BİR VİNÇ ATÖLYESİNDE İKİLİ VERİLERE DAYALI HÜCRE OLUŞTURMA YÖNTEMLERİYLE HÜCRELERİN OLUŞTURULMASI

36 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 BİR VİNÇ ATÖLYESİNDE İİLİ VERİLERE DAYALI HÜCRE OLUŞTURMA YÖNTEMLERİYLE HÜCRELERİN OLUŞTURULMASI ÖZ Bület BAŞARAN * Fery ODMAN ÇELİÇAPA ** Foksiyoel yerleşim düzeide fliyet göstere üretim işletmeleride hücresel üretime geçiş belirli bir süreci gerektirir. B süreci ilk şmsı hücreleri yg syı ve büyüklükte olştrlmsıdır. Hücreleri olştrlmsıd prçlrı üretim kışlrıı göstere ve ikili verilerde olş prç-mkie görüüm mtriside yrrlılbilir. B mtriste prçlr ve mkieler, stırlr ve sütlrl temsil edilir. B ikili mtris blok-köşege mtrise döüştürülerek mkie hücreleri ve prç ileleri belirleir. Blok-köşege mtris olştrmd birçok yötem vrdır. B çlışmd bir viç tölyeside elde edile prç-mkie görüüm mtrisie b yötemlerde üçü yglmıştır. Soçt iki hücrede olş yei bir yerleşim düzei öerilmiştir. Çlışmı mcı sl prosedürü bezer tölyeler içi de izleebilecek bir örek teşkil etmesidir. Ahtr elimeler: Hücre Olştrm, Blok-öşege Mtris, İstisi Elemlr, Tesis Yerleşim Düzei. FORMATION OF CELLS IN A CRANE SHOP BY THE BINARY DATA BASED CELL FORMATION METHODS ABSTRACT Mfctrig compies tht ctivte o the fctiol lyot eed specific procedre while switchig to the celllr mfctrig. The first step i this procedre is formtio of cells i the pproprite mot d sizes. The prt-mchie icidece mtrix tht cosists of biry dt d shows prodctio flows of the prts c be sed to form cells. Prts d mchies re represeted o rows d colms i this mtrix. The mchie cells d prt fmilies re determied by the trsformtio of this biry prt-mchie icidece mtrix to the blockdigol mtrix. There re my methods to form block-digol mtrix. I this stdy, three of these methods hve bee pplied to prt-mchie icidece mtrix tht ws gthered from cre shop. As reslt, it hs bee proposed tht ew lyot which cosisted of two cells. The prpose of this stdy is to mke this preseted procedre s trceble exmple for the similr shops. ey Words: Cell Formtio, Blok-Digol Mtrix, Exptiol Elemets, Fcilities Lyot. * Yrd. Doç. Dr. Bilecik Üiversitesi, İİBF, İşletme Bölümü ** Prof. Dr., Uldğ Üiversitesi, İİBF, İşletme Bölümü Mklei geliş trihi: Nis 009, kbl trihi: Myıs 009 GİRİŞ Üretim kış lizi yrdımıyl, bir iş tölyesi içeriside üretile tüm prçlrı hgi mkielere ğryrk üretildikleri tek bir mtrisle gösterilebilir. Litertürde b prç-mkie görüüm mtrisi deilmektedir. Şekil.( sütlrı prçlrd, stırlrı mkielerde olş böyle bir mtristir. Bir prç, bir mkiede işlem görüyors o prç ve o mkiei mtriste kesiştiği yerde, işlem görmüyors 0 vey boşlk blr. B ikili (biry gösterim şekli deir (Herg, 997: 8-85. Şekil.( dki prç-mkie görüüm mtriside prçlrı ve mkieleri sırlrı değiştirilip, yei permütsyolr olştrlrk, mtris içerisideki girdilerii belirli syıd olşck grplr içeriside topl hlde blmlrı sğlbilir. B sğldığı bir olşm Şekil.(b mtrisideki gibi sol üstte sğ lt köşeye z iki grp bloğdr. B blok-köşege mtris, bloklr d hücreler deir (Herg, 997: 8-85; Brbidge, 975: 70-78. Şekil (c deki gibi, hücreleri dışıd kl bir girdisie istisi elem deir (Wo ve Lee, 00: 756. İstisi elemlrı krşılığı ol mkie ve prçlr drboğz mkieleri ve prçlrı deir (Wo ve Lee, 00: 756; Mhdvi vd., 000: 94. Amç mümkü oldğc z istisi eleml hücreleri olştrbilmektir. Stır ve sütlrı permütsyolrı dylı olrk, güümüze deği zm ve hesplm çısıd çbk ve koly çözümler ürete hücre olştrm