ÜN TE I TEMEL TRAF K B LG LER

Transkript

1 ÜN TE I TEMEL TRAF K B LG LER 1- Tan mlar 2- Trafikle lgili Mevzuat; ülkemizde kara yolu trafi ini düzenleyen mevzuat ve bu mevzuatla kurulan kurulufllar, komisyonlar, görev ve yetkileri 3- Trafikte Yayan n Sorumlulu u 4- Trafikte Yolcunun Sorumlulu u 5- Trafikte Sürücünün Sorumlulu u

2 BU ÜN TEN N AMAÇLARI Bu üniteyi çal flt n zda; 1- Trafikle ilgili terimleri ö reneceksiniz 2- Trafikle lgili mevzuat kavrayacaks n z 3- Trafikte sürücü, yolcu ve yayan n sorumluluklar n ö reneceksiniz 4- Yaya, yolcu ve sürücü olarak trafik kurallar n trafik ortam nda uygulayacaks n z. NASIL ÇALIfiMALIYIZ? 1- Konuyu okuyunuz 2- Sürekli özelefltiride bulununuz 3- Verilen tablo ve grafiklerden sonuçlar ç karmaya çal fl n z 4- Sorular cevaplay n z, cevaplayamad ysan z ilgili konuya tekrar çal fl n z 5- Trafik ortam nda insan davran fllar n inceleyerek do ru ve yanl fl davran fllar not ediniz 6- Ö rendiklerinizi yak n çevrenizle paylafl n z. 2

3 TEMEL TRAF K B LG LER Tüm canl lar n araçl veya araçs z olarak karayolu üzerindeki hareketlerinden do an trafik, toplumlar n geliflmesi, sanayileflme, ulafl m ve iletiflimin artmas yla birlikte beraberinde getirdi i kazalarla önemli bir sorun haline gelmifltir. Trafik ortam nda hepimizin hayat nda vazgeçilmez bir unsur haline gelen iletiflimin, çevremize ve toplumumuza zarar vermeden en iyi sa l kl güvenle gerçeklefltirilmesi ortak amac m z olmal d r. Trafik güvenli inin sa lanmas nda her türlü altyap, düzenleme ve kontrol çal flmalar n yürüten kurumlarla, sürücü, yaya ve yolcu olarak trafi i paylaflan insanlara düflen görev ve sorumluluklar bulunmaktad r. Her y l çok say da insan m z n can kayb yla sonuçlanan trafik kazalar n n sebepleri içerisinde en yüksek pay oluflturan insan kusurlar n en aza indirmek, toplumumuzun ço unlu unu oluflturan gençlerin e itimi ve trafik bilincinin art r lmas ile mümkündür (Tablo 1). Tablo 1: Ülkemizde kazalara sebep olan kusurlar n 2005 y l de erleri (KGM). KAZA FAKTÖRLER Kusur Say s % nsan Faktörü (%) Sürücü ,68 Yaya ,98 99,7 Yolcu 358 0,05 Araç 986 0,15 Yol 931 0,14 0,3 TOPLAM ,00 100,0 Tablo 1 i inceleyiniz. Kazalara sebep olan kusurlar n oranlar n gösteren afla daki grafikte, bofl b rak lan yerleri tamamlayarak grafi i renklendiriniz. 3

4 1. TANIMLAR nsanlar n, hayvanlar n ve araçlar n kara yollar üzerinde, ulafl m amac yla hal ve hareketleri trafi i oluflturur. Bu hareketli ve karmafl k olaylar n bir düzen içerisinde yürütülmesinin gereklili i aflikârd r. Trafik ak fl n n ve düzeninin sa lanmas için trafi i düzenleyen kurulufllar n görevlilerinin, sürücü, yaya ve yolcu olarak trafi i paylaflan bütün insanlar n birbirleriyle anlaflabilmeleri temel trafik bilgilerinin ö renilmesi ile mümkün olacakt r. Karayollar Trafik Kanunu ile Karayollar Trafik Yönetmeli i nde trafikle ilgili terimler afla daki flekilde tan mlanmaktad r. Trafik: Yayalar n, hayvanlar n ve araçlar n kara yollar üzerindeki hal ve hareketleridir. Kara yolu: Trafik için kamunun yararlanmas na aç k olan arazi fleridi, köprüler ve alanlard r (fiekil 1). fiekil 1: Çok fleritli kara yolu fiekil 2: Ba lant yolu Eriflme Kontrollü Karayolu (Otoyol-Ekspresyol): Özellikle transit trafi e tahsis edilen, belirli yerler ve flartlar d fl nda girifl ve ç k fl n yasakland, yaya, hayvan ve motorsuz araçlar n giremedi i, ancak izin verilen motorlu araçlar n yararland ve trafi in özel kontrole tabi tutuldu u kara yoludur. Ba lant Yolu: Bir kavflak yak n nda kara yolu tafl t yollar n n birbirine ba lanmas n sa layan, kavflak alan d fl nda kalan ve bir yönlü trafi e ayr lm fl olan kara yolu k sm d r (fiekil 2). Geçifl Yolu: Araçlar n bir mülke girip ç kmas için yap lm fl olan yolun, kara yolu üzerinde bulunan k sm d r Tafl t Yolu: Kara yolunun genel olarak tafl t trafi ince kullan lan k sm d r. 4 fierit: Tafl tlar n bir dizi halinde güvenli seyredebilmeleri için tafl t yolunun ayr lm fl bir bölümüdür (fiekil 1).

5 Yaya Yolu (yaya kald r m ) : Kara yolunun tafl t yolu kenar ile gerçek veya tüzel kiflilere ait mülkler aras nda kalan ve yaln z yayalar n kullan m na ayr lm fl olan k sm d r (fiekil 3). fiekil 3: Karayolunun de iflik k s mlar fiekil 4: Bölünmüfl kara yolu Banket: Yaya yolu ayr lmam fl kara yolunda, tafl t yolu kenar ile flev bafl veya hendek iç üst kenar aras nda kalan ve ola an olarak yayalar n ve hayvanlar n kullanaca, zorunlu hallerde de araçlar n faydalanabilece i k s md r. ki Yönlü Kara yolu: Tafl t yolunun her iki yöndeki tafl t trafi i için kullan ld kara yoludur. Tek Yönlü Kara yolu: Tafl t yolunun yaln z bir yöndeki tafl t trafi i için kullan ld kara yoludur. Bölünmüfl Kara yolu: Bir yöndeki trafi e ait tafl t yolunun bir ay r c ile belirli flekilde di er tafl t yolundan ayr lmas ile meydana gelen kara yoludur (fiekil 4). Ana yol: Ana trafi e aç k olan ve bunu kesen kara yolundaki trafi in, bu yolu geçerken veya bu yola girerken, ilk geçifl hakk n vermesi gerekti i iflaretlerle belirlenmifl kara yoludur (fiekil 3). Tali Yol: Genel olarak üzerindeki trafik yo unlu u bak m ndan, ba land yoldan daha az önemde olan yoldur (fiekil 3). Yaya Geçidi: Tafl t yolunda, yayalar n güvenli geçebilmelerini sa lamak üzere, trafik iflaretleri ile belirlenmifl aland r (fiekil 5). 5

6 fiekil 5: Yaya geçidi Okul Geçidi: Genel olarak okul öncesi, ilkö retim ve orta dereceli okullar n çevresinde özellikle ö rencilerin geçmesi için tafl t yolunda ayr lm fl ve bir trafik iflareti ile belirlenmifl aland r. Kavflak: ki veya daha fazla kara-yolunun kesiflmesi veya birleflmesi ile oluflan ortak aland r. Durak: Kamu hizmeti yapan yolcu tafl tlar n n yolcu veya hizmetlileri bindirmek, indirmek için duraklad klar, iflaretlerle belirlenmifl yerdir. Park Yeri: Araçlar n park etmesi için kullan lan aç k veya kapal aland r. Durma: Her türlü trafik zorunluluklar nedeni ile arac n durdurulmas d r. Duraklamak: Trafik zorunluluklar d fl nda araçlar n, insan indirmek ve bindirmek, eflya yüklemek, boflaltmak veya beklemek amac ile k sa bir süre için durdurulmas d r. Park Etme: Araçlar n, durma ve duraklamas gereken haller d fl nda b rak lmas d r. Tafl ma S n r : Bir arac n güvenle tafl yabilece i en çok yük a rl veya yolcu say s d r. Dingil A rl : Araçlarda ayn dingile ba l tekerleklerden kara yolu yap s na aktar lan a rl kt r. Azami Dingil A rl : Araçlar n kara yolu yap lar ndan güvenle zarar vermeden geçebilmeleri için saptanan dingil a rl d r. Yüklü a rl k: Bir tafl t n yüksüz a rl ile tafl makta oldu u sürücü, hizmetli, yolcu ve eflyan n toplam a rl d r. 6 Azami Toplam A rl k: Araçlar n karayolu yap lar ndan güvenle ve yap ya zarar vermeden geçebilmeleri için saptanan toplam a rl kt r.

