DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI (MARKA) DOĞU MARMARA BANKACILIK VE FİNANS SEKTÖRÜ RAPORU

(MARKA) DOĞU MARMARA BANKACILIK VE FİNANS SEKTÖRÜ RAPORU HAZIRLAYAN: Ahmet YAZICI HAZİRAN 2013

İÇİNDEKİLER 1.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU... 8 1.1. Bankacılığın Tarihsel Gelişimi... 8 1.2. Bankacılık Sektörünün Dünyadaki Durumu... 10 1.3. Bankacılık Sektörünün Türkiye deki Durumu... 14 2. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DOĞU MARMARA DAKİ DURUMU... 17 2.1. Banka ve Şube Sayısı... 17 2.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı... 20 2.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri... 21 2.3. Banka Mevduatları... 22 2.4. Banka Kredileri... 25 2.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler... 27 2.4.1.1. Nakdi Krediler... 27 2.4.1.2. Takipteki Alacaklar... 28 2.4.1.3. Gayri Nakdi Krediler... 29 2.4.2. Bireysel Krediler... 30 2.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 30 3. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KOCAELİ NDEKİ DURUMU... 32 3.1. Banka ve Şube Sayısı... 32 3.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı... 35 3.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri... 36 3.3. Banka Mevduatları... 38 3.4 Banka Kredileri... 39 3.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler... 41 3.4.1.1. Nakdi Krediler... 41 3.4.1.2. Takipteki Alacaklar... 42 3.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler... 43 3.4.2. Bireysel Krediler... 44 3.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 44 4. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN SAKARYA DAKİ DURUMU... 46 4.1. Banka ve Şube Sayısı... 46 1

4.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı... 49 4.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri... 50 4.3. Banka Mevduatları... 52 4.4. Banka Kredileri... 53 4.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler... 55 4.4.1.1. Nakdi Krediler... 55 4.4.1.2. Takipteki Alacaklar... 56 4.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler... 57 4.4.2. Bireysel Krediler... 58 4.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 58 5. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN BOLU DAKİ DURUMU... 59 5.1. Banka ve Şube Sayısı... 59 5.1.2. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı... 62 5.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri... 63 5.3. Banka Mevduatları... 65 5.4. Banka Kredileri... 66 5.5.1.Seçilmiş Sektörel Krediler... 68 5.4.1.1. Nakdi Krediler... 68 5.4.1.2 Takipteki Alacaklar... 69 5.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler... 70 5.4.2. Bireysel Krediler... 71 5.4.3. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 71 6. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DÜZCE DEKİ DURUMU... 73 6.1. Banka ve Şube Sayısı... 73 6.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayıları... 76 6.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri... 77 6.3. Banka Mevduatları... 79 6.4. Banka Kredileri... 80 6.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler... 82 6.4.1.1. Nakdi Krediler... 82 6.4.1.3. Takipteki Alacaklar... 83 6.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler... 84 6.4.2. Bireysel Krediler... 85 2

6.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 85 7.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YALOVA DAKİ DURUMU... 87 7.1. Banka ve Şube Sayısı... 87 7.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı... 90 7.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri... 91 7.3. Banka Mevduatları... 93 7.4. Banka Kredileri... 94 7.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler... 96 7.4.1.1. Nakdi Krediler... 96 7.4.1.2. Takipteki Alacaklar... 97 7.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler... 98 7.4.2. Bireysel Krediler... 99 7.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 99 TESPİT VE ÖNERİLER... 100 KAYNAKÇA... 103 3

Tablolar Listesi Tablo 1.Dünya Sıralamasında Türk Bankalarının Yeri... 13 Tablo 2.Doğu Marmara nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri... 17 Tablo 3. Doğu Marmara da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü... 21 Tablo 4. Doğu Marmara daki İllerin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerindeki Yeri... 22 Tablo 5. Doğu Marmara nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 22 Tablo 6. Doğu Marmara da Banka Mevduatlarının Görünümü (Bin TL)... 24 Tablo 7. Doğu Marmara Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 25 Tablo 8. Doğu Marmara Sahiplik Grubu Bankaların 2012 Yılı Kredi Görünümü (Bin TL)... 26 Tablo 9. Doğu Marmara Bireysel Krediler (Bin TL)... 30 Tablo 10. Doğu Marmara da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL)... 30 Tablo 11. Kocaeli nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri... 32 Tablo 12. Kocaeli nde En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü... 36 Tablo 13. Kocaeli nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri... 36 Tablo 14. Kocaeli nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 38 Tablo 15. Kocaeli nde Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL)... 39 Tablo 16. Kocaeli Banka Kredilerini Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 39 Tablo 17. Kocaeli Sahiplik Grubu Bankaların Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL)... 40 Tablo 18. Kocaeli Bireysel Krediler (Bin TL)... 44 Tablo 19. Kocaeli nde Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL)... 44 Tablo 20. Sakarya nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri... 46 Tablo 21. Sakarya da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü... 50 Tablo 22. Sakarya nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye nin Yeri... 51 Tablo 23. Sakarya nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 52 Tablo 24. Sakarya da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü... 53 Tablo 25. Sakarya Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 53 Tablo 26. Sakarya Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL)... 54 Tablo 27. Sakarya Bireysel Krediler (Bin TL)... 58 Tablo 28. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı... 58 Tablo 29. Bolu nun Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri... 59 Tablo 30. Bolu da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü... 63 Tablo 31. Bolu da Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri... 63 Tablo 32. Bolu Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 65 4

Tablo 33. Bolu da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL)... 66 Tablo 34. Bolu Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 66 Tablo 35. Bolu Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL)... 67 Tablo 36. Bolu Bireysel Krediler (Bin TL)... 71 Tablo 37. Bolu da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL)... 71 Tablo 38. Düzce nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri... 73 Tablo 39. Düzce de En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü... 77 Tablo 40. Düzce nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri... 77 Tablo 41. Düzce nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 79 Tablo 42. Düzce de Sahiplik Grubu Bankalarının Mevduatlarının Görünümü (Bin TL)... 80 Tablo 43. Düzce Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 80 Tablo 44. Düzce Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL)... 81 Tablo 45. Düzce Bireysel Krediler ( Bin TL)... 85 Tablo 46. Düzce de Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL)... 85 Tablo 47. Yalova nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri... 87 Tablo 48. Yalova da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü... 91 Tablo 49. Yalova nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinin Türkiye deki Yeri... 91 Tablo 50. Yalova nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 93 Tablo 51. Yalova da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL)... 94 Tablo 52. Yalova da Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL)... 94 Tablo 53. Yalova Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL)... 95 Tablo 54. Yalova Bireysel Krediler (Bin TL)... 99 Tablo 55. Yalova da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL)... 99 5

Şekiller Listesi Şekil 1. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Doğu Marmara ve Türkiye deki Değişimi (BDDK,2012)... 18 Şekil 2. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılım (BDDK, 2012)... 18 Şekil 3. Doğu Marmara Banka Şubeleri Sayısı (BDDK, 2012)... 19 Şekil 4. 2012 Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB, 2012)... 20 Şekil 5. Doğu Marmara Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012)... 23 Şekil 6. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012)... 27 Şekil 7. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012)... 28 Şekil 8. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Krediler (Bin TL) (BDDK,2012)... 29 Şekil 9. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Kocaeli ve Türkiye ortalaması (BDDK,2012)... 33 Şekil 10. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)... 33 Şekil 11. Kocaeli Banka Şubeleri Sayısı (Türkiye Bankalar Birliği,2012)... 34 Şekil 12. Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012)... 35 Şekil 13. Kocaeli Şubeye Düşen Nüfus Kaynak, BDDK,2012... 37 Şekil 14. Kocaeli Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı(BDDK,2012)... 38 Şekil 15. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012)... 41 Şekil 16. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012)... 42 Şekil 17. Kocaeli nde Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 43 Şekil 18. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Sakarya ve Türkiye Ortalamasındaki Değişimi... 47 Şekil 19. Sakarya Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)... 47 Şekil 20. Sakarya Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012)... 48 Şekil 21. 2012 Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012)... 49 Şekil 22. Sakarya Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012)... 51 Şekil 23. Sakarya Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)... 52 Şekil 24. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Nakdi kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 55 Şekil 25. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK,2012)... 56 Şekil 26. Sakarya da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012)... 57 Şekil 27 Banka Şubelerinin Yıllara Göre Bolu ve Türkiye Ortalaması (BDDK,2012)... 60 Şekil 28.Bolu Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK 2012)... 60 Şekil 29. Bolu Banka Şubeleri Sayısı (TBB,2012)... 61 Şekil 30. Bolu İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012)... 62 Şekil 31.Bolu da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012)... 64 Şekil 32. Bolu Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)... 65 6

Şekil 33. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 68 Şekil 34. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacaklar (Bin TL) (BDDK, 2012)... 69 Şekil 35. Bolu da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 70 Şekil 36. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Düzce ve Türkiye Ortalaması (BDDK 2012)... 74 Şekil 37. Düzce Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)... 74 Şekil 38. Düzce Banka Şubeleri Sayısı (TBB 2012)... 75 Şekil 39. Düzce İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012)... 76 Şekil 40. Düzce de Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012)... 78 Şekil 41. Düzce de Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012)... 79 Şekil 42. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 82 Şekil 43. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012)... 83 Şekil 44. Düzce de Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 84 Şekil 45. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Yalova ve Türkiye Ortalaması (BDDK, 2012)... 88 Şekil 46. Yalova Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012)... 88 Şekil 47. Yalova Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012)... 89 Şekil 48. Yalova İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012)... 90 Şekil 49. Yalova da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012)... 92 Şekil 50. Yalova Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012)... 93 Şekil 51. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri ( Bin TL) (BDDK 2012)... 96 Şekil 52. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012)... 97 Şekil 53. Yalova da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012)... 98 7

1.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU 1.1. Bankacılığın Tarihsel Gelişimi Bankanın tanımı konusunda ekonomi yazınında çok farklı fikirler öne sürülmektedir. Banka; mevduat kabul eden, bu mevduatı en verimli şekilde çeşitli kredi işlemlerinde kullanmak amacı güden veya kısaca, faaliyetlerinin esas konusu düzenli bir şekilde kredi almak ya da vermek olan bir ekonomik kuruluştur. Bankanın başka bir tanımı; para, kredi ve sermaye konularına giren her çeşit işlemleri yapan ve düzenleyen, özel veya kamusal kişilerle işletmelerin bu alandaki her türlü gereksinimlerini karşılama faaliyetlerini temel uğraş konusu seçen bir ekonomik birimdir. 1 Bankacılığın kökeni ilk çağlara kadar uzanmaktadır. İlk çağlarda bankacılık hizmetleri din ile iç içe sunulmuştur. Güvenilir kimseler olarak görülen rahiplerin Mezopotamya da ki Kızıl Tapınak ta bankacılık işlemleri yaptıkları bilinmektedir. O dönemde tapınaklar bir tür bankacılık işlevi görmüştür. M.Ö 2000 li yıllarda çıkarılan meşhur Hammurabi Kanunları nın tapınaklarda yapılacak borç verme işlemler, borcun tahsil yöntemleri, alınacak faiz oranları ile rehin, ipotek ve kefalet şekillerini düzenlediği bildirilmektedir. Sümerler döneminde gelişme kaydeden bankacılık, Eski Yunan da Trapezites adlı bankerler tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk bankacılık krizi de Atina Sitesi nde yaşanmıştır. Bazı borçların affedilmesi ve paranın borçlular lehine yeniden değerlendirilmesiyle problem çözülmüştür. İlk devlet bankalarının da Eski Yunan da kurulması ise diğer bir ilginç noktadır. Bankerlerin çok yüksek faiz almaları her sitenin bir devlet bankası kurmasına neden olmuştur. 2 Paranın değişim aracı olarak sıkça kullanılmaya başlaması ile para alıp borç veren bankerlere ortaya çıkmıştır. Bu kişiler müşterilerinden mevduat kabul etmiş ve bunları yüksek faizlerle başkalarına kredi olarak vermişlerdir. Birçok dünya dilinde benzer seslerle ifade 1 Pehlivan Pınar, Türkiye Ekonomisinde Bankacılık Sektörünün Verimlilik Sorunları ve Çözüm Önerileri, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Manisa, 2010, s.1 2 Tutcuoğlu Rabia Saliha, Dünyada ve Türkiye de Bireysel Bankacılığın Gelişimi Nedenleri ve Bankacılık Sektörü Açısından Oluşturduğu Riskler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Bankacılık ve Finans Yüksek Lisans Programı, Ankara,2010,s.3 8

edilen banka kelimesinin, pazara koydukları bir masa (banco) ile bankerlik yapan Lombardiyalılar türemiştir. Dünya ticaret hayatında en önemli merkezlerinden biri olan Roma da önceleri para değişimi olarak başlayan bankerlik daha sonra mevduat kabulü, kredi işlemleri ve poliçe alım satımıyla gelişmiştir. Ortaçağ da Haçlı Seferleri nedeniyle ordu ihtiyaçlarının karşılanması için büyük para nakil işlemleri başlamıştır. Bu nedenle para işlemlerinde aracılık yapacak kurumlara ihtiyaç duyulmuştur. Bütün bu olaylar banka sisteminin gelişimini hızlandırırken, ticaret hukukunun da doğmasına neden olmuştur. 3 Bankacılık, 13. Yüzyıldan itibaren Avrupa da kurulan fuarlar aracılığıyla temel kurallara kavuşmuş, reform ve Rönesans hareketlerin etkisiyle bankacılık oldukça gelişmiştir. Bu gelişmenin yanı sıran 17. Yüzyılın başlarından itibaren bugünkü anlamda bankalar kurulmuştur. 1609 da Hollanda da Amsterdam Bankası, 1637 İtalya da Venedik Bankası Kurulmuştur. İngiltere de piyasadaki istikrarsızlığı önlemek amacıyla, bir merkez bankası işlevi gören İngiltere Bankası 1654 te kurulmuştur. Amerika daki modern bankacılık ise, 1782 de Bank of North America nın kurulmasıyla başlamıştır. Bu banka başarılı olunca başka bankalar da tesis edilmeye başlandı. 1791 de hem özel banka hem de merkez bankası niteliğinde Bank of The United States faaliyet göstermiştir. ABD DE 1863 te çıkarılan Bankalar Kanunu ile eyalet bankaları ve ulusal bankalardan oluşan ikili bankacılık sistemi kurulmuştur. Ancak, bugünkü Merkez Bankası olan FED, 1913 yılında çıkarılan kanunla kurulmuştur. Bankalar, kuruluşundan itibaren 19. Yüzyıla kadar kendi kaynaklarını kullanarak borç veren ve bankacılık faaliyeti gerçekleştiren kuruluşlardı. Ancak, 19. Yüzyıl itibaren mevduat toplayarak, senet ıskonto ederek ve sermaye piyasası ihtiyaçlarına aracılık ederek kaynak kullandırmaya başladılar. Bu gelişmeler bankaların ekonomilerdeki önemini giderek artırmış ve bankalar faaliyetlerine göre uzmanlaşmaya başlamıştır. 2. Dünya Savaşı ndan sonra savaşta tahrip olan yerlerin yeniden imarının finansmanını sağlamak içim kurulan kalkınma ve yatırım bankaları ön plana çıkmaya başlamıştır. 1970 lerde bankacılık sektöründe birçok değişim ve yenilik gerçekleşmiş ve yeni ürünler ile yeni, finansman teknikleri ortaya 3 Bozdemir Timur, Türk Bankacılığın Tarihsel Gelişimi ve Reel Sektöre Katkısına İlişkin Bir Araştırma, Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı,İstanbul, 2007,s.4 9

çıkmıştır. 1980 lerde bilgisayar teknolojilerinin yaygınlaştığı bankacılık, 1990 lar internet bankacılığının ve elektronik bankacılık ürünlerinin hızla yayıldığı bir dönem olmuştur. 2000 li yıllar bankacılığın yoğun rekabet yaşandığı dönem olmuştur. 4 1.2. Bankacılık Sektörünün Dünyadaki Durumu ABD de 2007 yılında başlayan kriz, 2008 yılının Eylül ayında Lehman Brothers isimli oldukça büyük yatırım bankasının iflası ile küresel bir boyuta taşınmıştır. Lehman sonrası kriz global boyutta daha fazla hissedilmeye başlanmış, tedirginlik artmış, batamayacak kadar büyük (too big to fail) teorisinin işe yaramayabileceği görülmüş ve sıradaki kim sorusunun yaygın bir şekilde sorulmaya başladı görülmüştür. Dolayısıyla sektörün temel kalemlerinin bu tarihten sonraki gelişimi önem arz etmektedir. 5 Küresel kredi pazarının yapısı incelendiğinde, en yüksek payın başta ABD olmak üzere gelişmiş ekonomilere ait olduğu görülmektedir. Yükselen ekonomilerin genellikle gelişmiş ülkelere göre daha hızlı büyüme performans gösterdiği ve bu pazarda, Türkiye nin ABD, İngiltere, Almanya, İspanya, Fransa, Çin, Hindistan, Güney Afrika ve Arjantin den daha istikrarlı büyüdüğü görülmektedir. Küresel finansal piyasalar, oldukça geniş bir banka türü çeşitliliği sunmaktadır. Bu çeşitlilikle birlikte, küresel kriz, mevduat bankacılığı ile kalkınma ve yatırım bankacılığı fonksiyonlarının tam olarak ayrılması sonucunu doğurmuştur. Banka türleri dahil finansal kuruluş türlerinin artmasının; pazarın genişlemesine, çeşitlenmesine, derinleşmesine, finansal kaynaklara erişimin iyileşmesine, etkinliğin artmasına imkan vereceği ve böylece genel ekonomiye katkı sağlayacağı düşünülmektedir. 4 Tutcuoğlu Rabia Saliha, Dünyada ve Türkiye de Bireysel Bankacılığın Gelişimi Nedenleri ve Bankacılık Sektörü Açısından Oluşturduğu Riskler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Bankacılık ve Finans Yüksek Lisans Programı, Ankara,2010,s.4 5 http://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/raporlar/sunumlar/7220kasim_2009_pbk_konusma_%20metni.pd f 10

Küresel finansal kriz sonrasında gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkelerin bankacılık sektörlerinde konsolidasyon süreci devam etmektedir. Türk bankacılık sektöründe 2000-2001 krizleri sonrasında azalmaya başlayan banka sayısı, 2010 yılında 49, 2011 yılında ise 48 e gerilemiştir. Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren kuruluş sayısı, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerdeki ortalama kredi kuruluşu sayısının altındadır. Coğrafyası, nüfusu ve ekonomik büyüklüğü göz önüne alındığında ülkemiz için görece düşük olan banka sayısı, aynı zamanda sektör açısından önemli bir potansiyeli işaret etmektedir. 2011 Aktif büyüklükleri gelişim endeksine göre, bankacılık sektörleri en yüksek oranda büyüyen G20 ülkeleri sırasıyla; Çin, Endonezya, Avustralya, Hindistan, Rusya, Brezilya ve Türkiye dir. Gelişmekte olan ülkelerin bankacılık sektörleri genel itibarıyla görece yüksek bir büyüme hızına sahipken, 2007 yılında başlayarak küresel çapta yaygınlaşan finansal krizin özellikle gelişmiş ülkelerin bankacılık sektörlerinde büyümeyi sınırladığı görülmektedir. Aktif büyüklüklerde ilk sırada 10.739 milyar ile ABD, Çin Halk Cumhuriyeti 9.856 milyar ile ikinci, İngiltere 8.488 milyar ile üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye 582 milyar aktif büyüklüğe sahiptir. G20 üyesi ülkeleri bankacılık sektörleri tarafından kullandırılan kredilerin, 2005-2011 yılları arası genel görünümü kapsamında, ABD en yüksek kredi hacmine sahip ülke olma konumunu sürdürmektedir. 2011 yılı itibariyle ilk beş sırada ABD 5.435 milyar, Çin Halk Cumhuriyeti 4.931 milyar, Japonya milyar 4.355, İngiltere milyar3.340, Almanya milyar 3.144 kredi hacmine sahip ülkelerdir. Türkiye ise 289 milyar kredi hacmine sahiptir. 2009 yılında, ABD, Japonya ve İngiltere nin ardından dördüncü sırada olan Çin Halk C. nin 2011 yılı itibarıyla ABD nin ardından en çok kredi kullandıran ikinci ülke konumuna yükseldiği görülmektedir. Bu dönemde, Çin Halk C. yi, Japonya, İngiltere ve Almanya izlemektedir. Kredi büyümelerinin gelişimi değerlendirildiğinde, kredi hacmi yüksek olan ülkelerin kredi büyüme hızının, kredi hacmi görece küçük olan ülkelere göre daha düşük olduğu söylenebilir. En büyük kredi tutarında sahip 5 ülke içinde Çin Halk C., bu duruma istisna teşkil eden tek ülkedir. Ülkemiz bankacılık sektörünün ise, takibe dönüşüm oranını azaltma yolundaki çabaları ile birlikte kredi büyümesine yönelmesi, küresel rekabet açısından faydalı olacaktır. Kredi büyümelerinin gelişimi 2005=100 bazlı endeks üzerinden karşılaştırılmıştır. Söz konusu endekse göre, 2011 yılı itibarıyla Türkiye nin kredi büyüme 11

hızı G-20 ülkeleri arasında sadece Brezilya, Avustralya, Endonezya ve Çin Halk C. den daha düşüktür. Reel sektöre verilen kredilerde küresel krizin etkisiyle 2009 yılında genel olarak azalma yaşanmıştır. Reel sektöre verilen kredilerde ilk sırayı Çin alırken bu ülkeyi Japonya ve ABD takip etmektedir. Çin de 2009 yılı itibarıyla toplam kredilerin %67 si reel kesime kullandırılırken, söz konusu oran Japonya da %34, ABD de %19, AB-27 de %30 civarındadır. Bulgaristan ve Slovenya da reel kesime verilen kredilerin toplam krediler içindeki payı %60 civarındayken, İngiltere de %12 dir. Türkiye de toplam krediler 2009 yılında euro bazında %5,8 artmıştır. Söz konusu oranın AB ortalaması negatif %2,9 dur. Ülkelerin bankacılık sektörlerinde konut dışı alanda kullandırılan tüketici kredileri değerlendirildiğinde, büyüklük sıralamasında ABD ilk sırada yer almakta, bu ülkeyi Kanada ve Almanya takip etmektedir. 2009 yılı itibarıyla, diğer bireysel krediler piyasasında AB üyesi 27 ülkenin ortalaması 68 milyar Euro, Türkiye de ise 32 milyar Euro civarındadır. Küresel krizin olumsuz etkileri dünya genelinde konut kredilerinde büyümenin gevşemesine neden olmuştur. Konut kredilerinde ABD ilk sırada yer alırken, bu ülkeyi İngiltere ve Almanya takip etmiştir. AB-27 de ortalama konut kredileri hacmi 2009 yılında 188 milyar euro civarındadır. Türkiye nin 2009 yılı itibarıyla konut kredileri son yıllardaki güçlü büyümesine rağmen 28 milyar euro civarındadır. Türk bankacılık sektöründe konut kredileri geçmiş yıllarda çok düşük bir paya sahipken güçlü büyümeyle birlikte 2009 yılı itibarıyla toplam kredilerin %11 ine ulaşmıştır. Söz konusu oran AB-27 ortalaması olan %27 nin altındadır. BIS in Ödemeler Sistemi Komitesi (CPSS) tarafından yıllık olarak hazırlanan Kırmızı Kitap üye ülkelerin ödemeler sistemi üzerine bilgileri içermektedir. Söz konusu kitapta ödeme araçlarının işlem hacimleri de yer almaktadır. Ödeme araçları toplam işlem hacminin 2006 yılı sonrası girdiği düşüş eğilimini sürdürdüğü ve 2010 yılı itibarıyla 536,2 trilyon ABD doları olarak gerçekleştiği görülmektedir. Söz konusu yılda işlem hacminde yıllık %2,5 reel azalış olmuştur. 2010 yılında ödeme araçları içinde kredi transferleri %70 ile en yüksek paya sahiptir. Ödeme araçlarının işlem hacmi ülkeler bazında değerlendirildiğinde en yüksek payın %19,4 ile İngiltere nin olduğu, bu ülkeyi %18,1 ile Çin Halk Cumhuriyeti nin, %15,9 ile Almanya nın ve %13,3 ile ABD nin takip ettiği görülmektedir. Türkiye nin, 148 milyar ile 12

söz konusu sıralamada son sırada yer aldığı görülmektedir. Bu durum Türkiye deki ödeme araçlarının kullanımında önemli bir potansiyelin varlığına işaret etmektedir. 2010 yılı itibarıyla kredi kartı işlem hacminde ABD nin %39,1 lik payla ülkeler sıralamasında en üstte yer aldığı görülmektedir. ABD yi sırasıyla Çin ve İngiltere izlerken, bu dönemde Türkiye nin payı, bir önceki yıl olduğu gibi %1,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Çek ödemeleri ABD ve Çin Halk Cumhuriyetinde yoğun olarak kullanılmakta olup söz konusu ülkelerin 2010 yılı itibarıyla payları sırasıyla %30,9 ve %44,9 dur. Ülkemizde bu alana yönelik teşvik edici uygulamalar geliştirilmesinde fayda bulunmaktadır. G20 üyesi ülkeleri bankacılık sektörleri tarafından toplanan mevduat kapsamında, ABD en yüksek mevduat büyüklüğüne sahip ülke olma konumunu sürdürmektedir. 2011 yılı itibarıyla, ABD yi Japonya, Çin Halk C., Almanya ve İngiltere izlemektedir. Mevduat büyümelerinin gelişimi 2005=100 bazlı endeks üzerinden karşılaştırılmıştır. İlk beş ülke içinde Çin Halk C. ve İngiltere nin mevduat büyüklüğü hızlı artan ülkeler olduğu görülmektedir. Bu ülkelerin yanı sıra, G-20 ülkeleri arasında, Avustralya, Hindistan, Brezilya, Rusya, Türkiye, S.Arabistan ve Endonezya bankacılık sektörlerindeki mevduat tutarlarının da görece daha hızlı büyüdüğü söylenebilir. 6 Tablo 1.Dünya Sıralamasında Türk Bankalarının Yeri 2010 2011 2012 2013 Banka Adı MarkaDeğeri (Milyar$) 115 94 96 86 Akbank 2,121 91 75 98 89 İş Bankası 2,061 123 95 104 110 Garanti Bankası 1,579 116 117 123 135 Yapı Kredi Bankası 1,117 173 156 145 139 Halkbank 1,063 200 149 156 159 Vakıfbank 0,829 310 276 244 295 Finansbank 0,325 380 321 286 307 Denizbank 0,301 280 299-390 TEB 0,217 424 403-475 Bank Asya 0,154 Kaynak: http://finans.mynet.com/haber/detay/ekonomi/turk-bankalari-avrupaya-damga-vurdu/84002 6 http://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/raporlar/bankacilikta_yapisal_gelismeler/11085bygr_20 11.pdf, Aralık 2011, sayı 6 13

Marka değerleme kuruluşu BrandFinance'ın yaptığı "The BrandFinance Banking 500" araştırmasında Türkiye'den 10 banka yer aldı. 10 bankanın toplam marka değeri 9,76 milyar dolar oldu. Geçen yıl dünyanın en değerli bankası sıralamasında 96. sırada yer alan Akbank 10 sıra birden yükselerek 2.12 milyar dolarlık değeriyle 86. sırada yer aldı. 2012'de 98. sırada yer alan İş Bankası 9 sıra yükselerek 89. Sıraya yükseldi. Böylece ilk 100 sıralamasında yer alan Türk bankası sayısı da 2 olduğu görülmektedir. Garanti Bankası 1,579 milyar dolarlık değeriyle 104. Sıradan 110. Sıraya, Yapı Kredi Bankası 1.117 milyar dolarlık değeriyle 123. Sıradan 135. Sıraya, Halkbankası 1,063 milyar dolarlık değeriyle 145. Sıradan 139. Sıraya, Vakıfbank 829 milyon dolarlık değeriyle 156. Sıradan 159 sıraya, Finansbank 325 milyon dolarlık değeriyle 244. Sıradan 295. Sıraya, Denizbank 301 milyon dolarlık değeriyle 286. Sıradan 307. Sıraya, TEB 217 milyon dolarlık değeri ile 390. Sırada, Bank Asya 154 milyon dolarlık değeriyle 475. Sırada yer almaktadır. 1.3. Bankacılık Sektörünün Türkiye deki Durumu Türk Bankacılık Sektöründe faaliyet gösteren banka sayısı, 2012 Ekim ayında bir yabancı bankanın faaliyete başlamasıyla birlikte 49 a yükselmiştir. 2012 yılsonu itibarıyla sektör 11.066 adet şube, 201.474 personel ile faaliyetine devam etmektedir. Sektörün şube ve personel sayısında gözlenen artış eğilimi 2012 yılında da devam etmiş, 2012 yılındaki şubeleşme hızı (%5,2) ve istihdam artışı (%3,2), 2011 yılındaki şubeleşme hızı (%4,5) ve istihdam artışından (%2,1) yüksek gerçekleşmiştir. Sektörde şubeleşme hızının, genel olarak personel artış hızının üzerinde seyrettiği görülmektedir. Öte yandan hem şubeleşmenin hem de personel artış hızının, ülke ve dünya ekonomisindeki gelişmelerden ve makro ekonomik koşullardan etkilendiği, büyük ölçüde ekonomik büyümenin seyrine paralel bir gelişim gösterdiği değerlendirilmektedir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2012 yılında %12,6 artarak 1.371 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılı ortasından itibaren cari açık ve ekonomideki olumlu gelişmelere paralel Merkez Bankası nın piyasalardaki likiditeyi artırıcı, fonlama maliyetlerini düşürücü yaklaşımı etkili olmuş, faiz oranlarındaki düşüş trendi devam ederken ekonomik büyüme potansiyeline paralel olarak yılın son çeyreğinde krediler tekrar ivmelenme eğilimine 14

girerek sektördeki büyümeyi tetiklemiştir. 2012 yılının ilk yarısında %4,6 olan sektördeki büyüme yılın ikinci yarısında, özellikle yılın son çeyreğindeki artışa bağlı olarak, %7,6 olarak gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün toplam kredileri yılın üçüncü çeyreğinde gözlenen yavaşlamanın ardından, son çeyrekte faiz koridorunun üst sınırının düşürülmesiyle birlikte kredi faizlerinin düşmesi ve ülkemiz notunun bir uluslar arası derecelendirme kuruluşu tarafından yatırım yapılabilir seviyeye yükseltilmesiyle tekrar ivme kazanmış ve Aralık 2012 itibarıyla 794,8 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Kredilerin 2012 yılı artışı %16,4, enflasyondan arındırılmış reel artışı %13,6, kur ve parite etkisinden arındırılmış artış oranı ise %18,9 dur. 2012 yılında kredi hacminde gözlenen toplam 111,9 milyar TL lik artışın 42 milyar TL si (%37,6) bireysel kredilerden, 35 milyar TL si (%31,3) kurumsal/ticari kredilerden, 34,8 milyar TL si (%31,1) ise KOBİ lere kullandırılan kredilerden kaynaklanmaktadır. Takipteki alacaklar 2011 yılsonuna göre 4,4 milyar TL (%23,4) artarak Aralık 2012 itibarıyla 23,4 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Takipteki alacaklardaki artışta esas itibarıyla 2010 ve 2011 yıllarında çok güçlü artış gösteren kredilerin yaşlanmasının etkili olduğu değerlendirilmektedir. Ekonomideki ılımlı yavaşlamaya paralel olarak, bankacılık sektörü toplam pasifleri 2012 yılında %12,6 ile sınırlı bir artış gösterirken, mevduat artış hızı 2012 yılında %11 düzeyinde oluşmuştur. Mevduatın payının 2009 yılından itibaren azalmasında, yurtiçi tasarruf artış hızının azalmasının yanı sıra, bankaların yurtdışı piyasalar ve repo imkânlarını kullanması ve menkul kıymet ihraçları gibi alternatif kaynaklara başvurması da etkili olmuştur. 2012 yılında brüt kredi artış oranının (%16,6) mevduatın artış oranının (%11) üzerinde gerçekleşmesiyle mevduatın krediye dönüşüm oranı 5,1 puan artarak %106,1 seviyesine yükselmiştir. Bankacılık sektörü 2012 yılını 23.649 milyon TL net kârla tamamlamıştır. Sektörün dönem net karı, faiz dışı gelir gider dengesindeki gerilemeye karşın, esas olarak yükselen net faiz marjı nedeniyle önceki yılın aynı dönemine göre 3,8 milyar TL (%19,2) yükselmiştir. Sektörde faaliyet gösteren 49 bankadan 37 sinin kârında, son bir yıllık dönemde artış gerçekleşmiş, 2012 yılının son çeyreğinde yeni bir banka sisteme dâhil olmuştur. 15

Sektörün 2013 yılında net faiz marjında ilave bir artış beklenmemekle birlikte, varlık kalitesinde 2012 yılına kıyasla bir iyileşme görülebileceği ve aktif ve özkaynak karlılığını muhafaza edeceği öngörülmektedir. 7 7 http://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/raporlar/tbsgg/11706tbs_genel_gorunumu_aralik_2012.pdf, Aralık 2012, sayı: 2013/1 16

2. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DOĞU MARMARA DAKİ DURUMU 2.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 2.Doğu Marmara nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 2.399 2.748 2.870 2.994 3.112 3.272 2 Ankara 813 915 944 988 1.033 1.084 3 İzmir 600 667 697 718 748 772 8 Kocaeli 142 172 184 198 215 232 21 Sakarya 65 75 83 94 98 106 46 Bolu 31 35 38 38 39 40 52 Düzce 26 29 30 33 32 36 60 Yalova 23 26 26 26 27 28 Doğu Marmara 287 337 361 389 411 442 Türkiye Toplam 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984 Kaynak, Veri Yılı: BDDK, 2012 Türkiye de banka şubelerinde son 6 yılda görülen düzenli artış Doğu Marmara da da görülmektedir. Doğu Marmara da 2007 yılında 287 banka şubesi bulunurken %54 artış ile 2012 yılında bu sayı 442 olduğu görülmektedir. Türkiye de en fazla banka şubesine sahip ilk üç il 3.272 şube ile İstanbul, 1.084 şube ile Ankara, 772 şube ile İzmir olurken, Doğu Marmara illerinden Kocaeli 232 şube ile 8. sırada, Sakarya 106 şube ile 21. sırada, Bolu 40 şube ile 46. sırada, Düzce 36 şube ile 52. sırada, Yalova 28 şube ile 60. sırada yer almaktadır. 2011-2012 yılları arasında Doğu Marmara da en fazla şube artışı olan iller %63 lük oranıyla Kocaeli ve Sakarya olmuştur. Söz konusu dönemde Kocaeli 90 şube artışı Sakarya 41 şube artışı meydana gelmiştir. Bolu %29 luk artış ile 40 şube, Düzce %38 lik artış ile 36 şube, Yalova %21,8 lik artış ile 28 banka şubesine ulaşmıştır. Doğu Marmara, Türkiye deki banka şubelerinin %4,02 sine sahiptir. 17

Doğu Marmara Ortalaması 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Banka Şube Sayısı 2007 2008 2009 2010 2011 2012 57,4 67,4 72,2 77,8 82,2 88,4 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 1. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Doğu Marmara ve Türkiye deki Değişimi (BDDK,2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Doğu Marmara ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Doğu Marmara da il başına düşen banka sayısı 88,4 tür. 2007 yılında fark 40,5 iken 2012 de artarak 47,2 olduğu görülmektedir. Buna göre Doğu Marmara da banka şube artış hızının Türkiye deki banka şube artış hızından yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Yabancı Bankalar 24% Kamu Bankaları 29% Yerli Özel Bankalar 47% Şekil 2. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılım (BDDK, 2012) 18

Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Doğu Marmara da en fazla yerli özel bankaların olduğu görülmektedir. Doğu Marmara da Yerli Özel Bankalar 210 şube sayısıyla %47, Kamu Bankaları 127 şube sayısıyla %29, Yabancı Bankalar 105 şube sayısıyla %24 pay almaktadır. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Halk Bankası Denizbank Vakıfbank Finansban k 2012 67 51 42 36 35 34 27 26 23 2011 66 47 40 35 32 31 25 23 20 2010 62 46 38 33 31 26 14 22 20 2009 57 44 38 28 30 24 10 20 17 2008 55 40 36 23 32 22 8 18 15 2007 55 35 26 17 25 21 7 12 15 Şekil 3. Doğu Marmara Banka Şubeleri Sayısı (BDDK, 2012) Doğu Marmara da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı banka yer almaktadır. Doğu Marmara da İş Bankası sadece Kocaeli nde en fazla şubeye sahip banka iken diğer 4 ilde en fazla şubeye sahip banka Ziraat Bankası dır. Ziraat Bankası son 6 yıldır en çok şubeye sahip banka olarak görülmektedir. İlk 9 sırada yabancı bankalardan Denizbank ve Finansbank yer almaktadır. 2007-2012 yılları arasında Denizbank 20 şube artışı ile en çok şube artışına giden bankadır. 19

Gebze İzmit Körfez Gölcük Darıca Adapazarı Bolu Merkez İlçe Düzce Merkez İlçe Yalova Merkez İlçe DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 2.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı 80 70 60 61 67 50 40 41 30 20 10 19 18 11 20 21 17 0 Şekil 4. 2012 Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB, 2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde Doğu Marmara daki ilçelerde en fazla şubeye sahip olan 9 ilçe şekil. 4 teki gibidir. Doğu Marmara da en fazla banka şubesine sahip ilçe 67 şube ile İzmit olurken, ikinci 61 şube ile Gebze, üçüncü 41 şube ile Adapazarı dır. Sakarya nın Karapürçek ve Kocaeli nin Başiskele ilçelerinde banka şubesi bulunmamaktadır. İlk 9 ilçe de en fazla şubeye sahip banka İş Bankası dır. 20

Tablo 3. Doğu Marmara da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler İş Bankası Akbank Ziraat Bankası YapıKredi Bankası Garanti Bankası Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank Adapazarı 3 3 3 4 4 2 3 3 4 Bolu Merkez İlçe 2 3 3 2 1 2 1 1 1 Darıca 2 1 2 1 1 1 1 1 1 Düzce Merkez İlçe 3 2 1 2 2 1 1 2 2 Gebze 7 8 3 4 6 5 4 5 4 Gölcük 2 3 2 2 1 1 1 1 1 İzmit 7 7 7 6 5 5 6 3 5 Körfez 3 1 3 2 2 1 2 1 1 Yalova Merkezİlçe 2 2 1 2 1 1 1 1 2 Kaynak: TBB, 2012 2.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre İstanbul da her 4.163 kişiye bir şube düşerek ilk sırada yer almaktadır. Türkiye sıralamasında Kocaeli nde bu rakam 6.903 ile 16., Bolu 6.912 ile 17., Yalova 7.376 ile 24., Sakarya 8.382 ile 38., Düzce 9.504 ile 52. sırada yer almaktadır. 21

Tablo 4. Doğu Marmara daki İllerin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerindeki Yeri 2012Sonu Sıralama İller 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 İstanbul 4.163 4.259 4.313 4.424 4.575 5.241 2 Ankara 4.511 4.619 4.707 4.818 4.881 5.494 3 Muğla 4.631 4.567 4.638 4.825 4.849 5.592 16 Kocaeli 6.903 7.256 7.688 8.099 8.360 10.126 17 Bolu 6.912 6.954 7.145 7.075 7.726 8.723 24 Yalova 7.376 7.545 7.789 7.592 6.990 7.902 38 Sakarya 8.382 8.906 9.165 10.256 11.136 12.849 52 Düzce 9.504 10.568 10.156 10.953 11.149 12.435 80 Van 23.779 24.652 28.397 27.145 27.990 29.687 81 Muş 29.621 33.907 33.707 36.755 45.056 45.056 Kaynak: BDDK, 2012 2.3. Banka Mevduatları Tablo 5. Doğu Marmara nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 146.901.989 194.626.003 216.467.861 273.202.486 307.766.095 340.456.272 2 Ankara 55.870.660 69.132.932 78.528.387 102.683.666 110.123.504 126.808.337 3 İzmir 21.597.149 26.791.815 29.705.535 33.720.647 37.929.755 41.739.533 6 Kocaeli 4.955.384 6.297.138 7.503.208 12.682.371 11.060.078 13.225.436 23 Sakarya 1.595.639 1.877.055 2.035.513 2.791.177 3.265.471 3.198.523 44 Yalova 717.361 806.176 881.751 1.009.510 1.292.141 1.405.771 49 Bolu 622.071 742.717 841.396 1.023.994 1.125.214 1.179.645 55 Düzce 532.565 609.880 700.584 866.222 942.760 1.021.725 Doğu Marmara 8.423.020 10.332.966 11.962.452 18.373.274 17.685.664 20.031.100 Türkiye Toplam 335.079.794 426.271.31 480.895.647 600.283.914 667.682.351 737.633.019 Kaynak: BDDK, 2012 Türkiye de Banka Mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Doğu Marmara ile beraber Türkiye de banka mevduatlarında yıllara göre artış olduğu görülmekte olup Doğu Marmara Türkiye de ki banka mevduatlarının %2,71 ni kapsamaktadır. Doğu Marmara illerine bakıldığında en fazla banka mevduatı 13.225.436.000 22

TL ile Kocaeli nde bulunurken, Sakarya da 3.198.523.000 TL, Yalova da 1.405.771.000 TL, Bolu da 1.179.645.00 TL, Düzce de 1.021.725.000 TL mevduat bulunmaktadır. Yerli Özel Bankalar 54% Kamu Bankaları 31% Yabancı Bankalar 15% Şekil 5. Doğu Marmara Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat, 2012 yılı sonu itibariyle 737.633.019.000 TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönem itibariyle Doğu Marmara 20.031.100.000 TL düzeyindedir. Doğu Marmara da banka mevduatlarına bakıldığında büyük bölümünün %54 ile yerli özel bankalar oluşturmaktadır. %31 kamu bankaları %15 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Doğu Marmara da 2012 yıl sonunda en çok mevduata sahip bankalar yerli özel bankalardır. 23

KOCAELİ SAKARYA BOLU DÜZCE YALOVA Doğu MARMARA TÜRKİYE Tablo 6. Doğu Marmara da Banka Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Diğer Mevduat Genel Toplam Toplam TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları 1.360.274 497.440 1.857.714 1.245.806 265.945 1.511.751 3.369.465 Yabancı Bankalar 882.005 289.540 1.171.545 305.954 340.198 646.152 1.817.697 Yerli Özel Bankalar 2.615.241 962.506 3.577.747 1.662.167 2.798.360 4.460.527 8.038.274 Kamu Bankaları 639.563 291.387 930.950 248.211 18.028 266.239 1.197.189 Yabancı Bankaları 291.682 130.210 421.892 70.360 48.460 118.820 540.712 Yerli Özel Bankalar 665.728 322.995 988.723 404.933 66.966 471.899 1.460.622 Kamu Bankaları 340.105 99.699 439.804 109.113 10.127 119.240 559.044 Yabancı Bankaları 139.102 37.061 176.163 24.472 2.021 26.493 202.656 Yerli Özel Bankalar 256.484 99.112 355.596 43.879 18.470 62.349 417.945 Kamu Bankaları 240.303 102.787 343.090 109.334 4.406 113.740 456.830 Yabancı Bankaları 103.122 44.903 148.025 27.816 8.798 36.614 184.639 Yerli Özel Bankalar 186.545 102.344 288.889 54.512 36.855 91.367 380.256 Kamu Bankaları 313.868 116.929 430.797 120.942 17.088 138.030 568.827 Yabancı Bankaları 139.242 46.513 185.755 27.306 11.138 38.444 224.199 Yerli Özel Bankalar 358.538 187.498 546.036 46.501 20.208 66.709 612.745 Kamu Bankaları 2.894.113 1.108.242 4.002.355 1.833.406 315.594 2.149.000 6.151.355 Yabancı Bankaları 1.555.153 548.227 2.103.380 455.908 410.615 866.523 2.969.903 Yerli Özel Bankalar 4.082.536 1.674.455 5.756.991 2.211.992 2.940.859 5.152.851 10.909.842 Kamu Bankaları 99.958.333 34.130.075 134.088.408 85.875.510 19.413.068 105.288.578 239.376.986 Yabancı Bankaları 56.514.740 25.758.091 82.272.831 29.389.766 17.740.679 47.130.445 129.403.276 Yerli Özel Bankalar 150.206.540 78.686.965 228.893.505 90.278.134 49.681.118 139.959.252 368.852.757 Kaynak: BDDK,2012 24

2.4. Banka Kredileri Tablo 7. Doğu Marmara Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul 317.922.605 1 İstanbul 104.801.500 2 Ankara 92.469.329 2 Ankara 51.355.746 3 İzmir 45.988.799 3 İzmir 7.626.801 6 Kocaeli 18.679.293 4 Kocaeli 6.529.669 21 Sakarya 6.155.590 16 Sakarya 1.387.483 46 Bolu 2.094.484 34 Bolu 332.828 48 Düzce 2.089.113 50 Düzce 199.931 55 Yalova 1.760.904 49 Yalova 202.317 Doğu Marmara 30.779.384 Doğu Marmara 8.652.228 Türkiye Toplam 808.234.770 Türkiye Toplam 220.530.917 Kaynak: BDDK, 2012 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yılsonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Doğu Marmara da Toplam Nakdi Krediler 30.779.384.000 TL iken Gayri Nakdi Krediler 8.652.228.000 TL dir. Türkiye deki Toplam Nakdi Kredilerin %3,81 Doğu Marmara ya ait iken, Türkiye deki Gayri Nakdi Krediler in %3,92 si Doğu Marmara ya aittir. Doğu Marmara da en iyi il Kocaeli gözükürken, Kocaeli Toplam Nakdi Kredilerde Türkiye de 6. Gayri Nakdi Kredilerde ise 4. Sırada yer almaktadır. 25

Tablo 8. Doğu Marmara Sahiplik Grubu Bankaların 2012 Yılı Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2012 Toplam Nakdi Krediler 9.362.141 Kamu Bankaları Nakdi Krediler 9.201.637 Takipteki Alacaklar 160.504 Gayri Nakdi Krediler 2.269.427 Toplam Nakdi Krediler 6.283.992 Yabancı Bankalar Nakdi Krediler 5.972.130 Takipteki Alacaklar 311.862 Gayri Nakdi Krediler 1.965.564 Toplam Nakdi Krediler 15.133.251 Yerli Özel Bankalar Nakdi Krediler 14.753.678 Takipteki Alacaklar 379.573 Gayri Nakdi Krediler 4.417.237 Toplam Nakdi Krediler 30.779.384 Toplam Nakdi Krediler 29.927.445 Takipteki Alacaklar 851.939 Gayri Nakdi Krediler 8.652.228 Kaynak BDDK, 2012 Doğu Marmara da Sahiplik Grubu Bankaları değerlendirildiğinde, Toplam Nakdi Kredilerde ve Gayri Nakdi Kredilerde ilk sırada yerli özel bankaların, ikinci sırada kamu bankaların üçüncü sırada yabancı bankaların yer aldığı görülmektedir. Özel yerli bankalar ve yabancı bankaların son yıllarda etkinliklerinin arttırdığı belirlenmiştir. 26

2.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler 2.4.1.1. Nakdi Krediler Denizcilik Enerji 844.124 718.705 Ziraat ve Balıkçılık 1.306.824 Turizm 201.251 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 1.460.505 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 17.549 197.467 Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat 1.232.698 1.494.761 Gıda, Meşrubat ve Tütün 675.304 0 400.000 800.000 1.200.000 1.600.000 Şekil 6. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Doğu Marmara da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 1.494.761.000 TL ile Metal ve İşlenmiş Maden sektörü, ikinci sırada 1.460.505.000 TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk sektörü, üçüncü sırada 1.306.824.000 TL ile Ziraat ve Balıkçık yer almaktadır 27

2.4.1.2. Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri 152.506 147.185 Konut Kredisi Taşıt Kredisi 12.120 29.290 Denizcilik 459 Enerji 18.415 Ziraat ve Balıkçılık 44.154 Turizm 13.706 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 55.893 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 291 9.524 Metal ve İşlenmiş Maden 31.680 İnşaat 74.215 Gıda, Meşrubat ve Tütün 34.481 0 40.000 80.000 120.000 160.000 Şekil 7. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Doğu Marmara da seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada 152.506.000 TL ile Kredi Kartları, ikinci sırada 147.185.000 TL ile Diğer Tüketici Kredileri, Üçüncü sırada 74.215.000 TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 28

2.4.1.3. Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 265.142 Enerji 1.716.205 Ziraat ve Balıkçılık Turizm 108.771 24.559 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 464.324 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 31.085 19.982 Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat 989.407 1.214.162 Gıda, Meşrubat ve Tütün 404.708 0 500.000 1.000.000 1.500.000 2.000.000 Şekil 8. Doğu Marmara Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Krediler (Bin TL) (BDDK,2012) Doğu Marmara da seçilmiş sektörel kredilerden Gayri Nakdi Kredilere bakıldığında ilk sırada 1.716.205.000 TL ile Enerji sektörü, ikinci sırada 1.214.162 TL ile Metal ve İşlenmiş Maden Sektörü, üçüncü sırada 989.407 TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 29

2.4.2. Bireysel Krediler Tablo 9. Doğu Marmara Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Taşıt Kredisi Konut Kredisi 221.372 200.670 166.787 238.352 319.767 355.212 1.010.309 1.313.750 1.669.264 2.385.569 2.982.264 3.477.534 DiğerTüketici Kredileri 1.254.151 1.700.312 2.038.370 2.981.493 4.164.679 4.944.774 Kaynak: BDDK, 2012 2007-2012 yılları arasında Doğu Marmara da bireysel kredilere bakıldığında Konut Kredileri ve Diğer Tüketici Kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, Taşıt Kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir. 2012 yılında Taşıt Kredisi 355.212.000 TL, Konut Kredisi 3.447.534.000 TL, Diğer Tüketici Kredileri 4.944.774.000 TL olduğu görülmektedir. 2.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 10. Doğu Marmara da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım Kocaeli Sakarya Bolu Düzce Yalova Kişi Başı Nakdi Kredi 11.386,05 6.701,48 7.407,92 5.797,31 8.248,85 Kişi Başı Takipteki Alacaklar 275,97 226,16 166,91 308,6 277,08 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 4.124,94 2.635,25 3.513,71 2.279,74 5.629,01 Kişi Başı Toplam Mevduat 8.257,02 3.599,69 4.266,25 2.986,23 6.806,45 Kaynak, BDDK,2012 Doğu Marmara illerinde kişi başı nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 11.386,05 TL ile Kocaeli olduğu görülmektedir. Sakarya da 6.701,48 TL, Bolu da 7.401,92 TL, Düzce de 5.797,31 TL, Yalova da 8.248,85 TL olduğu görülmektedir. 30

Kişi başı takipteki alacaklarda ise Kocaeli nde 275,97 TL, Sakarya da 226,16 TL, Bolu da 166,91, Düzce de 308,6 TL, Yalova 277,08 TL dir. Kişi başı tasarruf mevduatı Kocaeli nde 4.124,94 TL, Sakarya da 2.635,25 TL, Bolu da 3.513,71 TL, Düzce de 2.279,74 TL, Yalova da 5.629,01 TL dir. Kişi başı toplam mevduat Kocaeli nde 8.257,02 TL, Sakarya da 3.599,69 TL, Bolu da 4.266,25 TL, Düzce de 2.986,23 TL, Yalova da 6.806,45 TL dir. 31

3. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN KOCAELİ NDEKİ DURUMU 3.1. Banka ve Şube Sayısı Bankalar için hizmet sunumunda, müşteriler açısından ise bu hizmetlere erişimde en önemli işlevi banka şubeleri yerine getirmektedir. 2000-2001 krizlerinin Türk Bankacılık Sektörüne etkisi nedeniyle 2003 yılına kadar azalmaya devam eden şube sayıları bu yıldan itibaren her yıl artış göstermiştir. Tablo 11. Kocaeli nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 2.399 2.748 2.870 2.994 3.112 3.272 2 Ankara 813 915 944 988 1.033 1.084 3 İzmir 600 667 697 718 748 772 4 Antalya 268 331 356 401 417 436 5 Bursa 263 316 330 359 377 398 6 Adana 188 212 228 235 242 257 7 Konya 148 181 188 209 228 251 8 Kocaeli 142 172 184 198 215 232 Tüm İller Toplam 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984 Kaynak, Veri Yılı: BDDK,2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında 10.984 şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul 3.272 şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Kocaeli 232 şube sayısı ile Türkiye de 8. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %2,11 i Kocaeli nde bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Kocaeli 232 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey üstünde yer almaktadır. 2007-2012 yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Kocaeli nde şubelerde %63,3 lük artış olduğu görülmektedir. 32

250 200 150 100 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kocaeli 142 172 184 198 215 232 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 9. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Kocaeli ve Türkiye ortalaması (BDDK,2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Kocaeli ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Kocaeli ne düşen banka sayısı 232 dir. Şekil 9 da görüldüğü gibi Kocaeli nde banka şube sayısı Türkiye ortalamasının üstünde yer almaktadır. 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Kocaeli nde özel yerli bankalar 113 şube sayısıyla %49, kamu Bankaları 58 şube sayısı ile %25, yabancı bankalar 61 şube sayısı ile %26 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 49% Kamu Bankaları 25% Yabancı Bankalar 26% Şekil 10. Kocaeli Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 33

Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Kocaeli nde BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. İş Bankası Kocaeli nde son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, Denizbank son 6 yılda 11 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 14 şube ile Denizbank ve Finansbank yer almaktadır. 2012 yılı sonu itibariyle Kocaeli nde İş Bankası 27 şube, Akbank 25 şube, Ziraat Bankası 23 şube, Yapı Kredi Bankası 19 şube, Garanti Bankası 18 şube, Halk Bankası 18 şube, Vakıfbank 17 şube, Denizbank 14 şube, Finansbank 14 banka şubesine sahiptir. 30 25 20 15 10 5 0 İş Bankası Akbank Ziraat Bankası Yapı Kredi Bankası Garanti Bankası Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansban k 2012 27 25 23 19 18 18 17 14 14 2011 25 23 22 18 18 15 15 14 13 2010 25 21 19 18 17 11 14 7 13 2009 25 21 16 17 14 9 13 5 11 2008 23 20 16 18 12 8 11 4 9 2007 20 15 16 15 9 8 7 3 9 Şekil 11. Kocaeli Banka Şubeleri Sayısı (Türkiye Bankalar Birliği,2012) 34

3.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı 80 70 60 50 40 61 67 30 20 10 0 0 9 11 9 5 18 4 8 2 19 Şekil 12. Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Kocaeli ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 67 şube ile İzmit aldığı görülmektedir. Gebze 61 şube ile ikinci sırada iken Başiskele ilçesinde banka şubesi bulunmamaktadır. Çayırova 9 şube, Darıca 11 şube, Derince 9 şube, Dilovası 5 şube, Gölcük 18 şube, Kandıra 4 şube, Karamürsel 8 şube, Kartepe 2 şube, Körfez 19 banka şubesine sahiptir. Başiskele ilçesinde ise ilk banka şubesinin 2013 haziran ayı içerisinde açılacağı öğrenilmiştir. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka İş Bankası dır. Kocaeli ili geneline bakıldığında, 8 şube ile Gebze de Akbank, 7 şube ile İzmit te İş Bankası, Akbank, Ziraat Bankası en fazla şubeye sahip bankadır. 35

İlçeler Tablo 12. Kocaeli nde En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İş Bankası Akbank Ziraat Bankası Yapı Kredi Bankası Başiskele 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Çayırova 1 2 1 2 1 1 0 0 1 Darıca 2 1 2 1 1 1 1 1 1 Derince 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Dilovası 1 1 1 0 0 1 1 0 0 Gebze 7 8 3 4 6 5 4 5 4 Gölcük 2 3 2 2 1 1 1 1 1 İzmit 7 7 7 6 5 5 6 3 5 Kandıra 1 0 1 0 0 1 0 1 0 Karamürsel 1 1 1 1 1 1 1 1 0 Kartepe 1 0 1 0 0 0 0 0 0 Körfez 3 1 3 2 2 1 2 1 1 Kaynak, TBB,2012 Garanti Bankası Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 3.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 13. Kocaeli nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 İstanbul 4.163 4.259 4.313 4.424 4.575 5.241 2 Ankara 4.511 4.619 4.707 4.818 4.881 5.494 3 Muğla 4.631 4.567 4.638 4.825 4.849 5.592 4 Antalya 4.686 4.744 4.787 5.222 5.405 6.803 5 Artvin 5.042 5.148 5.519 5.744 6.003 7.640 6 İzmir 5.136 5.279 5.387 5.446 5.606 6.232 16 Kocaeli 6.903 7.256 7.688 8.099 8.360 10.126 79 Şanlıurfa 22.883 26.828 27.823 29.702 31.083 36.264 80 Van 23.779 24.652 28.397 27.145 27.990 29.687 81 Muş 29.621 33.907 33.707 36.755 45.056 45.056 Kaynak, Veri Yılı: BDDK,2012 36

Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Kocaeli nde her 6.903 kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a 4.163 kişiye bir şube düşerken Muş ta 29.621 kişiye bir şube düşmektedir. Kocaeli nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 16. sırada yer almaktadır. Kocaeli Türkiye sıralamasında 2007 yılında 30, 2008 yılında 24, 2009 yılında 25, 2010 yılında 23, 2011 yılında 17. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 1 sıra yükselerek 16. Sırada yer almaktadır. 35 30 25 20 15 Türkiye'deki Sıralaması 10 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Şekil 13. Kocaeli Şubeye Düşen Nüfus Kaynak, BDDK,2012 37

3.3. Banka Mevduatları Tablo 14. Kocaeli nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 146.901.989 194.626.003 216.467.861 273.202.486 307.766.095 340.456.272 2 Ankara 55.870.660 69.132.932 78.528.387 102.683.666 110.123.504 126.808.337 3 İzmir 21.597.149 26.791.815 29.705.535 33.720.647 37.929.755 41.739.533 4 Antalya 8.444.320 10.280.118 11.355.648 13.310.511 15.979.991 17.443.673 5 Bursa 9.258.416 11.278.098 12.443.423 14.602.029 16.340.509 17.439.190 6 Kocaeli 4.955.384 6.297.138 7.503.208 12.682.371 11.060.078 13.225.436 7 Adana 6.456.527 7.938.853 8.845.173 10.183.479 10.656.809 11.577.547 80 Kilis 70.161 97.589 125.329 188.549 205.439 216.342 81 Ardahan 118.032 136.940 157.123 210.157 213.218 211.325 TürkiyeToplam 335.079.794 426.271.31 480.895.647 600.283.914 667.682.351 737.633.019 Kaynak, BDKK,2012 Türkiye de Banka Mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Kocaeli banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 6. sıradadır. Kocaeli mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 7. Sırada iken 2010 yılında mevduatlarda 3 katı bir artış gerçekleşmiş 2012 yılında ise mevduat 13.225.436.000 TL olduğu görülmektedir. Kamu Bankaları 25% Yerli Özel Bankalar 61% Yabancı Bankalar 14% Şekil 14. Kocaeli Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı(BDDK,2012) 38

Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle 737.633.019.000 TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Kocaeli banka mevduatlarına bakıldığında büyük bölümünün %61 ile yerli özel bankalar oluşturmaktadır. %25 kamu bankaları, %14 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Kocaeli nde 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilk sırada yerli özel bankalar, ikinci sırada kamu bankaları, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 15. Kocaeli nde Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları 1.360.274 497.440 1.857.714 1.245.806 265.945 1.511.751 3.369.465 Yabancı 882.005 289.540 1.171.545 305.954 340.198 646.152 1.817.697 Bankalar Yerli Özel 2.615.241 962.506 3.577.747 1.662.167 2.798.360 4.460.527 8.038.274 Bankalar Kaynak: BDDK,2012 3.4 Banka Kredileri Tablo 16. Kocaeli Banka Kredilerini Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul 317.922.605 1 İstanbul 104.801.500 2 Ankara 92.469.329 2 Ankara 51.355.746 3 İzmir 45.988.799 3 İzmir 7.626.801 4 Antalya 27.676.143 4 Kocaeli 6.529.669 5 Bursa 26.099.421 5 Bursa 4.728.727 6 Kocaeli 18.679.293 6 G.Antep 4.405.451 Kaynak: BDDK,2012 Türkiye de banka kredilerinde 2012 yılsonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Kocaeli Toplam Nakdi Kredilerde 18.679.293.000 TL ile Türkiye de 6. Sırada, Gayri Nakdi Kredilerde 6.529.669.000 TL ile Türkiye de 4. Sırada yer almaktadır. 39

Tablo 17. Kocaeli Sahiplik Grubu Bankaların Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam Nakdi Krediler 1.150.405 1.493.635 1.911.558 4.129.238 4.351.534 4.852.123 Kamu Nakdi Krediler 1.136.643 1.468.585 1.865.087 4.065.116 4.294.415 4.784.192 Bankaları Takipteki Alacaklar 13.762 25.050 46.471 64.122 57.119 67.931 Gayri Nakdi Krediler 708.954 417.387 516.792 964.380 2.149.744 1.798.569 Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler 748.738 1.530.927 1.827.268 2.750.431 3.394.204 3.935.607 Nakdi Krediler 733.314 1.466.795 1.702.473 2.600.232 3.254.332 3.757.394 Takipteki Alacaklar 15.424 64.132 124.795 150.199 139.872 178.213 Gayri Nakdi Krediler 538.626 757.044 580.236 1.086.851 1.555.010 1.512.383 Toplam Nakdi Krediler 2.442.631 3.292.266 3.504.434 6.892.943 7.889.825 9.891.563 Nakdi Krediler 2.382.903 3.180.299 3.291.359 6.702.777 7.706.967 9.695.684 Takipteki Alacaklar 59.728 111.967 213.075 190.166 182.858 195.879 Gayri Nakdi Krediler 1.109.171 1.222.427 1.249.824 1.859.903 3.910.402 3.218.717 Toplam Nakdi Krediler 4.341.774 6.316.828 7.243.260 13.772.612 15.635.563 18.679.293 Toplam Nakdi Krediler 4.252.860 6.115.679 6.858.919 13.368.125 15.255.714 18.237.270 Takipteki Alacaklar 88.914 201.149 384.341 404.487 379.849 442.023 Gayri Nakdi Krediler 2.356.751 2.396.858 2.346.852 3.911.134 7.615.156 6.529.669 Kaynak: BDDK,2012 Sahiplik Grubu Bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Kocaeli nde yerli özel sermayeli bankaların verimli olduğu görülmektedir. 2012 yılında Kocaeli nde Toplam Nakdi Krediler 18.679.293.000 TL, Nakdi Krediler 18.237.270.000 TL, Takipteki Alacaklar 442.023 TL, Gayri Nakdi Alacaklar ise 6.529.669.000 TL dir. 40

3.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler 3.4.1.1. Nakdi Krediler Denizcilik Enerji Ziraat ve Balıkçılık 530.368 674.850 647.866 Turizm 84.051 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 998.957 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 9.268 87.698 Metal ve İşlenmiş Maden 1.360.828 İnşaat 817.204 Gıda, Meşrubat ve Tütün 398.131 0 400.000 800.000 1.200.000 Şekil 15. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Kocaeli nde seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 1.360.828.000 TL ile Metal ve İşlenmiş Maden Sektörü, ikinci sırada 998.957.000 TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada 817.204.000 TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 41

3.4.1.2. Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri 71.611 73.907 Konut Kredisi 14.189 Taşıt Kredisi 5.612 Denizcilik 272 Enerji Ziraat ve Balıkçılık 10.472 14.026 Turizm 1.592 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 26.307 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 6.314 Finansal Kuruluşlar 217 Metal ve İşlenmiş Maden 29.302 İnşaat 61.031 Gıda, Meşrubat ve Tütün 8.326 0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000 Şekil 16. Kocaeli Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Kocaeli seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada 73.907.000 TL ile Diğer Tüketici Kredileri, ikinci sırada 71.611.000 TL ile Kredi Kartları, üçüncü sırada 61.031.000 TL ile inşaat sektörü yer almaktadır. 42

3.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 177.226 Enerji 1.471.097 Ziraat ve Balıkçılık Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 45.605 13.393 266.074 16.582 16.673 Metal ve İşlenmiş Maden 1.175.838 İnşaat 827.292 Gıda, Meşrubat ve Tütün 163.348 0 500.000 1.000.000 1.500.000 Şekil 17. Kocaeli nde Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Kocaeli nde seçilmiş sektörel kredilerinden Gayri Nakdi Kredilere bakıldığından ilk sırada 1.471.097.000 TL ile Enerji Sektörü, ikinci sırada 1.175.838.000 TL ile Metal ve İşlenmiş Maden Sektörü, üçüncü sırada ise 827.292.000 TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 43

3.4.2. Bireysel Krediler Tablo 18. Kocaeli Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Taşıt Kredisi 130.145 119.358 96.708 132.480 166.983 187.829 Konut Kredisi 613.002 785.512 1.031.459 1.482.731 1.838.396 2.137.525 Diğer Tüketici Kredileri 614.642 825.751 1.023.189 1.545.826 2.117.087 2.497.345 Kaynak: BDDK,2012 2007-2012 yılları arasında Kocaeli nde bireysel kredilere bakıldığında Konut Kredileri ve Diğer Tüketici Kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, Taşıt Kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir. 2012 yılında Taşıt Kredisi 187.829.000 TL, Konut Kredisi 2.137.525.000 TL, Diğer Tüketici Kredileri 2.497.345.000 TL olduğu görülmektedir. 3.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 19. Kocaeli nde Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kişi Başı Nakdi Kredi 2.957,63 4.253,12 4.602,20 8.780,91 9.778,44 11.386,05 Kişi Başı Takipteki Alacak 61,83 139,89 257,89 265,69 243,47 275,97 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 2.382,12 2.984,09 3.080,27 3.491,26 3.823,01 4.124,94 Kişi Başı Toplam Mevduat 3.446,20 4.379,32 5.034,50 8.264,78 7.089,17 8.257,02 Kaynak: BDDK,2012 Kocaeli nde 2007-2012 yıllara arasında kişi başına kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artış olduğu görülmektedir. 2012 yılı sonu itibariyle Kocaeli nde kişi 44

başı nakdi krediler 11.386,05 TL, kişi başı takipteki alacak 275,95 TL, kişi başı tasarruf Mevduatı 4.124,94 TL, kişi başı toplam mevduatı 8.257,02 TL dir. 45

4. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN SAKARYA DAKİ DURUMU 4.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 20. Sakarya nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 2.399 2.748 2.870 2.994 3.112 3.272 2 Ankara 813 915 944 988 1.033 1.084 3 İzmir 600 667 697 718 748 772 4 Antalya 268 331 356 401 417 436 5 Bursa 263 316 330 359 377 398 6 Adana 188 212 228 235 242 257 7 Konya 148 181 188 209 228 251 21 Sakarya 65 75 83 94 98 106 Tüm İller Toplam 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984 Kaynak: BDDK,2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında 10.984 şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul 3.272 şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Sakarya 106 şube sayısı ile Türkiye de 21. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0.97 i Sakarya da bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Sakarya da 106 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır. 2007-2012 yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Sakarya banka şubelerinde %63,1 lik artış olduğu görülmektedir. 46

160 140 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Sakarya 65 75 83 94 98 106 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 18. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Sakarya ve Türkiye Ortalamasındaki Değişimi Banka Şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Sakarya ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Sakarya ya düşen banka sayısı 106 dır. Şekil 18 de görüldüğü gibi Sakarya da banka şube sayısı Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır. 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Sakarya da özel yerli bankalar 55 şube sayısıyla %52, kamu Bankaları 30 şube sayısı ile %28, yabancı bankalar 21 şube sayısı ile %20 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 52% Kamu Bankaları 28% Yabancı Bankalar 20% Şekil 19. Sakarya Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 47

Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Sakarya da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Sakarya da son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, Denizbank ve Garanti Bankası son 6 yılda 7 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankalardır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 8 şube ile Denizbank ve 5 şube ile Finansbank yer almaktadır. 2012 yılı itibariyle Sakarya da Ziraat Bankası 17 şube, İş Bankası 13 şube, Akbank 11 şube, Garanti Bankası 11 şube, Yapı Kredi Bankası 9 şube, Halk Bankası 8 şube, Denizbank 8 şube, Vakıfbank 5 şube, Finansbank 5 banka şubesine sahiptir. 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Halk Bankası Denizbank Vakıfbank Finansban k 2012 17 13 11 11 9 8 8 5 5 2011 17 12 11 10 8 8 7 4 4 2010 17 12 11 10 7 7 4 4 4 2009 15 11 11 8 7 7 2 3 3 2008 13 10 10 7 7 6 1 3 3 2007 13 9 8 4 5 6 1 2 3 Şekil 20. Sakarya Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012) 48

Adapazarı Akyazı Arifiye Erenler Ferizli Geyve Hendek Karapürçek Karasu Kaynarca Kocaali Pamukova Sapanca Serdivan Söğütlü Taraklı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 4.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı 45 40 41 35 30 25 20 15 10 5 0 8 2 9 1 3 8 0 7 2 2 3 4 8 1 1 Şekil 21. 2012 Yılına Göre İlçelerdeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Kocaeli ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 41 şube ile Adapazarı aldığı görülmektedir. Erenler 9 şube ile ikinci sırada iken Karapürçek ilçesinde banka şubesi bulunmamaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Akyazı 8 şube, Arifiye 2şube, Ferizli 1 şube, Geyve 3 şube, Hendek 8 şube, Karasu 7 şube, Kaynarca 2 şube, Kocaali 2 şube, Pamukova 3 şube, Sapanca 4 şube, Serdivan 8 şube, Söğütlü ve Taraklı da 1 banka şube bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısına sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Sakarya ili geneline bakıldığında, 4 şube ile Adapazarı nda Garanti Bankası, Yapı Kredi Bankası ve Finansbank 4 şube ile en fazla şubeye sahip bankadır. 49

Tablo 21. Sakarya da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Adapazarı 3 3 3 4 4 2 3 3 4 Akyazı 1 1 1 1 1 1 0 1 0 Arifiye 0 1 0 0 0 1 0 0 0 Erenler 1 2 1 1 1 0 1 1 1 Ferizli 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Geyve 1 1 0 0 0 0 0 1 0 Hendek 1 1 1 1 1 1 1 1 0 Karapürçek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Karasu 1 1 1 1 1 1 0 1 0 Kaynarca 1 0 1 0 0 0 0 0 0 Kocaali 1 0 1 0 0 0 0 0 0 Merkez İlçe 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Pamukova 1 0 1 0 0 1 0 0 0 Sapanca 1 1 0 1 0 1 0 0 0 Serdivan 2 2 1 2 1 0 0 0 0 Söğütlü 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Taraklı 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Kaynak, TBB,2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 4.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Sakarya da her 8.382 kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a 4.163 kişiye bir şube düşerken Muş ta 29.621 kişiye bir şube düşmektedir. 50

Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Tablo 22. Sakarya nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye nin Yeri 2012 Sonu Sıralama İller 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 İstanbul 4.163 4.259 4.313 4.424 4.575 5.241 2 Ankara 4.511 4.619 4.707 4.818 4.881 5.494 3 Muğla 4.631 4.567 4.638 4.825 4.849 5.592 4 Antalya 4.686 4.744 4.787 5.222 5.405 6.803 5 Artvin 5.042 5.148 5.519 5.744 6.003 7.640 6 İzmir 5.136 5.279 5.387 5.446 5.606 6.232 38 Sakarya 8.382 8.906 9.165 10.256 11.136 12.849 79 Şanlıurfa 22.883 26.828 27.823 29.702 31.083 36.264 80 Van 23.779 24.652 28.397 27.145 27.990 29.687 81 Muş 29.621 33.907 33.707 36.755 45.056 45.056 Kaynak, TBB, 2012 Sakarya nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 38. sırada yer almaktadır. Sakarya Türkiye sıralamasında 2007 yılında 48, 2008 yılında 47, 2009 yılında 44, 2010 yılında 37, 2011 yılında 40. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 2 sıra yükselerek 38. Sırada yer almaktadır. 60 50 40 30 Türkiye'deki Sıralaması 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Şekil 22. Sakarya Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012) 51

4.3. Banka Mevduatları Tablo 23. Sakarya nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 146.901.989 194.626.003 216.467.861 273.202.486 307.766.095 340.456.272 2 Ankara 55.870.660 69.132.932 78.528.387 102.683.666 110.123.504 126.808.337 3 İzmir 21.597.149 26.791.815 29.705.535 33.720.647 37.929.755 41.739.533 4 Antalya 8.444.320 10.280.118 11.355.648 13.310.511 15.979.991 17.443.673 5 Bursa 9.258.416 11.278.098 12.443.423 14.602.029 16.340.509 17.439.190 6 Kocaeli 4.955.384 6.297.138 7.503.208 12.682.371 11.060.078 13.225.436 23 Sakarya 1.595.639 1.877.055 2.035.513 2.791.177 3.265.471 3.198.523 80 Kilis 70.161 97.589 125.329 188.549 205.439 216.342 81 Ardahan 118.032 136.940 157.123 210.157 213.218 211.325 Türkiye Toplam 335.079.794 426.271.31 480.895.647 600.283.914 667.682.351 737.633.019 Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de Banka Mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Sakarya banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 23. Sıradadır. Sakarya mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 23. sırada iken 2012 yılında banka mevduatları yaklaşık 2 katına çıkarak 3.198.523.000 TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 46% Yabancı Bankalar 17% Kamu Bankaları 37% Şekil 23. Sakarya Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 52

Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle 737.633.019.000 TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Sakarya banka mevduatlarına bakıldığında %46 ile yerli özel bankalar, %37 ile kamu bankaları, %14 ile yabancı banaklar olduğu görülmektedir. Sakarya da 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip banklarda ilk sırada yerli özel bankalar, ikinci sırada kamu bankaları, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 24. Sakarya da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları 639.563 291.387 930.950 248.211 18.028 266.239 1.197.189 Yabancı Bankaları 291.682 130.210 421.892 70.360 48.460 118.820 540.712 Yerli Özel Bankalar 665.728 322.995 988.723 404.933 66.966 471.899 1.460.622 Kaynak, BDDK, 2012 4.4. Banka Kredileri Tablo 25. Sakarya Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Sıralaması İller Toplam Nakdi Krediler Türkiye Sıralaması İller Gayri Nakdi Krediler 1 İstanbul 317.922.605 1 İstanbul 104.801.500 2 Ankara 92.469.329 2 Ankara 51.355.746 3 İzmir 45.988.799 3 İzmir 7.626.801 4 Antalya 27.676.143 4 Kocaeli 6.529.669 5 Bursa 26.099.421 5 Bursa 4.728.727 21 Sakarya 6.155.590 16 Sakarya 1.387.483 Kaynak, BDDK, 2012 53

Türkiye de banka kredilerinde 2012 yıl sonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı Dönem itibariyle Sakarya toplam nakdi kredilerde 6.155.590.000 TL ile Türkiye de 21. sırada, gayri nakdi kredilerde 1.387.483.000 TL ile Türkiye de 16. Sırada yer almaktadır. Tablo 26. Sakarya Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam Nakdi Krediler 564.088 715.405 828.413 1.617.452 2.134.550 2.239.733 Kamu Nakdi Krediler 541.646 683.710 779.287 1.566.491 2.091.945 2.190.416 Bankaları Takipteki Alacaklar 22.442 31.695 49.126 50.961 42.605 49.317 Gayri Nakdi Krediler 15.122 23.964 53.570 352.985 324.843 310.055 Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler 218.877 445.334 517.800 669.960 808.376 1.082.587 Nakdi Krediler 215.756 428.505 459.749 601.911 758.777 1.023.207 Takipteki Alacaklar 3.121 16.829 58.051 68.049 49.599 59.380 Gayri Nakdi Krediler 44.343 82.910 75.342 167.312 165.769 197.786 Toplam Nakdi Krediler 848.677 1.152.149 1.235.556 1.725.985 2.435.858 2.833.270 Nakdi Krediler 830.361 1.110.296 1.135.164 1.634.217 2.359.646 2.741.015 Takipteki Alacaklar 18.316 41.853 100.392 91.768 76.212 92.255 Gayri Nakdi Krediler 216.614 213.133 192.609 519.651 727.057 879.642 Toplam Nakdi Krediler 1.631.642 2.312.888 2.581.769 4.013.397 5.378.784 6.155.590 Toplam Nakdi Krediler 1.587.763 2.222.511 2.374.200 3.802.619 5.210.368 5.954.638 Takipteki Alacaklar 43.879 90.377 207.569 210.778 168.416 200.952 Gayri Nakdi Krediler 276.079 320.007 321.521 1.039.948 1.217.669 1.387.483 Kaynak, BDDK, 2012 Sahiplik Grubu Bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Sakarya da yerli özel bankaların verimli olduğu görülmektedir. 2012 yılında Sakarya da toplam nakdi krediler 6.155.590.000 TL, nakdi krediler 5.954.638.000 TL, takipteki alacaklar 200.952.000 TL, gayri nakdi krediler 1.387.483.000 TL dir. 54

4.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler 4.4.1.1. Nakdi Krediler Denizcilik 64 Enerji 43.278 Ziraat ve Balıkçılık 327.127 Turizm 0 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 242.261 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 35.471 Finansal Kuruluşlar 3.554 Metal ve İşlenmiş Maden 90.383 İnşaat 231.471 Gıda, Meşrubat ve Tütün 155.238 0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000 350.000 Şekil 24. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Nakdi kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Sakarya da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 327.127.000 TL ile Ziraat ve Balıkçılık Sektörü, ikinci sırada 242.261.000 TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada 231.471.000 TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 55

4.4.1.2. Takipteki Alacaklar Kredi Kartları 44.902 Diğer Tüketici Kredileri 39.467 Konut Kredisi 9.831 Taşıt Kredisi 4.431 Denizcilik Enerji 0 707 Ziraat ve Balıkçılık 16.253 Turizm 190 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 17.091 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 2.046 Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden 43 1.156 İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün 5.289 7.504 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 Şekil 25. Sakarya Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK,2012) Sakarya seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada 44.902.000 TL ile Kredi Kartları, ikinci sırada 39.467.000 TL ile Diğer Tüketici Kredileri, üçüncü sırada 17.091.000 TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk yer almaktadır. 56

4.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji 223.212 Ziraat ve Balıkçılık Turizm 1.398 13.419 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 110.050 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar 4.748 1.903 Metal ve İşlenmiş Maden 29.275 İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün 101.651 88.233 0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 Şekil 26. Sakarya da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK,2012) Sakarya da seçilmiş sektörel kredilerden gayri nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 223.212.000 TL ile Enerji Sektörü, ikinci sırada 110.050.000 TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada 101.651.000 TL ile İnşaat Sektörü yer almaktadır. 57

4.4.2. Bireysel Krediler Tablo 27. Sakarya Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Taşıt Kredisi 51.557 45.305 35.238 53.770 80.785 90.153 Konut Kredisi 180.244 269.876 342.909 461.876 571.527 662.794 Diğer Tüketici Kredileri 301.364 423.468 489.859 707.922 1.019.452 1.196.221 Kaynak, BDDK, 2012 2007-2012 yılları arasında Sakarya da bireysel kredilere bakıldığında konut kredileri ve diğer tüketici kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, taşıt kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir. 2012 yılında taşıt kredisi 90.153.000 TL, konut kredisi 662.794.000 TL, diğer tüketici kredileri 1.196.221 TL olduğu görülmektedir. 4.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 28. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Nüfusa Göre Dağılım 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kişi Başı Nakdi Kredi 1.901,01 2.660,98 2.788,94 4.413,59 5.969,22 6.701,48 Kişi Başı Takipteki Alacak 52,54 108,21 243,83 244,64 192,94 226,16 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 1.504,16 1.789,05 1.905,34 2.147,11 2.435,36 2.635,25 Kişi Başı Toplam Mevduat 1.910,44 2.247,37 2.391,09 3.239,64 3.741,07 3.599,69 Kaynak, BDDK, 2012 Sakarya da 2007-2012 yıllar arasında kişi başında kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artış olduğu görülmektedir. 2012 yılı sonu itibariyle Sakarya da kişi başı nakdi krediler 6.701,48 TL, kişi başı takipteki alacaklar 226,16 TL, kişi başı tasarruf mevduatı 2.635,25 TL, kişi başı toplam mevduat 3.599,69 TL dir. 58

5. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN BOLU DAKİ DURUMU 5.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 29. Bolu nun Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 2.399 2.748 2.870 2.994 3.112 3.272 2 Ankara 813 915 944 988 1.033 1.084 3 İzmir 600 667 697 718 748 772 4 Antalya 268 331 356 401 417 436 5 Bursa 263 316 330 359 377 398 6 Adana 188 212 228 235 242 257 7 Konya 148 181 188 209 228 251 46 Bolu 31 35 38 38 39 40 Tüm İller Toplam 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984 Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında 10.984 şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul 3.272 şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Bolu 40 şube sayısı ile Türkiye de 46. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0,36 sı Bolu da bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Bolu da 40 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır. 2007-2012 yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Bolu daki şubelerde %29 luk artış olduğu görülmektedir. 59

160 140 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bolu 31 35 38 38 39 40 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 27 Banka Şubelerinin Yıllara Göre Bolu ve Türkiye Ortalaması (BDDK,2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Kocaeli ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Bolu ya düşen banka sayısı 40 dır. Şekil 27 de görüldüğü gibi Bolu da banka şube sayısı Türkiye ortalamasını altında yer almaktadır. 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Bolu da özel yerli bankalar 16 şube sayısıyla %40, kamu Bankaları 17 şube sayısı ile %42, yabancı bankalar 7 şube sayısı ile %18 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 40% Kamu Bankaları 42% Yabancı Bankalar 18% Şekil 28.Bolu Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK 2012) 60

Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Bolu da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Bolu da son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, İş Bankası ve Akbank son 6 yılda 2 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan Ziraat Bankası 11 şube, İş Bankası 5 şube, Halk Bankası 4 şube, Akbank 3 şube, Garanti Bankası 3 şube, Yapı Kredi Bankası 2 şube, Vakıfbank 2 şube, Denizbank ve Finansbank 1 banka şubesine sahiptir. 12 10 8 6 4 2 0 Ziraat Bankası İş Bankası Halk Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Vakıfbank Denizbank Finansban k 2012 11 5 4 3 3 2 2 1 1 2011 11 5 4 3 3 2 2 1 1 2010 10 4 4 3 3 2 2 1 1 2009 10 4 4 3 3 2 2 1 1 2008 10 3 4 3 2 3 2 1 1 2007 10 3 3 1 2 2 1 1 1 Şekil 29. Bolu Banka Şubeleri Sayısı (TBB,2012) 61

Dörtdivan Gerede Göynük Kıbrıscık Mengen Merkez İlçe Mudurnu Seben Yeniçağa DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 5.1.2. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı 25 20 20 15 10 6 5 1 1 1 3 2 1 1 0 Şekil 30. Bolu İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (TBB,2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Bolu ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 20 şube ile Merkez İlçe aldığı görülmektedir. Gerede 6 şube ile ikinci sırada yer almaktadır. Mengen 3 şube, Mudurnu 2 şube ve Dörtdivan, Göynük, Kıbrıscık, Seben, Yeniçağa da birer şube bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Bolu ili geneline bakıldığında, 3 şube ile Merkez İlçe de Akbank, İş Bankası 3 şube ile en fazla şubeye sahip bankadır. 62

Tablo 30. Bolu da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Dörtdivan 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Gerede 1 1 0 1 1 1 1 0 0 Göynük 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Kıbrıscık 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Mengen 1 1 0 0 0 1 0 0 0 Merkez İlçe 2 3 3 2 1 2 1 1 1 Mudurnu 2 0 0 0 0 0 0 0 0 Seben 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Yeniçağa 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Kaynak, TBB,2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 5.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 31. Bolu da Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 İstanbul 4.163 4.259 4.313 4.424 4.575 5.241 2 Ankara 4.511 4.619 4.707 4.818 4.881 5.494 3 Muğla 4.631 4.567 4.638 4.825 4.849 5.592 4 Antalya 4.686 4.744 4.787 5.222 5.405 6.803 5 Artvin 5.042 5.148 5.519 5.744 6.003 7.640 6 İzmir 5.136 5.279 5.387 5.446 5.606 6.232 17 Bolu 6.912 6.954 7.145 7.075 7.726 8.723 79 Şanlıurfa 22.883 26.828 27.823 29.702 31.083 36.264 80 Van 23.779 24.652 28.397 27.145 27.990 29.687 81 Muş 29.621 33.907 33.707 36.755 45.056 45.056 Kaynak, TBB,2012 Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Bolu nda her 6.912 kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a 4.163 kişiye bir şube düşerken Muş ta 29.621 kişiye bir şube düşmektedir. 63

Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Bolu nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2011 sonunda 17. Sırada yer almaktadır. Bolu Türkiye sıralamasında 2007 yılında 18, 2008 yılında 20, 2009 yılında 10, 2010 yılında 12, 2011 yılında 12. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 5 sıra gerileyerek 17. Sırada yer almaktadır. 25 20 15 10 Türkiye'deki Sıralaması 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Şekil 31.Bolu da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012) 64

5.3. Banka Mevduatları Tablo 32. Bolu Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 146.901.989 194.626.003 216.467.861 273.202.486 307.766.095 340.456.272 2 Ankara 55.870.660 69.132.932 78.528.387 102.683.666 110.123.504 126.808.337 3 İzmir 21.597.149 26.791.815 29.705.535 33.720.647 37.929.755 41.739.533 4 Antalya 8.444.320 10.280.118 11.355.648 13.310.511 15.979.991 17.443.673 5 Bursa 9.258.416 11.278.098 12.443.423 14.602.029 16.340.509 17.439.190 6 Kocaeli 4.955.384 6.297.138 7.503.208 12.682.371 11.060.078 13.225.436 49 Bolu 622.071 742.717 841.396 1.023.994 1.125.214 1.179.645 80 Kilis 70.161 97.589 125.329 188.549 205.439 216.342 81 Ardahan 118.032 136.940 157.123 210.157 213.218 211.325 Türkiye Toplam 335.079.794 426.271.31 480.895.647 600.283.914 667.682.351 737.633.019 Kaynak, TBB,2012 Türkiye de banka mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Bolu banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 49. Sıradadır. Bolu mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 46. Sırada iken 2012 yılında banka mevduatı 1.179.645.000 TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 36% Kamu Bankaları 47% Yabancı Bankalar 17% Şekil 32. Bolu Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 65

Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle 737.633.019.000 TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bolu Banka mevduatlarına bakıldığında %47 ile kamu bankaları, %36 ile yerli özel bankalar, %17 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Bolu da 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilk sırada kamu bankaları, ikinci sırada yerli özel bankalar, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 33. Bolu da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları 340.105 99.699 439.804 109.113 10.127 119.240 559.044 Yabancı Bankaları 139.102 37.061 176.163 24.472 2.021 26.493 202.656 Yerli Özel Bankalar 256.484 99.112 355.596 43.879 18.470 62.349 417.945 Kaynak, TBB,2012 5.4. Banka Kredileri Tablo 34. Bolu Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul 317.922.605 1 İstanbul 104.801.500 2 Ankara 92.469.329 2 Ankara 51.355.746 3 İzmir 45.988.799 3 İzmir 7.626.801 4 Antalya 27.676.143 4 Kocaeli 6.529.669 5 Bursa 26.099.421 5 Bursa 4.728.727 46 Bolu 2.094.484 34 Bolu 332.828 Kaynak, TBB,2012 66

Türkiye de banka kredilerinde 2012 yıl sonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Bolu toplam nakdi kredilerde 2.094.484.000 TL ile 46., gayri nakdi kredilerde 332.828.000 TL ile 34. Sırada yer almaktadır. Tablo 35. Bolu Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam Nakdi Krediler 243.844 282.086 310.860 511.377 749.151 858.006 Kamu Nakdi Krediler 241.432 278.334 301.632 502.189 744.145 847.050 Bankaları Takipteki Alacaklar 2.412 3.752 9.228 9.188 5.006 10.956 Gayri Nakdi Krediler 5.471 15.364 13.972 20.545 42.723 55.962 Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler 61.933 141.892 151.706 229.431 280.472 364.490 Nakdi Krediler 60.362 137.040 138.262 214.954 267.487 347.534 Takipteki Alacaklar 1.571 4.852 13.444 14.477 12.985 16.956 Gayri Nakdi Krediler 8.357 48.759 35.971 46.343 56.756 104.314 Toplam Nakdi Krediler 277.005 369.817 346.839 518.945 718.749 871.988 Nakdi Krediler 273.049 360.433 324.174 498.443 698.755 853.749 Takipteki Alacaklar 3.956 9.384 22.665 20.502 19.994 18.239 Gayri Nakdi Krediler 66.359 69.346 78.895 78.901 143.602 172.552 Toplam Nakdi Krediler 582.782 793.795 809.405 1.259.753 1.748.372 2.094.484 Toplam Nakdi Krediler 574.843 775.807 764.068 1.215.586 1.710.387 2.048.333 Takipteki Alacaklar 7.939 17.988 45.337 44.167 37.985 46.151 Gayri Nakdi Krediler 80.187 133.469 128.838 145.789 243.081 332.828 Kaynak, TBB,2012 Sahiplik grubu bankaların ortalama olarak değerlendirildiğinde Bolu da yerli özel bankaların verimli olduğu görülmektedir. 2012 yılında Bolu da toplam nakdi krediler 2.094.484.000 TL, nakdi krediler 2.048.333.000 TL, takipteki alacaklar 46.151.000 TL, gayri nakdi krediler 332.828.000 TL dir. 67

5.5.1.Seçilmiş Sektörel Krediler 5.4.1.1. Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji 8.371 Ziraat ve Balıkçılık 255.303 Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Ürünleri 37.090 62.002 88.604 Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün 1.666 21.299 53.582 83.491 0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000 Şekil 33. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Bolu da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilerine bakıldığında ilk sırada 225.303.000 TL ile ziraat ve balıkçılık sektörü, ikinci sırada 88.604.000 TL ile turizm sektörü, üçüncü sırada 83.491.000 TL ile gıda, meşrubat ve tütün sektörü yer almaktadır. 68

5.4.1.2 Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri 8.827 9.156 Konut Kredisi Taşıt Kredisi 548 377 Denizcilik 0 Enerji 865 Ziraat ve Balıkçılık 2.946 Turizm Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 1.283 1.230 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden 1 117 143 İnşaat 2.974 Gıda, Meşrubat ve Tütün 4.002 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.00010.000 Şekil 34. Bolu Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacaklar (Bin TL) (BDDK, 2012) Bolu da seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada 9.156.000 TL ile diğer tüketici kredileri, ikinci sırada 8.827.000 TL ile kredi kartları, üçüncü sırada 4.002.000 TL ile gıda, meşrubat ve tütün sektörü gelmektedir. 69

5.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji 7.978 Ziraat ve Balıkçılık 38.606 Turizm 7.643 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 22.172 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden 346 5.094 4.331 İnşaat 23.595 Gıda, Meşrubat ve Tütün 139.585 0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 140.000 Şekil 35. Bolu da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Bolu da seçilmiş sektörel kredilerden gayri nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 139.585.000 TL ile gıda, meşrubat ve tütün, ikinci sırada 38.606.000 TL ile ziraat ve balıkçılık, üçüncü sırada 23.595.000 TL ile inşaat sektörü yer almaktadır. 70

5.4.2. Bireysel Krediler Tablo 36. Bolu Bireysel Krediler (Bin TL) Tüketici Kredileri 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Taşıt Kredisi 11.999 9.439 9.316 15.287 19.740 20.070 Konut Kredisi 81.834 98.122 111.226 156.822 196.615 230.729 Diğer Tüketici Kredileri 138.118 173.018 199.817 268.692 373.913 452.465 Kaynak, TBB,2012 2007-2012 yılları arasında Bolu da bireysel kredilere bakıldığında konut kredileri ve diğer tüketici kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, taşıt kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir. 2012 yılında taşıt kredisi 20.070.000 TL, konut kredisi 230.729.000 TL, diğer tüketici kredileri 452.465.000 TL olduğu görülmektedir. 5.4.3. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 37. Bolu da Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kişi Başı Nakdi Kredi 2.125,77 2.868,93 2.841,65 4.476,55 6.306,55 7.407,92 Kişi Başı Takipteki Alacak 29,36 66,52 168,61 162,65 140,06 166,91 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 1.925,08 2.316,08 2.576,53 3.053,30 3.345,94 3.513,71 Kişi Başı Toplam Mevduat 2.300,41 2.746,56 3.129,24 3.770,99 4.148,90 4.266,25 Kaynak, TBB,2012 Bolu da 2007-2012 yılları arasında kişi başına düşen kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artık olduğu görülmektedir. 2012 yılı sonu itibariyle Bolu da kişi başı 71

nakdi krediler 7.407,92 TL, kişi başı takipteki alacaklar 166,91 TL, kişi başı tasarruf mevduatı 3.513,71 TL, kişi başı toplam mevduat 4.226,25 TL olduğu görülmektedir. 72

6. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN DÜZCE DEKİ DURUMU 6.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 38. Düzce nin Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 2.399 2.748 2.870 2.994 3.112 3.272 2 Ankara 813 915 944 988 1.033 1.084 3 İzmir 600 667 697 718 748 772 4 Antalya 268 331 356 401 417 436 5 Bursa 263 316 330 359 377 398 6 Adana 188 212 228 235 242 257 7 Konya 148 181 188 209 228 251 52 Düzce 26 29 30 33 32 36 Tüm İller Toplam 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984 Kaynak, TBB,2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında 10.984 şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul 3.272 şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Düzce 36 şube sayısı ile Türkiye de 52. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0,32 si Düzce de bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Düzce 36 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır. 2007-2012 yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Düzce de şubelerde %38,4 lük artış olduğu görülmektedir. 73

160 140 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Düzce 26 29 30 33 32 36 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 36. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Düzce ve Türkiye Ortalaması (BDDK 2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Düzce ortalamasına bakıldığında 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 135,6 iken, Düzce ye düşen banka şube sayısı 36 dır. Şekil 35 te görüldüğü gibi Düzce de banka şube sayısı Türkiye ortalamasının epey altında kalmaktadır. 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Düzce de özel yerli bankalar 13 şube sayısıyla %36, kamu Bankaları 13 şube sayısı ile %36, yabancı bankalar 10 şube sayısı ile %28 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 36% Kamu Bankaları 36% Yabancı Bankalar 28% Şekil 37. Düzce Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 74

Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Düzce de BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Düzce de son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, Denizbank ve Yapı Kredi Bankası son 6 yılda 2 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 3 şube ile Denizbank ve 2 şube ile Finansbank yer almaktadır. 2012 yılı sonu itibariyle Düzce de Ziraat Bankası 10 şube, İş Bankası 3 Şube, Yapı Kredi Bankası 3 şube, Denizbank 2 şube, Halk Bankası 2 şube, Finansbank 2 şube, Garanti Bankası 2 şube, Akbank 1 şube, Vakıfbank 1 banka şubesine sahiptir. 12 10 8 6 4 2 0 Ziraat Bankası İş Bankası Yapı Kredi Bankası Denizbank Halk Bankası Finansban k Garanti Bankası Akbank Vakıfbank 2012 10 3 3 3 2 2 2 1 1 2011 10 3 2 2 2 1 2 1 1 2010 10 3 2 1 2 1 2 1 1 2009 10 2 2 1 2 1 2 1 1 2008 10 2 2 1 2 1 1 1 1 2007 10 2 1 1 2 1 1 1 1 Şekil 38. Düzce Banka Şubeleri Sayısı (TBB 2012) 75

Akçakoca Cumayeri Çilimli Gölyaka Gümüşova Kaynaşlı Merkez İlçe Yığılca DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 6.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayıları 25 20 21 15 10 5 0 5 1 1 1 1 1 1 Şekil 39. Düzce İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Düzce ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 21 şube ile Merkez İlçe aldığı görülmektedir. Akçakoca 5 şube ile ikinci sırada yer almaktadır. Cumayeri, Çilimli, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı, Yığılca ilçeleride tek banka şubesi bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Düzce ili geneline bakıldığında, 3 şube ile Merkez İlçe de Ziraat Bankası, en fazla şubeye sahip bankadır. 76

Tablo 39. Düzce de En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Akçakoca 1 1 0 0 1 1 0 1 0 Cumayeri 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Çilimli 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Gölyaka 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Gümüşova 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Kaynaşlı 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Merkez İlçe 3 2 1 2 2 1 1 2 2 Yığılca 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Kaynak, BDDK, 2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank Finansbank 6.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 40. Düzce nin Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinde Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 İstanbul 4.163 4.259 4.313 4.424 4.575 5.241 2 Ankara 4.511 4.619 4.707 4.818 4.881 5.494 3 Muğla 4.631 4.567 4.638 4.825 4.849 5.592 4 Antalya 4.686 4.744 4.787 5.222 5.405 6.803 5 Artvin 5.042 5.148 5.519 5.744 6.003 7.640 6 İzmir 5.136 5.279 5.387 5.446 5.606 6.232 52 Düzce 9.504 10.568 10.156 10.953 11.149 12.435 79 Şanlıurfa 22.883 26.828 27.823 29.702 31.083 36.264 80 Van 23.779 24.652 28.397 27.145 27.990 29.687 81 Muş 29.621 33.907 33.707 36.755 45.056 45.056 Kaynak, BDDK, 2012 77

Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Düzce de her 9.504 kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a 4.163 kişiye bir şube düşerken Muş ta 29.621 kişiye bir şube düşmektedir. Düzce nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 52. Sırada yer almaktadır. Düzce Türkiye sıralamasında 2007 yılında 46, 2008 yılında 48, 2009 yılında 50, 2010 yılında 48, 2011 yılında 53. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 1 sıra yükselerek 52. Sırada yer almaktadır. 54 52 50 48 Türkiye'deki Sıralaması 46 44 42 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Şekil 40. Düzce de Şubeye Düşen Nüfus (BDDK, 2012) 78

6.3. Banka Mevduatları Tablo 41. Düzce nin Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 146.901.989 194.626.003 216.467.861 273.202.486 307.766.095 340.456.272 2 Ankara 55.870.660 69.132.932 78.528.387 102.683.666 110.123.504 126.808.337 3 İzmir 21.597.149 26.791.815 29.705.535 33.720.647 37.929.755 41.739.533 4 Antalya 8.444.320 10.280.118 11.355.648 13.310.511 15.979.991 17.443.673 5 Bursa 9.258.416 11.278.098 12.443.423 14.602.029 16.340.509 17.439.190 6 Kocaeli 4.955.384 6.297.138 7.503.208 12.682.371 11.060.078 13.225.436 55 Düzce 532.565 609.880 700.584 866.222 942.760 1.021.725 80 Kilis 70.161 97.589 125.329 188.549 205.439 216.342 81 Ardahan 118.032 136.940 157.123 210.157 213.218 211.325 Türkiye Toplam 335.079.794 426.271.31 480.895.647 600.283.914 667.682.351 737.633.019 Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de banka mevduatlarına bakıldığında ilk sıralarda üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Düzce banka mevduatları sıralamasına bakıldığında 2012 yıl sonu itibariyle Türkiye sıralamasında 55. sıradadır. Düzce mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 53. sırada iken 2012 yılında mevduatlarda yaklaşık 2 kat artış olup 1.021.725.000 TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 37% Kamu Bankaları 45% Yabancı Bankalar 18% Şekil 41. Düzce de Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) 79

Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle 737.633.019.000 TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Düzce banka mevduatlarına bakıldığında %45 ile kamu bankaları, %37 ile yerli özel bankalar, %18 ile yabancı bankalara ait olduğu görülmektedir. Düzce nin 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilkk sırada kamu bankaları, ikinci sırada yerli özel bankalar, üçüncü sırada yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Tablo 42. Düzce de Sahiplik Grubu Bankalarının Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları 240.303 102.787 343.090 109.334 4.406 113.740 456.830 Yabancı Bankaları 103.122 44.903 148.025 27.816 8.798 36.614 184.639 Yerli Özel Bankalar 186.545 102.344 288.889 54.512 36.855 91.367 380.256 Kaynak, BDDK,2012 6.4. Banka Kredileri Tablo 43. Düzce Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul 317.922.605 1 İstanbul 104.801.500 2 Ankara 92.469.329 2 Ankara 51.355.746 3 İzmir 45.988.799 3 İzmir 7.626.801 4 Antalya 27.676.143 4 Kocaeli 6.529.669 5 Bursa 26.099.421 5 Bursa 4.728.727 48 Düzce 2.089.113 50 Düzce 199.931 Kaynak, BDDK,2012 80

Türkiye de banka kredilerinde 2012 yılsonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Düzce de toplam nakdi kredilerde 2.089.113.000 TL ile 48. sırada, gayri nakdi kredilerde ise 199.931.000 TL ile 50. sırada yer almaktadır. Tablo 44. Düzce Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam Nakdi Krediler 325.810 381.917 417.647 571.322 756.125 813.019 Kamu Nakdi Krediler 315.998 369.585 398.968 552.128 739.558 794.267 Bankaları Takipteki Alacaklar 9.812 12.332 18.679 19.194 16.567 18.752 Gayri Nakdi Krediler 4.011 6.056 5.174 37.764 42.673 55.075 Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler 118.327 209.060 265.102 387.112 414.240 549.990 Nakdi Krediler 116.193 196.935 234.534 348.407 384.808 507.066 Takipteki Alacaklar 2.134 12.125 30.568 38.705 29.432 42.924 Gayri Nakdi Krediler 18.929 30.108 31.100 79.150 69.737 75.537 Toplam Nakdi Krediler 182.284 260.391 265.667 444.504 591.419 726.104 Nakdi Krediler 177.473 243.443 232.377 410.852 554.165 682.194 Takipteki Alacaklar 4.811 16.948 33.290 33.652 37.254 43.910 Gayri Nakdi Krediler 30.543 34.303 39.248 48.636 67.107 69.319 Toplam Nakdi Krediler 626.421 851.368 948.416 1.402.938 1.761.784 2.089.113 Toplam Nakdi Krediler 609.664 809.963 865.879 1.311.387 1.678.531 1.983.527 Takipteki Alacaklar 16.757 41.405 82.537 91.551 83.253 105.586 Gayri Nakdi Krediler 53.483 70.467 75.522 165.550 179.517 199.931 Kaynak, BDDK,2012 Sahiplik grubu bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Düzce de kamu bankalarının daha verimli olduğu görülmektedir. 2012 yılında Düzce de toplam nakdi krediler 2.089.113.000 TL, nakdi krediler 1.983.527.000 TL, takipteki alacaklar 105.586.000 TL, gayri nakdi krediler 199.931.000 TL dir. 81

6.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler 6.4.1.1. Nakdi Krediler Denizcilik 0 Enerji 14.293 Ziraat ve Balıkçılık 115.976 Turizm 17.789 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 95.459 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 30.591 Finansal Kuruluşlar 2.219 Metal ve İşlenmiş Maden 14.324 İnşaat 47.931 Gıda, Meşrubat ve Tütün 19.193 0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 Şekil 42. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Düzce de seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 115.976.000 TL ile Ziraat ve Balıkçılık, ikinci sırada 95.459.000 TL ile Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, üçüncü sırada 47.931.000 TL ile İnşaat sektörü yer almaktadır. 82

6.4.1.3. Takipteki Alacaklar Kredi Kartları 16.919 Diğer Tüketici Kredileri 14.049 Konut Kredisi 2.866 Taşıt Kredisi 926 Denizcilik 2 Enerji 6.371 Ziraat ve Balıkçılık Turizm 4.488 5.947 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 8.661 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden İnşaat 425 28 684 1.284 Gıda, Meşrubat ve Tütün 15.726 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.00018.000 Şekil 43. Düzce Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Düzce de seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada 16.919.000 TL ile kredi kartları, ikinci sırada 15.726.000 TL ile gıda, meşrubat ve tütün, üçüncü sırada 14.049.000 TL ile diğer tüketici kredileri yer almaktadır. 83

6.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 59 Enerji Ziraat ve Balıkçılık 8.007 10.198 Turizm 1.261 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 39.835 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 4.080 Finansal Kuruluşlar 576 Metal ve İşlenmiş Maden 4.358 İnşaat 19.883 Gıda, Meşrubat ve Tütün 5.459 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 Şekil 44. Düzce de Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Düzce de seçilmiş sektörel kredilerinden gayri nakdi kredilere bakıldığından ilk sırada 39.835.000 TL ile toptan ticaret ve komisyonculuk, ikinci sırada 19.883.000 TL ile İnşaat, üçüncü sırada 10.198.000 TL ile enerji sektörü yer almaktadır. 84

6.4.2. Bireysel Krediler Tablo 45. Düzce Bireysel Krediler ( Bin TL) Tüketici Kredileri 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Taşıt Kredisi 16.777 14.917 13.457 17.494 26.880 30.625 Konut Kredisi 56.392 64.441 70.997 111.779 148.223 178.178 Diğer Tüketici Kredileri 113.496 156.997 182.622 258.109 381.297 477.191 Kaynak; BDDK, 2012 2007-2012 yılları arasında Düzce de bireysel kredilere bakıldığında konut kredileri ve diğer tüketici kredilerinde düzenli bir artış olduğu görülürken, taşıt kredilerinde 2009 yılına kadar azalma söz konusu iken daha sonraki yıllarda artış olduğu görülmektedir. 2012 yılında taştı kredisi 30.625.000 TL, konut kredisi 178.178.000 TL, diğer tüketici kredileri 477.191.000 TL olduğu görülmektedir. 6.5. Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı Tablo 46. Düzce de Nüfusa Göre Kredi ve Mevduat Dağılımı (TL) Nüfusa Göre Dağılım 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kişi Başı Nakdi Kredi 1.885,59 2.505,08 2.634,97 3.912,77 4.963,31 5.797,31 Kişi Başı Takipteki Alacak 51,83 128,06 251,17 273,16 246,17 308,6 Kişi Başı Tasarruf Mevduatı 1.309,53 1.579,17 1.725,35 1.987,93 2.169,54 2.279,74 Kişi Başı Toplam Mevduat 1.647,14 1.886,26 2.131,96 2.584,53 2.787,68 2.986,23 Kaynak; BDDK, 2012 Düzce de 2007-2012 yılları arasında kişi başı kredi ve mevduat dağılımına bakıldığında düzenli bir artış olduğu görülmektedir. 2012 yılı sonu itibariyle Düzce de kişi başı nakdi 85

krediler 5.797,31 TL, kişi başı takipteli alacaklar 308,6 TL, kişi başı tasarruf mevduatı 2.279,74 TL, kişi başı toplam mevduat 2.986,23 TL dir. 86

7.BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YALOVA DAKİ DURUMU 7.1. Banka ve Şube Sayısı Tablo 47. Yalova nın Banka ve Şube Sayısına Göre Türkiye deki Yeri Sıralama İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 2.399 2.748 2.870 2.994 3.112 3.272 2 Ankara 813 915 944 988 1.033 1.084 3 İzmir 600 667 697 718 748 772 4 Antalya 268 331 356 401 417 436 5 Bursa 263 316 330 359 377 398 6 Adana 188 212 228 235 242 257 7 Konya 148 181 188 209 228 251 60 Yalova 23 26 26 26 27 28 Tüm İller Toplam 7.936 9.107 9.541 10.008 10.430 10.984 Kaynak; BDDK, 2012 Türkiye de 81 ilde banka şube sayısı 2011 yılına göre, 554 yeni şube açılarak 2012 yılında 10.984 şube sayısına ulaşmıştır. İstanbul 3.272 şube sayısı ile en çok şubeye sahip il iken Yalova 28 şube sayısı ile Türkiye de 60. sıradadır. Bayburt ise 9 şube ile en az şube sayısına sahip ilimizdir. Türkiye de şubelerin %29,8 i İstanbul da iken %0,25 i Yalova da bulunmaktadır. Türkiye de il başına düşen ortalama banka sayısı 135 iken Yalova 28 banka şube sayısı ile Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır. 2007-2012 yılları arasında Türkiye de banka şubeleri düzenli bir artış olduğu görünmektedir. Bu süre içinde Yalova da şubelerde %21,8 lik artış olduğu görülmektedir. 87

160 140 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Yalova 23 26 26 26 27 28 Türkiye Ortalaması 97,9 112,4 117,7 123,5 128,7 135,6 Şekil 45. Banka Şubelerinin Yıllara Göre Yalova ve Türkiye Ortalaması (BDDK, 2012) Banka şubelerinin il başına düşen Türkiye ve Yalova ortalamasına bakıldığında, 2012 yılında Türkiye de il başına düşen banka sayısı 136,6 iken, Yalova ya düşen banka sayısı 28 dir. Şekil 44 te görüldüğü gibi Yalova da banka şube sayısı Türkiye ortalamasının epey altında yer almaktadır. 2012 yılı sonu şube sayıları banka grupları itibariyle değerlendirildiğinde, Yalova da özel yerli bankalar 13 şube sayısıyla %47, kamu Bankaları 9 şube sayısı ile %32, yabancı bankalar 6 şube sayısı ile %21 pay almaktadır. Yerli Özel Bankalar 47% Kamu Bankaları 32% Yabancı Bankalar 21% Şekil 46. Yalova Banka Şubelerinin Yüzdelik Dağılımı (BDDK, 2012) 88

Banka Sayısı DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Yalova da BDDK 2012 yılı sonu verilerine göre en çok şubesi bulunan bankalara bakıldığında 2012 yılsonu itibariyle ilk 9 sırada 3 devlet bankası, 4 yerli özel banka ve 2 yabancı bankanın olduğu görülmektedir. Ziraat Bankası Yalova da son 6 yıldır en çok şubeye sahip iken, TEB ve İş Bankası son 6 yılda 2 şube artışıyla en çok şube artışına giden bankadır. İlk 9 sırada yabancı bankalardan 2 şube ile TEB yer almaktadır. 2012 yılı sonu itibariyle Ziraat Bankası 6 şube, iş Bankası 3 şube, Yapı Kredi Bankası 2 şube, Halk Bankası 2 şube, TEB 2 şube, Garanti Bankası 2 şube, Akbank 2 şube, Vakıfbank 1 şube, Denizbank 1 banka şubesine sahiptir. 7 6 5 4 3 2 1 0 Ziraat Bankası İş Bankası Yapı Kredi Bankası Halk Bankası TEB Garanti Bankası Akbank Vakıfbank Denizbank 2012 6 3 2 2 2 2 2 1 1 2011 6 2 2 2 2 2 2 1 1 2010 6 2 2 2 1 1 2 1 1 2009 6 2 2 2 1 1 2 1 1 2008 6 2 2 2 1 1 2 1 1 2007 6 1 2 2 0 1 1 1 1 Şekil 47. Yalova Banka Şubeleri Sayısı (TBB, 2012) 89

Altınova Armutlu Çınarcık Çiftlikköy Merkez İlçe Termal DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 7.1.1. İlçelerde Banka ve Şube Sayısı 18 17 16 14 12 10 8 6 4 2 2 1 3 1 1 0 Şekil 48. Yalova İlçelerindeki Banka Şube Sayısı (BDDK, 2012) Türkiye Bankalar Birliği 2012 yılında yayınladığı Katılım Bankalarının hariç olduğu istatistiki verilerde, Yalova ilçelerindeki banka şubelerinin ilçeler bazında dağılımı incelendiğinde, İlçelerde en yüksek payı 67 şube ile Merkez İlçe aldığı görülmektedir. Çınarcık 3 şube ile ikinci sırada yer almaktadır. Altınova 2 şube, Armutlu, Çiftlikköy ve Termal ilçelerinde 1 şube bulunmaktadır. İlçelerde en çok banka sayısı sahip olan banka Ziraat Bankası dır. Yalova ili geneline bakıldığında, 2 şube ile Merkez İlçede, İş Bankası, Garanti Bankası, TEB, Ziraat Bankası en fazla şubeye sahip bankadır. 90

Tablo 48. Yalova da En Fazla Şubeye Sahip Bankaların İlçelerdeki Görünümü İlçeler Ziraat Bankası İş Bankası Akbank Garanti Bankası Yapı Kredi Bankası Altınova 1 0 1 0 0 0 0 0 0 Armutlu 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Çınarcık 1 0 0 0 1 1 0 0 0 Çiftlikköy 0 1 0 0 0 0 0 0 0 Merkez İlçe 2 2 1 2 1 1 1 1 2 Termal 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Kaynak, TBB,2012 Halk Bankası Vakıfbank Denizbank TEB 7.2. Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetleri Tablo 49. Yalova nın Nüfusa Göre Bankacılık Hizmetlerinin Türkiye deki Yeri 2012 Sonu Sıralama İller 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 İstanbul 4.163 4.259 4.313 4.424 4.575 5.241 2 Ankara 4.511 4.619 4.707 4.818 4.881 5.494 3 Muğla 4.631 4.567 4.638 4.825 4.849 5.592 4 Antalya 4.686 4.744 4.787 5.222 5.405 6.803 5 Artvin 5.042 5.148 5.519 5.744 6.003 7.640 6 İzmir 5.136 5.279 5.387 5.446 5.606 6.232 24 Yalova 7.376 7.545 7.789 7.592 6.990 7.902 79 Şanlıurfa 22.883 26.828 27.823 29.702 31.083 36.264 80 Van 23.779 24.652 28.397 27.145 27.990 29.687 81 Muş 29.621 33.907 33.707 36.755 45.056 45.056 Kaynak, BDDK, 2012 91

Türkiye'deki Sıralaması DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 yılı sonu verilerine göre Yalova da her 7.376 kişiye bir şube düşmektedir. İstanbul a 4.163 kişiye bir şube düşerken Muş ta 29.621 kişiye bir şube düşmektedir. Yalova nüfusa göre bankacılık hizmetlerinde 2012 sonunda 24. Sırada yer almaktadır. Kocaeli Türkiye sıralamasında 2007 yılında 11, 2008 yılında 8, 2009 yılında 19, 2010 yılında 26, 2011 yılında 22. sıralamada yer alırken 2012 yılında ise bir önceki yıla göre 2 sıra gerileyerek 24. Sırada yer almaktadır. 30 25 20 15 Türkiye'deki Sıralaması 10 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Şekil 49. Yalova da Şubeye Düşen Nüfus (BDDK,2012) 92

7.3. Banka Mevduatları Tablo 50. Yalova nın Banka Mevduatlarına Göre Türkiye deki Yeri (Bin TL) İller 2007 2008 2009 2010 2011 2012 1 İstanbul 146.901.989 194.626.003 216.467.861 273.202.486 307.766.095 340.456.272 2 Ankara 55.870.660 69.132.932 78.528.387 102.683.666 110.123.504 126.808.337 3 İzmir 21.597.149 26.791.815 29.705.535 33.720.647 37.929.755 41.739.533 4 Antalya 8.444.320 10.280.118 11.355.648 13.310.511 15.979.991 17.443.673 5 Bursa 9.258.416 11.278.098 12.443.423 14.602.029 16.340.509 17.439.190 6 Kocaeli 4.955.384 6.297.138 7.503.208 12.682.371 11.060.078 13.225.436 44 Yalova 717.361 806.176 881.751 1.009.510 1.292.141 1.405.771 80 Kilis 70.161 97.589 125.329 188.549 205.439 216.342 81 Ardahan 118.032 136.940 157.123 210.157 213.218 211.325 Türkiye Toplam 335.079.794 426.271.31 480.895.647 600.283.914 667.682.351 737.633.019 Kaynak, BDDK, 2012 Türkiye de banka mevduatlarına bakıldığında ilk sırada üç büyük ilin olduğu görülmektedir. Yalova banka mevduatları sıralamasına bakıldığından 2012 yılı sonu itibariyle Türkiye sıralamsında 44. sıradadır. Yalova mevduatlarda 2007 yılında Türkiye de 42. 2012 yılında yaklaşık 2 kat artarak 1.405.771.000 TL olduğu görülmektedir. Yerli Özel Bankalar 44% Kamu Bankaları 40% Yabancı Bankalar 16% Şekil 50. Yalova Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) 93

Şekil 49. Yalova Banka Mevduatlarının Yüzdelik Dağılımı (BDDK,2012) Türkiye deki banka şubelerine ait toplam mevduat 2012 yıl sonu itibariyle 737.633.019.000 TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Yalova banka mevduatlarına bakıldığında %44 yerli özel bankalar, %40 kamu bankaları, %16 yabancı bankalar olduğu görülmektedir. Yalova da 2012 sonu itibariyle en fazla tasarruf mevduatına ve diğer mevduatlarına sahip bankalarda ilk sırada yerli özel bankalar, ikinci sırada kamu bankaları, üçüncü sırada yabancı bankalar yer almaktadır. Tablo 51. Yalova da Sahiplik Grubu Bankaların Mevduatlarının Görünümü (Bin TL) Bankalar Tasarruf Mevduatı Toplam Diğer Mevduat Toplam Genel TL Döviz TL Döviz Toplam Kamu Bankaları 313.868 116.929 430.797 120.942 17.088 138.030 568.827 Yabancı Bankaları 139.242 46.513 185.755 27.306 11.138 38.444 224.199 Yerli Özel Bankalar 358.538 187.498 546.036 46.501 20.208 66.709 612.745 Kaynak, BDDK, 2012 7.4. Banka Kredileri Tablo 52. Yalova da Banka Kredilerinin Türkiye deki Yeri (Bin TL) Türkiye Toplam Nakdi Türkiye Gayri Nakdi İller İller Sıralaması Krediler Sıralaması Krediler 1 İstanbul 317.922.605 1 İstanbul 104.801.500 2 Ankara 92.469.329 2 Ankara 51.355.746 3 İzmir 45.988.799 3 İzmir 7.626.801 4 Antalya 27.676.143 4 Kocaeli 6.529.669 5 Bursa 26.099.421 5 Bursa 4.728.727 55 Yalova 1.760.904 49 Yalova 202.317 Kaynak, BDDK, 2012 94

Türkiye de banka kredilerinde 2012 yıl sonu itibariyle İstanbul ilk sırada yer almaktadır. Aynı dönem itibariyle Yalova toplam nakdi kredilerde 1.760.904.000 TL ile 55. sırada, gayri nakdi kredilerde 202.317.000 TL ile 49. sırada yer almaktadır. Tablo 53. Yalova Sahiplik Grubu Bankalarının Yıllara Göre Kredi Görünümü (Bin TL) Bankalar Krediler 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam Nakdi Krediler 221.779 256.024 292.771 485.875 563.689 599.260 Kamu Nakdi Krediler 217.398 250.121 279.681 466.858 551.273 585.712 Bankaları Takipteki Alacaklar 4.381 5.903 13.090 19.017 12.416 13.548 Gayri Nakdi Krediler 4.644 4.969 7.931 28.358 21.403 49.766 Yabancı Bankalar Yerli Özel Bankalar Toplam Nakdi Krediler 45.987 115.076 165.711 226.245 297.157 351.318 Nakdi Krediler 45.761 111.959 150.329 212.085 286.539 336.929 Takipteki Alacaklar 226 3.117 15.382 14.160 10.618 14.389 Gayri Nakdi Krediler 2.006 16.411 15.067 22.904 39.497 75.544 Toplam Nakdi Krediler 153.536 231.189 256.533 420.211 636.832 810.326 Nakdi Krediler 151.336 226.427 241.577 405.427 613.453 781.036 Takipteki Alacaklar 2.200 4.762 14.956 14.784 23.379 29.290 Gayri Nakdi Krediler 27.207 25.235 26.740 46.409 95.658 77.007 Toplam Nakdi Krediler 421.302 602.289 715.015 1.132.331 1.497.678 1.760.904 Toplam Nakdi Krediler 414.495 588.507 671.587 1.084.370 1.451.265 1.703.677 Takipteki Alacaklar 6.807 13.782 43.428 47.961 46.413 57.227 Gayri Nakdi Krediler 33.857 46.615 49.738 97.671 156.558 202.317 Kaynak, BDDK, 2012 Sahiplik grubu bankaları ortalama olarak değerlendirildiğinde Yalova da yerli özel bankalar daha verilmli olduğu görülmektedir. 2012 yılında Yalova da toplam nakdi krediler 1.760.904.000 TL, nakdi krediler 1.703.677.000 TL, takipteki alacaklar 57.227.000 TL, gayri nakdi krediler 202.317.000 TL dir. 95

7.4.1. Seçilmiş Sektörel Krediler 7.4.1.1. Nakdi Krediler Denizcilik 169.210 Enerji 4.897 Ziraat ve Balıkçılık 78.050 Turizm 10.807 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 61.826 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 6.617 Finansal Kuruluşlar 842 Metal ve İşlenmiş Maden 7.927 İnşaat 82.510 Gıda, Meşrubat ve Tütün 19.251 0 20.000 40.000 60.000 80.000100.000120.000140.000160.000180.000 Şekil 51. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Nakdi Kredileri ( Bin TL) (BDDK 2012) Yalova da seçilmiş sektörel kredilerden nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 169.210.000 TL ile denizcilik, ikinci sırada 82.510.000 TL ile inşaat, üçüncü sırada 78.050.000 TL ile ziraat ve balıkçılık yer almaktadır. 96

7.4.1.2. Takipteki Alacaklar Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri 10.247 10.606 Konut Kredisi 1.856 Taşıt Kredisi Denizcilik Enerji 0 185 774 Ziraat ve Balıkçılık 6.441 Turizm 4.694 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 2.604 Tekstil ve Tekstil Ürünleri 622 Finansal Kuruluşlar 2 Metal ve İşlenmiş Maden 395 İnşaat Gıda, Meşrubat ve Tütün 1.422 1.138 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 Şekil 52. Yalova Seçilmiş Sektörlerin Takipteki Alacakları (Bin TL) (BDDK, 2012) Yalova da seçilmiş sektörel kredilerden takipteki alacaklara bakıldığında ilk sırada 10.606.000 TL ile diğer tüketici kredileri, 10.247.000 TL ile kredi kartları, 6.441.000 TL ile ziraat ve balıkçılık yer almaktadır. 97

7.4.1.4. Gayri Nakdi Krediler Denizcilik 87.857 Enerji Ziraat ve Balıkçılık Turizm 864 3.720 3.134 Toptan Ticaret ve Komisyonculuk 26.193 Tekstil ve Tekstil Ürünleri Finansal Kuruluşlar Metal ve İşlenmiş Maden 581 484 360 İnşaat 16.986 Gıda, Meşrubat ve Tütün 8.083 0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000 90.000 Şekil 53. Yalova da Seçilmiş Sektörlerin Gayri Nakdi Kredileri (Bin TL) (BDDK, 2012) Yalova da seçilmiş sektörel kredilerden gayri nakdi kredilere bakıldığında ilk sırada 87.857.000 TL ile denizcilik, ikinci sırada 26.193.000 TL ile toptan ticaret ve komisyonculuk, üçüncü sırada 16.986.000 TL ile inşaat sektörü yer almaktadır. 98