yötemleri geliştirilmiştir (Miltebrg ve Zg, 99: 44-7; Cheg vd., 995: 86-97. Şekil : Üretim Akışıı Göstere Prç-Mkie Görüüm Mtrisleri P P P3 P4 P5 M 0 0 0 M 0 0 0 M3 0 0 M4 0 0 0 P P4 P P3 P5 M3 0 0 M 0 0 0 M 0 0 0 M4 0 0 0 P P4 P P3 P5 M3 0 M 0 0 0 M 0 0 0 M4 0 0 ( (b (c Bir üretim tölyesii hücresel üretime geçiş sürecide, öce hücreleri olştrlmsı, sor d hücreleri düzelemesi problemi güdeme gelir. B çlışmd öce ikili verilere dylı hücre olştrm yötemleride sır düzei kümeleme (ROC, bezerlik ktsyısı (B ve blık c-ortlmlrıı (FCM bir blok-köşege mtrisi olştrmdki dımlrı verilmektedir. İkici olrk gerçek bir viç üretim tölyeside elde edile üretim kış verileriyle bir prç mkie görüüm mtrisi elde edilmiş ve b mtrise b yötemler yglrk üç yrı blok-köşege mtris olştrlmştr. Sor b blok-köşege mtrisler ışığı ltıd tölyei, mevct yerleşim düzeii yerie iki hücrede olş yei bir yerleşim düzeii yglybileceği blmştr. Soç kısmı-

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 37 38 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 d ise blglrı geel bir değerledirmesi ve ele lı hücre olştrm yötemlerii bzı üstü ve zyıf ylrı krşılştırılmıştır. I. SIRA DÜZENİ ÜMELEME (ROC YÖNTEMİ ig trfıd geliştirile yötemde lgoritm dımlrı şöyledir (ig, 980: 9: Adım : Bşlgıç mtrisii her süt içi her biri öcekii iki ktı olck şekilde ğırlıklr tır. Her süt j ile ve ğırlıklr d W ile gösterilirse b, deklem ( ile hesplır. m j W j = Adım : Stırlrdki girdilerie krşılık gele süt ğırlıklrıı toplmlrı stırlrı krşılrı yzılır. Stırlr i, sütlr j, mtristeki ikili (, 0 girdilere ve ğırlık toplmlrı d TW i deirse b, deklem ( ile hesplır. i m TW = j= m j Adım 3: Stırlr TW i değerlerii zl düzeide yeide sırlrk her stır içi her biri öcekii iki ktı olck şekilde ğırlıklr tır. B ğırlıklr deklem (3 ile hesplır. W i = i Adım 4: Sütlrdki girdilerie krşılık gele stır ğırlıklrıı toplmlrı sütlrı krşılrı yzılır. B ğırlık toplmlrı TW j deirse b, deklem (4 ile hesplır. j TW = i= i Adım 5: Sütlr TW j değerlerii zl düzeide yeide sırlır ve lgoritm tekrrlır. Belirli tekrrd sor soç bir öcekiyle yı çıkr. E iyi çözüme lşıldığı içi lgoritm drdrlr. ( ( (3 (4 II. BENZERLİ ATSAYISI (B YÖNTEMİ Hücreleri olştrlmsıd kllıl yötemlerde e yygı olı B yötemidir. B ölçüleri ise, kümeleme lizide kllıl yygı yglm şekilleridedir. Hücreleri olştrlmsıdki temel fikir, prçlr rsıdki bezerlikleri blmsıdır. B bezerlikleri blck e temel yötem ise kümeleme lizidir. ümeleme lizi iki frklı dımd olşr: İlki, ktsyı geliştirilmesi, ikicisi ise hücre olştrm problemi içi bir çözüm metodolojisii geliştirilmesidir. Değişik mçlr içi, frklı rştırmcılr trfıd, frklı B lrı geliştirilmiştir. Her B, her tür hücre olştrm problemi içi yg olmybilir (Yi ve Ysd, 005: 474. B lrı içeriside e yygı kllılı deklem (5 te verile Jccrd B dır (Islm ve Srker, 000: 704. ki S ; = 0 ; = k= ( k= ki + ki kj kj ki kj prç (mkie k, i mkieside (prçsıı işlem gerektiriyors (işliyors prç (mkiek, i mkieside (prçsıı işlem gerektirmiyors (işlemiyors Hespl B lrı göre kümeleri olştrlmsı krrıı verirke içleride birii kllılmsıı gerektire üç değişik bğltı yötemi vrdır. Blr tek bğltı, tm bğltı ve ortlm bğltı yötemleridir. B yötemiyle hücreleri olştrrke izleecek dımlr ve b bğltı yötemleri (dım 5 şğıdki gibidir: Adım : Hesplmlrd kllılmk üzere litertürde bir B formülü ve bir de küme bğltı yötemi seçilir. Adım : B formülü kllılrk her prç çifti içi bir B değeri hesplır. Adım 3: Bir brj B değeri belirleir. B değer içi geelde, dh öce seçilmemiş, e yüksek B lıır. Adım 4: B değeri, brj değerde dh büyük vey eşit ol prç çiftleri birleştirilerek prç kümeleri olştrlr. Adım 5: Prç kümeleri ile prç kümeleri ve prç kümeleri ile heüz herhgi bir kümeye dhil olmy prçlr rsıdki B lrı, seçile bğltı yötemie göre belirleir. (5