7 Araç: Kara yolunda kullan labilen motorlu, motorsuz ve özel amaçl tafl tlar ile ifl makineleri ve lastik tekerlekli traktörlerin genel ad d r. Tafl t: Kara yolunda insan, hayvan ve yük tafl maya yarayan araçlard r. Bunlardan makine gücü ile yürütülenlere motorlu tafl t, insan ve hayvan gücü ile yürütülenlere motorsuz tafl t denir. Geçifl Hakk : Yayalar n ve araç kullananlar n di er yaya ve araç kullananlara göre, yolu kullanma s ras ndaki öncelik hakk d r. Geçifl Üstünlü ü: Görev s ras nda, belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenli ini tehlikeye sokmamak flart ile trafik k s tlama veya yasaklar na ba l olmamalar d r. Trafik Kazas : Kara yolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla arac n kar flt ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanm fl olan olayd r (fiekil 6). fiekil 6: Trafik kazas Trafikten Men: Trafik zab tas nca, Karayollar Trafik Kanunu nda belirtilen hallerde araçla ilgili belgelerin al nmas ve arac n belirli bir yere çekilerek trafikten al konulmas d r. 7

8 2. TRAF KLE LG L MEVZUAT; ÜLKEM ZDE KARA YOLU T R A F N DÜZENLEYEN MEVZUAT VE BU MEVZUATLAKURULAN KURULUfiLAR, KOM SYONLAR, GÖREV VE YETK LER Ülkemizde kara yolu trafi ini düzenleyen mevzuat kapsam nda kanun ve yönetmelikler ç kar lm flt r. Bu mevzuat ile trafi in düzenlenmesi, kontrolü, inflas gibi gerekli her konuda faaliyet gösterecek kurulufllar, kurullar, komisyonlar ile trafi i paylaflan insanlar n görev, yetki ve sorumluluklar belirlenmifltir. Karayollar Trafik Kanunu (KTK) tarihinde kara yollar nda can ve mal güvenli i yönünden trafik düzenini sa lamak ve trafik güvenli ini ilgilendiren tüm konularda al nacak önlemleri belirlemek amac yla ç kar lm flt r. Trafikle ilgili kurallar, flartlar, hak ve yükümlülükleri, bunlar n uygulanmas n ve denetlenmesini, ilgili kurulufllar ve bunlar n görev, yetki ve sorumluluk, çal flma usulleri ile di er hükümleri kapsar. Trafikle ilgili pek çok yönetmelik Karayollar Trafik Kanunu na göre ç kar l r. Karayollar Trafik Yönetmeli i(kty) Karayollar Trafik Kanunu uyar nca, can ve mal güvenli i yönünden; kara yollar nda trafik düzeninin sa lanmas ve trafik güvenli ini ilgilendiren hususlarda al nacak tedbirler ile ilgili olarak, Yönetmelikte düzenlenmesi iflaret edilen ve gerekli görülen di er hükümleri ve bunlar n uygulanmas na ait esas ve usulleri ile di er hükümleri kapsar. Karayolu Güvenli i Yüksek Kurulu; Kurulufl, Görev ve Çal flma Yönetmeli i Karayolu Güvenli i Yüksek Kurulunun çal flma esas ve usullerini düzenlemek amac yla ç kar lm flt r. Trafik flaretleri Hakk nda Yönetmelik Kara yolundan yararlananlara, yol trafik durumu ve yak n çevre ile ilgili gerekli bilgileri vermek, yasaklama ve k s tlamalar bildirmek suretiyle trafik düzen ve güvenli ini sa lamak amac yla ç kar lm fl olup, karayollar nda uygulanacak trafik iflaretlerinin, standart, anlam, nicelik ve nitelikleri ile di er esaslar kapsar. Motorlu Tafl t Sürücüleri Kursu Yönetmeli i 8 Bu yönetmeli in amac, motorlu tafl t sürücüsü yetifltirmek, yetiflmifl olanlara imtihan sonucu sertifika vermek, trafikle ilgili ö retim ve e itim yapt rmak üzere aç lan motorlu tafl t sürücüleri kurslar n n aç l fl ve iflleyifli ile bu kurslarda görev alacak personele ait esaslar düzenlemektir.

9 Sürücü Davran fllar n Gelifltirme E itimi Yönetmeli i Karayollar Trafik Kanunu na göre ikinci defa geçici olarak sürücü belgeleri al nan sürücülere sürücü davran fllar n gelifltirme e itimi verilmesi, bu e itimi verecek birimlerin aç lmas ve faaliyetleri ile ilgili usul ve esaslar belirlemek amac yla ç kar lm flt r. Fahri Trafik Müfettiflli i Görev ve Çal flma Yönetmeli i Fahri trafik müfettifli olarak görevlendirileceklerde aranacak flartlar, bunlar n g ö r e v, yetki ve sorumluluklar ile di er esas ve usulleri belirlemek amac yla ç kar lm flt r. Çocuk Trafik E itim Parklar Yönetmeli i Karayollar Trafik Kanunu na göre, Çocuk Trafik E itim Parklar n n yap lma, aç lma, e itim, denetim ve çal flma usul ve esaslar n, ilgili kurulufllar n görev, yetki ve sorumluluklar n düzenlemek amac yla ç kar lm flt r. Ticari Tafl t Kullanma Belgesi Yönetmeli i Ticari amaçla çal flan taksi, dolmufl, minibüs ve otobüs gibi tafl tlarda yolcu tafl mac l ; kamyon, kamyonet, triportör ve benzeri tafl tlarla yük tafl mac l yapmak isteyen sürücülere, Ticari Tafl t Kullanma Belgesi verilmesi ve kullan lmas na iliflkin esas ve usulleri belirlemek amac yla ç kar lm flt r. Okul Servis Araçlar Hizmet Yönetmeli i Zorunlu e itim kapsam nda, tafl mal e itim d fl ndaki okul öncesi ve di er ö renci tafl ma hizmetlerini düzenli ve güvenli hale getirmek, bu amaçla tafl ma yapacak gerçek ve tüzel kiflilerin yeterlilik ve çal flma flartlar n belirlemek ve denetim hizmetlerini yapmak amac yla ç kar lm flt r. Gerçek ve tüzel kiflilerce ö renci tafl mak için kullan lacak Okul Servis Araçlar n kapsar. Emniyet Genel Müdürlü ü Trafik Kurulufllar Kurulufl, Görev ve Çal flma Yönetmeli i Karayollar Trafik Kanunu nun trafik zab tas na verdi i tüm görevleri ülke düzeyinde etkin ve dengeli bir flekilde yürütmek üzere, Emniyet Genel Müdürlü ü Trafik Hizmetleri Baflkanl n n merkez, bölge, il ve ilçe trafik birimlerinin kuruluflu ve bu kurulufllar n çal flma flekil ve flartlar, görevlendirilecek personelin nitelikleri, seçimi, çal flma usulleri ile görev, yetki ve sorumluluklar n belirlemek amac yla ç kar lm flt r. 9

