlatılmıştır. Haritada bu ülkelerin yerlerini bularak nedenlerinin ne olabileceğini yazınız. Coğrafi keşifler sonucunda keşfedilen kıtalar ve ülkeler hangileridir? Coğrafi Keşifler sonunda ilk defa dünyanın çevresini dolaşan Macellan ve arkadaşları sırasıyla hangi okyanusları geçerek çıktığı noktaya ulaşmıştır? Coğrafi keşifler sonucunda hangi ülkelerden hangi kıtalara göçler olmuştur? Bu göçlerin sonuçlarını açıklayınız. Coğrafi keşiflerle hangi ticaret yolları önemini kaybetmiştir? Bu durumun sonuçları neler olabilir? Coğrafi keşiflerle hangi ülkeler hangi konularda avantajlı duruma gelmiştir? Nedenleriyle birlikte açıklayınız? Coğrafi Keşiflerde kullanılan gemiler hangi özelliklere sahiptir? Günümüzdeki gemilerle karşılaştırınız.
Ancak böyle bir yolculuk oldukça pahalıya patlıyordu ve büyük bir destek gerekliydi. Christopher Columbus un ısrarlarının ardından İspanya kraliçesi kendisine destek olma sözü verdi ve ünlü kaşif oldukça büyük bir ekiple Hindistan a doğru yola çıktı. 1. Kristof Kolomb denizlere açılma kararını nasıl almış olabilir? 2. Kristof Kolomb a İspanya Kraliçesi niçin destek olmuş olabilir? 3. Kristof Kolomb un yolculuğuna eşlik edecek kişiler nasıl seçilmiş olabilir? 4. O dönemde yaşamış bir denizci olsaydın bu yolculuğa katılmak ister miydin? Niçin?
Amerika kıtası 1492 de Colombus ve ekibi tarafından keşfedilmiş ve 15 Mart 1493 te gezginler bu büyük yolculuğu tamamlayarak yeniden İspanya ya ayak basmıştı. Yukarıdaki insanlar neler konuşuyorlar? (Konuşma balonlarına yazar mısınız?) Bu görüntüden bir ay önceki faaliyetleri ve konuşmaları neler olabilir?
ETKİNLİK 5 On altıncı yüzyılda Avrupalılar, Amerika kıtasını yeni keşfetmişlerdi. Dünya, gezginler tarafından henüz dolaşılmış ve küre biçiminde olduğu yeni anlaşılmıştı. Fakat zamanın bilim adamları bile Güneş Sistemi ni ve evreni yeterince tanımamaktaydılar. Örneğin onlara göre Ay, yalnızca pürüzsüz bir küreydi. Dünya, evrenin merkezinde hareket etmeksizin durmakta, Güneş yıldızlar ve gezegenler Dünya nın etrafında dönmekteydiler. O zamanlar yalnızca birkaç kişi bütün bu iddiaların tersini söylemeyi göze alabilmişti. Gelileo, bu birkaç kişiden biriydi. Galileo modern bilimin öncülüğünü yaptı. Sayısız araç tasarladı ve kimsenin aklına gelmeyen deneyler yaptı. Binlerce keşifte bulundu. Aydaki dağları, Jüpiter in uydularını ve Güneşteki lekeleri keşfetti. Galileo, 1500 lü yılların sonu ile 1600 lü yılların başında, Avrupa ve İtalya da hüküm süren savaşlar, veba salgınları ve batıl inançlar arasında yaşadı. Güçlü dostları ve düşmanları oldu. Düşünceleri savunmak uğruna yakılma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Onun hayatı bir bakıma ilk yıldız savaşıydı. Kaynak: Luca Novelli Galileo İlk Yıldız Savaşı Sorular 1. Galile nin yaşadığı dönemin özelliklerini yazınız. 2. Galile nin araştırmaları ve fikirleri hakkında bilgi veriniz. 3. Galile kim tarafından niçin ölüme mahkum edildi? 4. Yazar Galile nin hayatını niçin ilk yıldız savaşına benzetmiştir? 5. Galile nin buluşları günümüzün hangi gelişmelerine yol açmış olabilir? 5. Düşünce ve bilim özgürlüklerinin korunamamasının yol açacağı sonuçlar neler olabilir?