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 39 40 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 Adım 5: Tek bğltıd prç kümeleri ile prç kümeleri rsı B lr belirleirke iki kümei bütü elemlrıı birbirleriyle olştrdklrı çiftleri dım deki mevct hesplmış B lrıd e büyük olı seçilir. Prç kümeleri ile kümelere dhil olmy diğer prçlr rsıdki B lrı belirleirke de yie kümei elemı ol her prç ile küme dışı diğer prç rsıd dım deki hesplmış ktsyı değerleride e büyük olı lıır. Adım 5b: Ortlm bğltı yötemi seçilirse dım 5 d ltıl ktsyılrı e büyüğüü lmk yerie blrı ritmetik ortlmsı lıır (Offodile ve Grzr, 997: 97. Adım 5c: Tm bğltı yötemi seçilirse dım 5 d ltıl ktsyılrı e küçüğü lıır. Adım 6: Herhgi bir kümeye dhil olmy prç klmysıy kdr dım 3, 4 ve 5 tekrrlır. Adım 7: Olş yei kümeleri ve küme içi elemlrıı sırsı göre prç-mkie görüüm mtrisi yeide düzeleir. Adım 8: Eğer dım, 3, 4, 5, 6 ve 7 mkielere göre de tekrrldıys lgoritm drdrlr. III. BULANI C-ORTALAMALARI (FCM YÖNTEMİ FCM yötemii prç ilelerii olştrlmsıd yglbilmesi içi öcelikle µ k (x jk mtrisii olştrlmsı gerekmektedir. B mtristeki bir elem, bir j prçsıı, k özelliğiyle olştrl blık bir lt kümeye ol üyelik derecesii göstermektedir. Bir elemı, belirli bir özellikle olştrl blık lt kümeye ol üyeliğii tespit etmek içi öreği, deklem (6 dki gibi doğrsl bir üyelik foksiyod yrrlılbilir (X ve Wg, 989: 638., (x µ (x =, (b 0, b < x < x b x Brdki doğrsl üyelik foksiyod b b özellik içi gereke üst sıırı, d lt sıırı göstermektedir. Eğer bir elemd söz kos ol özellik, b üst sıırıı geçecek kdr blmktys, b elem µ(x üyelik foksiyolrıı olştrdklrı b lt kümeye tm ( olrk üye olcktır. Eğer elemı b özelliği, lt sıırıd dh z miktrd blyors rtık b elem b blık kümeye hiç (0 üye değildir. (6 İkici olrk kısıtlyıcı (8, (9 ve (0 ile gösterile kısıtlyıcılrı sğly, X elemlrıd (prçlrıd ve c syıd kümede olş, mtris (7 deki gibi bir U bşlgıç sııfldırm mtrisii olştrlmsı gerekmektedir. X U = 3 M M c 3 c 0 c i= j= = > 0 X 3 M c X 3 3 3 33 M c3 O X 3 M c i =,,..., c; j =,,..., (8 j =,,..., (9 i =,,..., c (0 ısıtlyıcı (8 ile mtrisi içerisideki girdileri ck 0 ile rsıdki blık syılrd olşcğı bildirilmektedir. ısıtlyıcı (9 sııfldırılck herhgi bir X elemıı (prçsıı de c ye kdr ol kümelerde her birie değişik üyelik dereceleride üye olbileceğii göstermektedir. Her süt toplmı olmlıdır. Brd tm üyeliği, 0 ise tm olrk üye olmm drm göstermektedir. Bir elemı üyelikleri toplmı de fzl olmz. B lmı, eğer bir elem bir vey birde fzl kümei içeriside tm üyeliğii doldrdys, b elemı bşk bir kümeye dh üye olmsıı beklememesi gerektiğidir. Bir elemı üyelikleri toplmıı tm e eşit olmsı demek b elemı elimizdeki mevct kümeler içeriside tm olrk temsil edilebildiğii gösterir. Böylece elemı eksik kl bir üyeliği klmycktır. ısıtlyıcı (0 ile bir kümeye e zıd bir elemı it olmsı sğlmktdır. B lmı, eğer mtriste herhgi bir küme temsil ediliyors o kümeye e zıd herhgi bir elemı, sıfırd büyük herhgi bir üyelik dereceside üye olmsı gerektiğidir. Boş bir kümei temsil edilmesie gerek yoktr. B deklem ile yı zmd bir kümeye üye olck elem syısı ve (7