10 10 Karayolu Trafik Güvenli i Kurulu Emniyet Genel Müdürlü ü (EGM) Trafik Hizmetleri Baflkanl taraf ndan trafik hizmetlerinin ça dafl ve güvenli bir flekilde yürütülmesi amac yla önerilen veya kat lacak temsilcilerce önerilecek önlemlerin uygulanabilirli ini tart flarak karara ba lar. Karayolu Trafik Güvenli i Kurulu (KTGK), EGM Trafik Hizmetleri Baflkan n n baflkanl nda, Karayolu Güvenli i Yüksek Kuruluna kat lan kamu kurumlar n n görevlileri ile ilgili kurulufllar n temsilcilerinden oluflur. Kurulun görev ve yetkileri: Trafikle ilgili kurulufllar aras nda koordinasyon sa lanmas na iliflkin önerilerde bulunmak, Trafik kazalar n n azalt lmas na iliflkin önerilerde bulunmak, Uygulamada görülen aksakl klar tespit etmek, Kendi görev alan na giren konularla ilgili yasal düzenlemeden kaynaklanan eksiklikleri belirlemektir. Karayolu Güvenli i Yüksek Kurulu EGM Trafik Hizmetleri Baflkanl taraf ndan haz rlanarak, KTGK taraf ndan uygun görülen önerileri de erlendirir, karara ba lar ve kararlar n yaflama geçirilmesi için gerekli koordinasyon önlemlerini belirler. Baflbakan n baflkanl nda ilgili kurulufllar n temsilcilerinden oluflur. l ve lçe Trafik Komisyonlar Karayollar Trafik Yönetmeli i nde gösterilen konular ve esaslar çerçevesinde, illerde vali veya yard mc s n n baflkanl nda, ilçelerde kaymakam n baflkanl nda, ilgili kurulufllar n yöneticileri veya görevlendirecekleri temsilcilerinin kat ld il ve ilçe trafik komisyonu kurulur. l ve lçe trafik komisyonu kararlar n bütün resmî ve özel kurulufllar uygulamakla yükümlüdür. lçe trafik komisyonu kararlar, il trafik komisyonunca incelenip vali taraf ndan onayland ktan sonra yürürlü e girer. Komisyonun görev ve yetkileri: l s n rlar içinde mahalli ihtiyaç ve flartlara göre trafik düzeni ve güvenli ini sa lamak amac yla gerekli tedbirleri almak, Trafi in düzenli bir flekilde ak fl n sa lamak bak m ndan alt yap hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunlar çözümlemek,

11 Trafik düzeni ve güvenli i yönünden belediye s n rlar içinde ticari amaçla çal flt r lacak yolcu ve yük tafl tlar ile motorsuz tafl tlar n çal flma flekil ve flartlar n tespit etmek, Gerçek ve tüzel kifliler ile resmî ve özel kurum ve kurulufllara ait otopark olmaya müsait bofl alan, arazi ve arsalar geçici otopark yeri olarak ilan etmek ve bunlar n sahiplerine veya üçüncü kiflilere iflletilmesi için izin vermektir. Ülkemiz kara yollar nda trafi i düzenleyen Kanun ve bu Kanun un gere i olarak ç kar lan yönetmelikler sizce yeterli mi? Trafik güvenli inin sa lanmas için neler önerebilirsiniz? Karayollar Trafik Kanunu ve di er mevzuata göre, bakanl klar ile resmî makamlar n temel sorumluluk alanlar özetle afla daki gibidir: çiflleri Bakanl (EGM, Jandarma) : - Kanunlar n uygulanmas ve denetlenmesi - Araçlar n tescil edilmesi - Sürücü belgelerinin verilmesi - Kaza istatistikleri - Trafik suçlar nda tutanak düzenlemek Bay nd rl k ve skân Bakanl (KGM) : - Yap m ve bak m ndan sorumlu oldu u karayollar nda gerekli düzenleme ve iflaretlemeleri yapmak - Yol kenar tesislerinin uygunlu u - Periyodik araç muayenesi - Araç a rl klar n n sabit ve seyyar kontrolü Milli E itim Bakanl : - Sürücü kurslar ve sürücü belgeleri verme ile ilgili yönetmelikler - Okul öncesi, ilkö retim ve lise e itimi - Halk n bilgilendirilmesi Sa l k Bakanl : - lk yard m, t bbi bak m ve rehabilitasyon ile ilgili uygulamalar Sanayi ve Ticaret Bakanl : - Araçlar n tip onaylar Ulaflt rma Bakanl : (koordinasyon dâhil) - Ulaflt rma ile ilgili yönetmelikler 11

12 Çevre ve Orman Bakanl : - Orman yollar ile ilgili yönetmelikler Devlet Bakanl ( l Özel dareleri) : - Köy yollar ile ilgili uygulamalar ller ( l trafik komisyonlar, lçe trafik komisyonlar ) : - l trafik güvenli i konular Belediyeler (Belediye trafik birimleri) : - Belediye trafik güvenli i konular Vak flar ve Dernekler : - Türkiye fioförler ve Otomobilciler Federasyonu - Trafik Kazalar n Önleme Derne i - Trafik Kazalar Yard m Vakf - Türk Yollar Milli Komitesi - Türkiye Trafik Güvenli i Vakf Ülkemiz kara yollar nda trafi i düzenleyen Kanun un ad ve ç kar lma amac nedir? Bu Kanun a göre, trafik düzeninin sa lanmas ve trafik güvenli i ile ilgili hususlar düzenlemek amac yla hangi yönetmelikler ç kar lm flt r? Cevaplayamad ysan z yukar daki anlat m tekrar çal fl n. 3. TRAF KTE YAYANIN SORUMLULU U Kara yollar ndan araçs z olarak yararlanan insanlara yaya denir. Ancak, araç kullans n yada kullanmas n her insan günlük hayat n n bir k sm nda yaya olur. Sürücüler yada yolcular araçlar ndan kara yoluna indikleri anda yaya olman n sorumlulu unu al rlar. Araç kullanan, araçta yolculuk yapan, araca inip binen yada araca hiç binmeyip hep yürüyen insan, bu de iflken trafik ortam n n bafl rol oyuncusudur. nsan n en önemli özelli i de de iflen flartlara uyum sa layabilmesidir. 12 Bununla beraber özellikle flehir içinde artan trafik yo unlu u, insanlar n de iflik faaliyetler içerisinde olmalar ndan do an dikkatsiz davran fllar trafik kazalar na neden olabilmektedir. Bu nedenle insanlar yaya olman n sorumlulu unu tafl mal, kanunlarla belirlenmifl uymas gereken kurallar ö renmeli, di er insanlara ve özellikle çocuk ve gençlere iyi örnek olmal d r.

13 A. TRAF K POL S N N fiaretler NE, TRAF K IfiIKLARINA, T R A F K fi A R E T VE LEVHALARINA VE Y O L Ç ZG LER NE UYMADA Z O R U N L U L U K VE UYMADAK ÖNCEL K SIRASI Kara yollar ndan yararlanan yayalar öncelikle trafi i düzenleyen trafik polisi ve üniformal yetkililerin ikaz ve uyar lar na uymak zorundad r. Trafi i düzenleyen bir yetkili yok ise s ras yla: Ifl kl trafik iflaret cihazlar n n sinyallerine, Trafik iflaret levhalar na, Yol çizgilerinin anlamlar na uygun hareket edilmelidir. Yayalar için fl kl iflaret cihaz k rm z ve yeflil renklidir. Ayn zamanda bu fl kl trafik iflaret cihazlar nda yaya figürleri de bulunabilir (fiekil 7). fiekil 7: Yayalar n kara yolundan yararlanmas n düzenleyen fl kl iflaret cihazlar fiekil 8: Yaya geçidi bilgi iflareti ve park etme yasa levhas K rm z fl n yanmas yolun yayalara kapal oldu unu gösterir. K rm z fl k yand zaman yayalar n tafl t yoluna inmesi yasakt r. Yeflil fl k yanana kadar yaya kald r mda beklemelidir. Yeflil fl k yolun yayalar n kullan m na aç k oldu unu, karfl ya geçebileceklerini gösterir. Trafik iflaret levhalar kara yollar ndan yararlanma esas ve flartlar n belirtir. Trafik güvenli i için yaya; trafik iflaret ve levhalar n n manas n bilmek ve yap lan ikazlara uymak zorundad r (fiekil 8). Tafl t yolu üzerinde yayalar n karfl ya güvenli geçifllerini sa lamak amac yla yol çizgileri ile belirlenmifl yaya geçitleri de bulunabilir. Yol çizgileri ile belirlenmifl yaya geçitlerinin bulundu u yerlerde geçifl önceli i yayalara aittir. Sürücüler buralarda gerekiyorsa durarak yayalar n güvenle karfl ya geçmelerini beklemek zorundad r. 13

