İşletme Kavramı: Başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üreten ekonomik birimler ( İsmet Mucuk, Modern İşletmecilik, İstanbul 1985 S: 21) şeklinde tanımlanan işletmeler mahalli bir bakkal, manav veya berber işletmesi olabileceği gibi, Migros gibi mal satan mağazalar zinciri, Tikveşli gibi mal üreten bir sanayi işletmesi, Garanti Bankası gibi finansal ürün satan bir hizmet işletmesi de olabilir Çoğu işletmenin amacı uzun vadede işletmenin kârını maksimize etmektir. Bazı işletmeler de kar maksimizasyonu için değil ve fakat topluma, çevreye ve bilimsel araştırmalar amacına hizmet etmek için de kurulmuş olabilirler. Bu tür işletmelere Kar amacı gütmeyen işletme (nonprofit Business ) adı verilmektedir. İşletme Çeşitleri: İşletme çeşitleri değişik kriterler göz önüme alınarak ayırımlara tabi tutulabilir( BU Konuda daha geniş bilgi için Bkz: İsmet Mucuk, Modern İşletmecilik, İstanbul 1985) Ancak, konumuzun amacı bağlamında kar elde etmek için faaliyette bulunan işletmeleri Üretim İşletmeleri, Ticaret İşletmeleri Hizmet İşletmeleri şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutmak mümkündür. Üretim İşletmeleri; temel üretim girdilerini bir işleme tabi tutarak, gerçek veya tüzel kişilere satmak üzere, mamul üreten işletmelerdir. Örneğin; Tikveşli Yoğurt Üretmekte, Tofaş Otomobil Fabrikaları Otomobil üretmekte, bir tarım işletmesi Buğday üretebilmektedir Ticaret İşletmeleri de Üretici firmalar gibi gerçek veya tüzel kişilere mal satmaktadırlar. Fakat bul malları üretmek yerine üçüncü şahıslardan tedarik etmektedirler. Ticaret işletmeleri malı ve alıcıları karşılaştırmaktadırlar ( Carl S. Warren, James M Reeve and Philip E Fess, Financial & Managerial Accounting, Ohio -1999 6th Ed. P: 3) Örneğim Migros çok sayıda malı üreticilerden-toptancılardan-ithalatçılardan temin ederek tüketiciye satmaktadır. Migrosun yaptığı iş mal ve alıcıyı karşılaştırmaktan başka bir şey değil. Hizmet İşletmelerinde ise mal üretimi veyahut satımı söz konusu olmayıp, hizmet üretimi satımı söz konusudur Örneğin, Telekom Şirketlerinin, bankaların yaptığı işler hizmet üretimidir. İşletme İle İlgilenen Kişiler ( Business Stakeholders) Sermaye sahipleri, yöneticiler, işçiler, devlet ve kredi verenler genellikle, işletmenin iktisadi performansı ile doğrudan ilgilenmektedirler. Kaynaklarını işe yatıran İşletme Sahip veya Ortaklarının iletmenin ekonomik performansı ile yakından ilgilenmektedirler. İşletme Sahip veya Ortaklarının çoğu yatırdıkları kaynakların alternatif yatırım yer ve araçlarından daha fazla bir getiri elde etmeyi beklemektedirler. İşletme kar ettiği oaranda, ortrakların kar payı almarı ve firma sahibinin işletmeden para
