ÇAĞDAŞ SİYASET DÜŞÜNCESİ (SBK204)

Transkript

1 T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü ÇAĞDAŞ SİYASET DÜŞÜNCESİ (SBK204) 13. Hafta Ders Notları 01-02/05/2018 Yrd. Doç. Dr. Görkem Altınörs 1

2 Başlarken Ders notları OBS ve Kırtasiye İletişim Ofis: A106 Ofis Saatleri: Çarşamba 16:00-17:00 (Başka hiçbir zaman diliminde ofise öğrenci kabulü yapılmayacaktır) Web-sitesi: E-posta: Yukarıdaki e-posta adresi dışındaki herhangi bir yere gönderilen mesajlar kesinlikle dikkatealınmayacak ve okunmadansilinecektir. Cep telefonu, WhatsApp - kesinlikle hayır! Sosyal medya: Facebook ve Instagram kesinlikle hayır! #ÇSD DM - kesinlikle hayır! 2

3 Başlarken Sınavlar Vize (%40) ve Final (%60) 25 çoktan seçmeli soru her soru 4 puan, 30 dakika Vize Mazeret ve Bütünleme 5 klasik soru her soru 20 puan, 30 dakika Final sınavında puanı 48 olanların ve iki sınav ortalaması un altında kalanların notlarına hiçbir ilave yapılmayacak olup, bu öğrencilerin bütünleme sınavına finale hazırlandıklarından daha iyi hazırlanmaları beklenmektedir. 3

4 Başlarken Sınavlar Vize konuları (1-7 Hafta) Ders programı, tüm ders notları ve okumalar Tüm konulardan eşit sayıda soru sorulacaktır Final konuları (1-14 Hafta) Ders programı, tüm ders notları ve okumalar Tüm konulardan eşit sayıda soru sorulacaktır 4

5 Başlarken Ders Materyalleri 1. Ders programı 2. Zorunlu okumalar Ahu Tunçel ve Kurtul Gülenç (der.) (2014) Siyaset Felsefesi Tarihi Platon dan Zizek e, 2. Basım, Ankara: Doğu Batı Yayınları. 5

6 Ders Programı 1. Hafta Giriş 2. Hafta Gramsci 3. Hafta Althusser 4. Hafta Adorno & Horkheimer 5. Hafta Laclau & Mouffe 6. Hafta Arendt 7. Hafta Bourdieu 8. Hafta Vizeler 9. Hafta Foucault 10. Hafta Derrida 11. Hafta Spivak & Butler 12. Hafta Žižek 13. Hafta Harvey 14. Hafta Wallerstein 6

7 Koçak Turhanoğlu, Feryal Ayşın (2013). Postmodernizm ve Mekân: David Harvey. Suğur, Serap; Görgün Baran, Aylin (der.) Sosyolojide Yakın Dönem Gelişmeler içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi,

8 David Harvey (1935-) Postmodernizm ve Mekân Marksist coğrafyacı, antropolog ve teorisyen David Harvey in çalışmaları, coğrafyanın mekân bilimi olarak kabul edilmeye başlandığı 1960 lı yıllara dayanmaktadır. Harvey kitaplarında Marksist ekonomi politik yaklaşım temelinde mekânsal çözümlemeler yapmış ve kapitalist sermaye birikiminin hareketleri ile coğrafya arasındaki ilişkiyi ele alarak sermayenin mekânsallığını vurgulamıştır. Harvey in The Condition of Postmodernism (1989) (Postmodernliğin Durumu) başlıklı kitabı postmodernizmi, Marksist bakış açısı çerçevesinde değerlendiren oldukça önemli bir çalışma olarak kabul edilmektedir. 8

9 Harvey, 1970 lerin ilk yıllarından itibaren ekonomik, politik ve kültürel faaliyetlerde köklü bir değişimin yaşandığını ve bu köklü değişimin, mekân ve zaman algılayışımızda yeni hâkim biçimlerin ortaya çıkmasıyla ilişkili olduğunu belirtmektedir. Harvey, Postmodernliğin Durumu (1989) kitabında temel tezini şu şekilde sunmaktadır: Zaman ve mekânın değişmekte olan boyutlarıyla eşzamanlılık, zorunlu ya da nedensel bir bağıntının varlığı için bir kanıt olarak gösterilemezse de, postmodernist kültürel biçimlerin yükselişi, sermaye birikiminde daha esnek tarzların ortaya çıkış ve kapitalizmin örgütlenişinde zaman mekân sıkışması nın yeni bir atılımı arasında bir tür zorunlu ilişki olduğu görüşüne güçlü birtakım önsel kanıtlar getirmek mümkündür. Buna karşın, kapitalist birikimin temel kuralları açısından bakıldığında, bu değişimler, tamamıyla yeni bir kapitalizm sonrası (post-kapitalist) ya da sanayi ötesi (post-endüstriyel) toplumların ortaya çıkmasından daha ziyade, bir takım yüzeysel değişiklikler gibi görünmektedir. Modernizm ve Postmodernizm Harvey e göre, postmodernizm in anlamı konusunda tam olarak bir anlaşma sağlanamamakla birlikte postmodernizm, modernizme karşı bir tepki ya da modernizmden bir kopuş olarak kavranmaktadır. Modernizmin anlamının da karışık olması nedeniyle, postmodernizmi kavramak daha da zorlaşmaktadır. Modern düşünce biçiminin köklerinin dayandığı 18. yüzyıl Aydınlanma düşüncesi, öncesindeki gelenek ve önyargıları yok ederek, yerine toplumsal yaşamın rasyonel temellerini kuran önemli bir Avrupa entelektüel hareketidir. Postmodernizm ise gelişmiş kapitalist ülkelerde 1960 ortaları ile 1970 ortaları arasında bir tarihte ortaya çıkan ve 1990 larda da zayıflamaya başlayan ve belli üslûp ögelerinin hâkim olduğu bir dönem. Üstelik postmodernizmin kurduğu bu hâkimiyetin, çok sayıda habercisi ve tarihsel öncülü de vardı. Öyleyse bu üslûbun temel elemanları neydi? Burada verilecek cevaplar, hangi çalışma alanı ya da disiplini ele aldığınıza bağlı olarak farklılıklar gösterecektir. 9

10 Kapitalizmin Ekonomi-Politik Dönüşümü Fordizm ve Esnek Birikim Rejimi Harvey, kapitalizmin yılları arasında yaşadığı bu büyük ölçekli krizin, bir dizi düzenlemeyi gerekli kıldığını ve bu düzenlemelerin de, gelişmiş kapitalist ülkelerde yaşamakta olanların yaşamlarını kökten değiştirdiğini ileri sürmüştür. Önceki sistemin temelinde ulus devlete dayanan bir güç sistemi, Fordist seri üretim ve kitlesel tüketim ile Keynesçi olarak adlandırılan bir üretim sistemi ve politik sistem yer almaktadır. Harvey Keynesçi sistemi, müdahaleci devlet ve işgücü, sermaye ve ulus devlet içinde yer alan diğer güçler arasında politik dengeye dayanan bir sistem olarak tanımlamaktadır. Harvey, 1970 li yılların başında ortaya çıkan ekonomik çöküntü ve sonrasında gelen yıllarındaki krizin yarattığı baskılar nedeniyle bütün istikrar ve belirlilik unsurlarının çok çabuk bir biçimde dağıldığını belirtmektedir. Bu dönemde yaşanan ve insanların üretim ve maddi refaha erişme araçlarına ilişkin konumlarını ciddi bir şekilde etkileyen bu değişimleri Harvey şuşekilde ifade etmektedir: 1. Değişen iş bölümüyle emek sürecindeki yeni parçalanmalar, 2. Üretimin Japonya ya ve yeni sanayileşmekte olan ülkelere kayması bağlamında üretim mekânındaki coğrafikaymalar, 3. Enflasyonist baskılar ve döviz kurundaki oynamalarla paranın değerindeki hızlı değişmeler, 4. Artan bir hızla çeşitlilikarayışları. 10

11 Harvey, kapitalist ekonomik sistemin, çag daş batı toplumlarının merkezinde yer aldıg ını ve esnek birikim sisteminin kapitalizmin halen bir biçimi oldug unu ileri su rmektedir. Bu nedenle, Limits to Capital (1982) (Sermayenin Sınırları) adlı çalışmasında u zerinde durdug u bazı temel o nermelerin geçerlilig ini korudug unu vurgulamaktadır. Harvey, kapitalist u retim tarzının, Postmodern çag da kaybolmayan 3 o zellig ini şu şekilde sıralamaktadır: 1. Kapitalizm ekonomik bu yu meye dayanmaktadır. Du zenli bir bu yu me oranı, kapitalist bir ekonominin sag lıg ı açısından vazgeçilmez bir nitelik taşımaktadır. Bu yu me, hem kaçınılmaz hem de iyi bir şey olarak iddia edilmekte ve kapitalizmin ideolojisinin ko şe taşlarından birini oluşturmaktadır. Buna bag lı olarak bu yu menin olmadıg ı durumlar kriz olarak tanımlanır. 2. Gerçek deg erlerde artış, emeg in u retim su recinde so mu ru lmesine dayanmaktadır. Bu durum, ka r sag lamak amacıyla işçilerin u rettig i metaların deg erinden daha azının işçilere o denmesi anlamına gelmektedir. Hem u retim su recinde hem de piyasada emek u zerindeki kontrol, kapitalizmin varlıg ını devam ettirmesi için yaşamsal bir o nem taşımaktadır. 3. Kapitalizm, teknolojik ve o rgu tsel anlamda zorunlu olarak dinamiktir. Her zaman o rgu tlu işin, yeni yollarını u retmekte ve teknolojik yaratıcılık ve gelişmeyle, rekabetçilerle baş etme yollarını aramaktadır. Sonuç olarak, Harvey e göre Fordist birikim rejimi, (II. DS) savaş sonrası canlılık döneminde yaşadığı aşırı birikim sorununu, esas olarak mekânsal ve zamansal kaydırma yoluyla çözmüştür. Fordist üretim sistemleri olgunlaştıkça, yeni ve çoğu zaman rekabet gücü yüksek aşırı birikim merkezleri haline gelmiş, bu durum, coğrafi olarak farklı Fordist sistemler arasındaki rekabetin yoğunlaşmasına neden olmuştur. Bu nedenle Fordizmin krizi, herhangi bir ülkenin içinde borçluluk, sınıf mücadelesi ya da şirketlerin durağanlığı gibi etkenlerden doğduğu kadar, coğrafi ve jeopolitik bir kriz olarak da ortaya çıkmıştır. 11

12 Zaman ve Mekân Harvey, zaman ve mekân konusundaki nesnel kavrayışların, zorunlu olarak toplumsal yaşamın yeniden üretimine hizmet eden maddi pratik ve süreçler aracılığıyla yaratıldığını iddia etmektedir. Kapitalist üretim tarzında, toplumsal yeniden üretimin kapsadığı maddi pratik ve süreçler devamlı değişmektedir. Bu nedenle, mekân ve zamanın nesnel özellikleri ve bunun yanı sıra anlamları da değişmektedir. 12

13 Tablodaki aşağı doğru olan üç boyut Henri Lefebvre in Mekânın Üretimi adlı kitabından alınmıştır. 1. (Maddi) Mekânsal pratikler (spatial practices): Algılanan mekân içerisinde, gündelik gerçeklik ile kentsel gerçeklik arasında kurulan yakın bir ilişkiyi temsil etmektedir. Kentsel gerçeklik, özel hayat, çalışma ve boş zaman için oluşturulan yerleri kapsayan ağlardanoluşmaktadır. 2. Mekânın temsilleri (representations of space): Bilim insanları, plancılar, teknokratlar ya da toplum mühendisleri tarafından kavramsallaştırılmış mekân olarak tanımlanmaktadır. 3. Temsil mekânları (spaces of representation): İmaj ve sembollerle ilişkili olarak birlikte yaşayanların, bir arada ikamet edenlerin mekânı olarak ifade edilmektedir. Harvey (1997: 250) bu şemada, meka nsal pratig in geleneksel anlayışlarda devralınan 4 yo nu nu sunmaktadır: 1. Ulaşılabilirlik ve mesafelendirme: Mesafe insanlar arası etkileşimlere bir taraftan engel oluştururken dig er taraftan onun karşısında bir savunma oluşturmaktadır. IZşbo lu mu, ticaret gibi her tu r u retim ve yeniden u retim sistemine maliyet yu klemektedir. Toplumsal etkileşimi olanaklı kılacak bir şekilde meka nsallıg ın ne o lçu de aşılabildig ini go stermektedir. 2. Meka nın edinim ve kullanımı: Meka nın işgal edilmesinin biçimlerini incelemektedir. Bu işgaller evler, fabrikalar, sokaklar gibi nesneler, arazi kullanımı gibi faaliyetler, bireyler, sını[lar ya da başka toplumsal gruplar tarafından gerçekleşebilir. 3. Meka nın ha kimiyet ve kontrol altına alınması: Bireylerin ya da gu çlu grupların, meka nın o rgu tlenmesini ve u retimini yasal ya da yasal olmayan araçlarla ha kimiyet altına almalarını go stermektedir. Ha kimiyet sag lamanın amacı, meka nın kendileri ya da başkaları tarafından mu lk edinilme biçimlerinin kontrol altına alınmasıdır. 4. Meka nın u retimi: IZletişim, ulaşım, arazi kullanımı gibi alanlarda yeni sistemlerin u retilme biçimleri ve bilişim teknolojisi, tasarım gibi yeni go sterim tarzlarının ortaya çıkma şekillerini araştırmaktadır. 13

14 Zaman-Mekân Sıkışması Mekân, telekomünikasyonun yarattığı bir küresel köy e ve ekonomik ve ekolojik karşılıklı bağımlılıklardan örülmüş bir uzay gemisi dünya ya doğru küçüldükçe ve zaman ufkumuz sonunda içinde bulunduğumuz andan başka bir şey kalmamacasına kısaldıkça, mekânsal ve zamansal dünyalarımızın sıkışması duygusunun hakimiyetiyle başa çıkma zorunluluğuyla karşı karşıya kalırız. Fordizm den post-fordizm e evrim (esnek çalışmakoşulları) Coğrafi hareketliliğin artması Turizm Finans Hisseler, para birimleri ve metaların ticareti, günde 24 saat ve bilgisayar teknolojisiyle anında işlem görerek devam etmektedir. Kültür Haberleşme 14

15 Teşekkür Ederim. 15