14 Bir yerleflim yerinde yaflayan insanlar n sürücülük yapmadan evi, ifli yada okuluna gidip gelirken, kara yolunu yaya ve yolcu olarak kullanmas durumu nas l de iflebilir? B. YAYA OLARAK YOLDAN FAYDALANMA fiek LLER Yayalar kara yolundan çeflitli flekillerde faydalanabilirler. Kendileri için ayr lm fl yaya yolu ve banketlerde gündüz veya gece yürüyebildikleri gibi bazen yayalara ayr lm fl bir k s m olmadan da kara yolunu kullanmalar gerekebilir. Ancak her durumda yaya gerekli önlemleri almal ve afla daki kurallara uymal d r. 1- Yayan n Yararlanaca Yol K s mlar (Yaya Yolu, Banket) Kara yollar üzerinde yayalar n kullanmas için ayr lm fl yollara yaya yolu ve banket denildi ini tan mlar k sm nda ö renmifltik. Yayalar n gidifl yönüne göre yaya yolunun sa n kullanmas ve di er yayalar n yoldan yararlanmas na engel olmamaya dikkat etmeleri gerekir (fiekil 9). Yürüyüfllerini tafl t yoluna inmeden kendileri için yap lm fl bu k s mda sürdürmeleri yayalar için güvenli oldu u gibi, kara yolunda seyretmekte olan sürücülerin de dikkatlerini da tmayacakt r. Özellikle karfl ya geçifllerde uygun zaman belirleyene kadar yaya yolundan tafl t yoluna inilmemelidir. fiekil 9 : Yaya yolunda yayalar gidifl yönlerine göre sa taraf kullanmal 2- Banketli Yollarda Gidifl Yönüne Göre Soldan Yürümenin Gere i Kara yolunun her iki taraf nda banket bulunuyorsa, yayan n gidifl yönüne göre sol banketten yararlanmas gerekir. Sol banketten gidilmesi halinde, sa fleritten gitmekte olan ve arkadan gelen tafl tlardan uzak durulmufl olur. Ayn zamanda yaya karfl dan gelen ve kendisine yak n seyreden arac rahatça görerek yol güvenli ini sa layabilir (fiekil 10). 14

15 fiekil 10: Tafl t yolu kenar nda bulunan banket Her iki taraf nda banket bulunan yolda gidifl yönüne göre sa banketin kullan lma - mas n n nedenleri nelerdir? 3- Günün Kararmas ndan tibaren Al nmas Gereken Önlemler Havan n kararmas ndan sonra kara yoluna yaya olarak ç kmak gerekirse; di er trafik kurallar na uyman n yan s ra aç k renkli elbise giyilmesi, varsa yans t c (reflektör) veya el feneri kullan lmas gereklidir (fiekil 11). El feneri kullan l yor ise sürücülerin dikkatini da tmamaya ve gereksiz hareketlerden kaç nmaya dikkat edilmelidir. fiekil 11: Yayalar n kara yolunda gece yürürken aç k renkli elbise giymeleri veya aç k renkli eflyalar tafl nmalar görülmelerini art r r. Trafik güvenli inin sa lanabilmesi için trafik ortam ndan yararlanan herkesin bulundu u yere ve duruma göre üzerine düflen görevi yapmas gerekir. 4- Yaya Yolu ve Banket Bulunmayan Kesimlerde Yoldan Yararlanma Yayalar kara yolunun her iki taraf nda güvenle kullanabilecekleri yaya yolu veya banket yoksa gidifl yönüne göre yolun en sol k sm n kullanmal d r. Kara yolunu fazla iflgal etmemeye ve seyir halindeki sürücüleri rahats z etmemeye özen göstermeleri de önemlidir. 15

16 5- Tafl t Yoluna Kontrolsüz nmenin Tehlikeleri nsanlar günlük hayatlar nda pek çok faaliyet içerisinde olabilirler. Bu faaliyetler s ras nda bir yerden bir yere gitmeleri, tafl tlardan inmeleri, tafl tlara binmeleri yada kara yollar nda karfl ya geçmeleri gerekebilir. K sacas her an de iflebilen flekillerde kara yolunu kullanma gereksinimi duyacaklard r. Unutmamalar gereken en önemli konu kara yolunu yaya olarak kullanmakta olduklar d r. Dolay s yla insan ne zaman yaya oldu unun fark nda olursa sorumluluklar n hat rlayacak ve uygun davran fllar sergileyecektir. Dikkatsiz, dalg n ve aceleci davran fllar yaya kusurlar d r. Yayalar n bu kusurlu davran fllar sonucu tafl t yoluna kontrolsüzce inmeleri ço u zaman kaza ile sonuçlan r. Bu kusurlu davran fllar yapmaya daha çok meyilli olmalar nedeniyle özellikle çocuklar n ve gençlerin trafik güvenli i konusunda e itimleri aileler, okul ve di er insanlar taraf ndan sa lanmal, do ru davran fl gelifltirmelerine yard mc olunmal d r. C. KARfiIDAN KARfiIYA GEÇ fite D KKAT ED LECEK HUSUSLAR De iflik sebeplerden dolay kara yolu üzerinde bulunulan noktadan karfl ya geçilmesi gerekebilir. Bu durumda yaya kendisinin ve trafik ortam n paylaflt di er insanlar n can ve mal güvenli ini tehlikeye atmadan karfl ya geçmelidir. Bunun için afla da anlat lan geçifl kurallar na uyulmal d r. 1- Karfl dan Karfl ya Geçifl Kurallar Okul geçitleri, yaya geçidi, üst ve alt geçitler yayalar için özel olarak düzenlenmifl karfl ya geçifl yerleridir. Geçifl için düzenlenmifl yerlerin kullan lmas na özen gösterilmelidir. Kara yolu üzerinde karfl ya geçifl en k sa sürede tamamlanmal d r. Evinizin bahçesinde yürüyüfl yapmak, yaya yolu veya banket üzerinde yol boyunca yürümek ve kara yolunun karfl taraf na geçmek aras nda ne gibi farklar olabilir? Tart fl n z. 2- Karfl dan Karfl ya Geçiflin Tehlikeli Oldu u Yerler Güvenli geçifl için düzenlenmifl olan yerlerin d fl nda kalan kara yolu k s mlar karfl ya geçiflin tehlikeli oldu u yerlerdir. Ayr ca sürücülerin yayay görmekte zorlanaca tepe üstü ve dönemeçli yollar da yap s nedeniyle karfl ya geçiflin tehlikeli oldu u yerlerdir. 3- Karfl dan Karfl ya Geçiflin Güvenli Oldu u Yerler Trafik polisi veya trafi i düzenlemekle görevli üniformal yetkilinin bulundu u yerler, Ifl kl iflaret cihazlar n n bulundu u yerler (fiekil 12), 16

17 fiekil 12: Ifl kl iflaret cihazlar n n bulundu u yerler karfl ya geçiflin güvenli oldu u yerlerdendir. Yayalar n kullan m na sunulmufl alt ve üst geçitler (fiekil 13), fiekil 13: Üst geçitler yayalar n karfl ya geçmesi için güvenlidir. Yaya ve okul geçitleri karfl ya geçifl için güvenli yerlerdir (fiekil 14). fiekil 14: Yaya geçitleri karfl ya geçifl için güvenlidir. 17

18 Bunlar n bulunmad durumlarda kavflak girifl ve ç k fllar ile akan trafi in görülebildi i yerler de karfl ya geçifl için kullan labilir. 4- Karfl ya Güvenli Geçifl çin Uygun Yerlerin Seçimi Yayalar yukar da belirtilen karfl ya geçifl için düzenlenmifl yerleri seçerken öncelikle güvenli olan tercih etmelidir. Ancak, bulundu u yerin yak n nda karfl ya geçifl için düzenlenmifl yer yok ise, tafl t yo-lunun müsait oldu undan emin olarak mümkün olan en k sa sürede karfl ya geçilmelidir. Gidifl yönüne göre yaya geçidinin sa taraf n kullan n! Yak n çevrenizde bulunan yaya geçitlerini inceleyerek, nitelikleri hakk nda bilgi edininiz. Say lar yeterli mi? Do ru yerlerde mi bulunuyorlar? Öneriler gelifltiriniz. 5 - Trafik Polisi Ve Trafik Ifl klar n n Bulunamad Yerlerde Karfl ya Geçifl fiekli Karfl ya geçmek için yolun müsait oldu undan emin olmak gerekir. Tek yönlü yollarda tafl tlar n geldi i istikamet kontrol edilerek uygun zamanda karfl ya geçilir. Kara yolunun iki yönlü oldu u, trafi in iki yönde de akt yerlerde yaya yolun kenar nda kald r mda durarak s ras yla sola, sa a, tekrar sola bakmal, yolun müsait oldu unu görmeli ve emin olunca karfl ya geçmelidir. 18 Yol ortas na gelindi inde kara yolu tekrar kontrol edilerek geçifl tamamlan r. Kendi ifli ne kadar acele olursa olsun, karfl ya geçmesi gereken yaya hiçbir zaman aceleci ve dikkatsiz davranmamal d r. Yolun karfl ya geçmek için uygun oldu undan emin oluncaya kadar tafl t yoluna inmeyiniz!