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 4 4 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 b elemlrı üyelik dereceleri toplmlrı bir kısıtlm getirilmemektedir. ıscsı mtrisi stır toplmlrıd sıfırd büyük olmk dışıd bir kısıtlm yoktr. FCM yötemi ilk olrk Bezdek trfıd orty kolmsı rğme Rspii de lı bir mç foksiyo ve yie Rspii i geliştirmiş oldğ bir pickrd ilmik (loop lgoritmsı dymktdır (Rspii, 970: 39-350; Bezdek, 98: 69-70. Bezdek i so şeklii verdiği lgoritmı dımlrı şöyledir: Adım : Sırsıyl şğıdkiler olştrlr ve belirleir: Prç özelliklerii göstere ve µ k (x jk elemlrıd olş bir blık lt kümeler mtrisi olştrlr. b c olmk üzere olştrlmk istee c küme syısı belirleir. c m olmk üzere m blıklık derecesi belirleir. d ε > 0 olmk üzere ε drdrm kriteri belirleir. e ısıtlyıcı (8-(0 rsıdki koşllrı sğly ve bşlgıç üyelik derecelerii göstere bir U 0 blık sııfldırm mtrisi olştrlr (U dki üst idis ol 0 U sıfırıcı kvvetii değil, U 0 ı bir bşlgıç mtris oldğ gösterir. Adım : Deklem ( yrdımıyl bir V küme merkezleri mtrisi olştrlr. v ik = j= ( j= m ( µ k m (x jk ( Adım 3: Deklem ( yrdımıyl yei U l blık sııfldırm mtrisi olştrlr (U dki l üst idisi l = 0,,,..., şeklide her tekrrd olş yei mtrisi diğeride yırt etmede kllıl bir semboldür. Üs lm işlemi değildir. = p = c k p ( µ (x k jk v ik /(m l= ( µ k (x jk vlk k = ( Adım 4: Deklem (3 yrdımıyl, kümeledirilecek elemlrı küme merkezleride ol zklıklrıı krelerii ğırlıklı toplmıı toplmı ol J m (U,V hesplır. J c p m m (U,V = ( µ k (x jk vik j= i= k= (3 Adım 5: Eğer deklem (3 ile hespl J m (U,V rkmıyl bir öceki tekrrd yı deklemle hespl rkm rsıdki frk, ε drdrm kriterie eşit y d küçükse lgoritm drdrlr. Değilse,. dım geri döülür. Birici dımd belirlemesi gereke blıklık derecesi ol m e kdr sosz ykı seçilirse e so çözümü blıklık derecesi o kdr büyük olcktır. B blıklık derecesi, kümeler rsıdki üst üste gelme derecesii göstermektedir. Eğer m = seçilirse blık olmy bir prçlm gerçekleşecektir. B lmı, lgoritm soçlıc herhgi bir veri oktsıı ylızc tek bir kümeye it olmsıdır. Litertürde m geelde ile rsıd bir değer seçilmektedir. Eğer büyük bir değer seçilirse bütü kümeler içi birbirie eşit üyelikler olşmy bşlr. Böylelikle hiçbir küme birbiride yırt edilememiş olr. Ch ve Hyy ikili veriler kllrk FCM ı yglmışlrdır (Ch ve Hyy, 99: 479-480. Uygl b yötemde prç ilelerii olştrlmlrıd tsrım özelliklerii yerie üretim rotlm (üretim kışlrı verileri kllılmktdır. Bşlgıç U 0 mtrisii ikili verilerde olşmsıı sğlmk içi Ch ve Hyy modüler ritmetik içere bir prosedür smktdır. Fkt b sğlmsı dh koly bir şekilde de çıklbilir. ısıtlyıcı (8, (9 ve (0 ile verile şrtlr ikili verilerle şöyle sğlbilir: İstee küme syısı c belirledikte sor c boytl birim mtrisler y y getirilir. Y y getirile b c boytl birim mtrisleri socs eğer sütlrı olştr prç syısıı şrs, fzl ol b süt vey sütlr mtriste çıkrılır. Öreği sekiz prç ve üç kümede olş bir U 0 bşlgıç mtrisi Şekil deki gibi olcktır. Üretim kışlrı göre düzelemiş ikili verilerde olş herhgi bir prç-mkie görüüm mtrisi de prçlrı özelliklerii göstere bir [µ k (x jk ] mtrisi olrk kllılbilir. Stırlr prçlrı ve sütlr d mkieleri göstermek üzere her bir süt brd, prçlrı bir mkie süreci özelliği i gösteriyormş şeklide lşılmlıdır. Eğer U 0 mtriside sütlr prçlrı temsil ediyors, bşlgıç prç mkie görüüm mtrisi sütlr mkieleri temsil edecek şekilde düzelemelidir. B iki mtris belirledikte sor FCM yötemi ye yglır.

