HATA TÜRÜ ve ETKİLERİ ANALİZİ

Transkript

1 1 HATA TÜRÜ ve ETKİLERİ ANALİZİ (Failure Mode and Effects Analysis) /2018

2 2 HTEA Ürün, tasarım ve hizmet gibi incelemeye konu olan süreçte potansiyel hata türlerinin belirlenmesi ve olasılık, şiddet ve saptanabilirlik derecelerine göre bu hata türlerinin sınıflandırılması için kullanılmaktadır.

3 3 Kalitesizliği önlemeye yöneliktir ve üründe hata oluşturacak potansiyel risklerle ilgilenmektedir. Hatanın ortaya çıkması ile doğacak problemin müşteri gibi algılanması ilkesine dayanmaktadır.

4 4 ESKİ DÜŞÜNCE YENİ DÜŞÜNCE (HTEA) Problemlere çözüm üretilmesi Problemlerin önlenmesi

5 5 Başarılı bir HTEA nın uygulaması Potansiyel hataları tanımlar Her hatanın nedenlerini ve etkilerini belirler Olasılık, şiddet ve saptanabilirlik e bağlı olarak hataların önceliğini ortaya çıkarır Sorunların izlenmesi ve düzeltici faaliyetlerin yapılması sağlar

6 TARİHÇE : Bir güvenilirlik değerlendirme tekniği olarak ABD Ordusu tarafından geliştirildi (MIL-P-1629) : NASA nın Ayın Yüzeyine İnsan İndirme Projesinde (APOLLO) kullanıldı : Amerika da havacılık ve uçak sanayiinde kullanıldı. 1975: Japonya da (NEC firması) ilk endüstriyel uygulamalar başladı. 1980: Ford Motor Company uygulamaya başladı ve bu uygulamayı tüm yan sanayilerinden talep etti.

7 7 HTEA NIN AVANTAJLARI Artırır Hizmet veya ürünlerin kalitesini ve güvenilirliğini Rekabet avantajını Müşteri memnuniyetini Azaltır Ürün geliştirme zaman ve maliyetini İç ve dış başarısızlık maliyetlerini Ürünün hazır olma ve pazara sunuş sürelerini

8 8

9 9 HTEA nın Başlatılmasını Gerekli Kılan Nedenler Mevcut tasarımlar veya prosesler değiştirildiğinde, Mevcut tasarımlar veya prosesler için yeni uygulamalara başlanacağında, Mevcut tasarım veya proseslerde önemli hatalar görüldüğünde, Yeni prosesler veya ürünler tasarlanması durumunda.

10 10 HTEA Ekibi ARGE, Üretim, Kalite Departmanlarından Üyeler 3 ila 7 kişi Birbirinden farklı yetenek ve deneyim sahibi kişiler Ekibin çalışmasını düzenleyen bir ekip lideri Değerlendirmeler ve analizler sonuçlanana değin çalışmaların hedeflerine uygun şekilde, süresi üç saati geçmeyecek toplantılar

11 11 HTEA Ekip Liderinin Görevleri Ekibin çalışmasını düzenler Toplantı gündemini belirler Toplantının yönlendirilmesini yapar Toplantı notlarının alınması ve sonuçta toplantı raporunun hazırlanmasını sağlar Çalışmaların devamlılığı için gerekli önlemleri alır.

12 12 HTEA Çeşitleri Sistem HTEA: Sistemleri ve alt sistemleri kavramsal aşamalarda ve tasarım aşamasında analiz etmekte kullanılır. Sistem eksikliğinden kaynaklanan potansiyel hata türleri ile ilgilenir. Tasarım HTEA: Potansiyel ve bilinen hata türlerini tanımlayan, ilk üretim gerçekleşmeden hataların tanımlanmasını ve düzeltici faaliyetlerin uygulanmasını sağlayan yöntemdir. Proses HTEA: Üretim veya montaj prosesindeki eksikliklerden doğabilecek hata türlerini ortadan kaldırmak ve üretim ve montaj proseslerini analiz etmek amacına hizmet etmektedir. Servis HTEA: Müşteriye servis henüz ulaşmadan analiz edilmesinde yardımcı olur. İlk servis öncesinde potansiyel ve bilinen hata türlerini önlemleriyle birlikte ortaya koyan bir analiz veya metottur.