19 6- Yolun Geniflli ine Göre Karfl ya Geçifl Zaman n n Basit Olarak Hesaplanmas Karfl ya geçifl süresini yayan n yürüme h z ve tafl t yolunun geniflli i belirler. Yetiflkin bir insan tempolu bir yürüyüflle 20m geniflli indeki bir kara yolunu yaklafl k saniyede geçebilir. Bu durumda yaya kendi özel durumuna, h z n etkileyen faktörlere ve yol geniflli ine dikkat ederek, güvenle geçebilece inden emin olmad kça tafl t yoluna inmemelidir. Yan nda küçük çocuk veya yafll hasta olan yayan n karfl ya geçifl süresi hakk nda neler söyleyebilirsiniz? 7- Karfl ya Geçifl Zaman nda Tafl t n Alaca Yolun Göz Önünde Tutulmas Yaya karfl ya geçifl zaman n ; kara yolu üzerindeki araçlar ve bu araçlar n h zlar n dikkate alarak belirler. fiehir içi yollarda tafl tlar n maksimum h z s n r 50 km/h t r. Bu de er arac n saniyede yaklafl k 14m yol almas demektir. H z s n rlamalar na uymayan sürücülerin olabilece i de unutulmamal d r. Kara yolunda karfl ya güvenli geçifl için yayalar: Yolun geniflli ine, Kendi h zlar na ve Araçlar n h z na dikkat etmelidir. Kara yolunda karfl ya geçmesi gereken her insan n yaya olarak dikkatli davranmas, güvenle geçebilece inden emin olunca yaya yolundan inerek karfl ya geçmesi gerekir. 8- Duran Araçlar n Önünden, Arkas ndan Ve Aras ndan Geçmenin Te h l i k e l e r i Seyir halindeki araçlar n h z ve yol kenar nda duran araçlar n yayan n görünmesini engellemesi nedeniyle duran araçlar n önünden ve arkas ndan karfl ya geçifl çok tehlikelidir. Yayalar n belirli bir h zla gelen araçlar görebilmesi için çevresinde bir engel (araç, a aç, dönemeç, di er insanlar gibi) olmadan kara yolunun yeterli bir uzunlu unu görebilmesi gerekir. Ancak geçiflleri için yeterli uzakl kta araç olmad n görebiliyorlarsa karfl ya güvenle geçebilirler. Kara yolunu araçl ya da araçs z olarak kullanan her insan fark edilmeye önem vermelidir. 19

20 Trafik güvenli inin sa lanmas nda; insanlar n kara yolunu kulland klar n n bilincinde olmalar, sürücü, yaya veya yolcu olarak bulunduklar durumun sorumlulu unu hat rlamalar ve kara yolunu araçl ya da araçs z olarak kullanmakta olan di er insanlar ve araçlar fark etmeye, onlar taraf ndan fark edilmeye dikkat etmeleri katk sa layacakt r. 9- Karfl ya Geçifllerde Karfl lafl lan Tafl tlarla Yayan n Geçifl S ras Bak m ndan Durumlar Kara yollar ndan ilk geçifl hakk (trafik polisi, fl kl trafik iflaret cihazlar, trafik iflaret cihazlar, trafik iflaret levhalar, yol çizgileri ile geçifl önceli i düzenlenmemifl ise) tafl tlara aittir. Yayalar özellikle e imli yollarda tafl tlar n ani durufl ve kalk fllar n n tehlikeli olmas nedeniyle tafl tlar n geçifl hakk n kullanmas n beklemelidir. Yaya, yolcu ve sürücü de iflen koflullar çabuk kavray p, do ru hareket etmelidir. Sürücüler tafl t yolu üzerinde karfl ya geçmekte olan yayalar fark etmeli, geçifllerini tamamlamalar na müsaade etmelidir. Yaya, yolcu ve sürücü de iflen durumlar çabuk fark etmeli, sorumluluklar na uygun olarak çabuk karar verip hareket etmelidir. Yaya olarak trafikte sorumluluklar m z nelerdir? Yayalar öncelikle hangi trafik kurallar na uymal d r? Yayalar kara yolundan hangi flekillerde faydalanabilir? Karfl ya geçifllerde nelere dikkat edilmelidir? Bu sorular cevaplayamad ysan z ilgili anlat mlar tekrar çal fl n z, konuyu anlamadan yolcu ve sürücü konusuna geçmeyiniz. 20

21 4. TRAF KTE YOLCUNUN SORUMLULU U Trafikte ço unlukta olarak yaya olan insan, ikinci ço unlukta yolcu olur. Yolcular trafik ortam nda kendileri için özel olarak imal edilmifl araçlar içerisinde ve sorumluluklar na uygun davranmak suretiyle bulunurlar. Aksi davran fllar sürücüyü ve di er yolcular rahats z edece i gibi yolcunun kendisini de tehlikeye atacakt r. Bu nedenle yolcular sorumluluklar na uygun davranmal, sürücü ve di er yolcular rahats z edici ve tehlikeye atacak davran fllardan kaç nmal d r. A. TAfiITLARA N fi VE B N filerde D KKAT ED LECEK HUSUSLAR Tafl tlara binerken ve inerken (sürücü hariç) sa kap lar kullan lmal d r. Tafl tlara binifl ve inifllerde sol kap n n kullan lmas kara yolu üzerinde seyir halindeki sürücülerin dikkatini da tabilece i gibi, trafi in ak fl n engelleyebilir ve tafl ttan inen yolcuyu da tehlikeye sokar. Bu nedenle kara yolunu kullanan tafl t sürücülerini rahats z etmemek ve kazalara sebep olmamak için yolcular tafl tlar n sa kap s n kullanmal d r. Ancak, tafl tlara binifl ve inifller için ayr kap lar tahsis edilmifl ise, kap lar tahsis amac na uygun kullan lmal d r (fiekil 15). fiekil 15: Yolcular toplu tafl ma arac na binifl için tahsis edilen ön kap dan binmelidir. Ayn kap dan inilip binilen metro gibi tafl tlara binenler, inenlere öncelik vermelidir. Yine metro istasyonlar na girifllerde yürüyen merdivenler kullan l rken, gidifl yönüne göre merdivenin sa taraf nda durulmal d r. Yürüyen merdivenin sol taraf yürüyerek daha h zl ilerlemek isteyenlere ayr lmal d r. Metro istasyonunda bulunan asansörler yafll, hamile, çocuklu, engelli ve hastalar n kullanmas içindir, mecbur kal nmad kça meflgul edilmemelidir. Her türlü tafl ta binerken ve inerken tafl t n tamamen durmas beklenmelidir. Hatal davran fllarda bulunan kifliler nezaketle uyar lmal d r. 21

