YUSUFELİ BARAJI VE HES

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EMLAK VE KAMULAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI YUSUFELİ BARAJI VE HES YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI EK N GELİR RESTORASYONU PLANI Çevre Danışmanlık Ltd. Şti. Temmuz 2006 (Rev B), Ankara

EK N GELİR RESTORASYONU PLANI 1. Amaç Bu YYEP Raporu nun ilgili bölümlerinde Yusufeli Projesi nin gerçekleştirilmesi sonucunda PEİ lerin kayıplarının tazmini için projeye özel Tazmin Yöntemleri ve Gelir Restorasyonu (GR) önlemleri belirlenmiş ve sunulmuştur. Sözkonusu önlemler belirlenirken yalnızca ilgili Türk Mevzuatı değil, gerekli durumlarda bu mevzuatın hükümlerinin ötesinde proje sponsorunun (DSİ) taahhütü ile ek yöntemler ve kaynaklar göz önünde bulundurulmuştur. YYEP, Türk Hükümeti nin de taahütü ile, uluslararası kriterleri sağlayacak şekilde süreç boyunca revize edilebilecek ve güncelleştirilebilecek esnekliği sağlamaktadır. Gelir kayıplarının restorasyonu ve gerekli stratejilerin geliştirilmesi oldukça karmaşık bir prosestir. Bu stratejiler geliştirilirken, projeden olumsuz etkilenecek olan ve projenin gerçekleştirilmesi sonucu varlıklarını kaybedecek olan tüm PEİ lerin sözkonusu önlemlerden faydalanabilmesi amaçlanmıştır. Planlama ve uygulama aşamalarında halkın katılımı ve fikirleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bu bağlamda, Şikayet ve Memnuniyetsizliklerin Giderilmesi Prosedürü de PEİ lerin sürece katılımı için bir yöntem olarak kullanılabilir. GR aktivitelerinin düzgün ve etkili bir şekilde uygulanabilmesi için yukarıda belirtilen hususlar Geçim Standardı Restorasyon Komitesi (GSRK) tarafından yöre halkı ve hak sahipleri ile sürekli işbirliği içerisinde yürütülmelidir. Sözkonusu mekanizmalar (Bölüm 8, Bölüm 9 ve Ek L de verilen) aşağıda belirtilen hususları sağlamalıdırlar: a) PEİ ler açıkça bilgilendirilmeli ve gelişmelerden zamanında haberdar edilmelidirler b) Tüm yeniden yerleşim aktivitelerinin karar verme prosesinde PEİ lerin görüşleri göz önünde bulundurulmalıdır c) Yusufeli İlçesi ile etkilenen tüm yerleşimlerde yaşayan PEİ lerin görüşleri eşit şekilde yansıtılmalıdır Gelir restorasyonu stratejisinin asıl amacı PEİ lerin yeniden yerleşim sonrası gelirlerinin mevcut gelir durumlarına (proje gerçekleşmeden önceki) eşit ya da daha fazla olması için gerekli önlemlerin alınması ya da yeni gelir kaynakları sağlanmasıdır. Tüm PEİ ler, kaybettikleri varlıklarının ya da gelirlerinin tazmini için hangi haklara sahip olurlarsa olsunlar, belirtilen önlemlerden yararlanabilme fırsatına sahip olmalıdırlar. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 1 / 63

2. Metodoloji GR aktivitelerinin ve IR yönetim planının geliştirilmesi için öncelikle risk altındaki gelir kaynakları anket sonuçlarının analizi ile belirlenmiştir. Ayrıca, tüm gelir restorasyonu aktivitelerinin sürdürülebilir bir şekilde, zamanında ve etkin bir şekilde planlanması ve uygulanmasından Yeniden Yerleşim Birimi (YYB) altında kurulacak olan GSRK (bakınız Bölüm 8) sorumlu olacaktır. Sürdürülebilir ve etkin bir GR yönetimi, üretim kapasitesi ve gelir düzeylerindeki değişimlerin izlenebilmesi için finansal yöntemler belirlenmiştir. Bu amaçla, GR aktiviteleri raporun ilerleyen kısımlarında üç ana başlık altında toplanmıştır. Gelir Restorasyonu Yönetim Planı: Bu plan, aktivitelerin amacı, organizasyonel yapısı, finansal kaynakları ve zamanlamasını belirlemektedir. Ayrıca sözkonusu plan, PEİ lerin yeniden yerleşim sonrası üretken olmaları ve belirlenen tüm GR aktivitelerinden faydalanabilmeleri amacı ile aktivitelerinin düzgün bir şekilde yönetimi için altyapı, kurumsal kapasite ve geliştirme programları hakkındaki bilgileri de kapsamaktadır. Proje Önerileri: PEİ lerin ve yerel STK lara örnek olması amacı ile yörede gerçekleştirilebilecek örnek proje önerileri geliştirilecektir. Olası aktiviteler belirlenirken aşağıdaki husular göz önünde bulundurulmuştur: o PEİ lerin ihtiyaçları o mikro-finansal sistem uygunluğu o yörede uygulanabilirliliği, ve o direkt (projelere direkt finans) ya da dolaylı gelir restorasyonu aktivitelerinin (eğitim, geliştirme projeleri, kapasite geliştirme, vb.) uygulanabilirliliği Gelir Senaryoları: PEİ lerin projenin gerçekleştirilmesi öncesi ve sonrası gelir düzeylerindeki farklılıkları göstermek amacı ile gelir senaryoları geliştirilmiştir. Bu senaryolar rasgele seçilmiş (2005 anket çalışması verilerinden) durumlara uygulanmış ve proje öncesi ve sonrası gelir düzeyleri hesaplanmıştır ve değerlendirilmiştir. 3. Gelir Restorasyonu Yönetim Planı 3.1. Gelir Restorasyonu Kavramı YYEP nın amacı PEİ lerin kaybedecekleri taşınmaz mallarının tazmin edilmesi ve planlı bir şekilde yeniden yerleştirilmeleri ile yaşam standartlarının restore edilmesi (mevcut duruma eşit ya da mümkün oldukça daha fazlası) amacı ile bir çerçeve programının planlanması ve geliştirilmesidir. PEİ lerin gelirlerinin restorasyonunun izlenmesi ve değerlendirilmesi başarılı bir YYEP uygulamasının amaçlarından birisidir. Gelir durumlarının restorasyonu için gerçekleştirilecek olan çalışmalar esas itibariyle sosyal kaynak gelişimi, insan kaynağı gelişimi, fiziksel kaynak gelişimi ve YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 2 / 63

sürdürülebilirliğinin sağlanması ile finansal kaynaklar geliştirilmesi ve geliştirilen stratejilerin başarısının izlenmesi üzerine yoğunlaşacaktır. Ayrıca, risk grupları belirlenmiş ve gelir restorasyon stratejilerinin bu gruplara uygunluğu değerlendirilmiştir. Gerekli görülen durumlarda, stratejiler revize edilmiş ve yeni stratejiler geliştirilmiştir. Gelir kaynaklarının rehabilitasyonu için yapılacak olan çalışmaların başarısını etkileyen başlıca faktörler insan kapitali, sosyal kapital, finansal kapital ve fiziksel kapitaldir. Yusufeli Projesi için bu noktalar aşağıda açıklanmaktadır: Beşeri Kapital: Yusufeli yöresinde yapılan çalışmalar sonucunda gelirin büyük bölümünün emek-yoğun aktivitelerden elde edildiği görülmektedir. YYEP uygulaması sırasında, uygulanacak olan gelir restorasyonu önlemleri ile mevcut işgücü kalitesi geliştirilecektir. İşgücünün kalitesini ve gelire katkısını etkileyen önemli faktörlerden birisi yöre dışına göçtür. YYEP yöre dışına göçü, gelir kaynaklarını geliştirip çeşitlendirerek ve yöredeki refah seviyesini arttırarak en aza indirgemeyi hedeflemektedir. Sosyal Kapital: Kooperatifler, birlikler ve halk merkezlerinin kurulması, STK ların yeniden yerleşim uygulamasına aktif katılımı, PEİ lere yasal destek de dahil olmak üzere her türlü danışmanlık verilmesi sadece ekonomiyi geliştirmek için değil aynı zamanda tüm PEİ ler için daha iyi bir refah seviyesi sağlamak amacı ile sosyal birliği ve yöredeki sosyal hayatı desteklemek amacı ile de gerçekleştirilecektir. Finansal Kapital: Yöreye DPT, KOSGEB, Halk Bankası ve Ziraat Bankası tarafından mikro krediler sağlanacaktır. Hem PEİ ler hem de kooperatif, oda ve STK lar gibi organizasyonlar bu kredileri kullanabileceklerdir. Sözkonusu kredilerin kullanımı sonucu yöreye gelecek olan finansal destekler ile üretimin artması ve kar marjlarının yükselmesi mümkün olacaktır. Ayrıca, kurulacak olan kooperatifler sayesinde düşen girdi maliyetleri, kullanılabilecek vergi avantajları, kolay ulaşım ve pazar araştırması imkanları ile yöre dışı pazarlara erişim mümkün olabilecektir. Fiziksel Kapital: Yarı kırsal yaşam tarzının etkin olduğu Yusufeli yöresinde, tarımsal gelişim desteklenecek ve yeni yerleşimlerdeki tarımsal üretim potansiyeli değerlendirilecektir. Mevcut kaynakların daha etkin kullanımı sağlanacaktır. Bu kapsamda, birim alan başına elde edilen geliri arttırmak için fizibilite çalışmaları yapılacaktır. Kar marjlarını arttırmak için gereken durumlarda yeni üretim metodları geliştirilecek ve yöre halkına MARA tarafından eğitim verilecektir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 3 / 63