çekme durumu ortaya çıkacaktır. İşletme kar etmeden para çekilmesi halinde sermayede düşüşe neden olacaktır. Ayrıca; ortaklar veya işletme sahipleri işletmeyi satmak istediklerinde veyahut ortaklık paylarının bir kısmını devretmek istediklerinde, işletmenin ekonomik anlamda değerli bir şirket olmasını istemektedirler. Bu anlamda, işletmenin karlılığının yanı sıra, ekonomik değerinin de en üst seviyeye çıkmasını talep ve arzu etmektedirler. İşletme sahip veya ortakları tarafından işletmenin sevk ve idare edilmesi konusunda yetkilendirdikleri yöneticiler de işletmenin faaliyetleri ve ekonomik performansı ile yakından ilgilidirler. Yöneticilerin başarıları değişik işletme sahip veya ortakları tarafından değişik kıstaslara göre değerlendirilebilir. Ancak genel olarak uzun vadede işletmenin ekonomik değerini yükselten yöneticilerin başarılı sayılmaları gerektiğini söylemek mümkündür. Emekleri karşılığı işletmeden ücret alan işçiler de İşletmenin ekonomik performansı ve faaliyet sonuçları ile çok yakından ilgilenmektedirler. Zira işletmede çalışıp çalışmayacakları, iyi bir ücret zammı alıp almayacakları firmanın ekonomik performansı ile yakından ilgilidir. Ekonomik performansın kötü olduğu, sürekli zara eden işletmelerde ilk başvurlan çözümlerin başında işçilerden tasarrufa gitmektir. Bu da işçilerin işsiz kalmalarına, işten atılmayanlar da işsiz kalma korkusu taşımaya başlamaktadırlar. İşletmenin ekonomik performansı ve yaratıcılık kabiliyeti ile yakından ilgilenen başka bir grup da müşterilerdir Özellikle çeşitli nedenlerden dolayı işletmenin ürünlerini veya hizmetlerini seçen ve bunu sadakat seviyesinde yapan müşteriler işletmenin performansı ile yakından ilgilenmektedirler. Örneğin; Microsoft un ürünlerini sürekli olarak kullanan ve bu ürünlere yatırım yapan müşteriler, Microsoft un finansal anlamda başarısız olduğunu ve artık teknik destek alamayacaklarını öğrendiklerinde bu durumdan gerek psikolojik, gerek maddi anlamda çok etkilenebilecekleri muhakkaktır. İşletme sahip ve ortakları gibi işe yatırım yapan ve buna kaynak sağlayan başka bir grup da işletmeye borç verenlerdir. Bu nedenle bu grup işletmenin faaliyet sonuçları ile yakından ve sürekli bir şekilde ilgilenmekte ve gözlemlemektedir. Borç verenlerin alacaklarını tahsil edebilmeleri için işletmenin bu ödemeleri yapabilecek nakdi yaratması gerekmektedir. Bu nedenle kredi verenler en az ekonomik performans kadar nakit yaratma kabiliyeti ile de yakından ilgilenmektedirler. İşletmenin faaliyetleri ile ilginen bir başka grup da kamu otoritesidir. Kamu otoritesi; Vergi, SSK, Bağkur, halk sağlığı vb. nedenlerle işletmenin faaliyetleri ve faaliyet sonuçları ile yakından ilgilenmektedirler Muhasebenin İşletme Faaliyetleri içindeki Önemi İşletme içindeki Muhasebenin rolü nedir sorusuna verilebilecek cevap; Muhasebe, yönetici ve işletme sahiplerine operasyonlarında ve karar almalarında kullanılabilecek bilgiyi üretmenin yanında; Yönetici ve işletme sahip ve ortakları dahil olmak üzere işletme il ilgilenen herkese işletmenin ekonomik performansını değerlemek ve işletmenin gerçek