13 13 Hata: Herhangi bir birimin veya birim parçasının önceden tanımlanan şekilde işlememe durumudur. Hata Modu (Türü): Arızanın oluşmasına neden olan mekanizma (fonksiyon) hatasıdır. Zaman içinde bir hata türü bir neden ve bir etki arasında oluşmaktadır. Hataların Etkisi: Bir hata şeklinin ürünün çalışması, işlevi veya durumu üzerinde oluşturduğu sonuçlardır. HTEA ekibinin yapacağı bir beyin fırtınası faaliyetinin sonucunda belirlenir. Her bir hata modunun etkisi hem mevzi, hem de global (sistem) olabilir. Müşteri tatmini, bir hata modunun etkisini belirlemekte anahtardır. Fonksiyon Potansiyel Nedenler Hata Türü Sonuçlar

14 14 Parça/ İşlem Hata Türü Hata Etkisi Nedenleri

15 15 Hatanın Nedenleri Nasıl Bulunur? 5N Analizi Neden- Sonuç Diyagramı Hata Ağacı Analizi Ağaç Diyagramı

16 16 Şiddet*: Hata etkilerinin müşterideki sonuçlarını değerlendirir. Etkileri 1 den 10 a kadar bir ölçekte sıralanırlar. 10 en şiddetlidir. Olasılık*: Bir hatanın ortaya çıkma olasılığıdır. Olasılık derecelendirmesi 1 den 10 a kadar sayısal olarak yapılır. Saptanabilirlik (Farkedilebilirlik)*: Hatanın müşteriye ulaşmadan (üretim veya montaj hattını terk etmeden) önce belirlenme olasılığıdır. 1 den 10 a kadar bir ölçekte sıralanır. Risk Öncelik Sayısı: Her hatanın etkilerine göre sıralanması, düzenlenmesi veya öncelikli risk olasılığına göre derecelendirilmesi prensibine dayanır. RÖS= P(Olasılık) x S(Şiddet) x D (Farkedilebilirlik).

17 17 Olasılık Derecelendirme Tablosu HATA OLASILIĞI OLASI HATA ORANLARI DERECE Hemen hemen kesin Çok yüksek Yüksek ½ den fazla 1/3 1/8 1/ Orta 1/80 1/400 1/ Düşük Çok Düşük 1/ / Hemen Hemen Olanaksız 1/ den düşük 1 Kantitatif veri kullanımı önerilmektedir. Ör: 0,001=1000 saatte 1 hata; 0,01=100 saatte 1 hata; 0,1=10 saatte 1 hata

18 18 Şiddet Derecelendirme Tablosu KRİTER Hata, çok büyük memnuniyetsizliğe, sistemin durmasına ve yasalarla uyumsuzluğa yol açar Hata, yüksek derecede müşteri memnuniyetsizliğine yol açar ve sistemin işlevselliğini etkiler Hata, müşteri memnuniyetsizliği ile sistem performansının düşmesine neden olur. Onarım gerekir. Ürün performansı veya proses üzerinde küçük şiddette etki. Hata müşteri tarafından farkedilir ve ürün kullanımında bazı rahatsızlıklar yaşanır. Ürün performansı veya proses üzerinde önemsiz etki. Hata müşteriler tarafından farkedilmez. DERECE

19 19 Tespit Edilebilirlik Derecelendirme Tablosu TESPİT ETME DERECE İmkansız 10 Çok Zor 9 Zor 8 Çok Az 7 Az 6 Orta 5 Ortanın Üstü 4 Yüksek 3 Çok Yüksek 2 Hemen Hemen Kesin 1

20 20 Örnek: P=7, S=6, D= 10 RÖS= 7x6x10=420 Düzeltici faaliyetler sonrası P=2, S=6, D= 4 RÖS= 2x6x4=48 Düzeltici faaliyetler ile RÖS azaltılmıştır.