3.2. Gelir Restorasyonu Yönetiminde Kurumsal Yapı Projeye özel gelir restorasyonu önlemleri ile bu önlemleri hayata geçirecek strateji ve planlar geliştirmek, çok amaçlı ve kurumlararası iletişim gerektirmektedir. Yapılacak olan bu çalışmaların etkinliği için esnek ve hızlı bir yönetim yapısına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, PEİ lerin yaşam standartlarını ve refah seviyelerini korumak amacı ile Geçim Standardı Restorasyon Komitesi (GSRK) kurulacaktır. GSRK tüm PEİ lere devlet eliyle yeniden yerleşime ya da kamulaştırma tazminatına hak sahibi olsunlar veya olmasınlar, tüm imkanları kullanarak hizmet edecektir. PEİ lerin başlıca geçim kaynakları maaşlar, emekli maaşları ve tarım gelirleridir. Projeden etkilenen alandaki hanelerin %36 sı emekli maaşı almakta olup, %28 i tarım geliri elde etmekte, %27 si ise maaş almaktadır. Bu değerler ışığında, tarım gelirleri hane gelirlerinin yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. Gelir akış analizleri sonuçlarına göre hanelerin çoğu maaşlar ve emekli maaşları yoluyla düzenli gelir sağlamaktadırlar. Bunlar devlet tarafından verildiği için yeniden yerleşim sonrası bu hane gelirlerinden bir değişim olması söz konusu değildir. Başka bir deyişle, haneler nereye giderlerse gitsinler aynı maaşları almaya devam edeceklerdir. Dolayısıyla, ilgili gelir restorasyonu önlemleri geliştirilirken dikkate alınacak en önemli hususlardan birisi tarım gelirleridir. Sözkonusu gelir restorasyonu önlemleri sadece GSRK ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının koordinasyonunda değil, aynı zamanda ilgili STK lar, PEİ ler ve YYEP uygulamasına katılacak olan diğer komisyon ve komitelerin de katılımı ile uygulanacaktır. GSRK yeniden yerleşim koordinatörünün, olmadığı durumlarda ise yeniden yerleşim bölge müdürünün başkanlığında çalışacaktır. GSRK de Yusufeli Kaymakamlığı ve Artvin Valiliği ile BAİB, DSİ, ÇOB, TKİB nın bölge temsilcileri ve uzmanları bulunacaktır. GSRK nin esas görevleri: Yeniden yerleşim alanlarındaki tarımsal faaliyetler için mevcut ve ileride gerekebilecek kaynaklar konusunda veri toplamak (toprak özellikleri, su kaynakları, sulama sistemleri, üretilecek ürün paterni, olası verim, vb.) Yukarıda belirtilen hususları sağlayacak yeniden yerleşim alanlarının belirlenmesi için yapılacak olan fizibilite çalışmalarına katılmak İlgili bakanlıklar, kamu kurumları, üniversiteler, STK lar ve yöre halkı ile koordinasyonu sağlamak Gelir restorasyonu aktiviteleri yıllık bütçesine yeterli finansal kaynağı dahil edebilmek için gerekli teknik ve ekonomik fizibilite çalışmalarını yapmak Kırsal yeniden yerleşimi seçen PEİ lere tarımsal üretim için gerekli kredileri bulmak konusunda yardımcı olmak YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 4 / 63

Yörenin durumuna (doğal, kültürel, ekolojik) uygun tarımsal aktivitelerin geliştirilmesi ve sınırlı miktardaki tarım arazisinde en fazla geliri sağlayacak ürünleri yetiştirmek için çalışmalar yapmak Üretim verimini ve dolayısıyla geliri arttırmak için daha etkin yöntemler kullanabilmeleri konusunda tarımla uğraşan PEİ lere bilgi ve eğitim verilmesi Küçük ve orta ölçekli işletme sahiplerinin ve üreticilerin organize işlerini desteklemek, kredi ve fonlara ulaşımlarını sağlamak, rekabetçi bir ortam oluşturmak, hammaddenin kolay erişilebilirliğini sağlamak, pazardaki iletişimi güçlendirmek ve tarımsal üretimi geliştirecek metodlar oluşturmak Gelir restorasyonu yöntemleri ile ilgili olarak PEİ lere danışmanlık hizmeti vermek PEİ lerin gerçek ihtiyaçları ve isteklerine yönelik gelir restorasyonu ve rehabilitasyon önlemleri geliştirmek ve sözkonusu önlemlerin daha etkin ve verimli olmalarını sağlamak için PEİ lerle sürekli iletişim sağlamak Danışmanlık hizmetleri kapsamında gezici toprak analiz laboratuvarı kurmak ve PEİ lere gerekli kimyasal testleri arazide yaptırabilme imkanı tanımak (ph, kireç, nitrat ve amonyum tuzları, organik madde, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, manganez, çinko, demir, vb.). Ayrıca, uygun gübre, pestisit ve sulama metotları (miktar, tip, sıklık, vb.) konusunda bilgi vermek Bu YYEP Raporu nun Bölüm 11 inde vermiş olan önlemlerin başarısını izlemek Kooperatif ve PEİ lere alternatif ürün tipleri için uygun sulama teknikleri konusunda eğitim vermek, sulama kooperatifleri kurmak için gerekli teknik ve finansal yöntemler konusunda destek vermek TKİB nın yörede yaptığı tarımsal çalışmalar sonucunda, ekonomik değeri olan alternatif ürünlerin (mantar, erik, kayısı, ceviz, salatalık, kapari, elma, mısır, vb.) yetiştirilmesi sağlanacaktır. Bu amaçla, yeniden yerleşim birimi koordinasyonunda TKİB tarafından gerekli tüm destek sağlanacaktır. Gelirleri arttırmak için hayvancılığı (arıcılık, bıldırcın, devekuşu, sülün, ördek, hindi, kürk hayvancılığı, vb.) desteklemek Ormancılık faaliyetlerinin gelir restorasyonuna katkısını sağlamak amacı ile ORKÖY Genel Müdürlüğü nden alınacak teknik desteği koordine etmek Artvin İli Türk Hükümeti nin belirlediği Kalkınmada 1. Derecede Öncelikli Bölge statüsündedir. Bu bağlamda, GSRK PEİ lere bu bölgenin avantajlarını kullanabilmek için gerekli olan teknik ve yasal desteği verecektir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 5 / 63

3.3. Gelir Restorasyonu Yönetimi Zamanlaması Gelir restorasyonu için yukarıda belirtilen hususları uygulamak amacı ile, GSRK esas olarak ilgili taraflar arasındaki işbirliği ve koordinasyonu sağlamaktan sorumludur. Bu bağlamda, GSRK sözkonusu uygulamanın başarısını sağlamak için tüm devlet kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile kontakt halinde olacak ve koordine edecektir. GSRK nın bu aktiviteleri için gerekli finansal kaynak genel YYEP bütçesi içerisinde yer almaktadır (Bakınız Bölüm 12). GSRK sözkonusu faaliyetler için değişik harcama kalemleri altında yaklaşık 25,000,000 ABD doları fon kullanacaktır (Bakınız Tablo N.4). Bu kapsamda, GSRK nın önceliği PEİ lerin kazançlarının ve refah düzeylerinin yeniden yerleşim öncesi durumdan daha kötü bir duruma gelmesini önlemektir. GSRK, hassas PEİ lerin ihtiyaçlarına gereken önemi gösterecek, zarar görmelerini engellemek için gerekli tüm aktiviteleri ve eğitimleri koordine edecektir. Ayrıca, uygun finansal kaynaklar, kredi seçenekleri, PEİ lerin ihtiyaçları, bölgesel gelişim politikaları ile projeye özel araştırma ve çalışmalardan elde edilen bilgiler ışığında PEİ ler ve yöre için özel gelir restorasyonu senaryoları geliştirilmiştir. Bu bağlamda, mikro kredi seçeneklerinin kullanımının PEİ lerin yaşam standardına etkisi incelenmiştir. Alternatif sektörel seçeneklere göre değişik durumlar için gelir senaryoları geliştirilmiştir (ör. tarım, ticaret, vb.). Örnek senaryolar ilerleyen bölümlerde (Kısım 5) sunulmaktadır. GSRK gelir restorasyonu çalışmalarının başarıya ulaşması için gerekli tüm aktiviteleri koordine edecek/yürütecektir. Gelir restorasyonu aktivitelerinin zamanlama tablosu Tablo N.1 de sunulmaktadır. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 6 / 63

3.4. Gelir Restorasyonu Aktiviteleri Tarım faaliyetlerinin yörenin başlıca gelir kaynaklarından birisi olması nedeniyle, esas gelir restorasyonu aktiviteleri yeniden yerleşim bölgelerindeki tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesi ve sürdürülebilmesi amacına yönelik olarak oluşturulmuştur. Aşağıda belirtilen aktivitelerin zamanlaması ayarlanırken PEİ lerin yeni yerlerine taşındıktan sonra mümkün olan en kısa sürede sözkonusu gelirleri elde etmeye başlamaları hususu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu aktivitelerin genel koordinasyonu GSRK tarafından yürütülecektir. GSRK tarımsal yönetim planının düzgün bir şekilde uygulanabilmesi için ilgili kurum/kuruluşları (BAİB, TKİB, DSİ) koordine edecektir. GSRK, PEİ lerin yeni yerlerine yerleşir yerleşmez en azından eski gelirlerini elde etmeye devam edebilmeleri için gelir restorasyonu kaynaklarını (tarım alanları, meyve bahçeleri, çiftlikler, meralar ve diğer alternatif gelir kaynakları) hazır bulundurmak amacı ile gerekli çalışmaları yapacaktır. Tablo N.1 de belirtilen aktiviteler aşağıda açıklanmaktadır. Bu aktivitelerin masrafları genel YYEP bütçesine dahil edilmiş olup Tablo N.1 in YYEP Bütçesinde Ayrılan Masraf kolonunda gösterilmektedir. Aktivite A, Yeniden Yerleşim Alanı Seçimi için Toprak İncelemesi: Bu aktivite tarımsal aktivite gelirlerinin restorasyonu için birincil ve en önemli aktivitedir. GSRK nın kurulmasını takiben, kırsal yeniden yerleşim alanlarının belirlenmesi çalışmaları başlayacaktır. TKİB uzmanları alanın yeniden yerleşim için uygunluğunu incelemek amacı ile DSİ ve BAİB uzmanları ile birlikte saha çalışmaları yapacaklardır. Bu çalışmalar kapsamında, mobil toprak laboratuvarı alanın toprak kalitesini belirleyecektir. Sözkonusu çalışmalar BAİB tarafından yürütülen yeniden yerleşim çalışmalarını tamamlar nitelikte olacaktır. Arazi rehabilitasyonu/geliştirilmesi çalışmalarının tümü bu aşamada planlanacaktır. YYEP çalışmaları kapsamında önceden belirlenen 24 noktada belirtilen çalışmaların yapılması ve proje hazırlıklarının yaklaşık 240,000 ABD doları tutması öngörülmüştür. Bu bütçe yeniden yerleşim alanı seçimi prosesi süresince kullanılacak olan teknik fizibilite bütçesine dahil edilmiştir. Teknik fizibilite çalışmaları BAİB Yeniden Yerleşim Fonu 1 tarafından finanse edilecektir. Aktivite A çalışmaları 3 ay içerisinde tamamlanacaktır. Aktivite B, Sürdürülebilir Sulama için Hidrolojik & Hidrojeolojik İncelemeler: Bu aktivitenin sonuçları, yeniden yerleşim alanlarının belirlenmesi için bir kriter olarak kullanılacaktır. Alanda yapılan jeolojik ve hidrojeolojik çalışmalar ile, tarım için ve evsel amaçlı kullanılabilecek su kaynaklarının miktarı ve kalitesi belirlenecektir. Bu çalışmaları, BAİB ve İller Bankası Genel Müdürlüğü nden hidrojeoloji mühendisleri, ziraat mühendisleri ve inşaat mühendisleri yürütecekler, gerekli teknik destek ise DSİ tarafından verilecektir. Önerilen 24 noktada yapılacak olan çalışmalar ve proje hazırlıklarının yaklaşık 150,000 ABD doları olacağı öngörülmektedir. Sözkonusu alanların su imkanları açısından tarıma elverişli olmaması durumunda yeni alternatif alanlar araştırılacaktır. Bu çalışmalar 1 Yeniden Yerleşim Fonu, Maliye Bakanlığı tarafından, yeniden yerleşim aktivitelerinin çalışma, planlama, uygulama, teknik ve idari personel, eğitim, inşaa edilecek olan kamu binaları ve tesislerinin masraflarını karşılamak üzere BAİB e ve BAİB koordinasyonu altında diğer ilgili sorumlu kuruluşlara tahsis edilen fondur (Bakınız: İskan Kanunu-Ek Madde 19). YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 8 / 63

için maddi kaynak kullanımı teknik fizibilite bütçesinden Aktivite A çalışmaları ile birlikte başlayacak, gerekli durumlarda Aktivite C de belirtilen fizibilite çalışmaları ile birlikte yürütülecektir. Aktivite B nin öngörülen tamamlanma süresi 3 aydır. Aktivite C, Alternatif Gelir Restorasyonu Aktiviteleri için Fizibilite Çalışmaları: Bu aşama, tarımsal potansiyelin belirlemesi için detaylı çalışmaların yapılacağı aşamadır. GSRK, TKİB nın üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, danışmanlar ve gerekli durumlarda PEİ ler ile birlikte yürüteceği bu çalışmaları koordine edecektir. Sözkonusu çalışmalar kapsamında, yeniden yerleşim alanlarında teknik incelemeler ve testler yapılacak, üretimi canlandıracak metodlar geliştirilecek ve alternatif ürün denemeleri için en uygun tarımsal yöntemler belirlenecektir. Bu bağlamda, aşağıda belirtilen çalışmalar yapılacaktır: o Yeni ürün tipleri ve tarımsal yöntemler test edilecektir o Arıcılık yöntemlerinin fizibilite çalışmaları yapılacaktır o Yörede meyve yetiştiriciliğinin uygunluğunu belirlemek amacı ile fizibilite çalışmaları yapılacaktır o Aromatik ve tıbbi bitki ekimi konusunda fizibilite çalışmaları yapılacaktır o Hayvancılığın nasıl geliştirileceği konusunda çalışmalar yapılacaktır Aktivite C çalışmalarının 3 ayda tamamlanacağı öngörülmektedir. Ancak, bu proses, yeniden yerleşim alanlarına ve kullanılan tekniklerin etkinliğine bağlı olarak 2 yıla kadar uzayabilir. Sözkonusu çalışmalar TKİB bütçesinden karşılanacak ve yaklaşık 105,000 ABD dolarına mal olacaktır. Aktivite D, Yeni Ürün Tipleri, Tarımsal Teknikler ve Diğer Gelir Kaynakları ile İlgili Olarak PEİ lerin Bilgilendirme Toplantıları: Aktivite C de belirtilen tarım ürünleri ve uygulamalar (sera yetiştiriciliği, meyve üreticiliği, aromatik ve tıbbi bitki ekimi, vb.) ile ilgili olarak yöre halkına detaylı ilgi verilecek ve görüşleri alınacaktır. Bu toplantılarda, PEİ lerin geçmiş tecrübeleri konusunda da bilgi toplanacaktır. PEİ lere yöreye özgü yeni ekim teknikleri ile bunların maliyetleri, gerekli işgücü ve gelir getirme potansiyelleri hakkında bilgi verilecektir. Bu aktivite için 2 aylık bir zaman dilimi ayrılmıştır. Toplantılar Yeniden Yerleşim Birimi tarafından TKİB ve BAİB ile koordinasyon halinde organize edilecektir. Aktivite bütçesi yeniden yerleşim fonundan karşılanacak olup yaklaşık 10,000 ABD doları olacaktır. Bu aktivite EK E D.1. Katılım ve Danışmanlık Servisleri başlığı altında verilmiştir. Aktivite E, Yeni Ürün Tipleri, Tarımsal Teknikler ve Diğer Olası Gelir Kaynakları ile İlgili Olarak Yöre Halkına Destek Verilmesi: Yöre halkı yeni tarımsal uygulamalar ve kendi gelirlerini restore etmek ya da daha arttırmak için en uygun tarımsal gelişim alternatifi ile tarımsal alanların özellikleri ve ürünlerin pazardaki payları dikkate alınarak hangi tarımsal üretim metodlarını seçmeleri konusunda bilgilendirileceklerdir. Bu aktivitenin tamamlanma süresi 3 ay olarak belirlenmiş olup tahmini bütçesi 5,000 ABD dolarıdır. Aktivite F, Yeni Ürün Tipleri ve Belirlenen Tarımsal Teknikler Konusunda Yeniden Yerleştirilen Yöre Halkına Eğitim Verilmesi: PEİ lere yeni tarımsal teknolojiler/teknikler, üretim metodları ile pazar ve kooperatif imkanları konusunda YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 9 / 63