22 B. TAfiITLARIN Ç NDE KEN D KKAT ED LECEK HUSUSLAR Sürücüler ve yolcular özel tafl tlarda ve otomobil gibi tescil edilen arazi tafl tlar nda emniyet kemeri takmak zorundad r. Emniyet kemerini takan yolcular n bir kaza oldu unda araç d fl na f rlamalar, camlara çarpmalar önlenmekte, ölüm ve yaralanma oran %40-50 azalmaktad r. Yolcular n emniyet kemeri takma davran fllar n inceleyen bir araflt rmaya göre genç erkek ve e itim seviyesi düflük sürücü ve yolcularda emniyet kemeri kullanma oran en düflük seviyededir. Bu bak mdan özellikle gençlerin ve bütün insanlar n kendilerini gelifltirmeye çal flmalar, e ilimlerinin fark nda olarak do ru davran fl uygulamaya gayret etmeleri gerekmektedir. Toplu tafl ma araçlar nda ayakta yolculuk yap lmas gerekti inde s k tutunmal d r. Hamile, yafll, hasta, çocuklu ve engelli yolculara yer verilmeli, inifl ve binifllerinde yard mc olunmal d r. Yolculuk süresince cep telefonlar kapal tutulmal, di er yolcular ve özellikle sürücüyü rahats z etmemeye dikkat edilmelidir. Yolcular n bu kurallara uymamas di er insanlar rahats z edilece i gibi trafik kazalar na da sebebiyet verilebilir. C. ÜZER AÇIK TA fi I T L A R D A VE YÜK ÜZER NDE YOLCULUK YAPMANIN TEHL KELER Yolcu tafl mac l yap lmas n n belirli kurallar vard r. Yolcu tafl mak için özel olarak imal edilmifl araçlar kullan lmal d r. Bu tafl tlar ve tafl mac l k hizmetleri yolcu say s, arac n nitelikleri, sürücünün nitelikleri gibi yönlerden kontrol ve denetime tabidir. Ancak, özellikle k rsal bölgelerde üstü aç k araçlar iflçi tafl mak için yasak olmas na ra men kullan labilmektedir. Üstü aç k araçlarda ve yük üzerinde yolcu tafl nmas halinde, yolcu düflebilir, köprü ve tabelalara, a aç dallar na çarpabilir. Koltu unda oturan bir yolcuya zarar vermeyecek herhangi bir çarp flma üzeri aç k, yük üzerinde yada yolcu tafl nmas için imal edilmemifl bir araçla tafl nan insanlarda a r yaralanmalara ya da ölümlere neden olabilir. K sacas basit bir kaza ölümle sonuçlanabilir. 5. TRAF KTE SÜRÜCÜNÜN SORUMLULU U Toplam trafik kazalar içerisinde %97,7 pay olan sürücü kusurlar en önemli kaza sebebidir. Motorlu ve motorsuz tafl tlar kara yolu üzerinde sevk ve idare eden kifliye sürücü denilmektedir. Trafik ortam nda say ca daha az bulunan, ancak en yüksek kaza pay na sahip olan sürücüler sorumluluklar n daha çok yerine getirmek zorundad r. 22 Sürücüler araçlar n iyi tan mal, gerekli e itimi almal, sürücü olma flartlar na sahip olmal ve kurallar iyi bilip uygulamaya özen göstermelidir. Sürücü olman n bilincinde olan insanlar, görevlerinin önemini, hassasiyetini, can tafl man n sorumlulu unu hissederler. Kurallara uyan, sorumluluk sahibi bir sürücü kendi kaza riskini azaltaca gibi di erlerine iyi örnek olarak trafik kazalar n n azalmas nda katk da bulunacakt r (fiekil 16).

23 fiekil 16: yi sürücü olmak trafik güvenli inin ana unsurudur. A. ARAÇ ÇEfi TLER (Bisiklet, Motosiklet, Otomobil, Minibüs, Otobüs, Kamyon, Çekici, Kamyonet vb.) Otomobil: Yap s itibariyle, sürücüsünden baflka en çok 7 oturama yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt r. Minibüs: Yap s itibariyle sürücüsünden baflka 8 ile 14 oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt r. Otobüs: Yap s itibariyle sürücüsünden baflka en az 15 oturma yeri olan ve insan tafl mak için imal edilmifl bulunan motorlu araçt r. Troleybüsler de bu s n fa dâhildir. Kamyonet: zin verilebilen azami yüklü a rl 3500kg tonu geçmeyen ve yük tafl mak için imal edilmifl motorlu araçt r. Kamyon: zin verilebilen azami yüklü a rl 3500 kg dan tondan fazla olan ve yük tafl mak için imal edilmifl motorlu araçt r. Çekici: Römork ve yar römorklar çekmek için imal edilmifl olan ve yük tafl mayan motorlu araçt r. Arazi Tafl t : Kara yollar nda yolcu veya yük tafl yabilecek flekilde imal edilmifl olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçt r. Motosiklet: 2 veya 3 tekerlekli sepetli veya sepetsiz motorlu araçlard r. Bunlardan karoseri yük tafl yabilecek flekilde sand kl veya özel biçimde yap lm fl olan ve yolcu tafl malar nda kullan lmayan 3 tekerlekli motosikletlere yük motosikleti (triportör) denir. 23

24 24 Motorlu Bisiklet: Silindir hacmi 50 santimetreküpü geçmeyen, içten patlamal veya elektrik motoru ile donat lm fl ve imal h z 50 km/h den az olan bisiklettir. Bisiklet: En çok 3 tekerle i olan ve üzerinde bulunan insan n adale gücü ile pedal veya el ile tekerle i döndürülmek suretiyle hareket eden ve yolcu tafl malar nda kullan lmayan motorsuz araçt r. Lastik Tekerlekli Traktör: Belirli flartlarda römork ve yar römork çekebilen, ancak ticari amaçla tafl mada kullan lmayan tar m arac d r. fl Makinesi: Yol infla makineleri ile benzeri tar m, sanayi, bay nd rl k, milli savunma ile çeflitli kurulufllar n ifl ve hizmetlerinde kullan lan; ifl amac na göre üzerine çeflitli ekipmanlar monte edilmifl; kara yolunda insan, hayvan, yük tafl mas nda kullan lamayan motorlu araçt r. Tramvay: Genellikle yerleflim birimleri içerisinde insan tafl mas nda kullan lan, kara yolunda tekerlekleri raylar üzerinde hareket eden ve hareket gücünü d flar dan sa layan araçt r. Özel Amaçl Tafl t: Özel amaçla insan veya eflya tafl mak için imal edilmifl olan ve itfaiye, cankurtaran, naklen yay n ve kay t (radyo, sinema, televizyon), kütüphane, motorlu karavan, z rhl araç, araflt rma, cenaze araçlar ile bozuk veya hasara u ram fl tafl t ve araçlar çekmek, tafl mak veya kald rmak gibi özel ifllerde kullan lan motorlu araçt r. Okul Tafl t : Genel olarak okul öncesi, ilkö retim ve orta dereceli okullar n ö rencileri ile sadece gözetici ve hizmetlilerin tafl nmalar nda kullan lan araçt r. B. SÜRÜCÜ OLMANIN fiartlari Karayollar Trafik Kanunu na göre sürücü olacaklarda baz flartlar aranmaktad r. Bunlar: Kullanacaklar araçlar n cinsine göre belirli bir yafl n üzerinde olmalar, Sa l k durumlar n n sürücülük yapmaya uygun olmas, Belirli bir e itim seviyesine sahip olmalar ( K T K ye göre 05/07/2011 tarihine kadar ilkokul mezunu olmalar yeterli s a y l a c a k t r, 05/07/2011 tarihinden sonra ilkö retim mezunu olma flart aranacakt r. ), Sürücülük e itimi sonunda s nav kazanm fl olmalar d r. Bütün sürücü adaylar n n ilkokulu bitirmifl olmalar, A1, A2, F, H s n f sürücü belgesi almak için 17 yafl n ; B ve G s n f sürücü belgesi almak için 18 yafl n ; C, D ve E s n f sürücü belgesi almak için ise 22 yafl n bitirmifl olmalar gerekti ine iliflkin bilgiler Tablo 2 de özetlenmifltir.

25 Tablo 2: Araç cinslerine göre sürücü adaylar nda aranan yafl ve ö renim flartlar. Sürücü Belgesi S n flar Kullan lacak Araçlar n Cinsleri Kullanabilece i Di er Sürücü Belgesi S n f Yafl fiart Ö renim flartlar A1 Motorlu bisiklet Kendi s n f 17 lkokul* A2 Motosiklet A1 17 lkokul* B Otomobil, minibüs veya kamyonet F 18 lkokul* C Kamyon B ve F 22 lkokul* D Çekici C, B ve F 22 lkokul* E Otobüs B,C ve F 22 lkokul* F Lastik tekerlekli traktör Kendi s n f 17 lkokul* G fl makinesi türünden motorlu araçlar Kendi s n f 18 lkokul H K Uluslararas Özel imal edilmifl motosiklet veya otomobil türünden araçlar Kendi s n f 17 lkokul Sürücü adaylar n n, alaca sürücü belgesi s n f na uyan araçlar sürmeyi ö renmeleri için verilir S n f na uyan araçlar n sürülmesi için uluslararas kurulufllarca verilir Sa l k flart yla ilgili olarak sürücü belgesi alacaklar n resmî ve özel sa l k kuruluflundan Sürücü Olur raporu almalar gereklidir. Sürücü adaylar ; iflitme kayb, görme derecesi ve alan, denge problemi, uyku bozuklu u, kalp-damar hastal, diyabet, ruh hastal klar gibi yönlerden incelenerek, sürücülü e engel hali olmayanlara uygun rapor verilir. Bu konu 5. ve 7. Ünitelerde ayr nt l olarak anlat lacakt r. C. SÜRÜCÜNÜN E T M Milli E itim Bakanl nca ç kar lan Motorlu Tafl t Sürücüleri Kursu Y ö n e t m e l i i n d e motorlu tafl t sürücüsü yetifltirilmesi, yetiflmifl olanlara s nav sonucu sertifika verilmesi, trafik ile ilgili ö retim ve e itim yapt r lmas na iliflkin esas ve usuller belirlenmifltir. Sürücü adaylar na, motor ve araç tekni i, trafik ve çevre bilgisi ve ilk yard m e itimi ile ilgili teorik bilgiler Milli E itim Bakanl na (MEB) ba l sürücü kurslar nda verilir. Bu kurslarda adaylara ayr ca trafik e itim alanlar nda uygulamal direksiyon 25