durumunu belli bir düzen içinde sunmaktır. Bunu yapabilmek için de, işletme faaliyetlerinin para ile ifade edilebilen hareketlerini kayıt, tasnif özetleme, raporlama ve yorumlama rolünü Yerine getirmektedir Muhasebe bir nevi işletmenin dilidir Muhasebe sayesinde işletme ile işletme ile ilgilenenler arasında bir iletişim kurulabiliyor, daha doğrusu işletme, işletme ile ilgilenenlere bilgi aktarımında bulunuyor. İş Birimi Kavramı Muhasebe kişilik veya iş birimi kavramı, eknomik datayı bünyesinde barandıran ve bunlaraa ihtiyaç duyan bir olgu olarak karşımıza çıkmakatdır. Bu iş birimi Bir oto satıcısı, bir market veya büyük bir fabrika olabilir. İş birimi tanımlanması gerekir ki, buna ilişkin datalar analaiz edilebilsin, kayıt altına alınabilsin ve raporlarda özetlenebilsin. İş birimi kavramı kişiği, sahibinden, kreditörlerinden ve stakeholderlarından ayrı tutmaya yarar. Bu konu özellikle gerçek kişi tüccar ve Serbest meslek erbabında önem arz etmeketedir... Maliyet Kavramı; Maliyet kavramı, işletmedeki varlıkların objektif kriterlere uygun bir şekilde değerlenemsini ifade etmeketdir. Muhasebenin Temel Kavramları. Temel Muhasebe Eşitliği Yukarıda açıklandığı gibi iş birimi kendi sahip, kreditör ve kendisini ilgilendirien diğer üçüncü şahıslardan ayrı bir kişiliği var. Kendi varlıkları, yükümlülükleri ve sermayesi var. Bir iş birimi kurulurken kurucular tarfından bu iş için bir sermaye tahisis edilir. Sermayeyei tahsis edenlere karşıi iş biriminin bu sermaye kadar bir yükümlülüğü ortaya çıkar. Bu yükümlüğe kar karşı varlıkları da olur... Bir taraftan varlıkları olurken, bir taraftan yükümlülükleri olmuştur. Bu aşağıdaki gibi formule edebiliriz: Varlıklar = Sermaye Öreneğin A ve B gerçek kişileri 100.000 YTL sermayeli bir şirket kurduklarını ve sermayenin tamamının şirket kasasına koyduklarını farz edelim. Bu durumda firmanın 100.000 YTL
sermayedarlara karşı bir yükümlülğü, diğer taraftan 100.000 YTL parası(varlığı) olacaktır. Bunu yukarıdaki eşitlikte yerine koyarsak 100.000(Varlıklar, Nakit) = 100.000 (Yükümlülükler, Sermaye) Firma semayedarların koyduğu sermaye dışında kreditörlerinden de para veya kredili mal alabilir. Bu durumda Yükümlülük üçünçü şahıslar ve sermayedarlara karşı olmak üzere ikiye ayrılacaktır. Konuyu Basitleştimek için sermayedarlara olan yükümlülükleri özkaynak, kavramıyla, Borçlerı ise sadece yükümlülük kavramıyla iafde etmeye çalışalım... - T Hesabı Borç Alacak - Borç Ve Alacğın Rolü Bilanço Hesapları Varlıklar Varlık Hesapları Yükümlülükler Yükümlülük Hesapları Artışlarda Borç Azalışlarda Azalışlar için Artışlar İçin Kaydı Alacak Kaydı Borç Kaydı Alacak Kaydı ÖZKAYNAK Özkaynak Hesapları Azalışlar İçin Borç Kaydı Artışlar İçin Alacak Kaydı Gelir Tablosu Hesapları
Borç Kayıtlar Özkaynağın Azalışına Alacak Kayıtlar Özkaynağın Artışına Harcama(Gider) Hesapları Gelir ve Hasılat Hesapları Artışlar için Azalışlar İçin Azalışlar için Artışlar İçin Borç Kaydı Alacak Kaydı Borç kaydı Alacak Kaydı - Bi İşlemin Analizi 1- İşlem sonucunda, Varlık,Yükümlülük, Özkaynak, Harcama veya gelir hesaplarından hangisi veya hangileri ekilendiklerini belirliyelim. 2- Etkilenen hesap veya hesapların artış veya azalışa mı sebebiyet verdiklerini bilirliyelim... 3- Arış ve azalışın borç veya alacak olarak kaydedileceğine karar verelim. Örnekler: