Ayhan BAfiTÜRK Murat ÖZDEM R

Ayhan BAfiTÜRK Murat ÖZDEM R Millî E itim Bakanl Talim ve Terbiye Kurulunun 25.12.2008 tarih ve 262 say l karar ile 2009-2010 ö retim y l ndan bafllayarak 5 (befl) y l süreyle ders kitab olarak kabul edilmifltir. LKE BASIM YAYIM DA ITIM GAZETEC L K SAN. VE T C. LTD. fit. Esat Caddesi Nu.: 10 Bakanl klar - ANKARA tel. : (312) 419 01 75 belgeç : (312) 425 73 99

Her hakk sakl d r ve lke Bas m, Yay m, Da t m, Gazetecilik San. ve Tic. Ltd. fiirketine aittir. çindeki flekil, yaz, resim ve grafikler, yay nevinin izni olmadan al namaz; fotokopi, teksir, film fleklinde ve baflka hiçbir flekilde ço alt lamaz, bas lamaz ve yay mlanamaz. Editör Dr. Zübeyir BULUT Dil Uzman Atila ARSLAN Görsel Tasar mc lker GAZ O LU Program Gelifltirme Uzman Ertan YILDIZ Ölçme De erlendirme Uzman Yrd. Doç. Dr. Zekeriya NARTGÜN Rehberlik ve Geliflim Uzman Hüseyin TOPUKÇU Dizgi, Grafik ve Sayfa Düzeni lke Yay nlar Limitet fiirketi ISBN 978-975-6722-20-6 Ankara, 2012 Bask, Cilt ÖZGÜN MATBAACILIK SANAY VE T CARET A.fi. Ankara - Polatl Kara Yolu 52. km Özgün Grup Sitesi Temelli Beldesi / Polatl - ANKARA tel: (312) 645 19 10 (Pbx) Belgeç: (312) 645 19 19 2

ST KLÂL MARfiI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin y ld z d r, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Bast ğ n yerleri toprak! diyerek geçme, tan : Düşün alt ndaki binlerce kefensiz yatan. Sen şehit oğlusun, incitme, yaz kt r, atan : Verme, dünyalar alsan da, bu cennet vatan. Çatma, kurban olay m, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rk ma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlar m z sonra helâl... Hakk d r, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşad m, hür yaşar m. Hangi ç lg n bana zincir vuracakm ş? Şaşar m! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşar m. Y rtar m dağlar, enginlere s ğmam, taşar m. Garb n âfâk n sarm şsa çelik z rhl duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nas l böyle bir iman boğar, Medeniyet! dediğin tek dişi kalm ş canavar? Arkadaş! Yurduma alçaklar uğratma, sak n. Siper et gövdeni, dursun bu hayâs zca ak n. Doğacakt r sana va dettiği günler Hakk' n... Kim bilir, belki yar n, belki yar ndan da yak n. Kim bu cennet vatan n uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ f şk racak toprağ s ksan, şühedâ! Cân, cânân, bütün var m als n da Huda, Etmesin tek vatan mdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder - varsa - taş m, Her cerîhamdan, İlâhi, boşan p kanl yaş m, F şk r r ruh- mücerred gibi yerden na ş m; O zaman yükselerek arşa değer belki baş m. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanl hilâl! Olsun art k dökülen kanlar m n hepsi helâl. Ebediyen sana yok, rk ma yok izmihlâl: Hakk d r, hür yaşam ş, bayrağ m n hürriyet; Hakk d r, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY 3

ATATÜRK ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular da t lm fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur! 4

Mustafa Kemal ATATÜRK 5

Ç NDEK LER DERS K TABINI TANIYALIM (Organizasyon fiemas )... 8 Ö RENME ALANI : NANÇ 1. ÜN TE : ALLAH NANCI... 11 1. nsan Ak ll ve nanan Bir Varl kt r...12 2. Evrende Bir Düzen Vard r...13 Okuma Metni 1: Allah a man...18 3. Allah Vard r ve Birdir...19 Okuma Metni 2: Allah Vard r...25 Okuma Metni 3: Bir Kay s Hikâyesi...27 4. Çal fl r m, Allah n Yard m na Güvenirim ve Baflar r m...27 Okuma Metni 4: Bal Ar s...29 5. hlâs Suresi ve Anlam...29 ÜN TEM Z DE ERLEND REL M...30 Ö RENME ALANI : BADET 2. ÜN TE : BADET KONUSUNDA B LG LENEL M... 32 1. badet Nedir ve Niçin Yap l r?...33 Okuma Metni 1: Nergis Çiçekleri...35 2. badetlerle lgili Kavramlar: Farz, Vacip, Sünnet...37 3. Bafll ca badetler...39 4. Camiyi Tan yal m...42 Okuma Metni 2: Cami...43 5. Dua...44 5.1. Dua badetin Özüdür...44 5.2. Niçin ve Nas l Dua Edilir?...44 Okuma Metni 3: Nas l Dua Ederiz?...47 Okuma Metni 4: Hoca n n Komflusu...48 5.3. Kur an dan ve Hz. Peygamberden Dua Örnekleri...49 5.4. Kültürümüzden Dua Örnekleri...50 6. Güzel fl ve Güzel Davran fl: Salih Amel...51 7. badetler Davran fllar m z Güzellefltirir...53 Okuma Metni 5: Atatürk ün Bal kesir Pafla Camii nde Yapt Konuflma...55 8. Rabbena Dualar ve Anlam...57 ÜN TEM Z DE ERLEND REL M...59 Ö RENME ALANI : HZ. MUHAMMED (S.A.V.) 3. ÜN TE : HZ.MUHAMMED VE A LE HAYATI... 61 1. Hz. Muhammed in Evlili i ve Çocuklar...62 2. Hz. Muhammed in Ailesi çindeki Örnek Davran fllar...63 3. Hz. Muhammed in Ailesinin Örnek Davran fllar...66 3.1. Hz. Muhammed in Ailesinde Sevinçler ve S k nt lar Paylafl l rd...66 3.2. Hz. Muhammed in Ailesinde Misafire Cömert Davran l rd...68 3.3. Hz. Muhammed in Ailesinde sraftan Kaç n l rd...69 3.4. Hz. Muhammed in Ailesinde Akrabal k ve Komfluluk liflkilerine Önem Verilirdi...70 3.5. Hz. Muhammed in Ailesinde Öksüzler ve Yoksullar Gözetilirdi...70 4. Salavat Dualar ve Anlam...71 Okuma Metni 1: Hz. Peygamberin Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin Sevgisi...72 ÜN TEM Z DE ERLEND REL M...73 6

Ö RENME ALANI : KUR AN VE YORUMU 4. ÜN TE : KUR AN-I KER M N TEMEL E T C N TEL KLER...74 1. slam Dininin Temel Kayna : Kur an...75 2. Kur an yiye ve Güzele Yönlendirir, Kötülüklerden Sak nd r r...76 3. Kur an n Aç klay c l ve Yol Göstericili i...79 4. Allah Arayan nsan: Hz. brahim...88 5. Fil Suresi ve Anlam...91 ÜN TEM Z DE ERLEND REL M...92 Ö RENME ALANI : AHLAK 5. ÜN TE : SEV NÇ VE ÜZÜNTÜLER M Z PAYLAfiALIM...94 1. Paylaflmak Niçin Önemlidir?...95 2. Sevinçlerimizi Paylaflal m...97 2.1. Dinî Bayramlar m z...97 2.2. Millî Bayramlar m z...98 2.3. Cuma Günü ve Ramazan Ay...100 2.4. Kandil Geceleri...103 2.5. Nevruz ve H d rellez...105 3. Üzüntülerimizi Paylaflal m...106 3.1. Hastalar Ziyaret Ederiz...106 3.2. Geçmifllerimizi Anar z...107 3.3. Zor Durumda Olanlara Yard m Ederiz...108 3.4. Engellilere Sevgi ile Bakar, S k nt lar n Paylafl r z...109 4. Tahiyyat Duas ve Anlam...112 ÜN TEM Z DE ERLEND REL M...113 Ö RENME ALANI : D N VE KÜLTÜR 6. ÜN TE : VATANIMIZI VE M LLET M Z SEV YORUZ...115 1. Vatan ve Millet Kavramlar n Ö reniyoruz...116 2. Biz Vatan m z ve Milletimizi Çok Severiz...117 3. Bu Vatanda Hepimiz Bir Milletiz...119 4. Manevi De erlerimizi Koruyup Sayg Gösteririz...120 4.1. Bayra m za ve stiklâl Marfl m za Sayg Duyar z...120 Okuma Metni 1: Allah Bir Daha Bu Millete stiklâl Marfl Yazd rmas n...121 Okuma Metni 2: Bayrak...122 4.2. Gazilerimize Sayg Gösterir, fiehitlerimizi Rahmetle Anar z...123 Okuma Metni 3: fiehit K nal Ali...124 4.3. Askerlik Yapmak Vatan Borcumuzdur...125 5. Yurtta Bar fl, Dünyada Bar fl Temel lkemizdir...127 ÜN TEM Z DE ERLEND REL M... 129 SÖZLÜK...131 KAYNAKÇA...137 7

D E R S K İ T A B I N I (Organizasyon 1 Her ünitenin giriflinde bir ünite kapa bulunmaktad r. Kapakta, ünitenin içeri iyle ilgili kavramlar ve haz rl k çal flmalar yer almaktad r. 2 Konu bafll n gösterir. 3 Konuya bafllamadan önce ön bilgilerinizi harekete geçirecek güdüleme sorular na yer verilmifltir. 4 Konular n ifllendi i bölümü gösterir. Bu bölümde konular zaman zaman öykülerle zaman zaman do rudan anlat mla ifllenmifltir. 5 Konularla ilgili farkl (kavram haritas, tart flal m, de erlendirme, düflünelimbulal m vb.) etkinliklere yer verilmifltir. 8

T A N I Y A L I M Şeması) 6 Ders kitab nda konular destekleyici Okuma Metinleri ne yer verilmifltir. 7 Ünitede ö renmeniz gereken dua veya surelerin okunufluna ve anlam na yer verilmifltir. 8 Dua ve surelerin ö retim sürecine katk sa lamaya yönelik etkinliklere de yer verilmifltir. 9 Ünitelerin sonundaki Ünitemizi De erlendirelim bölümünde, ünite kapsam nda ö renmeniz gereken bilgilere ne düzeyde sahip oldu unuzu belirlemeye yönelik çoktan seçmeli, efllefltirme, boflluk doldurma, do ru-yanl fl ve aç k uçlu sorular bulacaks n z. 9

D N KÜLTÜRÜ VE AHLAK B LG S

Ö renme Alan : NANÇ 1. ÜN TE ALLAH NANCI Ak l Allah Basar Düzen Evren KAVRAMLAR hlas lim nanç Kudret Semi Tekvin Tevhit Varl k Yaradan HAZIRLIK ÇALIfiMALARI 1. Evren, düzen, tevhit ve flehadet sözcüklerinin anlamlar n sözlüklerden bularak defterinize yaz n z. 2. Evrende düzenli bir iflleyifl oldu una dair örnekler bularak defterinize yaz n z. 3. Okulunuzda birden fazla müdür bulunsayd hangi olumsuzluklar n ortaya ç kabilece ini araflt r n z. 4. çinde Allah sözcü ü geçen atasözü ve deyimler bularak defterinize yaz n z. 11

1. İnsan Akıllı ve İnanan Bir Varlıktır nsan di er canl lardan ay ran temel özellikler nelerdir? HASAN ÖĞRETMEN Hasan Bey emekli ö retmendi. Çocuklar hafta sonlar nda onun k sa ve özlü sohbetlerini dinlemeyi çok severlerdi. Yine bir hafta sonunda, Hasan Ö retmen etraf na çocuklar toplam fl, onlara insan n di er canl lardan farkl yönlerini anlat yordu. Sevgili çocuklar! Bugün sizlere insan n di er canl lardan farkl olan yönlerinden, yani insan insan yapan özelliklerden söz etmek istiyorum. Sözümüze dinimizin insan nas l tarif etti- iyle bafllayal m. Kur an da, Biz insan en güzel biçimde yaratt k. (1) ifadesi kullan lmaktad r. Demek ki insan farkl yapan özellikler var. Bunlar neler olabilir? Bu konuda bir fikri olan var m? Ahmet arkadafl m z: Bence ak ll olmam z, ö retmenim. Çünkü hayvanlarda ve bitkilerde ak l yok, dedi. Hasan Ö retmen: Aferin Ahmet, bu söyledi ine, insan n irade sahibi olmas n ve konuflmas n da eklemeliyiz. nsan bu yetenekleriyle çevresinde olup bitenleri anlar ve de erlendirir (Foto raf 1). radesini kullanarak arzu ve isteklerine yön verir. Güzeli çirkinden, iyiyi kötüden ay rabilir. Bulufllar yapar, sanat, bilimi ve teknolojiyi ortaya koyar. Yaflam m z kolaylaflt ran; bilgisayar, televizyon, telefon, otomobil, uçak, gemi gibi araçlar insan akl n n ürünüdür. Foto raf 1 : Do a üzerinde düflünen ve do ay gözlemleyen bir çocuk (1) Tîn suresi, 4. ayet. 12

Yüce bir varl a inanma e ilimine sahip olmas, insan n do ufltan getirdi i bir özelliktir. Allah, peygamberler göndererek bu konuda insanlara yol göstermifltir. nsan, düflünme ve bilme yetene iyle kendini, yaflad dünyay ve Rabb ini tan ma imkân na kavuflur. Kur an- Kerim in pek çok ayetinde Allah, akl m z kullanmam z, varl klar ve evren üzerinde düflünmemizi bizlerden istiyor. nsan n ak ll bir varl k olmas, ona baz sorumluluklar yüklemektedir. Bunlar n bafl nda da bizleri yaratan Allah a inanmak ve ona ibadet etmek gelir. Bu, insanlar için do al bir ihtiyaçt r. (2) Böyle olmakla birlikte Allah, bütün insanlar inan p inanmamakta serbest b rakm flt r. (3) 1. Etkinlik Fark m Nerede? Afla daki kavram haritas na insanlar di er canl lardan ay ran yönleri örnekteki gibi yaz n z. AKILLI bir varl kt r bir varl kt r bir varl kt r NSAN bir varl kt r bir varl kt r bir varl kt r 2. Evrende Bir Düzen Vardır Evrende bir düzen oldu unu hangi do a olaylar ndan anl yorsunuz? Ö retmen, ö rencilerden, Evrende Bir Düzen Vard r konusuna haz rlanmalar n ve derse bu konuda örnekler bularak gelmelerini istemiflti. Dersin bafllang c nda ö rencilere konuyla ilgili bir slayt sunusu izlettirdi. Sunumdan sonra ö retmen: (2) Fât r suresi, 15. ayet. (3) Kehf suresi, 29. ayet. 13

Evet çocuklar, izledi iniz slayt sunusunda uzaydan ve do adan birçok resimler gördünüz. zledikleriniz size neler düflündürdü, diye sordu. Hakan: Ö retmenim, yaflad m z evrenin ne kadar mükemmel yarat lm fl oldu unu düflündürdü bana, diye cevap verdi. Ö retmen: Do ru söyledin Hakan. Fakat daha önemlisi, bütün bu izlediklerimiz bizlere, yaflad - m z evrende belli bir ölçü ve düzen oldu unu göstermektedir. Evren, birbirinden farkl özelliklere sahip pek çok varl n oluflturdu u bir bütündür. nsanlar eski ça lardan beri evreni tan - mak istemifllerdir. nsanlar n bu merak sonucunda astronomi, t p, matematik, kimya gibi bilim dallar ortaya ç km flt r. Kur an daki pek çok ayette evrendeki ölçü ve düzenden söz edilmektedir: Biz, her fleyi bir ölçüye göre yaratt k. (4), Günefl ve Ay bir hesaba göre (hareket etmekte)dir. (5) Baflka bir ayette de Günefl, kendisi için belirlenen yerde akar (döner). flte bu, azîz ve alîm olan Allah n takdiridir. Ay için de birtak m menziller (yörüngeler) tayin ettik... (6) buyrulmaktad r. Evrendeki ölçü ve düzen tart fl lmaz derecede aç kt r. Bu ölçü ve düzen sayesinde yaflam normal seyrinde sürmektedir (Foto raf 2). Uzay n ortalama s cakl eksi 270 C tur. Dünya m - z n ortalama s cakl ise yaklafl k 19 C tur. (7) Dünya da canl hayat na uygun s cakl n korunmas, Günefl ile Ay aras ndaki mesafeyle ve Günefl in yayd s cakl kla yak ndan iliflkilidir. Dünya ya ulaflan günefl enerjisindeki % 10 luk bir azalma, yeryüzünün metrelerce kal nl kta bir buzul tabakas yla kaplanmas na neden olurdu. Günefl enerjisinin biraz artmas hâlinde tüm canl lar n yaflamas imkâns z hâle gelirdi. Foto raf 2 : Do adan bir görünüm (4) Kamer suresi, 49. ayet. (5) Rahmân suresi, 5. ayet. (6) Yâsîn suresi, 38-39. ayetler. (7) Wedding, Hartmann, Dünyan n klim Tarihi, s. 200. 14

Dünya n n kendi etraf ndaki dönüfl h z s cakl n dengeli da l m n sa lar. Dünya, 24 saatlik bir süre içinde kendi etraf nda döner. Bu nedenle gece ve gündüz aras ndaki s cakl k fark fazla de ildir. Günefl sistemimizin bir baflka gezegeni olan Merkür de ise durum farkl d r. Merkür de bir günün meydana gelmesi için yaklafl k olarak bir y ll k zaman geçer. Bu nedenle gece ile gündüz aras ndaki s cakl k fark bin dereceyi bulur. Yeryüzü flekilleri de s cakl n dengeli da l m na yard mc olur. Normal flartlarda kutuplar ile ekvator aras nda yaklafl k 100 C luk bir s cakl k fark vard r. E er böyle bir s cakl k fark da lar n olmad bir yüzeyde gerçekleflseydi, büyük f rt nalar dünyay yaflanmaz hâle getirirdi. Yeryüzü, s cakl k fark ndan dolay ortaya ç kmas muhtemel kuvvetli rüzgârlar engelleyecek s rada larla donat lm flt r. Dünya n n s cakl n n insan n ve di er canl lar n yaflam na uygun oluflu, Allah n evrene koydu u ölçü ve düzenin bir sonucudur (Resim 1). Resim 1 : Dünya n n uzaydan görünümü Evrendeki ölçü ve düzenle ilgili önemli bir özellik de sürekliliktir. Evrendeki bu mükemmel ölçü ve düzen, canl hayat yla efl güdümlü bir flekilde devam etmektedir. Kur an da bu süreklili e de iflik ayetlerde de inilmifltir: Gece ve gündüzün de iflmesinde (uzay p k salmas nda) Allah n göklerde ve yerde yaratt fleylerde, (Onu inkâr etmekten) sak nan bir kavim için elbette nice deliller vard r! (8) (8) Yûnus suresi, 6. ayet. 15

(O öyle lütufkâr) Allah t r ki gökleri ve yeri yaratt, gökten suyu indirip onunla r z k olarak size türlü meyveler ç kard ; izni ile denizde yüzüp gitmeleri için gemileri emrinize verdi; nehirleri de sizin (yararlanman z) için ak tt. Düzenli seyreden Günefl i ve Ay size faydal k ld ; geceyi ve gündüzü de istifadenize verdi. O size istedi iniz her fleyden verdi. Allah n nimetini sayacak olsan z sayamazs n z. Do rusu insan çok zalim, çok nankördür! (9) Beyza söz alarak: Ö retmenim, birkaç örnek de ben vermek istiyorum, dedi. Dünya m z n flekli, büyüklü- ü ve di er gök cisimlerinden korunmas, atmosferin yaflam için uygunlu u, okyanuslar ve denizler, bulutlar n oluflumu ve ya murlar n ya mas, mevsimler ve bitki türleri (Foto raf 3), Ay n Dünya m z ayd nlatmas, galaksiler, Günefl in çekim kuvveti, bu ölçü ve düzenin bir sonucudur. Foto raf 3 : Do an n ilkbahar mevsiminde canlan fl Ö retmen: Evet çocuklar, çok güzel örnekler bulmuflsunuz. Sizleri tebrik ediyorum. Suyun belli bir derecede kaynamas ve donmas, yükse e ç k ld kça havan n so umas gibi örnekleri ço altmak mümkün. Zaten bilim insanlar, bunlar n her birini ayr nt l bir biçimde incelemekte ve bu ölçünün kusursuz bir biçimde sürdü ünü ortaya koymaktad rlar. (9) brahim suresi, 32-34. ayetler. 16

2. Etkinlik ÇALIfiMA KÂ IDI Okuyal m, Doldural m Afla daki f kray okuyarak çal flma kâ d ndaki noktal bölümleri doldurunuz. Hâlim Ne Olurdu? Nasrettin Hoca bir gün köyden flehre giderken yorulmufl, tarlan n kenar ndaki ceviz a ac n n alt nda dinleneyim, demifl. fiöyle bir etraf na bak n p a ac n alt na uzanm fl ve derin düflüncelere dalm fl. Ey Allah m, gücüne sual olmaz amma, flu incecik bitkinin sap nda kocaman kabak var, koskocaman a açta küçücük ceviz var, bu nas l ifl, deyip uykuya dalm fl. Tam bu s rada a açtan bir ceviz, Hoca n n kafas na düflüvermifl. Hoca ac ve flaflk nl kla uyanm fl, sa na soluna bakt ktan sonra cevizin a açtan düfltü ünü anlam fl. Bunun üzerine flöyle demifl: Ya Rabbi, sen en iyisini bilirsin. fiimdi bu a açtan bafl ma düflen ceviz de- il de kabak olsayd benim hâlim ne olurdu? Erdo an TOKMAKÇIO LU Bütün Yönleriyle Nasrettin Hoca Karakter......... HÂL M NE OLURDU? Olay n Geçti i Yer......... Olaylar............... Sonuç......... Problemler............... 17

OKUMA METN 1 ALLAH A MAN Abdullah ile Habibe kardefltiler. fiehrin kenar mahallesinde bir apartman n ikinci kat nda oturuyorlard. Abdullah beflinci, Habibe ise dördüncü s n fa gidiyordu. Anne ve babalar çal - fl yordu. Evde onlara babaanneleri bak yordu. Çocuklar babaannelerini çok seviyorlard. Babaanneleri temiz yüzlü, kendi hâlinde, abdestinde namaz nda sevimli birisiydi. Anne ve baba çal flt klar için çocuklar yla yeterince ilgilenemiyorlard. Babaanneleri elinden geldi i kadar onlara yard mc olmaya çal fl yordu. Çocuklar, ö leyin okuldan gelince yemeklerini yerler, derslerine çal fl rlar ve oyun oynamaya ç karlard. Yine böyle bir gün d flar ya oyun oynamaya ç kt lar. Evlerinin yak nlar ndaki çocuk bahçesinde oyuna dald lar. Habibe, k zaktan kayarken aniden dengesini kaybederek düfltü. A lamaya bafllad. Abdullah da onu susturmaya çal fl yordu. O anda beyaz sakall bir dede yanlar na yaklaflarak daha dikkatli, yavafl ve acele etmeden oynamalar n söyledi. Habibe ye: Senin ad n nedir cici k z m, diye sordu. O da: Habibe, dedeci im, diye yan t verdi. Ya kardeflinin ad nedir? Habibe: Onunki de Abdullah, dedi. kinizin de ad çok güzel. Habibe sevimli, sevgili; Abdullah da Allah n kulu anlam na geliyor. Böylece konuflmaya bafllad lar. Abdullah, dedeye: Siz biraz önce benim ad m n çok güzel oldu unu, Allah n kulu anlam na geldi ini söylediniz. Dede bize Allah hakk nda bilgi verir misiniz? Allah korkulacak birisi mi? Bildi im kadar yla iman n flartlar ndan birincisi de Allah a iman, dedi. Beyaz sakall temiz yüzlü ihtiyar: Evet yavrular m. Söyledi iniz gibi iman n flartlar vard r. Her Müslüman n bunlar bilmesi gerekir. Mademki Allah sordunuz, sizlere bu konuyu bildi im kadar yla anlatmaya çal flay m. Müslüman olarak bizler Allah a inan r z. Allah vard r ve birdir. Efli, benzeri ve dengi yoktur. Do mam fl ve do urmam flt r. Her fleyi yoktan var eden odur. Gökyüzü, yeryüzü ve bunlar aras ndaki her fleyi o yaratm flt r. Onun bafllang c ve sonu yoktur. Allah tan baflka tanr yoktur. O, yarat klar na karfl merhametli ve ba fllay c d r. Günah iflleyenlerin tövbesini kabul eder. Müslüman olarak ona ibadet eder ve ondan yard m dileriz. Biz, Allah göremeyiz. Fakat o, bizi her yerde ve her zaman görür. Evet yavrular m! Biz ona inan yoruz. Onu görüyormuflças na ibadet ediyoruz. Onu çok seviyoruz. Haydi küçük yavrular m akflam olmak üzere, sizi evden merak ederler. yi akflamlar çocuklar. yi akflamlar dedeci im, diyerek çocuklar evlerinin yolunu tuttular. kisi de o gece dedenin anlatt klar n düflünerek uyudular. Ömer KARAKAYA Diyanet flleri Baflkanl Yay nlar s. 11 (Yeniden düzenlenmifltir.) 18

3. Etkinlik Okuyal m, De erlendirelim Gözlerini aç da bir bak, fiu semavat zambak zambak. Göklerdeki düzene bak, Bir ustan n eli de mifl. B R USTANIN EL DE M fi Su vurmam fl sahralara, Ya mur inen topraklara, Yefleren flu a açlara Bir ustan n eli de mifl. Yukar daki fliirde hangi konulara dikkat çekilmifltir? De erlendiriniz. Ifl k saçan bal klara, Alev alev volkanlara, Yere düflen yapraklara Bir ustan n eli de mifl. rfan COfiKUN Diyanet dergisi 3. Allah Vardır ve Birdir Evrendeki düzen size neyi hat rlat r? Çevrenizde gördü ünüz varl klar nas l meydana gelmifltir? MURAT SORULARINA CEVAP ARIYOR Her yaz oldu u gibi bu yaz tatilinde de kardefllerim ve ben, dedemin yan na köye gittik. Dedem hem bahçede çal fl yor hem de çeflit çeflit kitaplar okuyor ve bildiklerini bizimle paylafl yordu. Bu sabah bahçeye giderken dedemden, Allah n varl, birli i ve s fatlar konusunda bana bilgi vermesini istedim. Dedem buna çok memnun oldu ve bana dönerek; Bak o lum, dedi. Hz. brahim de senin yafllar ndayken benzer sorular sormufltu. Kur an da En âm suresinde onun Allah aray fl bizlere örnek olarak anlat lmaktad r. Hz. brahim çok ak ll bir çocuktu. O, gökyüzünü ve tabiat inceleyerek tüm bu varl klar yaratan bir gücün olmas gerekti ini fark etmiflti. S ras yla y ld z, Ay ve Günefl i Allah olarak düflündü. Fakat her biri bir süre sonra gözden kaybolunca Allah n gözle görülebilen bir varl k olamayaca sonucuna ulaflt ve dedi ki: Ben onu görmesem de beni, ailemi ve görünen bütün güzellikleri yaratan Allah a inan - yorum. Dedem: Evet o lum, sen de biraz düflünür ve içinde yaflad n eflsiz Dünya y gözlemlersen benzer bir sonuca akl nla ulaflabilirsin. nsan ak ll bir varl kt r. Bu nedenle di er canl lardan farkl olarak düflünebilme, olaylar aras nda ba lant lar kurabilme imkân na sahiptir. Yaflad - m z dünyan n ve biz insanlar n tesadüfen var olamayaca n anlamakta zorluk çekmiyoruz. Kulland m z en basit bir araç gereçten, bir sanat eserine kadar her fleyin birilerinin çal flmas yla ortaya ç kt n ve kendili inden olamayaca n biliyoruz. Akl m z bizleri, içinde bulundu- umuz mükemmel ve kusursuz evreni, uzay, Günefl i, y ld zlar, yeryüzündeki bütün canl la- 19

r yaratan bir varl k olmal, düflüncesine ulaflt r yor. Bizler bu varl n Allah oldu unu biliyor ve ona inan yoruz (Foto raf 4). Çünkü Allah inanc insan n do as nda vard r. Nas l ki gördü- ümüz her eserde onu yapan birisinin olmas gerekti ine inan yorsak; göklerin, yerin, bitkilerin, hayvanlar n, uzay n, y ld zlar n k saca bütün evrenin bir yarat c s oldu una da inanmal - y z, Kur an da her fleyi Allah n yaratmas yla ilgili, Gökleri ve yeri yerli yerince yaratt. Sizi flekillendirdi ve fleklinizi de güzel yapt... (10) buyrulur, dedi. Foto raf 4 : Do adaki canl ve cans z tüm varl klar yaratan Allah t r. Ben: Dedeci im, benim bir a ac m var (Resim 2). Onun büyümesi için elimden geleni yap - yorum. Ben bunlar yaparken flunun fark nday m. Bütün canl lar oldu u gibi benim küçük a ac m da yaratan ve ona hayat veren Allah t r. Ben sadece onun büyüyebilmesi için uygun bir ortam sa l yor ve büyüyüp güzel bir a aç olmas için dua ediyorum, dedim. Resim 2 : A açlar do ay güzellefltiren, büyüyüp geliflmeleri için sevgiyle bak ma ihtiyaç duyan varl klard r. (10) Te abun suresi, 3. ayet. 20

Dedem: Çok güzel bir örnek verdin, Murat. Senin de söyledi in gibi bizler yaratma gücüne sahip de iliz. Bizlerin yapt senin a ac nda uygulad n gibi var olan fleyler üzerinde yeni fleyler üretmeye çal flmakt r. Her fleyi yoktan var eden ve yaratan ise sadece Allah t r. Allah n her fleyi yaratmas s fat na tekvin denir. Ben de: Dedeci im, neden Allah n iki de il de bir tane olmas gerekiyor, dedim. Dedem: Güzel bir soru Murat, bu soruna istersen Kur an dan bir cevap bulal m. Kur an- Kerim de Allah, E er yerde ve gökte Allah tan baflka tanr lar bulunsayd, yer ve gök (bunlar n nizam ) kesinlikle bozulup gitmiflti... (11) buyurmaktad r. fiimdi sen söyle bakal m, e er okulunuzda iki tane müdür bulunsayd neler olurdu, sence, diye sordu. Ben: Herhâlde kar fl kl k olurdu. dedeci im. Her iki müdür de farkl fleyler isteyebilece i için insanlar kimin sözünü dinleyeceklerini bilemezlerdi, diye yan tlad m. Dedem: Evet, do ru söyledin. Bu aç klaman soruna da bir cevap oldu, dedi. 4. Etkinlik Okuyal m, Bulal m Afla daki fliiri okuyunuz. Allah tan baflka ilah olsayd evrende neler olurdu? sorusuyla ilgili düflüncelerinizi noktal yerlere yaz n z. Biz insanlar eminiz, Allah birdir ve tektir. Herkes bunu bilerek badet edecektir. YARATAN TEKT R Baflka ilâh olsayd, Bu düzen sa lanmazd, Göklerin düzeni tek Yasaya ba lanmazd. Ben de inan yorum Allah n tekli ine. nan yorum elbet Peygamberin sözüne. Elbet, Yaradan tektir, Yoksa olmazd uyum. Bir Allah a kulum ben Ve bundan çok mutluyum. Birinin yapt n, Bir di eri bozard, Biri, birine küser, Bazen belki k zard. nanmak huzur dolu nand m ve mutluyum. Hem bugün hem yar ndan Umutlu, umutluyum. fiu sonsuz göklere bak, Milyarlarca y ld z var. Bir yörünge üstünde fiaflmadan dolan rlar. Bu k zg nl k an nda Düzen altüst olurdu. Kâinattaki düzen Durmadan bozulurdu............. (11) Enbiyâ suresi, 22. ayet. 21 Ahmet Mahir PEKfiEN nand m ve Mutluyum

Ben: Dedeci im kafama tak lan baflka bir soru da, Allah neye benziyor? diye sordum. Dedem: Evet, çocu um, bazen akl m za, Allah n neye benzedi iyle ilgili sorular gelmifltir. nsanlar baz fleyleri anlayabilmek için konular aras nda benzerlikler kurma ihtiyac hissederler. Örne- in, ço u zaman birisini baflka birine benzetiriz. Bir insan görüp de bir arkadafl m za veya bir akrabam za benzetti imiz olmufltur. Bizler yani Allah n yaratt varl klar aras nda benzerlikler bulunabilir. Ama Allah için böyle bir fley söz konusu olamaz. Onun efli ve benzeri yoktur. Çünkü o Yaradan d r. Yaratt varl klara benzemesi düflünülemez. Allah n yarat lm fl varl klara benzememesi s fat na Muhalefetünli l-havadis ad verilir. Bilgi ve ö renme düzeyi s n rl olan bizlerin, her fleyi yaratan Allah gibi sonsuz bir varl kavrayabilmemiz mümkün de ildir. Bizler sadece ona iman ederiz. Kur an- Kerim de, O, gökleri ve yeri yoktan yaratand r. Size kendinizden efller, hayvanlardan da (kendilerine) efller yaratm flt r. Bu suretle ço alman z sa lam flt r. Onun benzeri hiçbir fley yoktur. O iflitendir, görendir. (12) buyrularak Allah n efli ve benzeri olmad bildirilmifltir (Foto raf 5). Foto raf 5 : Evrenden bir görünüm Bu ayette ifade edildi i gibi Allah n birçok s fat oldu unu Kur an bizlere haber vermektedir. Allah n iflitmesi, bilmesi ve görmesi bu s fatlar n en önemlilerindendir. flitmek, bilmek ve görmek gibi özelliklerin ilk bak flta insanlarda oldu u düflünülse de durum böyle de ildir. Çünkü her fleyi yoktan var eden Allah n insanlar gibi duymak için kula a, bilmek için ö renmeye ve görmek için gözlere ihtiyac yoktur. O, vas tas z olarak her fleyi duyar, her fleyi bilir ve her fleyi görür. Allah n her fleyi iflitmesi s fat na semi, her fleyi bilmesi s - fat na ilim, her fleyi görmesi s fat na da basar denir. Onun bu özellikleriyle ilgili bir s n r da (12) fiûrâ suresi, 11. ayet. 22

söz konusu de ildir. Kur an da bu konuyla ilgili flöyle buyrulur:...fiüphesiz Allah (her fleyi) iflitir ve (her fleyi) bilir. (13) De ki: çinizdekileri gizleseniz de aç a vursan z da Allah onu bilir. Göklerde ve yerde olanlar da bilir. Allah her fleye kadirdir. (14) (Foto raf 6). Foto raf 6 : Gökyüzünde ve yeryüzündeki canl lardan baz lar 5. Etkinlik Tart flal m Afla daki ayet mealini okuyunuz. Allah n her fleyi bilmesi, iflitmesi ve görmesi insan davran fllar n n güzelleflmesine nas l katk da bulunur? Tart fl n z. Vard n z sonuçlar afla ya yaz n z. O, öyle Allah t r ki ondan baflka tanr yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, ba fllayand r. (Haflr suresi, 22. ayet.)................................. (13) Bakara suresi, 181. ayet. (14) Âl-i mrân suresi, 29. ayet. 23

Allah n her fleye gücünün yetmesi onun en önemli s fatlar ndan birisidir. Allah n gücü ve kudreti, sonsuz ve s n rs zd r. Onun gücünün yetmeyece i hiçbir fley yoktur. O, mutlak güç sahibidir; kudret, Allah n her fleye güç yetirmesi s fat d r. Çevremize dikkatli bir flekilde bakt m zda, Allah n her fleye gücünün yetti ini kolayl kla fark ederiz. Evrendeki düzen ve denge, bunun en güzel kan t d r. Dünya n n Günefl in etraf nda dönmesi, gece ile gündüzün birbirini izlemesi, gezegenlerin birbirine çarpmadan belli bir yörünge takip etmeleri, Günefl in do udan do up bat dan batmas bu mükemmel denge ve düzene örnek olarak verilebilir. Ayr ca belgesellerde gördü ümüz çeflitli bitki ve hayvan türleri; ayn toprakta, ayn su ile beslenen bitkilerin verdikleri birbirlerinden farkl çeflit çeflit meyveler ve daha birçok örnek Allah n her fleye gücünün yetti ini aç k bir flekilde ortaya koymaktad r (Foto raf 7). Foto raf 7 : Do adan bitki ve hayvan türleri Kur an- Kerim de Allah n güç ve kudretini anlatan pek çok ayet vard r. Bunlardan biri de flöyledir: Göklerin, yerin ve içlerindeki her fleyin mülkiyeti Allah nd r, O, her fleye hakk yla kâdirdir. (15) O lum, insan, kendisine verdi i bütün bu nimetlerden dolay her fleye gücü yeten, bizleri yaratan ve yaflatan Allah a teflekkür etmeli ve her fleyi ondan istemelidir. Onun peygamberler arac l yla bizlere iletti i emirler do rultusunda bir hayat sürmeye çal flmal d r. Anlatt bilgilerle kafamdaki sorular çözdü ü için dedeme teflekkür ettim. Allah n varl ve birli i ile ilgili çok fley ö renmek beni mutlu etti. (15) Mâide suresi, 120. ayet. 24

Biliyor musunuz? Allah n doksan dokuz ismi (s fat ) vard r. Bunlara Esmay hüsna (Güzel isimler) denir. Rahman, Rahîm, Vedüd, Melik, Halik, Gafur, Cemal bunlardan baz lar d r. 6. Etkinlik flaretleyelim Afla daki tabloda verilen Allah n s fatlar ile anlamlar n efllefltirerek kesiflen bölümleri örnekteki gibi iflaretleyiniz. Kudret Tevhit lim Semi Basar Tekvin Muhalefetün li l-havadis Bir olmak Her fleye gücü yetmek Yaratmak Bilmek flitmek Görmek Yarat lanlara benzememek OKUMA METN 2 ALLAH VARDIR Bir gün Mustafa, arkadafllar yla Allah n varl hakk nda tart flt ktan sonra sinirli ve huzursuz bir hâlde eve geldi. Durup dururken: Allah olsayd biz de görürdük, dedi. Babas, Mustafa n n bu hâlini yad rgad. Ona: E er düflünürsen, Allah n varl n akl nla bulabilirsin. Her fley Allah n varl n gösteriyor, demekle yetindi. Babas, Allah n varl n Mustafa ya de iflik bir flekilde ö retmek istiyordu. Bu düflünceyle Mustafa uyurken onun Türkçe defterini açarak baz sayfalar n kalemle çizip karalad. 25

Mustafa ders çal flmak için çantas ndan defterlerini ç kar p masas n n üzerine koydu. Türkçe defterini açt. Sayfalar n n karalanm fl oldu unu görünce öfkelendi: Kim çizdi benim defterimi, diye annesine sordu. Annesi: Bilmiyorum çocu um, dedi. Babas : Kalemin kendi kendine çizmifltir, dedi. Can s k lan Mustafa: Olur mu öyle fley, diye söylendi. Baflka bir gün Mustafa, ayakkab s n n tekini bulamad. Arad tarad, sonunda ayakkab s - n mutfa n bir köflesinde görünce: Bunu, buraya kim koydu, diye öfkeli öfkeli konufltu. Babas : Kendi gitmifltir, dedi. Olur mu öyle fley, baba! Ayakkab n n aya m var? Can n z e lenmek istiyor galiba, diye söylendi. Daha sonraki günlerde pijamas n misafir odas nda, dolma kalemini ayakkab s n n içinde bulan Mustafa, art k dayanamad. A lamakl bir sesle: Kim yap yor bunlar? Benimle kim u rafl yor, diye ba rd. Babas, Mustafa y yat flt rarak flunlar söyledi: Bak çocu um. Bunlar n kendi kendine hareket edebilece ini söyledi im zaman hakl olarak kabul etmiyorsun. Bu iflleri mutlaka birinin yapt n düflünerek onu araflt r yorsun. Hakl s n, öyle olmas gerekir. Babas konuflmas n flöyle sürdürdü: Bu çok kolay ve basit ifllerin kendili inden olmayaca n kabul ediyorsun. Kendi vücudunun, a açlar n, hayvanlar n, Ay n, Günefl in, kendili inden olamayaca n niçin düflünmüyorsun? Her fleyi bir yapan varsa onlar da bir yapan vard r, dedi. Bu kadar kusursuz iflleyen bir düzen, kendili inden kurulabilir mi? Mustafa: Hakl s n babaca m, diyerek hatas n kabul etti ve kendini Allah hakk nda bilgilendirdi- i için babas na teflekkür etti. M. Yaflar KANDEM R Allah a nan yorum (Yeniden düzenlenmifltir.) 26

OKUMA METN 3 B R KAYISI H KÂYES Güzel bir yaz günüydü. Metin ile Ayflenur bahçeye ç km fllard. ki kardefl, a açtan kay s toplad lar. Güzelce y kay p yemeye bafllad lar. Meyveler pek lezzetliydi. Tad na doyum olmayan bu meyveleri yerken Ayflenur: Allah m, dedi. Sana flükürler olsun. Bizim için ne güzel fleyler yaratm fls n!.. Gerçekten öyle, diye tamamlad Metin. Allah a ne kadar teflekkür etsek azd r. Sonra, bir kay s çekirde ini iki parma n n aras nda tutarak Ayflenur a sordu: Bak kardeflim, bu çekirde i topra a gömsek bundan ne ç kar? Ayflenur cevap verdi: Bir kay s fidan ç kar. Peki, bu fidan büyüyünce ne kadar meyve verir? Oo... yüzlerce meyve verir. Seneleri hesaba katarsak binlerce, on binlerce kay s verir. Peki o binlerce kay s n n çekirde ini topra a eksek ne olur? On binlerce kay s a ac ç kar... Bir kay s orman olur... Metin, Ayflenur a bakt. Elindeki kay s çekirde ini tekrar ona göstererek: Demek ki flu küçücük çekirde in içinde nice ormanlar sakl de il mi, dedi. Ayflenur: Oh.. bu ne ak l almaz fley, diye m r ldand. Allah m sen ne büyüksün, bir çekirde e ormanlar s d rm fls n!.. Evet... dedi Metin... Onun gücü ve kudreti pek büyüktür... Bu konuflma iki kardefli çok duyguland rm flt. Yedikleri kay s n n tad daha da güzelleflmiflti. Gökyüzü mavi mavi onlara bak yor gibiydi. Hafif bir rüzgâr saçlar n okflad. çlerine bir sevinç yay ld. Gökhan EVL YAO LU Çocuk ve Dua (Yeniden düzenlenmifltir.) 4. Çalışırım, Allah ın Yardımına Güvenirim ve Başarırım nsan n baflar l olmas için neler yapmas gerekir? VEL USTA Veli Usta, y llar n ayakkab ustas yd. Fabrika üretimi ayakkab lar, onu ve meslektafllar n s k nt ya sokmufltu. Ancak onun farkl bir yönü vard. Çünkü o, kendi buldu u ve üretimini yapt özel ayakkab lar sayesinde müflteri s k nt s çekmiyordu. Veli Usta çok çal flkan bir insand. Meslek hayat na küçük yafllarda babas n n yan nda bafllam fl ve o gün bu gündür ilerlemifl yafl na ra men hâlâ çal fl yordu. Sanat ndaki ustal nedeniyle ilkokul mezunu bile de ilken istek üzerine üniversitede dersler veriyor, tecrübelerini genç yeteneklerle paylafl yordu. flleyen demir fl ldar. atasözünün canl bir örne iydi. Veli Usta kendisine sorulan Bu iflin s rr nedir? sorusuna, rahmetli babas ndan söz ederek cevap verirdi. Derdi ki: Babam, çal flkan oldu u kadar ibadetlerini düzenli yapan ve ö renmeyi seven bir insand. Dinimizin çal flmaya verdi i önemi bizzat yaflayarak gösterirdi. Devaml tekrarlad tavsiyeleri vard. Babamdan dinledi im bu tavsiyelerin ya bir ayet ya da bir hadis oldu unu sonra ö rendim. Hiç akl mdan ç kmayan birkaç n söylemem gerekirse: 27

Foto raf 8 : Bir kundurac Bilsin ki insan için kendi çal flmas ndan baflka bir fley yoktur. (16) Kimse, elinin eme iyle kazand ndan daha hay rl bir lokma yememifltir. (17) Bazen, bu kadar çal fl p da ne yapacaks n, öbür tarafa götürecek hâlin yok ya, diyenlere, çal flman n bir ibadet oldu unu söyler ve eklerdi: Evlad m!... Dünyadan da nasibini unutma... (18) Veli Usta, çal flman n bir insan hangi yaflta olursa olsun canl ve diri tutaca n n güzel bir örne iydi (Foto raf 9). Veli Usta bu çal flkanl na ra men h rsl bir insan de ildi. Çabalar n n ve emeklerinin karfl l - n Allah n verece ine sonsuz bir güveni vard. Hayat boyunca da öyle olmufltu. Veli Usta hem dünyas hem de ahireti için çal flan ve insanlara faydal olan kullar, insanlar n da Allah n da sevdi ini biliyordu. Tembellik edip insanlara el açarak yard m isteyenleri ise kimse sevmezdi. Ülkemizin insanlar da Veli Usta gibi kendisi ve ülkesi için durmadan ibadet niyetiyle çal flsa ne güzel olurdu de il mi? 7. Etkinlik Araflt ral m Çal flman n önemiyle ilgili atasözü ve deyimler bularak örnekteki gibi afla daki noktal bölüme yaz n z. flleyen demir fl ldar............. (16) Necm suresi, 39. ayet. (17) Sahih-i Buhari ve Tecrid-i Sarih Tercümesi, Terc.: Ahmet Naim, Kâmil Miras, C. 6, s.369, (18) Kasas suresi, 77. ayet. 28

OKUMA METN 4 Bir gün k rda gezerken Bir bal ar s gördüm, Konmufltu bir çiçe e Ne yapt n sordum. BAL ARISI Sabah erken ç kar m Evimden kovan mdan, Gezerim çiçekleri fiifa akar bal mdan. Hep bal n üzerine Hayalim ve düfllerim. Pete imin üstüne Nak fl nak fl ifllerim. Bu soruma cevapla Çal fl yorum dedi. Sonra v z ldayarak Çiçek tozunu yedi. Tembellik yoktur bende Çal fl r çabalar m, Küçücük bedenimle Ne da lar aflar m. flte böyle çocuklar Ar bir örnek bize, O bile bofl durmazken Ne hâcet baflka söze. Sofran zdaki bal n Ustas benim, dedi. Bir gramc k bal için Ak yor terim, dedi. Engin N GAR Diyanet Çocuk dergisi 10. İhlâs Suresi ve Anlamı hlâs, samimi olmak, dinin özüne uygun davranmak demektir. Bu sure, dört ayet olup Mekke de inmifltir. slam n tevhit inanc n n öz ve anlaml bir ifadesidir. Okunuflu Bismillâhirrahmânirrahîm Kulhüvallâhü ehad. Allâhüs samed. Lem yelid ve lem yûled Velem yekün lehû küfüven ehad. Anlam Esirgeyen ve ba fllayan Allah n ad yla. De ki: O, Allah birdir. Allah sameddir. O, do urmam fl ve do mam flt r. Onun hiçbir dengi yoktur. 8. Etkinlik Okuyal m, S ralayal m hlâs suresiyle ilgili afla daki ifadeleri surenin okunufl s ras na göre numaraland r n z. ( ) Allâhüs samed. ( ) Kulhüvallâhü ehad. ( ) Velem yekün lehû küfüven ehad. ( ) Lem yelid ve lem yûled 29

ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM A. Afla daki sorular n do ru yan tlar n bulup iflaretleyiniz. 1. Lâ ilahe illallah, Muhammedün Resulüllah ifadesine k saca ne denir? A. Amentü B. Kelime-i tevhit C. Kelime-i flehadet D. Dua 2. Ben flahitlik ederim ki Allah tan baflka ilah yoktur. Yine flahitlik ederim ki Hz. Muhammed Allah n kulu ve elçisidir. ifadesine ne ad verilir? A. Selam B. Kelime-i tevhit C. Salavat D. Kelime-i flehadet 3. Evrendeki varl klar n kendili inden oluflamayaca düflüncesi bizi hangi sonuca götürür? A. nsan n ak ll bir varl k oldu una B. Her fleyi yaratan bir yarat c n n varl na C. nsan n araflt ran bir varl k oldu una D. nsan n gücünün s n rl oldu una 4. Üstün özelliklere sahip, düflünen, araflt ran ve sorgulayan bir varl kt r. ifadesinde hangi varl n üstünlü ü ve yarat l fl ndaki özellikler belirtilmifltir? A. nsan B. Melek C. Cin D. fieytan 5. Dinimizin temelini; Allah n varl ve birli i, efli, benzeri ve orta olmad inanc oluflturur. Bu inanç afla daki surelerden hangisinde anlat l r? A. Bakara suresi B. Yâsin suresi C. hlâs suresi D. Fâtiha suresi B. Afla daki sözcükleri karfl lar ndaki aç klamalarla efllefltiriniz. ( ) a. Tevhit ( ) b. fiehadet ( ) c. Basar ( ) ç. Semi ( ) d. hlâs I. Allah n görmeyle ilgili s fat. II. Allah n bir ve tek oldu unu belirtmek için söylenen söz. III. fiahitlik ederim ki Allah tan baflka ilah yoktur. Yine flahitlik ederim ki Hz. Muhammed Allah n kulu ve elçisidir. anlam ndaki söz. IV. Temiz sevgi ve yürekten ba l l k; saf ibadet. V. Allah n iflitmeyle ilgili s fat. VI. Allah n her fleye güç yetirmesi s fat. 30

C. Noktal bölümlere, afla dakilerden uygun olan n yazarak cümleleri tamamlay n z. Allah tan hlâs ak l sahibi zeki 1. E er yerde ve gökte... baflka tanr lar olsayd yer ve gök (bunlar n nizam ) kesinlikle bozulup gitmiflti. (Enbiyâ suresi, 22. ayet.) 2. Allah n varl ve birli i, efli, benzeri ve orta olmad inanc n n anlat ld sure,... suresidir. 3. nsan di er varl klardan ay ran temel özelliklerden birisi de...... olmas d r. Ç. Afla daki cümlelerden do ru olanlar n bafl na D, yanl fl olanlar n bafl na da Y yaz n z. ( ) 1. Evrendeki düzen Allah n varl n n bir göstergesidir. ( ) 2. Salavat, Allah n bir ve tek oluflunu ifade eder. ( ) 3. Allah n her fleye gücü yeter. D. Afla daki sorular yan tlay n z. 1. Dünyam zdaki yaflam ak fl ndan evrende bir düzen oldu unu nas l anlayabiliriz? Örnek vererek aç klay n z. 2. Allah n efli ve benzeri olmamas ne anlama gelir? K saca aç klay n z. 3. Allah n her fleyi bilip görmesi insan iliflkilerini nas l etkiler? 31

Ö renme Alan : BADET 2. ÜN TE BADET KONUSUNDA B LG LENEL M KAVRAMLAR Cami Farz Mescit Müslüman Salih amel Sünnet fiart Vacip HAZIRLIK ÇALIfiMALARI 1. badet etmenin ne anlama geldi ini araflt rarak bafll ca ibadetleri defterinize yaz n z. 2. Dua etmenin belli bir zaman, flekli ve yeri olup olmad n araflt r n z. 3. Bir ibadeti ilk kez yaparken neler hissetti inizi arkadafllar n zla paylafl n z. 4. Hz. Muhammed in yapm fl oldu u dualardan birkaç örnek bularak defterinize yaz - n z. 5. Farz, vacip ve sünnet sözcüklerinin anlamlar n sözlükten bularak defterinize yaz n z. 32

1. İbadet Nedir ve Niçin Yapılır? badet denilince akl n za neler geliyor? ALİ NİN BİR GÜNÜ Bugün hafta sonu ve okul tatil. Babam evde oldu u zamanlar baz vakitlerde camiye namaz k lmaya gider. Bugün ikindi namaz na beni de götürdü. Camiye giderken neden ibadet edildi ini, ibadetin ne anlama geldi ini düflündüm. Namaz bitirip camiden ayr l rken Osman amca da bize kat ld. Babama, ibadet ne demektir ve niçin ibadet ederiz, diye sordum. Babam: badet, kulluk demektir. nsan Allah n kendisine vermifl oldu u bütün nimetlere karfl - l k ona olan flükrünü, sevgi ve sayg s n ibadet ederek gösterir, o lum. Nas l ki insan, kendisine yap lan en küçük bir iyili e bile teflekkür etme ihtiyac duyar. Örne in; bir arkadafl m z kalemini, silgisini kullanmam z için bize verdi inde ona bu iyi davran fl ndan dolay teflekkür ederiz. Onun da bizden bu davran fl için teflekkür bekledi ini biliriz. nsan n bu evrende rahatça yaflayabilmesi için atmosferi yaratan, mevsimlere göre de iflik tat ve lezzetlerde sebze ve meyveleri bizlere sunan ve daha nice sayamayaca m z nimetlerini bizim için haz rlayan (1) Allah a ne kadar teflekkür etsek azd r. Ona teflekkür etmek ise ibadet etmekle olur. Bununla ilgili olarak Kur an- Kerim de Art k, Allah n size verdi i r z klar helal ve temiz olarak yiyin, e er (gerçekten) yaln z Allah a ibadet ediyorsan z, onun nimetine flükredin. (2) buyrulmaktad r. Bildi in gibi hepimizi Allah yaratt. Yani bizler Allah n kullar y z. Allah bizleri kendisine kul olal m, ibadet edelim, diye yaratt. Kutsal kitab m z Kur an- Kerim de Allah bunu bizlere; Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yaratt m. (3) fleklinde bildirmektedir, dedi. Babama: Sadece namaz k ld m zda Allah a karfl kulluk etmifl olur muyuz, diye sordum. Osman amca, izniniz olursa Ali nin bu sorusuna ben yan t vereyim, dedi. Baban n da söyledi i gibi Allah bizleri kendisine kulluk edelim, diye yaratm flt r. Ancak ibadet, sadece namaz k lmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmekle s n rl de ildir. Allah n bizlerden istediklerini yapmak, yasaklad fleylerden kaç nmak da ibadettir. nsanlar n anne babas na sayg ve sevgiyle davranmalar, zor durumdaki insanlara yard m etmeleri de ibadettir. fllerini dürüst bir flekilde yapmalar, k saca bireyin kendisi ve içinde yaflad topluma yararl olmak amac yla yapt her güzel ifl, dinimizde ibadet kabul edilir. (1) brahim suresi, 34. ayet. (2) Nahl suresi, 114. ayet. (3) Zâriyât suresi, 56. ayet. 33

Ald m yan tlar beni rahatlatm flt. nsan n, namaz k lmak, oruç tutmak gibi ibadetlerin yan s ra yard msever, dürüst, çal flkan olmas n n topluma yararl hizmetlerde bulunmas n n da ibadet say ld n ö rendim (Foto raf 1). 1. Etkinlik Okuyal m, Bulal m Foto raf 1 : Çal flan insan Afla daki fliirde hangi davran fllar ibadet say lmaktad r? Bulup noktal yerlere yaz n z. BADET Küçük bir tebessüm, içten bir selam Biliyorsa e er göz bakmas n, Dosta hat r soran bir, iki kelam, Bir ziyafet görür çorba tas n, K saca diyor ki insana slam, Dünya sofras n n her lokmas n, hlasla yapt n her fley ibadet. Nimet bilinciyle tatmak ibadet. Do ufltan var olan iman özüyle, limler kayna Kur an sözüyle, Maddeye hükmeden gönül sözüyle, Her fleyde bir mana görmek ibadet. Gönül buzlar n sevgiyle delmek, Melekle insan n fark n bilmek, Kulda kusur varsa affedip silmek, K r lm fl bir kalbe girmek ibadet. Bir görünmez kaza olsa da neden, Hasta yata nda k vransa beden, Mevla dan gelene isyan etmeden, Sanc lara sab r katmak ibadet. Cengiz NUMANO LU fiuur........................... 34

OKUMA METN 1 NERG S Ç ÇEKLER K br s ta k fl aylar ya fll geçince Meserya Ovas suya doyar, ekinler çabucak büyür, nazl nazl sal n rlard. Ovan n çal flkan insanlar da bir yeflillik denizi hâlindeki tarlalara bakt kça sevinirlerdi. Çünkü, Allah n rahmeti sayesinde emekleri bofla gitmezdi. Ambarlar bu day ve arpa ile dolar, taflard. Ya mur düflmedi i zamanlarda ise ovada dikenler biter, tarlalara at lan tohumlar yeflermezdi. O y l ocak ve flubat aylar ya fll geçmiflti. Köylülerin yüzü gülüyordu. Ova; sar, beyaz papatyalar, al al gelincikler ve hardal çiçekleri ile rengârenkti. Tarlalar n kenar nda hemen her y l biten nergis çiçekleri boldu. Güneflli bir mart ay idi. Otobüsle Lefkofla dan Gazi Magosa ya dönüyordum. Otobüsümüz Meserya n n ortas nda, nönü yol kavfla na yaklafl rken yolculardan biri sürücüye seslendi: Bizi indiriver yavrum. Otobüs biraz sonra durdu. Evli olduklar anlafl lan iki kifli inmeye haz rlan rken: Nergis vaar, mis gibi nergisler, diye ba ran çocuklar n sesleriyle gözler bir anda otobüsün aç - lan kap s na çevrildi. 8-10 yafllar nda üç çocuk kucaklar nda demet demet nergis çiçekleriyle göründüler. Minik ve c l z ellerinde tuttuklar nergisleri Lütfen al n! dercesine otobüsün içine do ru uzat - yorlard. çerisi bir anda nergis kokusuyla doldu. Genç bir bayan çocuklara dönerek: Kaça sat yorsunuz bunlar, diye sordu. Befl lira ablac m, demeti befl lira. Genç bayan on lira uzatt. ki demet çiçek ald. Di er yolcular da birer ikifler almaya bafllad lar. Bu s rada arka tarafta oturan bir bayan yolcu, sürücüye seslendi: zin verin de çocuklar içeri girsinler. Biz nergis alamad k. Sürücü, bafl n geriye do ru çevirerek yan t verdi: Peki, ama biraz çabuk lütfen. Birkaç dakika içinde çiçekler tükenmiflti. ki tane de ben alm flt m. Yolculardan biri çocu a paras n uzat rken: Ad n ne senin, diye sordu. Mustafa, dedi. Çocuklar bütün nergis çiçeklerini satm fl olman n sevinciyle kap ya do ru yürüdüler. Mustafa ise otobüsün ön taraf na do ru ilerleyerek sürücüye yaklaflt : Teflekkür ederiz amca, dedi. yi yolculuklar size. 35

Sürücünün yüzü flefkatli bir gülümseme ile ayd nland : De mez yavrum, dedi. Haydi, derslerinize iyi çal fl n. Otobüsümüz Gazi Magosa n n tarihî surlar na yaklafl rken ben hâlâ düflünüyordum. Kendilerine yapt iyilik için otobüsümüzün sürücüsüne teflekkür eden küçük Mustafa y... Arkadafllar n... Bir de ya mur yüklü bulutlar Meserya Ovas na göndererek insanlar n yüzlerini güldüren, papatya ve nergis çiçeklerine yaflama gücü veren yüce kudreti... Ona da teflekkür etmeliyiz de il mi? Bar fl Çeflmesi Çocuk Kitaplar -110 (Yeniden düzenlenmifltir.) 2. Etkinlik Doldural m Niçin ibadet edildi ini afla daki kavram haritas ndaki noktal bölümlere örnekteki gibi yaz n z................ Allah a teflekkür etmek için N Ç N BADET ED L R?.............................. 36

2. İbadetle İlgili Kavramlar : Farz, Vacip, Sünnet badetlerle ilgili hangi kavramlar hat rl yorsunuz? OKUL ÖDEV Ö retmeni, Ayfle ye ibadetlerle ilgili kavramlar s n fta arkadafllar na anlatmas için ödev vermiflti. Ayfle de akflam eve dönünce babas na ödevinden bahsetti. Ayfle nin babas da ö retmendi. Çeflitli konular, kitaplardan araflt rmay ve ö renmeyi seviyordu. Ayfle: Babac m, ibadetlerle ilgili temel kavramlar nelerdir? Bana anlat r m s n? Babas : Tabi anlat r m, k z m. Öncelikle Allah n bizlere olan emirlerini, yasaklar n ve ö ütlerini anlayabilmemiz için ibadetlerle ilgili baz kavramlar ö renmeliyiz. Bu kavramlar n bafll calar ; farz, vacip ve sünnettir. Farz, dinimizin yap lmas n kesin bir dille emretti i, bu nedenle yap lmas zorunlu olan, yap lmad nda kiflinin günahkâr say laca davran fllard r. Namaz k lmak, sözünde durmak ve anne babaya iyi davranmak gibi. Ayfle: Sözünde durmak, anne babaya iyi davranmak ne kadar da önemliymifl de il mi babac m? Babas : Tabi ki k z m. Vacip ise farz kadar kesin olmamakla beraber, Allah n yap lmas n istedi- i ifl ve davran fllard r. Kurban kesmek (Foto raf 2), bayram namazlar n k lmak buna örnektir. Ayfle: Foto raf 2 : Kurbanl k hayvanlar Kardeflimle bayram namaz na gitti inizi hat rlad m flimdi. Demek, bayram namaz vacipmifl. 37

Babas : Evet k z m. Sünnet; peygamberimizin yapt ve yap lmas n tavsiye etti i davran fllard r. Güler yüzlü olmak (Foto raf 3), diflleri f rçalamak, güzel giyinmek vb. davran fllar sünnettir. Ayfle: Sünnet de farz ve vacip kadar önemli mi babac m? Babas : Tabi ki önemli k z m. Sünnet demek, Hz. Muhammed in davran fllar n örnek almak demektir. Kur an- Kerim de Allah, Hz. Muhammed i örnek almay kendisini sevmekle bir tutmufl ve buyurmufltur ki: De ki: E er Allah seviyorsan z bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlar n z ba fllas n. Allah son derece ba fllay c ve esirgeyicidir. (4) Sonuç olarak ibadetle ilgili bafll ca kavramlar n farz, vacip ve sünnet oldu unu söyleyebiliriz. Bu kavramlar ve anlamlar n bilmek, yapt m z ibadetleri s n fland rmam zda ve önemini anlamam zda bize yard mc olmaktad r. Ayfle: Art k konumu arkadafllar ma anlatabilirim. Teflekkür ederim babac m. 3. Etkinlik Bulal m, Yazal m Foto raf 3 : Güler yüzlü insanlar Tabloda tan m yap lan kavramlar n neler oldu unu bulunuz. Tan mlara uygun davran fllara birer örnek yaz n z. KAVRAM TANIMI ÖRNEK Hz. Peygamberin yapt ve yap lmas n tavsiye etti i davran fllar. Kesin olmamakla beraber, Allah n yap lmas n istedi i ifl ve davran fllar. Yap lmas n dinimizin kesin bir dille emretti i davran fllar. (4) Âl-i mrân suresi, 31. ayet. 38

3. Başlıca İbadetler slam dininde öngörülen temel ibadetlerden hangilerini biliyorsunuz? slam dininde yap lmas emredilen bafll ca ibadetler; namaz, oruç, zekât ve hacd r. Namaz dinin dire idir. (5) sözünü duymuflsunuzdur. Dinimize göre ak ll ve ergenlik ça na gelen Müslümanlar n belirli vakitlerde namaz k lmalar gerekir. Namaz, slam n befl temel flart ndan biri, Müslümanlar n günde befl vakit, dinî bak mdan belirlenen kurallara göre yapmak zorunda olduklar ibadettir (Foto raf 4). Bu kurallar; k yam (ayakta durma), rükû (elle diz kapaklar n kavrayarak belden yukar s yere paralel olacak flekilde e ilme), secde (aln yere koyma), ka de (oturma) dir. Foto raf 4 : Namaz k lan insanlar 4. Etkinlik Boflluklar Doldural m Afla daki metinde noktal yerlere, verilen kelimelerden uygun olan n yazarak cümleleri tamamlay n z. günahlar nehir namaz Allah befl ibadet Peygamberimiz, bir gün arkadafllar na: Kap n z n önünde akan bir... olsa ve günde befl kere bu nehirde y kansan z sizde hiç kir kal r m? diye sormufl. Arkadafllar n n Hay r! cevab vermesi üzerine flte... vakit... da böyledir...., namaz ile... siler. buyurmufltur. (Buharî, Mevakit, 6. hadis.) (5) Ahmed bin Hanbel, Müsned, C V, s. 245. 39