26 e itimi de verilir. Kursu bitiren adaylar yine MEB taraf ndan yap lan s nava girerler. S nav sonucunda sürücü olmaya hak kazananlara sertifikalar verilir. Milli E itim Bakanl n n (MEB) denetimindeki sürücü kurslar nda hangi konularda e itim verilmektedir? D. SÜRÜCÜNÜN UYMASI GEREKEN TRAF K KURALLARI Sürücü uymakla zorunlu oldu u bütün trafik kurallar n topluma ve kendisine karfl sayg ve hoflgörü çerçevesinde de erlendirmeli ve uygulamaya büyük özen göstermelidir. Sürücülerin uymas gereken trafik kurallar özetle flöyledir: Tafl t yolundan yararlanma flekillerini, H z kurallar n, Öndeki arac takip kurallar n, Öndeki arac geçme ve geçen araca yol verme kurallar, geçifl mesafelerini, Dönüfl kurallar n, Kavflaklarda geçifl hakk kurallar ; geçifl kolayl sa lama kurallar n, Ar zal araçlar n iflaretlenmesi ve çekilmesi kurallar n, Araçlar n manevra kurallar n, Otoyol kurallar n bilmek ve uygulamak zorundad r. Ayr ca sürücüler trafik polisinin ikazlar na, fl kl trafik iflaret cihazlar n n sinyallerine, trafik iflaret levhalar na ve anlamlar na göre yol çizgilerine uymak zorundad r. 1- Tafl t Yolundan Yararlanma fiekilleri Tafl t yolundan yararlanma flekline göre uyulmas gereken kurallar da farkl l k g ö s t e r i r. Tafl t yolundan araç sürücüsü, hayvan sürücüsü veya yaya olarak y a r a r l a n l a b i l i r. Ayr ca kara yolunun gerekti inde uçaklar n inifl kalk fllar için düzenlenerek kullan labilmesi de söz konusudur. Araç sürücülerinin tafl t yolundan yararlanma flekilleri Sürücüler araçlar n yol durumunun elverdi i oranda gidifl yönüne göre yolun en sa ndan, yol çok fleritli ise trafik durumuna göre h z n n gerektirdi i fleritten sürmek, fierit de ifltirmeden önce, girece i fleritteki araçlar n güvenle geçifllerini beklemek, Trafi i aksatacak veya tehlikeye sokacak flekilde flerit de ifltirmemek, Gidifle ayr lan yol bölümünün en son fleridini sürekli iflgal etmemek, ki yönlü dört veya daha fazla fleritli yollarda, motosiklet, otomobil, kamyonet, minibüs ve otobüs d fl ndaki araçlar sürenler, geçme ve dönme d fl nda en sa fleridi izlemekle zorunludurlar. 26

27 Sürücülerin yapmas yasak olan hareketler: Sürücülerin geçme, dönme, duraklama, durma ve park etme gibi mecburi haller d fl nda flerit de ifltirmeleri, ki fleridi birden kullanmalar, Kavflaklara yaklafl rken; yerleflim yerlerinde 30 m, yerleflim yerleri d fl nda 150m mesafe içinde ve kavflaklarda flerit de ifltirmeleri, Araçlar n n cinsine ve h z na uygun olmayan fleritten gitmeleri, flaret vermeden flerit de ifltirmeleri, Bölünmüfl yollarda karfl yöndeki trafik için ayr lan yol bölümüne girmeleri, ki yönlü ve üç fleritli yollarda en sol fleride girmeleri yasakt r. Hayvan sürücülerinin tafl t yolundan yararlanmas Hayvan sürücüleri hayvan sürüsünü mümkünse tafl t yolunun d fl nda sürmelidir. Tafl t yolunun d fl nda uygun yer yok ise yolun en sa ndan, en az genifllik iflgal ederek hayvanlar sürülmelidir. Ayr ca tafl t yolunu kullanan di er araçlar uygun mesafeden uyar lmal d r. Yayalar n tafl t yolundan yararlanmas Yayalar kendi sorumluluklar na uygun olarak trafi i düzenleme ve denetlemeye yetkili görevlilerin ikazlar na, fl kl ve sesli trafik iflaretlerine uymakla zorunludurlar. Yayalar kara yolunda karfl ya geçmek için okul ve yaya geçitlerini, alt ve üst geçitleri kullanmal, karfl ya geçerken geçidin sa bölümünden yararlanmal d r. 2- H z Kurallar Araçlar n flehir içi, flehir d fl ve otoyollarda uymak zorunda olduklar h z kurallar Karayollar Trafik Kanunu ile belirlenmifltir. Yasal azami h z s n rlar Tablo 3 te verilmektedir. Yerleflim yerinin içinde, d fl nda ya da otoyolda bulunmalar na göre sürücüler bu azami h z s n rlar na uymakla zorunludur. 27

28 Araç Cinsi Yerleflim Yeri çinde (Km/h) Yerleflim Yeri D fl nda (Km/h) Otoyolda (Km/h) Otomobil Otobüs Minibüs, kamyon ve kamyonet Arazi tafl tlar ve motosikletler Tehlikeli madde tafl yan araçlar Motorlu ve motorsuz bisikletler Lastik tekerlekli traktörler, ar zal bir arac çeken araçlar ve ifl makineleri Tablo 3: Türkiye'de araçlar n uymas gereken yasal azami h z s n rlar. Trafik kazalar n n en önemli nedeni afl r h zd r. Sürücülerin h zlar n n yukar daki h z s n rlar na uygunlu unu sa lamak için uymas gereken kurallar flöyledir; Kavflak, dönemeç, tepe üstü, yaya ve hemzemin geçidi, tünel, dar köprü ve yap m, onar m alanlar na girerken h zlar n azaltmak, Kulland klar arac n yük ve teknik özelli ine, görüfl, yol, hava ve trafik durumunun getirdi i flartlara h zlar n uydurmak, Di er bir arac izlerken yukar daki durumlar göz önünde tutarak güvenli bir mesafe b rakmak, Kol ve grup halinde araç kullananlar önlerinde giden araçlar, arac n cinsi itibariyle yapabilecekleri azami h zlar n n yar s kadar metreden az olmayacak mesafeden takip etmektir. Afl r h z en önemli kaza nedenidir! Otomobil sürücülerinin yerleflim yeri içi, yerleflim yeri d fl ve otoyollarda uymalar gereken yasal azami h z s n rlamalar yeterli midir? Araflt r n z. 3- Öndeki Arac Takip Kurallar 28 Öndeki arac n güvenle takip edildi i uzakl a takip mesafesi denir. Bu mesafe yaklafl k olarak arac n iki saniyede ald yol kadard r metodu ile hesaplanabilir. Öndeki araç belli bir noktadan geçerken içinde bulunulan araç sürücüsü diye s a y a r. Bu sürenin sonunda öndeki arac n bulundu u noktaya gelinmifl ise takip mesafesi uygundur.