bilgi verilecektir. Eğitim bütçesi yaklaşık 270,000 ABD doları olup detaylar Bölüm 12 de verilmiştir. Sözkonusu eğitimler yeniden yerleşim çalışmaları süresince devam edecektir. İlgilenen her PEİ ister genel tarımsal üretim metodları konusunda isterse özellikle ilgilendiği konuda eğitim alabilecektir. Bu eğitimleri GSRK koordinasyonunda TKİB dan uzman ziraat mühendisleri verecektir. Aktivite G, Toprak Taşıma Prosesi Hazırlıkları (su altında kalacak olan toprakların analizleri): Yeniden yerleşim alanlarında ihtiyaç duyulacak tarım toprağı için su altında kalacak olan alanlarda toprak çalışmaları/analizleri yapılacaktır. Bu aşamada, toprak kalitesi ve miktarı verilerine bağlı olarak taşıma ve saklama koşulları belirlenecektir. Çalışmaları, TKİB yerel STK lar ve üniversiteler ile işbirliği halinde yürütecek olup genel koordinasyon GSRK tarafından sağlanacaktır. Bu aktivitenin süresi toprak ihtiyacına ve yeniden yerleşim alanlarındaki duruma bağlı olmakla birlikte yaklaşık 3 ay olarak öngörülmektedir. Sözkonusu çalışmalar kırsal yeniden yerleşim alanı seçimi prosesinin kırsal yeniden yerleşim alanı hazırlanması bütçe kaleminde yer almakta olup yaklaşık 120,000 ABD dolarıdır. Aktivite H, Seçilen Alanlara Toprak Taşınması: Bu aktivite kapsamında, Aktivite G de belirtildiği üzere, su altında kalacak olan topraklar sıyrılıp yeniden yerleşim alanlarına taşınacaktır. Bu çalışmalar, uzman ziraat mühendisleri gözetiminde yapılacaktır. Kentsel alanlar için maliyet 1,250,000 ABD doları olarak belirlenmiştir (Bakınız Bölüm 12). Aktivite H kapsamında kırsal alanlar için öngörülen maliyet ise 1,000,000 ABD doları civarındadır (Bakınız Bölüm 12). Toprak taşınması işlerinin, toprak miktarına ve taşıma kapasitesine bağlı olarak 9-12 ay içerisinde tamamlanması beklenmektedir. Bu çalışmalar kapsamında, Artvin Valiliği, DSİ ve BAİB GSRK tarafında koordine edilecek olup çalışmalar Artvin Valiliği, DSİ ve BAİB ekipmanları kullanılarak gerçekleştirilecektir. Aktivite I, Toprak Verimliliğinin Arttırılması: Toprağın taşınması ile başlayan bu süreç, yeniden yerleşim alanlarına taşınan toprağın alana serilmeden önceki hazırlıkların yapılmasını içermektedir. Bu kapsamda, topraktaki besin kayıplarının telafisi, uygun serme ve yeniden ekim çalışmaları yapılacaktır. Kırsal alanlar için gerekli toprak miktarı 430,000 m 3 olup, bütçe 28,000 ABD doları olarak öngörülmüştür (detaylar için bakınız Bölüm 12). Kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi ile devlet eliyle yeniden yerleşimi seçenler için gerekli olabilecek ek yatırım maliyetleri BAİB yeniden yerleşim fonu ile BAİB bütçesinden sağlanacaktır. Aktivite J, Toprak İşleri (seviyeleme, yarma, dolgu, stabilizasyon, vb.): Bu proses tarım alanlarının ekime hazır hale getirilmesini, bir başka deyişle, taşınan toprağın serilmesi, stabilitenin sağlanması ve tarım alanlarının üretilecek ürüne göre hazırlanmasını (teraslama, eğim verme, vb.) kapsamaktadır. Sözkonusu çalışmalar, kırsal yeniden yerleşim bütçesinin yeniden yerleşim alanı hazırlığı kalemi altında olup, GSRK koordinasyonunda BAİB tarafından uygulanacaktır. Kentsel yeniden yerleşim alanı için tahmini bütçe 15,647,480 ABD doları, kırsal yeniden yerleşim alanı için ise 1,966,600 ABD dolarıdır. (Bölüm 12). Çalışmaların tamamlanma süresi seçilen yeniden yerleşim alanındaki duruma da bağlı olarak YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 10 / 63

değişiklik gösterebilecek olmakla birlikte 8 ay olarak öngörülmüştür. Aktivite H de de belirtildiği üzere çalışmalar kapsamında ilgili kurum ve kuruluşların ekipmanı kullanılacaktır. Aktivite K, Erozyon Önlemleri: Bu aktivite tarım toprağının erozyonunu önlemek için gerekli önlemlerin alınmasını kapsamakta olup süreç toprağın taşınımı ile başlayacak ve yeniden yerleşim alanı hazırlık çalışmalarının sonuna kadar sürecektir. Bu kapsamda, rüzgar ve su erozyonuna karşı yığınlar oluşturulacak, derivasyon tünelleri inşaa edilecek, ürünlerin erozyona dayanıklı olması için ekimdikim metodları belirlenecektir. GSRK tarafından koordine edilecek bu çalışmalar BAİB, TKİB ve İller Bankası tarafından yürütülecek olup gerekli finansal kaynak yeniden yerleşim alanı hazırlanması bütçesi ile BAİB ve TKİB bütçelerinden karşılanacaktır. Aktivite L, Taşkın Kontrolü: Bu aktivite kapsamında, yeniden yerleşim alanlarında taşkın önleme amacı ile hendek ve kanalların inşaası gibi mühendislik çalışmaları yapılacaktır. BAİB ve İller Bankası tarafından yapılacak olan bu çalışmaların tahmini bütçesi 75,000 ABD doları olup DSİ bütçesinden karşılanacaktır. Sözkonusu aktiviteler ilgili kurumun kendi sorumluluğunda olduğu için YYEP bütçesine dahil edilmemiştir. Aktivite M, Sulama Sistemlerinin İnşaası (köylere): Bu aktivite kapsamında köylere sulama ve kullanma suyu sağlanacak olup sözkonusu işler DSİ sorumluluğundadır. Bu kapsamda sulama kanallarının inşaası, yeraltı suyu araştırmaları, yüzey suyu toplaması ve su temin sistemlerinin inşaası gerçekleştirilecektir. Bahse konu işler için tahmini maliyet 1,500,000 ABD doları olup, Aktivite B (hidrolojik ve hidrojeolojik araştırmalar) sonrasında kesin maliyet ortaya çıkacaktır. Sözkonusu aktiviteler ilgili kurumların kendi sorumluluğunda olduğu için YYEP bütçesine dahil edilmemiştir. İçme suyu şebekesi ise Artvin Valiliği tarafından inşaa edilecektir. Aktivite N, Sulama Sistemleri ile İçme Suyu Sistemlerinin İnşaası (çiftliklere): DSİ tarafından köylere getirilen su uygun miktarlarda arazilere dağıtılacaktır. Sözkonusu işler için bütçe ürün tipleri ve sulama ihtiyaçlarının belirlenmesi için yapılacak olan fizibilite çalışmalarının tamamlanmasını müteakip kesinleşecektir. Bu aktiviteyi BAİB ve Artvin Valiliği gerçekleştirecektir. Tahmini bütçe 320,000 ABD doları olup YYEP bütçesine dahil edilmiştir (Bölüm 12). Aktivite O, Seraların İnşaası ve Meyve Ağaçlarının Dikimi: Ekim metodlarının seçimi için yapılacak olan fizibilite çalışmaları sonuçlarına göre, uygun yerlerde seralar ve meyve bahçeleri kurulacaktır. DSİ ve BAİB kredi ve işletme bütçelerinden karşılanacak olan bu faaliyetlerin yaklaşık 400,000 AD dolarına mal olması beklenmektedir. Aktivite O kapsamında yapılacak olan işler için öngörülen süre 4 aydır. Aktivite P, Diğer Gelir Kaynaklarının Geliştirilmesi: Diğer gelir kaynakları, daha önceki aktivitelerde belirtilmiş olan arıcılık, meyve yetiştiriciliği, aromatic/tıbbi bitki ekimi ve hayvancılık dışında kalan tüm gelir getirici aktiviteleri YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 11 / 63

kapsamaktadır. Bu aktiviteler DSİ, ÇOB, TKİB, BAİB ve PEİ lerin katılımı ile gerçekleştirilecektir. Sözkonusu faaliyetler için finansal kaynak DPT tarafından (DOKAP kapsamında) karşılanacak olup kesin bütçe fizibilite çalışmaları sonucunda belirlenecektir. Tahmini bütçe ise 200,000 ABD doları olarak öngörülmektedir. Aktivite R, Kooperatiflerin Kurulması: Bu aktivite, yöredeki tarımsal aktiviteleri desteklemek için gerekli olan kooperatiflerin kurulmasını kapsamaktadır. Finansal kaynağın DPT ve KOSGEB tarafından karşılanacağı, DSİ ve TKİB nın GSRK koordinasyonunda PEİ lere destek vereceği bu aktivite kapsamında 5 kooperatifin kurulması planlanmakta olup 500,000 ABD doları tutarında bir kaynağa ihtiyaç duyulacağı öngörülmektedir (Bölüm 12). Aktivite S, Entegre Tesislerin Kurulması: Bu aktivite kapsamında tarımsal gelişimin bir parçası olarak entegre tesislerin kurulması planlanmaktadır. Geleneksel tarımsal yöntemlerden endüstriyel tarıma geçiş için ve özellikle arıcılık ile bal üretimi konularında DPT ve Halk Bankası finansal destek verecektir. Yörenin kalkınmada öncelikli bölge statüsünde olması ve DPT ile Halk Bankası tarafından verilecek olan destekler, yörede yatırım yapmak isteyen girişimciler için kaçırılmaz bir fırsattır. Yapılması planlanan 2 entegre tesis yeni Yusufeli yerleşim alanı çevresinde olup, yaklaşık 600,000 ABD dolarına mal olacaktır. Aktivite T, Pazarlama Planlarının Geliştirilmesi: Bölgesel üretimin gerçek bir gelir kaynağı olması için üretilen ürünlerin risksiz, sürekli ve karlı ir şekilde satılabilmesi gereklidir. Bu aktivite süreklilik arz etmekte olup hesaplanan maliyetler sadece tek bir dönem için verilmiştir. Pazarlama planı ve stratejileri ile ilgili detaylar ilerleyen bölümlerde sunulmaktadır. Gelir restorasyon aktivitelerinin planlaması, PEİ lerin risk altındaki gelirlerini restore etmek için ilk aşamadır. Özellikle halihazırda geçimini tarımdan sağlayanlar ile alacakları altyapı desteği, eğitim ve danışmanlık yardımıyla tarımla uğraşmayı planlayanlar için ürünlerine pazar bulabilmek kadar gerekli maddi fonları bulabilmek de önem arz etmektedir. Sözkonusu fonlar hakkında detaylı bilgi Bölüm 7.4.8. de ve Bölüm 7.6 da verilmiştir. Bu ürünlerle ilgili pazarlama aktiviteleri ve stratejileri ilerleyen bölümlerde sunulmaktadır. 3.5. Pazarlama Stratejileri 3.5.1. Tarım Ürünleri Pazarlaması Özellikle sınırlı ekilebilir araziye sahip kırsal alanlardaki tarımsal aktiviteler ile geçimini sağlayan PEİ ler ile Yusufeli ndeki küçük ölçekli üreticilerin tarımsal gelirlerinin rehabilitasyonu için etkin bir pazarlama stratejisi oldukça önem arz etmektedir. Bu amaçla, Tarımsal Gelişme Planının amaçlarına ulaşmak, pazarlama prosesinin başarısına bağlıdır. Başarılı bir pazarlama stratejisi, pazarlama prosesine YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 12 / 63

katılan paydaşların sorumluluklarını eksiksiz olarak yerine getirmelerinin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Pazarlama Paydaşları Tarımsal pazarlama geleneksel pazarlama prensiplerine göre işlemektedir. Bir başka deyişle, tarım sektöründeki pazarlama prosesi üretici, toptancı ve satıcı üçgeninde yürüyen bir faaliyettir. Her ne kadar bu proses kolay ve herhangi bir stratejiye ihtiyaç duymazmış gibi görünse de Yusufeli yöresindeki üreticilerin küçük ölçekli olmaları ve ürünlerini pazarlara ulaştırmada ve satmada güçlük yaşamaları nedeniyle PEİ lerin ürünlerini sözkonusu mekanizmaya entegre etmeleri değerlendirilmesi gereken bir konudur. Bu mekanizmanın paydaşları aşağıda verilmektedir. Projeden Etkilenen Üreticiler Kırsal yörelerde üretim yapanlar projeden etkilenecek olup sınırlı pazarlama imkanlarına sahiptirler. Kooperatifler Kırsal üretimle ilgilenen PEİ lerin dahil olduğu mesleki ve bölgesel kooperatifler, sözkonusu proseste paydaş olarak önemli rollere sahiptiler. Sivil Toplum Kuruluşları Kooperatifler ve PEİ lere pazar araştırma sonuçları konusunda bilgi sağlayarak ihtiyaçların belirlenmesine katkı sağlayan organizasyonlar Entegre Tesisler Yerel pazarda toptancıların yerini alabilecek ve PEİ lere iş imkanları sağlayan tesisler Yukarıda belirtilen paydaşlar yerel pazarlarda (PEİ lerin ürünlerini pazarlayabilecekleri veya yerel toptancılara ulaşabilecekleri, yörenin tarım ürünleri ihtiyacını belirleyen pazarlar) ile bölge dışı pazarlarda (PEİ lerin ulaşmakta güçlük çekecekleri pazarlar) üretilen malların pazarlanması amacı ile çalışacaklardır. Pazarlama Süreci Yöredeki tarım üreticilerinin başlıca problemi yöre içindeki pazarlarda daha etkin bir pazar pozisyonu edinmek ve yöre dışı pazarlara erişmekteki zorluklardır. Bir üretici için önce yerel pazarlara girmek daha sonra ise dış pazarlara açılabilmek amacı ile belli bir üretim standardı yakalamak, maliyetleri aşağıya çekmek ve daha rekabetçi olabilmek oldukça zordur. Bu durumun nedeni alternatif pazarlar hakkında bilgi sahibi olmanın zorluğu, talep ve lojistik durumları ile sözkonusu pazarlara ulaştıracak kontaklara ulaşmaktaki zorluk olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla, kooperatif ve benzeri YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 13 / 63