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 43 44 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 Şekil : U 0 İkili Bşlgıç Mtrisi U 0 P P P3 P4 P5 P6 P7 P8 c 0 0 0 0 0 = c 0 0 0 0 0 c3 0 0 0 0 0 0 Şekil 3: Atölyei plı Al Geel Yerleşim Düzei IV. VİNÇ ÜRETİM ATÖLYESİ GENEL BİLGİLERİ VE ÜRÜN ÇEŞİTLERİ Uyglm verileri bir elektrikli viç üretim tölyeside toplmıştır. Türkiye deki 00 kdr viç üreticisi işletmei öde geleleride biridir. B viçler syide, tölye ve fbriklrd kllıl rylı türdeki viçlerdir. Bir vici bileşeleride bzılrı ol motor, tmbr, hlt, mhfz (çelik şsi rb grb, fre, redüktör (şzım dişli kts ve kc, tölye dışrısıdki tedrikçilerde hzır olrk lımktdır. Cıvt, rlm ve keçe gibi dh birçok prç ve bileşe hzır olrk tedrikçilerde elde edilmekte ve yrı mml depos stoklrıı olştrmktdır. B bileşeler üretim sürecii çeşitli şmlrıd vice mote edilmektedir. Blr hricideki tüm prçlr ve bileşeler tölyede üretilmektedir. Atölyede viçler 00kg. d 00 to kdr frklı toj ve modelde üretilebilmesie rğme, e çok sipriş edileleri XX ve XX3, blrı d yie e çok sipriş edileleri XX içi dört hltlı moory, XX3 içi dört hltlı çift kiriş türüde ollrdır. Ayrıc, b iki türde kllıl birçok prç ve bileşei diğer türlerde de ye kllıldığı göz öüde bldrlrs, tölyedeki işlem yoğlğ çok büyük bir bölümüü b iki türü olştrdğ lşılmktdır. V. ATÖLYENİN MEVCUT YERLEŞİM DÜZENİ Atölyede foksiyoel yerleşim düzei kllılmktdır. plı ve çık olrk toplm 0000 m lik l mevcttr. Şekil 3 te sl kplı l içeriside üretimi gerçekleştirildiği toplm 5 det hol vrdır. Şekil 3 teki çift yölü oklr holler içerisideki koridorlrı ve mlzeme kış yölerii göstermektedir. Her holü bitimide, ödeki çık l çıkışı sğly kpılr vrdır. Üretim sürecii heme tmmı kplı ld gerçekleşir. Foksiyoel yerleşim düzeii kedie özgü ypısı özellikle, ve 5. hollerde gözlemektedir. Tblo de sl mkieler blok-köşege ypı olştrlrke kllılck, ve 5. hollerdeki mkielerdir. Blr prç mkie görüüm mtrisideki mrlrıyl verilmiştir. Tblo de e çok sipriş edile XX ve XX3 modellerii tölyede üretile prçlrı ve b prçlr blok köşege ypı olştrlrke verile mrlr slmktdır.

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 45 46 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 Tblo : Bşlgıç Mtris İçi llılck Atölyedeki Prçlr ve Mkieler Prçlr Moory XX O 5-4/ Çift iriş XX3 O 5-4/ Mkieler Trsmisyo 6 P Digil Mil 60 Tek. A00 P40 Testere TS M C Tmbr lemesi P Teker 60 Düz edi P4 Testere TS M XX mlı TRV Aksı P3 Teker 60 Dişli edi P4 Tor T M3 Hlt lemesi 5/6 8 lik P4 Digil A00 (60 Tek. P43 Tor T M4 XX Mkrlı TRV. Aksı P5 Digil Bşı 60 Tek. Göre P44 Tor T3 M5 c Mkr XX P6 Redüktör Gövde XX3 P45 Tor T4 M6 Aks Ttc C c P7 Redüktör pk XX3 P46 Tor T5 M7 c Aksı XX 4/ P8 C3 Tmbr lmesi P47 Tor T6 M8 c Aksı p. XX P9 XX3 mlı TRV. Aksı P48 Tor T7 M9 c Gg P0 Aks Ttc C3 c P49 Tor T8 M0 c TR. Vidlı -3. P XX3 Mk. TRV. Aksı P50 Büyük Tor BT M c pk XX P c Mkr XX3 P5 CNC Tor CNCT M c Mkr XX P3 Bilezik 70. 