21 21 Kritik yolu tespit etmek için sistemin farklı parçalarının birbirleriyle etkileşimini göster Ön Bilgileri Topla 1. Sistemin işleyişi Sistemin Akış Şemasını Oluştur Hata Modunu Belirle 2. Müşteri talepleri 3. Farklı kademedeki çalışanlar, tedarikçiler ile aynı işi yapan benzer kuruluşlardan elde edilen bilgiler Şiddet Sıklık Saptanabilirlik RÖS nın Hesaplanması Düzeltici Önlemlerin alınması Düzeltici Önlemler Sonrası Yeniden Değerlendirme

22 22 Parça No/Adı Proses Sorumlusu Başlangıç Tarihi Öngörülen Bitiş Tarihi HTEA Sorumluları Hazırlayan Revizyon Tarihi HTEA No Sayfa Proses /Fonksiyon Hata Türleri Hatanın Etkileri Hata Sebepleri Mevcut Koşullar Mevcut Proses Kontrolleri O L A S I L I K Ş İ D D E T S A P T A N A B İ L İ R L İ K R Ö S Önerilen Faaliyetler Sorumlu ve Termin Faaliyet Sonuçları Yapılan Faaliyetler O L A S I L I K Ş İ D D E T S A P T A N A B İ L İ R L İ K R Ö S Pareto analizi ile yüksek RÖS değerine sahip sorunlar tespit edilir. Pareto Analizi, çabaların ve kaynakların hangi hatalara yönlendirilmesi gerektiğine yardımcı olur

23 23 Proses/ Fonksiyon: Analizi yapılan proses veya operasyonun basit bir tanımı yapılır. Proses birden fazla operasyon içeriyor ise her operasyon ayrı bir proses olarak sıralanır. (Örn. Video display) Hata Türleri: Prosesin, proses şartlarını ve/veya tasarım amacını karşılamaması sırasında oluşabilecek potansiyel hatalardır. (Örn. Görüntü kaybı) Hata Etkileri: Hata türünün müşterideki etkilerini tanımlar. Müşteri bir sonraki operasyon veya son kullanıcı olabilir. (Örn. Lokal: Operatörün girdiği bilgiler görülmüyor, Sistem: Text ve grafik verilerinin kaybı) Hata Sebepleri: Hatanın nasıl oluşabileceği tanımlanır. Her hata türü için makul hata sebepleri listelenmelidir. (Örn. Güç kaynağında arıza, kablolarda gevşeme, grafik kartında arıza vs.) Mevcut Proses Kontrolleri: Hatayı tespit eden veya oluşmasını engelleyen kontrollerdir. (Örn. Sistem alarmı, görüntü kaybı vs.) Önerilen Faaliyetler: RÖS nı azaltmak için alınan önlemler Sorumlu ve Termin: Önerilen faaliyet için sorumlu bölüm/ kişiler ve termin (bitiş tarihi) belirtilir. Yapılan faaliyetler: Alınan önlemlerin kısa bir tarifi yapılır.

24 24 HTEA Sonrası Alınabilecek Önlemler Operasyon sırası değişikliği, Resim-dizayn değişikliği, İlave yeni operasyon veya operasyonlar, Tezgah değişikliği veya yeni tezgah ilavesi, Yeni/ilave ölçme ve kontrol metotları, Yeni/ilave ölçme ve kontrol aletleri, Aparat/takım ilavesi veya değişikliği/tadilatı, Yeni/ilave kalite kontrol noktaları

25 25 İyileştirme Etkili Oldu mu? Kutu Diyagramı T-testi

26 26 Madencilik Sektörü Taşocağı Örneği

27 27 Otomotiv Sektörü Tasarım HTEA Örneği 1) Alt sistem/isim : Garde Aksamları 4) Etkilenen Tedarikçi Tesisler: 6) Mühendislik Yayın Tarihi: 2) Tasarım Sorumluluğu : Üretim Mühendisliği 5) Model Yılı/ Vasıta : 7) Hazırlayan : 3) Katılan Diğer Alanlar : Oto Üretimi, İmalatı Proses Fonksiyonu Potansiyel Hata Türü Hatanın Potansiyel Etkileri Hatanın Potansiyel Nedenleri Şiddet Olasılık Saptanabilirlik RÖS Tavsiye Edilen Önlem Alınan Önlem Proses Adı Kapı iç alt panelinin *kapı ömründe azalma *iç pano için belirlenen Hızlandırılmış korozy on Test sonuçlarına göre ÖN KAPI çürümesi *zamanla boy a içinde pas koruyucu vaks üst kenarı testi ekle üst kenar 123 mm y ükseltildi. oluşması dolay ısıy la çok alçak Proses Fonk kötü görünüş *belirlenen v aks kalınlığı *araca giriş ve çıkış *kapının iç taraf ındaki y etersiz *y olcuları hav a, ses v e f onksiy onlarda kötüleşme *belirlenen v aks f ormülü y an çarpmalardan koruma uy gun değil *ay na, kilit gibi aksesuarları *hav a gözenekleri v aksın uç taşıma v e kenarlara girişini önlüy or *güzel bir görünüş sağlama *v aks uy gulaması kapı drenaj deliklerini tıkıy or *paneller arası mesaf e püskürtme kazaları için y etersiz Şiddet Olasılık Saptanabilirlik RÖS

28 28 Otomotiv Yan Sanayii Süreç HTEA Örneği PARÇA NO/ADI: HTEA EKİBİ: S.ELEVLİ, A. YAVAŞOĞLU, H.D. ÖZDEMİR HATA TÜRÜ VE ETKİLERİ ANALİZİ PROSES SORUMLUSU: HAZIRLAYAN: S.E, A.Y, H.D.Ö Mevcut Durum BAŞLANGIÇ TARİHİ: 8/11/2014 REVİZYON TARİHİ : 5/12/2014 ÖNGÖRÜLEN BİTİŞ TARİHİ: HTEA NO: 1 SAYFA: 1 Faaliyetler Sonrası Durum Proses/ Fonksiyon Hata Türleri Hatanın Etkileri Hata Sebepleri Şiddet Olasılık Saptanabilirlik RÖS Tavsiye Edilen Önlem Alınan Önlem Şiddet Olasılık Saptanabilirlik RÖS Proses Adı: Rulman-aks sistemi Proses Fonk. *Sürtünmeyi minimuma indirme *Sorunsuz yük aktarımı sağlama Rulmandan yağ kaçırma Aksın yağ kaçırması Aksın yağ kaçırması Rulmanın tedarikçiden hatalı gelmesi Rulmanın körüğe montajı sırasında deformasyonu Giriş kontrol sıklığının arttırılması Rulman montajında uygun aparatın kullanılması Her partide 100 üründen 1'i kontrol edilirken, kontrol 20 adet üründen 1 adet ürüne yükseltildi. Rulman montaj aparatında kullanılan pinomatik pistonun stroğunun 35 mm' den 32' ye düşürülmesi Aksın yağ kaçırması Rulman tedarikçisinin karışık malzeme göndermesi

29 29 Yararlanılan Kaynaklar Akın B., ISO 9000 Uygulamasında İşletmelerde Hata Türü ve Etkileri Analizi, Bilim Teknik Yayınevi, 1998 Blanchard B.S. and Fabrycky W.J., Systems Engineering and Analysis, Third Edition, Prentice Hall, 1998 Elevli, S., Uysal, Ö. ve Elevli B., Failure Mode and Effects Analysis for a Quarry in Kutahya- Turkey, CIM Bulletin, 100 (1099), (2007). Elevli, S., Yavaşoğlu, A. ve Özdemir, H.D.; Hata Türü ve Etkileri Analizi: Otomotiv Yan Sanayi İşletmesi Örneği, 15. Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İzmir, Ekim, 2015 McDermott R.E., Mikulak R.J. and Beauregrad M.R., The Basics of FMEA, Resource Engineering Inc., 1996 Pillay A. and Wang J., Modified Failure Mode and Effects Analysis Using Approximate Reasoning, Reliability Engineering and System Safety, 79, 2003 Villacourt M., Failure Mode and Effects Analysis: A Guide for Continuous Improvement for the Semiconductor Equipment Industry, Sematech, 1992