kar amacı gütmeyen oluşumlar PEİ lere bu konuda destek olacaklardır. Kooperatiflerin pazarlama süreci içerisindeki avantajları aşağıda belirtilmektedir. Toptan girdi alımı imkanı sağlayarak ürün maliyetlerini aşağıya çekmek Birlik içerisindeki iletişim ve bilgi akışını güçlendirmek Ürün kalitesi ve üretimle ilgili standartlar oluşturmak Hem yörede hem de yöre dışında ilan vermek, broşür ve belgeler bastırmak, duyurular yapmak ve fiyat tekliflerine ulaşmak için gerekli aktiviteleri koordine etmek ve uygulamak Universiteler ve STK lar ile işbirliği halinde bölgesel ve sektörel pazarlama stratejileri ile rekabet yaklaşımlarını belirlemek Pazar için en uygun ürün miktarı ile uygun satış fiyatını belirlemek Diğer yerel üreticiler ile rekabet etmek ve aynı zamanda fahiş kar ve zararı önlemek Gerekli durumlarda STK lar ve ilgili kamu kurum/kuruluşları ile temas halinde, pazarda ve rekabetteki olumsuz etkenlere karşı lobi faaliyeti yürütmek Kooperatiflerin bölgesel ve sektörel destekleri sayesinde pazarlama süreci başarıyla sürdürülecektir. Toptan hammadde/girdi alımları sayesinde üretim maliyetleri düşecektir. Bu sayede standardize edilmiş ürünler toptancılara ve entegre tesislere eskisinden daha ucuza ulaşacaktır. Ayrıca, entegre tesisler ve toptancılar da kendi kooperatif ve/veya ticari birlikleri yoluyla ürünleri perakende satıcılara daha ucuza ulaştırabilme imkanına sahip olacaklardır. Bireysel pazarlamadan farklı, tam katılım ve koordineli pazarlama gerektiren bu pazarlama yaklaşımının yörede kurulması gereklidir. Diğer bir deyişle, asıl hedef ve strateji ürünlerin satışı için uzun soluklu ve düzenli satış kontratlarının yapılabilmesini sağlamaktır. Pazarlama planının öncelikle bölgenin lokomotif sektörleri olan arıcılık, meyve yetiştiriciliği, seracılık ve hayvancılık sektörlerine uygulanması mümkündür. 3.5.2. Arıcılık Sektörü için Pazarlama Katılan üreticiler: Projeden etkilenen yöredeki arıcılıkla uğraşan PEİ ler. Sorumlu Kooperatif: Tarım Kooperatifleri. Hedef Grup: Entegre Tesisler (toptancı olarak). Lojistik: Ürünler entegre tesislere taşınacaklardır. Arıcılık için Pazarlama Süresi: Bir sonraki üretim dönemine kadar. Arıcılık için Pazarlama Stratejisi: Entegre tesislere toptan satış. Ürünlerin paketlenip perakende pazarına sunulması. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 14 / 63

Entegre tesisin pazarlamayı üstlenmesi durumunda, pazarlama ve ticari risklerin entegre tesisin sorumluluğunda olması varsayımı. Proses edilmiş ürünün promosyonunun STK lar ve kooperatiflerin sorumluluğunda olması. Ham maddenin işlenmiş mamul halinde ucuza edinilmesi (nakit ya da vadeli olarak) ve ürünün perakende piyasalarda ticari ve piyasa risklerinin olduğu varsayılarak, PEİ ler tarafından satılması. Arıcılık için pazarlama maliyetleri ve öngörülen masraflar: Pazar araştırması masrafları: - Lojistik: - Teşvik masrafları: her bir pazarlama aktivitesi için 3,000 ABD doları Toplam: 3,000 ABD doları Kaynak: Kooperatif bütçeleri ile yıllık üye aidatları. Arıcılığın Hedefleri: Üretici tarafından ürünün risksiz bir biçimde toptan satışı. Üreticinin ürününün tesislerde proses edilebilmesi imkanı ile perakende pazarında ürünü kendisinin satabilmesi ve hem hammadde hem de son ürün ticaretini kendisinin yapabilmesi. 3.5.3. Seraclılık Ürünlerinin Pazarlaması Katılan üreticiler: Projeden etkilenen yöredeki seracılıkla uğraşan PEİ ler. Sorumlu Kooperatif: Tarım Kooperatifleri. Hedef Grup: Toptan pazarlar, yöre dışı pazarlar, direkt perakende satış, toptan alık yapan büyük süpermarketler. Lojistik: Kooperatifler tarafından ayarlanacak olan taşıma şirketleri. Seracılık için Pazarlama Süresi: Bir sonrası hasat zamanına kadar. Seracılık için Pazarlama Stratejisi: Kooperatifler tarafından garanti ve sertifikaların verilmesi. Büyük süpermarketlerle yapılacak olan toptan satış kontratlarına öncelik vermek Seracılık için pazarlama maliyetleri ve öngörülen masraflar: Pazar araştırması masrafları: aktivite başına 1,000 ABD doları Lojistik: her pazarlama aktivitesi ve her çıktı başına 20,000 ABD doları YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 15 / 63

Teşvik masrafları: pazarlama aktivitesi başına 5,000 ABD doları Toplam: 26,000 ABD doları Kaynak: Kooperatif bütçeleri ile yıllık üye aidatları. Seracılığın Hedefleri: Üreticinin ürünü risksiz bir ortamda düzenli olarak satabilmesi. 3.5.4. Meyve Yetiştiriciliği için Pazarlama Katılan üreticiler: Projeden etkilenen yöredeki meyve yetiştiriciliği ile uğraşan PEİ ler. Sorumlu Kooperatif: Tarım Kooperatifleri. Hedef Grup: Toptan pazarlar, yöre dışı pazarlar, direkt perakende satış, toptan alık yapan büyük süpermarketler. Lojistik: Kooperatifler tarafından ayarlanacak olan taşıma şirketleri. Meyve Yetiştiriciliği için Pazarlama Süresi: 2 hafta. Meyve Yetiştiriciliği için Pazarlama Stratejisi: Kooperatifler tarafından garanti ve sertifikaların verilmesi. Büyük süpermarketlerle yapılacak olan toptan satış kontratlarına öncelik vermek Meyve Yetiştiriciliği için pazarlama maliyetleri ve öngörülen masraflar: Pazar araştırması masrafları: aktivite başına 1,000 ABD doları Lojistik: her pazarlama aktivitesi başına 20,000 ABD doları Teşvik masrafları: pazarlama aktivitesi başına 5,000 ABD doları Toplam: 26,000 ABD doları Kaynak: Kooperatif bütçeleri ile yıllık üye aidatları. Meyve Yetiştiriciliğinin Hedefleri: Üreticinin ürünü risksiz bir ortamda düzenli olarak satabilmesi. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 16 / 63

3.5.5. Hayvancılık için Pazarlama Katılan üreticiler: Projeden etkilenen yöredeki hayvancılık ile uğraşan PEİ ler. Sorumlu Kooperatif: Tarım Kooperatifleri. Hedef Grup: Yerel hayvan ürünleri pazarı ve entegre tesisler. Lojistik: Kooperatifler tarafından ayarlanacak olan taşıma şirketleri. Hayvancılık için Pazarlama Süresi: 2 hafta. Hayvancılık için Pazarlama Stratejisi: Kooperatifler tarafından garanti ve sertifikaların verilmesi. Ürünlerin entegre tesislerde proses edilmesi, yüksek karlarla süpermarketlerde satılması ve kooperatifler ile süpermarketler arasında kontratlar yapılması Entegre tesislere risksiz ve toptan satış Hayvancılık için pazarlama maliyetleri ve öngörülen masraflar: Pazar araştırması masrafları: aktivite başına 1,000 ABD doları Lojistik: her pazarlama aktivitesi başına 20,000 ABD doları Teşvik masrafları: pazarlama aktivitesi başına 5,000 ABD doları Toplam: 31,000 ABD doları Kaynak: Kooperatif bütçeleri ile yıllık üye aidatları. Hayvancılığın Hedefleri: Üreticinin ürünü risksiz bir ortamda düzenli olarak satabilmesi. Ürünlerin satışı için büyük süpermarketlerle kontrat yapabilme imkanının sağlanması. Yukarıda bahsedilen, sektörlerin pazarlama planlarındaki maliyetler, ürünün tipi ve miktarına bağlı olarak, bilindik maliyet ve gider özelliklerinden farklı olarak değişiklik gösterirler. Diğer bir ifade ile, ürün miktarı ve ürüne göre değişen pazarlama faaliyetleri, maliyetlerin yükselmesine ya da düşmesine sebep olmaktadır. Her bir pazarlama faaliyetinin ortalama maliyetleri Tablo N.2. de verilmiştir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 17 / 63

Tablo N.2. Pazarlama Aktiviteleri Maliyetleri Sektör Üretici Maliyet Sorumlu Organizasyon Hedef Grup Strateji ABD doları Arıcılık PEİ Kooperatifler Entegre tesisler Düzenli satış için kontratların garantiye alınması 3,000 Seracılık PEİ Kooperatifler Meyve Yetiştiriciliği PEİ Kooperatifler Hayvancılık PEİ Kooperatifler Toptancı pazarları ve süpermarketler Toptancı pazarları ve süpermarketler Toptancı pazarları ve süpermarketler Düzenli satış için büyük süpermarketlerle kontrat yapılması ile garanti ve sertifikaların verilmesi Düzenli satış için büyük süpermarketlerle kontrat yapılması ile garanti ve sertifikaların verilmesi Düzenli satış için büyük süpermarketlerle kontrat yapılması ile garanti ve sertifikaların verilmesi 26,000 26,000 31,000 Toplam Lokomotif Sektörler için çıktı başına Pazarlama Maliyetleri 86,000 Gelir Restorasyonu Planı nın son aşaması da PEİ lerin ürünlerini pazarlara sunmaları için gerekli olan pazarlama planlarının uygulamaya geçirilmesi ile tamamlanmış olacaktır. Gelir Restorasyonu Planı organizasyonel yapısı Tablo N.3 de, genel YYEP bütçesindeki maliyetler ise Tablo N.4 de sunulmaktadır. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 18 / 63

Tablo N.3. Gelir Restorasyonu Yönetim Planının Organizasyonel Yapısı Faaliyet Koordinasyon Sorumluluk Uygulama İzleme Bütçe Bütçe Kaynağı A. Yerleşim yeri seçimi için toprak araştırmaları GKİK DSİ TKİB&BAİB Dışsal 240,000 İskan fonu B. Sürdürülebilir sulama için yeraltı ve yerüstü suyu araştırmaları GKİK DSİ BAİB, İller Bankası Dışsal 150,000 İskan fonu C1. Yeni ürün tipleri için fizibilite çalışmaları GKİK DSİ TKİB, STK & Üniversiteler Dışsal 20,000 İskan fonu C2. Arıcılık için fizibilite TKİB, STK & çalışmaları GKİK DSİ C3. Meyvecilik için fizibilite çalışmaları GKİK DSİ C4. Sebze ve tıbbi tarım ürünü yetiştiriciliği için fizibilite çalışmaları GKİK DSİ C5. Hayvancılık için fizibilite çalışmaları i GKİK DSİ Üniversiteler Dışsal 10,000 İskan fonu TKİB, STK & Üniversiteler Dışsal 10,000 İskan fonu TKİB, STK& Üniversiteler Dışsal 20,000 İskan fonu TKİB, STK & Üniversiteler Dışsal 10,000 İskan fonu C6. Diğer gelir kaynakları için fizibilite çalışmaları GKİK DSİ DSİ. BAİB Dışsal 35,000 İskan fonu D. Yeni ürün çeşitlerini tanıtıcı bilgilendirme toplantıları GKİK DSİ TKİB,DSİ & BAİB Dışsal 10,000 İskan fonu E. Çiftçilerin yeni ürünlere yönlendirilmesi GKİK DSİ TKİB, STK & Üniversiteler Dışsal 5,000 İskan fonu F. Yeni ürünler için eğitim ve teknik desteğin sağlanması GKİK DSİ BAİB,Artvin Valiliği Dışsal 270,000 İskan fonu, G. Toprak taşıma sürecinin başlatılmasına hazırlık GKİK DSİ TKİB, BAİB ve Üniversiteler Dışsal 120,000 İskan fonu, TKİB YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Pg.19 / 63

Tablo N.3. Gelir Restorasyonu Yönetim Planının Organizasyonel Yapısı (Devamı) Item Activities Coordination Responsibility Implementation Monitoring Budget/USD Source of fund H. Artvin Seçilen alana toprak Valiliği,DSİ ve taşınması GKİK DSİ BAİB Dışsal 2,250,000 İskan fonu I. Toprağın veriminin TKİB ve artırılması GKİK DSİ Üniversiteler Dışsal 28,000 İskan fonu,baib J. BAİB, İller Alan Hazırlığı GKİK DSİ Bamkası Dışsal 17,614,080 İskan fonu K BAİB, İller Erozyonun Önlenmesi GKİK DSİ Bamkası Dışsal 150,000 DSİ L. Taşkın kontrolü GKİK DSİ DSİ Dışsal 75,000 DSİ M. Köylere sulama sistemlerinin kurulması GKİK DSİ DSİ Dışsal 1,500,000 DSİ N. Tarlalara sulama BAİB,Artvin sistemlerinin kurulması GKİK DSİ Valiliği Dışsal 320,000 İskan fonu O. PEİ, Artvin Seraların İnşası GKİK DSİ Valiliği MARA Dışsal 400,000 BAİB P. Diğer gelir kaynaklarının DSİ, geliştirilmesi GKİK DSİ TKIB,BAİB,PEI Dışsal 200,000 DOKAP R. DSİ ve Artvin MARA, SRAP, Kooperatiflerin kurulması GKİK DSİ Valiliği Dışsal 500,000 KOSGEB S. Entegre Tesislerin Kurulması GKİK DSİ Artvin Valiliği Dışsal 600,000 DOKAP, Halk Bankası T. Pazarlama planlarının Artvin Valiliği, geliştirtmesi GKİK DSİ STK Dışsal 86,000 Koopertafiler Dok. Adı: YUSUFELI BARAJI VE HES PROJESİ Dok. Kodu: ENC - YSF - YYP - 01 Ek N YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 20 / 63

Tablo N.4. Genel YYEP Bütçesi İçerisinde Gelir Restorasyonu Aktivitelerinin Maliyetleri Faaliyetler Bütçe/USD YYEP Bütçesince Kapsadığı YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi A. Yerleşim yeri seçimi için toprak araştırmaları 240,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 B. Sürdürülebilir sulama için yeraltı ve yerüstü suyu araştırmaları 150,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 C1. Yeni ürün tipleri için fizibilite çalışmaları 20,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 C2. Arıcılık için fizibilite çalışmaları 10,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 C3. Meyvecilik için fizibilite çalışmaları 10,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 C4. Sebze ve tıbbi tarım ürünü yetiştiriciliği için fizibilite çalışmaları 20,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 C5. Hayvancılık için fizibilite çalışmaları 10,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 C6. Diğer gelir kaynakları için fizibilite çalışmaları 35,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 ve F5 D. Yeni ürün çeşitlerini tanıtıcı bilgilendirme toplantıları 10,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K5 E. Çiftçilerin yeni ürünlere yönlendirilmesi 5,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K5 F. Yeni ürünler için eğitim ve teknik desteğin sağlanması 270,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K6 G. Toprak taşıma sürecinin başlatılmasına hazırlık 120,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G6 H. Seçilen alana toprak taşınması 2,250,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G2-F2 I. Toprağın veriminin artırılması 28,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G2 J. Alan Hazırlığı 17,614,080 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G2-F2 K Erozyonun Önlenmesi 150,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G2-F2 L. Taşkın kontrolü 75,000 YYEP dışında DSİ bütçesinden karşılanacak M. Köylere sulama sistemlerinin kurulması 1,500,000 YYEP dışında DSİ bütçesinden karşılanacak N. Tarlalara sulama sistemlerinin kurulması 320,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi G3 O. Seraların İnşası 400,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K1 P. Diğer gelir kaynaklarının geliştirilmesi 200,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K8 R. Kooperatiflerin kurulması 500,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K4 S. Entegre Tesislerin Kurulması 600,000 YYEP Genel Bütçesi Maliyet Kalemi K8 T. Pazarlama planlarının geliştirtmesi 86,000 Kooperatiflerin kendi kaynakları TOPLAM 24,623,080 YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 21 / 63

4. Örnek Proje Önerileri Öneri hazırlamak amacıyla da kullanabilen, proje önerileri PEİ lerin ve STK larin kullanımları için geliştirilmiş bir yol haritasıdır. Aşağıda üç değişik türde öneri sunulmaktadır. Bunlardan birincisi küçük ölçekli projeler için tasarlanmış olup, PEİ lerin mesleki eğitimlerini sağlamayı amaçlamaktadır. İkincisi ise Yusufeli Projesi nden etkilenen dezavantajlı grupların yararlanabileceği bir toplum merkezi oluşturmayı amaçlamaktadır. Üçüncü öneri ise, kırsalda yerleşecek olan PEİ ler için yeni iş imkanları yaratılması amacıyla hazırlanmıştır. Bu doğrultuda ilgili proje, bölgede kooperatiflerin kurulmasını ve gerekli eğitim ve destekleri sağlamakla ilgili faaliyetleri kapsamaktadır. Bu örnek proje önerileriyle, mümkün olan teknik ve finansal kaynaklardan yararlanabilmek amacıyla PEİ lere, yerel STK lara ve kooperatiflere yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Bu projelerin yürütülmesi için gereken zaman, tahmini bütçe, finansal ve teknik desteklerle ilgili olası kaynaklar (kurumlar/kuruluşlar) ve diğer gerekli bilgi bu örnek dokümanlarda sağlanmaktadır. Örnek ve rehber olarak kullanılabilecek bu üç örnek proje önerisinin detayları, aşağıda PEİ lerin, yerel STK ların ve kooperatiflerin kullanımı için verilmektedir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 22 / 63

4.1. Baraj İnşaatı Özelinde İstihdam Olanağı Yaratılması Ve Buna İlişkin Eğitim Sağlanmasına Dair Proje Başvurusu (Öneri I) PROJE BAŞLIĞI: Projeden etkilenen insanların istihdam ve iş potansiyellerinin geliştirilmesi için mesleki eğitim sağlanması PROJE SÜRESİ: ÖNGÖRÜLEN BÜTÇE: PROJE TÜRÜ: HEDEF KİTLE: 3 yıl (Toplam 864 ders/eğitim saati) 21,000 ABD Doları Hibe Projeden etkilenecek insanlar BAŞVURULACAK PROGRAM(LAR) VE İRTİBAT BİLGİLERİ: SRAP KOSGEB EU Leonardo SMGP İLGİLİ KURULUŞLAR: (Karanfil Sokak, No. 67 Bakanlıklar/Ankara, srap@basbakanlik.gov.tr), (KOSGEB MKEK Binası 9. Kat 06330 Tandoğan/Ankara, kos@kosgeb.gov.tr), (Hüseyin Rahmi Sokak, No. 2, Çankaya/Ankara), (Dünya Bankası Türkiye Ofisi, Uğur Mumcu Caddesi, No. 88, Kat 2, GOP/Ankara) Kaymakamlıklar ve Sivil Toplum Kuruluşları AMAÇLAR: Barajlar depoladıkları suların, kapladıkları alanların, yapılan hafriyatın büyüklüğünün, baraj göl ve göletlerinin oluşturulması sırasında flora ve faunanın ya da yerleşim yerlerinin su altında kalmasının, sulama faaliyetlerinin ekosistemde oluşturacağı değişiklerle ve baraj inşaatı sırasında ortaya çıkacak istihdam imkanları, enerji üretim nakil ve dağıtım hatları gibi çok yönlü çevresel etkilere sahiptirler. Baraj inşaatı sırasında insan gücüne büyük ölçüde ihtiyaç duyulacaktır. Gereken insan gücü de yörede yaşayan ve Yusufeli Projesinden etkilenecek insanlar tarafından karşılanabilecektir. Öte yandan, insan gücünü bölgeden karşılamanın pek çok avantajı vardır. Bunlar; Müteahhitler diğer bölgelerden gelecek insanlar için ulaşım ücreti ödemek zorunda kalmazlar, Yöredeki insanlar için konaklama maliyeti olmayacaktır, İnsanlar ailelerine ve evlerine yakın olduklar zaman daha verimli çalışırlar, Projeden etkilenenlerin gelir getirici kaynaklara ulaşması sağlanmış olur. Öte yandan baraj inşaatında çalışacak insanların baraj inşaatı ile ilgili, inşaat bilgisi donanımlarının olması da en önemli gereksinimlerdendir. Bu projenin temel amacı, Yusufeli Projesinden etkilenecek olan kişilere, baraj inşaatı sırasında, bu sektörde iş imkanları sağlamak için mesleki bilgi ve beceri eğitimlerinin düzenlenmesidir. Bu proje ile, bölgede üretkenliğin ve iş gücü kapasitesinin artırılması hedeflenmektedir. YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 23 / 63

PROJE ÖZETİ: Günümüzde tüm dünyada geniş kitlelerin eğitimi ve becerilerinin/bilgilerinin güncelleştirilmesi ve geliştirilmesi yanında yeni becerilerin/bilgilerin kazandırılması büyük bir toplumsal öncelik olarak kabul edilmektedir. Bunun başlıca nedenleri arasında bilgilerin süratle yenilenmesi gereksinimi, teknolojinin hızlı gelişimi, bazı mesleklere olan ihtiyacın azalması yanında yeni meslek alanlarının oluşması, gelişmesi, gelişmiş toplumlarda dahi işsizliğin önemli bir sorun olması gelmektedir. İnşaat sektöründe değişik düzeylerde ve farklı mesleki nitelikler taşıyan çok sayıda insan farklı işlerde çalışmaktadır. İnşaat sektöründe çalışan insanların becerilerinin geliştirilmesi ve bu meslek kolunda daha önce tecrübesi olmayan insanlara da, eğitim yoluyla iş olanakları sağlanması bu projenin esas hedefleri arasındadır. Bu ihtiyacı karşılamak için bölgede yaşayan, baraj inşaatında istihdam edilebilecek ve baraj inşaatında istihdam için istekli, Yusufeli Projesinden etkilenenlere baraj inşaatlarında gerekli olabilecek farklı konularda mesleki eğitim verilecektir. Bu eğitimler hem teorik hem de uygulamalı olarak temin edilecektir. Bu eğitimler aşağıdaki gibi özetlenebilir: Kazı ve Kazı Ekipmanları Operatörlüğü, Yükleme ve Vinç Operatörlüğü, Beton dökümü ve teknikleri, Kaynakçılık, İskele kurulumu ve iskelecilik, Çelik İşçiliği Teknikleri, Elektrik İşleri. Eğitimler Yusufeli Kaymakamlığı nın denetimi altında olan ve sivil toplum kuruluşlarının görevlendireceği uzman kişiler tarafından verilecektir. Bu eğitimlerin konu başlıklarının belirlenmesinde konsorsiyum ve ilgili sivil toplum kuruluşu irtibat içerisinde olacaktır. İlk eğitim baraj inşaatı başlamadan 2 ay önce başlayacaktır. İnşaat işleri için eğitim yıllık toplam 288 saat olacaktır ve iki eğitimci tarafından verilecektir. Eğitimler için 3 yıllık planlama yapılmıştır. Uzman kişilerin konsorsiyumdan gerekli eğitimlerin konu başlıklarını aldıktan sonra gerçekleştirecekleri tanıtım ve bilgilendirme toplantıları ile eğitim için etkilenen kişilerden eğitim talepleri alınacak ve proje planlaması bu yönde tamamlanacaktır. Eğitimler Yusufeli Kaymakamlığı tarafından temin edilecek mekanlarda yürütülecektir. Şu anda bu proje kapsamında inşaat işleri eğitimi konusunda ortaya çıkacak talebin boyutu tam olarak öngörülememektedir, bu nedenle, yapılan anket sonuçları baz alınarak, bu proje için gerekli bütçe ve fon ihtiyacı tahmini olarak 21,000 ABD Doları olarak belirlenmiştir. BEKLENEN SONUÇLAR: Projeden etkilenen insanlara eğitim vererek, işgücünün niteliğinin artması ve bu işgücünün baraj inşaatında orta vadede istihdam edilerek bölgedeki işsizliğin azalması en öncelikle beklenen sonuçtur. Bununla birlikte işsizliğin azalmasından YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI Revizyon: B Sf. 24 / 63