4/90-8 P5 Freze F M3 c Yük. Vid. 3.T P4 Aks Ttc C3 c P53 Freze F M4 c PL. Vid. T 4/ P5 c Aksı XX3 4/ P54 CNC Freze CNCF M5 XX- Mo. Ytk Piyo P6 c Gg 0T Vid. 6P P55 Ply P M6 XX- Mo. Motor Piyo P7 c Tv. 0 T Vidlı P56 Fellov FL M7 XX Düz Teker P8 c pk XX3 P57 Mtkp M M8 XX Dişli Teker P9 c Mkr XX3 P58 Mtkp M M9 XX Hlt lv. (Ayksız P0 c Yüks. 0 T Vidlı P59 Mtkp M3 M0 Trl Swich vrm P c Pl. 0T 4/ Vidlı P60 Mtkp M4 M NH Siviç Plet ol P XX3 Hlt lv. (Ayksız P6 Mtkp M5 M XX 0 Tmbr esilmiş P3 XX3 Tmbr Ytk Mili P6 Hidrolik Giyoti HGM M3 XX Tmbr Ytk Mili P4 XX3 Tm. rtğız Göbek P63 Hidrolik Pres HP M4 XX Tmbr rtğız Göb. P5 XX3 Tmbr Göbek Flşı P64 Optik esim Mk. OPT M5 XX Tmbr Göbek Flşı P6 XX3 Tmbr Ytk Flşı P65 XX Tmbr Ytk Flşı P7 Trvers Bbsı XX3 P66 Arb Bbsı XX P8 Mh. Red. Flşı CXX3 P67 Trvers Bbsı XX P9 Mh. Yt. Flşı CXX3 P68 Mh. Red. Flşı MXX P30 ldırm lk Büyük P69 Mh. Yt. Flşı MXX P3 XX Hvz Plksı P3 XX 0 Hvz Y Plk P33 XX 0 Hvz Üst Plk P34 XX Arb Düz Plk. P35 XX Arb Ytk Plk. P36 XX Arb Motor Plk. P37 XX 0 Mkrlı Trv. Plk. P38 XX 0 mlı Trv. Plk. P39 VI. ÖNERİLEN YENİ YERLEŞİM DÜZENİ Şekil 4 teki veriler, tölye persoelii yrdımlrıyl elde edilmiştir. B veriler, ve 5. hollerdeki mkieleri 6 sıı ve Tblo deki 69 prçyı içermektedir. İkili verilere dylı hücre olştrm yötemleride ykrıd çıkl üçü b mtrise yglmış ve soçlrı Şekil 5, 6 ve 7 de verilmiştir. ROC yötemiyle elde edile Şekil 5 teki mtris MATLAB 6.5 te yzıl progrml elde edilmiştir. Şekil 6 dki B yötemiyle elde edile mtris Jccrd B ve ortlm bğltı seçilerek SPSS isttistik pket progrmıyl elde edilmiştir. Şekil 7 deki mtris FCM kllılrk elde edilmiştir. FCM de küme syısı, drdrm kriteri 0,0 ve blıklık derecesi,3 lııp MATLAB 6.5 kllılmıştır. Bir yötem ygldığıd bloklr içeriside boş stır vey sütlr olşbilir. Stır vey sütlrı yerleri b boşlklrı giderecek şekilde değiştirildiğide istisi elemlr zlır. B edele Şekil 5, 6 ve 7 deki mtrisler, yötemler ygldıkt sor hücre içi boşlklrı d giderildiği istisi elem syısıı miimm yp mtrislerdir. Şekil 4: İkili Bşlgıç Mtris P A R Ç A L A R 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 3 4 5 6 7 8 9 0 3 4 5 6 7 8 9 0 3 4 5 6 7 8 9 0 3 4 5 6 7 8 9 0 3 4 5 6 7 8 9 0 3 4 5 6 7 8 9 0 3 4 5 6 7 8 9 4 5 M 6 A 7 9 İ 0 N E 3 L 5 E 6 R 7 8 3 4 5 Şekil 5: ROC Yötemii 5. Tekrr ve Hücre İçi Boşlklr Giderilmiş Hli P A R Ç A L A R 5 4 5 4 5 4 5 5 6 4 4 6 6 6 5 5 5 3 3 3 4 6 5 4 4 4 3 3 3 3 3 6 6 6 6 3 3 4 5 6 6 3 8 4 7 4 6 7 8 0 9 3 0 5 9 4 8 9 4 6 3 0 7 8 5 5 6 7 5 0 0 5 9 6 3 8 6 0 3 4 4 5 7 8 8 9 7 9 3 6 7 9 3 4 5 5 8 M 6 A 7 İ 6 N 5 E 3 L 5 E 4 R 9 3 4 7 0 Şekil 6: B Yötemi 30. Tekrr ve Hücre İçi Boşlklr Giderilmiş Hli P A R Ç A L A R 4 5 4 5 5 5 5 4 4 5 3 3 6 3 3 3 4 3 3 6 3 3 6 3 6 6 6 6 5 4 5 4 6 6 4 5 5 4 4 6 6 6 7 0 5 8 4 7 4 7 8 0 7 9 3 8 9 9 5 5 6 7 5 4 5 3 0 4 7 8 0 0 6 3 3 4 4 6 9 9 8 8 0 9 6 3 8 9 6 7 5 3 3 4 5 6 M 7 A 0 7 İ 4 N 5 E 8 L 5 E 6 R 5 3 9 3 4

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 47 48 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 Şekil 7: FCM Yötemi Hücre İçi Boşlklr Giderilmiş Hli P A R Ç A L A R 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 6 6 6 7 8 0 4 5 0 6 7 0 3 4 5 6 7 8 9 5 6 7 9 3 4 5 7 8 0 4 5 7 8 9 3 4 5 6 9 3 6 7 8 9 3 4 5 8 9 0 3 4 8 0 6 9 3 6 4 6 9 M 3 A 5 8 İ 3 N 4 E 5 L E 5 R 7 0 6 7 Hücre içi boşlklr giderildikte sor olş istisi elem, dorboğz prç ve drboğz mkie syılrı ROC içi istisi elem =, drboğz prç =, drboğz mkie = 3, B içi istisi elem = 8, drboğz prç = 7, drboğz mkie = 5 ve FCM içi istisi elem = 9, drboğz prç = 7, drboğz mkie = 6 dır. E düşük istisi elem B d, e z drboğz mkie ROC tdır. Fkt ROC t optik kesim mkiesi bir drboğz mkiesidir. B diğer bir mkie ile idmesi güçtür. Ayrıc ROC t istisi elem syısı fzl, hücrei biri çok büyük (yoğ ve diğeri de çok küçük oldğ içi, öerile yei yerleşim düzeide ROC soc değerledirilmemiştir. B d drboğz mkie syısı 5, FCM de 6 dır. B drboğz mkieler bşlgıç mtriste kllılmy, fkt tölyede mevct ol diğerleriyle, CNC freze hriç yı türdedir. Yötemler yglırke kllılmmış ol b mkieler yg hücrelere kolrs istisi elem syısı olr. B socd mkie hücresi Tor, Optik esim Mkiesi, Mtkp, CNC Freze, Tor 4, Tor 3, Freze, Tor 7, Hidrolik Giyoti ve Hidrolik Pres ve hücre Testere, CNC Tor, Ply, Fellow, Tor 8 ve Tor 5 mkieleride olşr. Prç ileleri ise Şekil 6 d b hücreleri krşısı gele prçlrd olşmktdır. FCM socdki hücreleri B soc hücrelerde tek frkı tor 3 ü hücre yerie hücre de olşdr. FCM ye göre eğer hücre ye bir mtkp, bir freze (freze ile tor 4 ü görevii görecek bir tor ve hücre e bir testere ile tor 3 ü görevii görecek bir tor dh yerleşirse istisi elem syısı olr. B istisi elem CNC freze yüzüdedir. CNC freze i olmdığı hücre ye, orml frezelerde biri ol freze yerleştirilebilir. Öerile yei yerleşim düzeide holler Şekil 8 deki gibi sırlmlı, hücre i mkieleride optik kesim, hidrolik giyoti ve hidrolik pres hol 5 te, diğerleri de hol de olmlıdır. Arlrıd yoğ mlzeme kışı ol hol ve 5 y y gelir. Olştrl iki hücre hol içerisie ygc yerleştirilmiş, öceki düzede hol deki Borwek ve bşlık üretim hol e ve hol de blrı yerideki CNC tor ve CNC freze hol ye lımıştır. İki hücrei rsı tezgh tkım odsı ve hmmdde depos yerleştirilmiştir. Hücreler U biçimide, çlrı bir koridor çılmkt ve hol 5 e doğr bkmktdır. Hücre i mkieleride hidrolik giyoti, hidrolik pres ve optik kesim mkiesi hol 5 tedir. Blr holler rsı geçiş yol ykı oldğ içi hücre de holler rsı geçiş yol yıddır. Hol 5 le hücre rsı yei bir kpı çılırs mlzeme kışlrı dh d kolylşır. Şekil 8: Atölyei Öerile Yei Yerleşim Düzei Bor Stok iriş Çtım Httı 4. HOL CersklŞsi Üretim Bşlık otrol Bşlık ve öprü Motj yk Temizlik Viç Viç Bekleme Boym Sevkiyt SONUÇ 3. HOL Mkie Üretim lite BkımOd. Şefi Odsı otrol iriş Çtım Httı Dol Ry Mlzemeleri öprü rm Httı Otomtik yk Httı c Motj Cerskl Boyhe ldırm Test. HOL. HOL Borwek Bşlık Üretim Cerskl Motj Bitmiş Cerskllr Cerskl Elektrikhe Sevk Yrı Mml Depos Tezgh Hmmdde Tkım Od. Depos B çlışmdki ikili verilere dylı blok köşege mtris olştrm yötemleri dışıd, litertürde bşk yötemlere de rstlmk mümküdür. Blok köşege mtris olştrlrke sdece tek yötem kllılmmlı, birde fzl yötemi ltertif çözümleri değerledirilmelidir. ROC yötemi bloklrı köşege üzeride dizilmelerii sğlr, fkt lizcii kedi progrmıı ypmsıı gerektirir. B çlışmd ylızc iki hücre olştrldğ içi B yötemiyle elde edile mtriste de bloklr köşege üzerie dizilmiştir. Eğer çok syıd hücre olştrmk gerekirse B yötemi bloklrı köşege üzeride dizilmesii grti etmez ve lizcii hücreleri olştrrke b göz öüde bldrmsı gerekir. ROC ve B yötemleride istisi elem syısıı miimm ypck bir blok-köşege ypıyı olştrmk içi belirlee bir hücre syısı göre ikici bir emek ve hesplm sürecii yglmsı gerekmektedir. B çlışmdki ikili mtris çok büyük bir mtris olmdığı içi deeme yılm yötemiyle istisi elem syısı miimm ypılbilmiştir. Gelecekteki rştırmlrd b yötemler içi b sor çöze yei lgoritmlr geliştirilebilir. FCM yötemide ise hücre syısı öcede girilerek çözüme lşıldığı içi ikicil bir işleme CNCF. Freze Ply CNCT. Tor. 7 Mtk. Fellow Tor. 8 Mtk. Tor. Mtk. 3 Mtk. 4 Tor. (HÜCRE Mtk. 5 Tor. 9 (HÜCRE Tor. 5 Tor. 4 Tor. 6 Tor. 3 Test. Test. Freze Hidrolik Giyoti Hidrolik Pres Optik esim Mkiesi Plk Hzırlm 5. HOL Mhfz Hzırlm Sç Hrd Mlzeme Sç Plklr Sç Plklr

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 49 50 Erciyes Üiversitesi İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, Syı: 3, Ock-Hzir 009, ss.35-5 gerek klmmktdır. Ayrıc FCM yötemide prç ve mkieleri hücrelere ol üyelik derecelerii biliiyor olmsı dh sor güdeme gelebilecek sistem değişiklikleri içi göz öüde bldrlbilecek fydlı kriterler smktdır. Foksiyoel yerleşim düzeii kllıldığı birçok tölyede hücresel üretime geçiş olğı vrdır. B olğı rştırılmsı kpsmlı ö çlışm gerektirir. B mçl öce hücreler olştrlmlı, sor hücre içleri düzelemeli, sor d similsyo yrdımıyl toplm lştırm ve üretim mliyetlerideki zlış ve rtışlr test edilmelidir. B çlışmd, bir viç üretim tölyeside hücreler olştrlmş ve hücre içleri kısme düzelemiştir. Hücreleri optiml iç düzeii sğlmsı ve similsyo yrdımıyl mliyetleri test edilmesi, bd sor ypılbilecekler rsıddır. AYNAÇA BEZDE, Jmes C.; (98, Pter Recogitio with Fzzy Objective Fctio Algorithms, Plem Press, New York, New York, USA, 56s. BURBIDGE, Joh L.; (975, The Itrodctio of Grop Techology, Willim Heiem Ltd., Lodo, 67s. CHENG, Ch Hg; Ashok UMAR ve Jideep MOTWANI; (995, A Comprtive Exmitio of Selected Celllr Mfctrig Algorithms, Itertiol Jorl of Opertios & Prodctio Mgemet, 5(, ss.86-97. CHU, Cho-Hsie ve Jck C. HAYYA; (99, A Fzzy Clsterig Approch to Mfctrig Cell Formtio, Itertiol Jorl of Prodctio Reserch, 9(7, ss.475-487. HERAGU, Sderesh; (997, Fcilities Desig, PWS Pblishig Compy, Bosto, MA, USA, ss.8-85. ISLAM, h; MD. Sifl ve Bhb R. SARER; (000, A Similrity Coefficiet Mesre d Mchie-Prts Gropig i Celllr Mfctrig Systems, Itertiol Jorl of Prodctio Reserch, 38(3, ss.699-70. ING, J. R.; (980, Mchie-Compoet Gropig i Prodctio Flow Alysis: A Approch Usig Rk Order Clsterig Algorithm, Itertiol Jorl of Prodctio Reserch,8(, ss. 3-3. MAHDAVI, Irj; O. P. AUSHAL ve M. CHANDRA; (000, Grph-Nerl Network Approch i Celllr Mfctrig o the Bsis of Biry System, Itertiol Jorl of Prodctio Reserch, 39(3, ss.93-9. MILTENBURG J. ve W. ZHANG; (99, A Comprtive Evltio of Nie Well-ow Algorithms for Solvig the Cell Formtio Problem i Grop Techology, Jorl of Opertios Mgemet, Specil Isse o Grop Techology d Celllr Mffctrig, 0(, ss. 44-7. OFFODILE, O. Felix ve Joh GRZNAR; (997, Prt Fmily Formtio for Vriety Redctio i Flexible Mfctrig Systems, Itertiol Jorl of Opertios & Prodctio Mgemet, 7(3, ss. 9-304. RUSPINI, E.; (970, Nmericl Methods for Fzzy Clsterig, Iformtio Sciece, (, ss. 39-350.

Bir Viç Atölyeside İkili Verilere Dylı Hücre Olştrm Yötemleriyle Hücreleri Olştrlmsı 5 WON, Yokyg ve Chg LEE; (00, Grop Techology Cell Formtio Cosiderig Opertio Seqeces d Prodctio Volmes, Itertiol Jorl of Prodctio Reserch, 39(3, ss. 755-768. XU, Hipig ve Hs-Pi (Be WANG; (989, Prt Fmily Formtio for GT Aplictios Bsed o Fzzy Mthemtics, Itertiol Jorl of Prodctio Reserch, 7(9, ss. 637-65. YIN, Yog ve zhiko YASUDA; (005, Similrity Coefficiet Methods Applied to The Cell Formtio Problem: A Comprtive Ivestigtio, Compters & Idstril Egieerig, 48(3, ss. 47-489.