29 Arkadan çarpma fleklindeki trafik kazalar n n en önemli sebebi takip mesafesi kurallar na uyulmamas d r. Sürücüler önlerindeki araca en fazla kendi araçlar n n km/h cinsinden h zlar n n yar s kadar metre yaklaflabilirler. Yani 60 km/h h zla giden bir araç, öndeki araca en fazla 30 m yaklaflabilir. Ancak ya fl ve buzlanma gibi yolun kayganl n art ran nedenlerle durma mesafesinin uzayaca düflünülerek takip mesafesinin art r lmas gerekir. 4- Öndeki Arac Geçme ve Geçen Araca Yol Verme Kurallar, Geçifl Mesafeleri Öndeki arac geçme kurallar na uyulmas çok önemlidir. Belirli h zlarda gitmekte olan iki arac n karfl l kl çarp flmas, kendi h zlar n n toplam kadar h zla sabit bir yere çarpmalar yla ayn etkiyi yapacakt r. Hatal sollama da denilen öndeki arac hatal geçifl nedeniyle meydana gelen kazalarda yüksek oranda ölüm ve sakatlanma olmas n n nedeni budur. Sürücülerin çok dikkat etmesi gereken öndeki tafl t geçme kurallar maddeler halinde afla da özetlenmifltir. Sürücülerin önlerinde giden bir arac geçmeleri için; Arkas ndan gelen bir baflka sürücünün kendisini geçmeye bafllamam fl olmas, Önünde giden sürücünün bir baflka arac geçme niyetini belirten uyarma iflaretini vermemifl bulunmas, ki yönlü yollarda, geçece i arac n h z yla geçme esnas ndaki kendi h z n da dikkate alarak, geçmek için kullanaca fleridin yeteri kadar ilerisinin görüfle aç k olmas, Geçiflin, geçilen araçlar için bir güçlük yaratmayacak flekilde yap lmas gerekir. Geçme, geçilecek arac n solundaki fleritten yap l r. Geçecek arac n sürücüsü: Geçilecek araç sürücüsünü ses cihaz ile veya k sa ve uzun hüzmeli farlar n ard arda yakarak uyarmaya, Sol dönüfl lambas ile iflaret vermeye, Geçilecek araca takip mesafesi kadar önceden sol fleride yerleflmeye, Geçilen araç, geriyi görme aynas ndan görülünceye kadar geçifl fleridinde ilerlemeye, Sa a dönüfl lambas ile iflaret vererek sa fleride girmekle geçiflini tamamlamaya mecburdur. Araçlar n sa ndan veya banketten yararlanmak suretiyle geçmek yasakt r. Ancak: Herhangi bir araç sola dönüfl iflareti vererek yavafllamakta veya trafik mecburiyeti nedeniyle beklemekte ise, bunlar n veya yolun ortas ndan giden tramvaylar ile görev icab yolun solunda bulunan geçifl üstünlü üne sahip araçlar n sa ndaki fleritten geçilebilir. 29

30 Tramvay hatlar müsait olmad takdirde, harekette olsun veya olmas n bir tramvay n sol yan ndan geçilemez ve bu yanda devaml araç sürülemez. Gidifle ayr lm fl yol bölümlerinde, flerit de ifltirmemek flart ile bir fleritteki tafl tlar n di er fleritteki tafl tlardan h zl gitmesi geçme say lmaz. Sürücülerin önlerindeki bir arac geçme yasa olan yerler: Geçmenin herhangi bir trafik iflareti ile yasakland yerler, Görüfl yetersizli i olan tepe üstü ve dönemeçler, Yaya ve okul geçitlerine yaklafl rken, Kavflaklarda, demiryolu geçitlerinde ve buralara yaklafl rken, Gidifl ve gelifl için birer fleridi bulunan iki yönlü trafi in kullan ld köprü ve tünellerdir. Geçilen araç sürücüsünün geçifli güven içinde tamamlamas için uymas gereken kurallar vard r. Geçilen araç sürücülerinin uymas gereken kurallar: Duyulur veya görülür bir geçifl iflareti al nca trafi in iki yönlü kullan ld kara yollar nda tafl t yolunun sa kenar na yak n gitmek, Dörtten fazla fleritli veya bölünmüfl kara yollar nda bulundu u fleridi izlemek ve h z n artt rmamak, Dar tafl t yollar ile trafi in yo un oldu u kara yollar nda yavafl gitme nedeni ile kendilerini geçmek için izleyen araçlar n kolayca ve güvenli geçmelerini sa lamak için araçlar n elverdi i oranda sa kenara almak, yavafllamak, gerekiyorsa durmak, Geçifl üstünlü ü bulunan bir arac n duyulur veya görülür iflaretini al nca, bu araçlar n kolayca ilerlemelerini sa lamak için tafl t yolu üzerinde yer açmak, gerekiyorsa durmakt r. Kurallara uygun bir flekilde öndeki arac n geçilmeye bafllanmas ile tekrar kendi fleridine tam olarak girinceye kadar al nan yola geçifl mesafesi, geçen süreye de geçifl süresi denilmektedir. Sürücülerin öndeki arac geçmek için uymas gereken kurallar nelerdir? Anlat n z. 5- Dönüfl Kurallar Aksine bir iflaret yoksa dönüfl yaparak do rultu de ifltirecek olan araç sürücülerinin afla daki mecburiyetleri vard r: 30 Sa a dönüfl yapan sürücüler; Dönüfl iflareti vermeye, Sa fleride veya iflaretlerle dönüfl izni verilen fleride girmeye, H z n azaltmaya,

31 Dar bir kavisle dönmeye, Dönüfl s ras nda varsa kurallara uygun olarak karfl ya geçen yayalara ve bisiklet yolundaki bisikletlilere geçifl hakk vermeye, Dönülen kara yolunun gidifl fleridine veya gidifle ayr lm fl en sa fleridine girmeye mecburdurlar. Sola dönüfl yapan sürücüler; Dönüfl iflareti vermeye, Çok fleritli yollarda gidifle ayr lan fleritlerden en soldaki fleride, iki fleritli ve iki yönlü kara yollar nda sa fleridin soluna yanaflmaya, H z n azaltmaya, Kavfla a geldi inde varsa kurallara uygun olarak karfl ya geçen yayalara geçifl hakk n vermeye, Dönüfle bafllamadan sa dan gelen tafl tlara ilk geçifl hakk n vermeye, Dönece i yolun gidifle ayr lan k sm na girmek üzere, arkadan gelen ve sola dönecek di er araçlar engellememek için dönüflü genifl kavisle yapmaya, Dönüfl s ras nda karfl yönden gelen ve emniyetle duramayacak kadar yaklaflm fl olan araçlar n geçmesini beklemeye, Dönece i yolun çok fleritli olmas halinde en sa flerit d fl ndaki uygun bir fleritten kavfla terk etmeye, Döndü ü yola girdikten sonra en k sa sürede trafi i tehlikeye düflürmeden sa fleride veya h z n n gerektirdi i fleride girmeye mecburdurlar. Dönel kavflaklardaki dönüfllerde; Dönel kavflaklarda da sa a ve sola dönüfl kurallar na aynen uyulmas gerekir. Bununla birlikte, Sola veya geriye dönecek ise orta adaya bitiflik fleritten kavfla a girmeye, Dönel kavflakta geriye dönecek ise orta adaya bitiflik fleritte dönüfle geçmeye, Orta ada etraf nda dönerken fleridini muhafaza etmeye mecburdurlar (fiekil 17). fiekil 17: Dönel kavflak 31

32 Dönüfl s ras nda araç sürücüleri; yaya ve bisikletler için yeflil fl k yanmakta iken; yaya geçidinden ve bisiklet yolundan geçen yoksa veya yayalar uzakta iseler, yayalar n ve bisikletlerin geçifl haklar n engellememek flart yla dönüfllerine devam edebilirler. 6- Kavflaklarda Geçifl Hakk Kurallar, Geçifl Kolayl Sa lama Kurallar Kavflaklarda trafik güvenli inin sa lanmas için afla daki kurallara uyulmal d r: Kavfla a yaklaflan sürücüler, kavflaktaki flartlara uyacak flekilde yavafllamak, dikkatli olmak, geçifl hakk olan araçlar n önce geçmesine imkan vermek zorundad rlar. Trafik zab tas, trafik iflaret levhas veya fl kl iflaret cihazlar bulunmayan kavflaklarda (fiekil 18); fiekil 18: Kontrolsüz kavflak. Bütün sürücüler geçifl üstünlü üne sahip olan araçlara, Bütün sürücüler do ru geçmekte olan tramvaylara, Do ru geçen tramvay hatt bulunan kara yoluna ç kan sürücüler bu yoldan gelen, geçen araçlara, Bölünmüfl yola ç kan sürücüler bu yoldan geçen araçlara, Tali yoldan ana yola ç kan sürücüler, ana yoldan gelen araçlara, Dönel kavfla a gelen sürücüler, dönel kavflak içindeki araçlara, Bir iz veya mülkten ç kan sürücüler, kara yolundan gelen araçlara, Dönüfl yapan sürücüler, do ru geçmekte olan araçlara geçifl hakk n vermek zorundad rlar. Kavflak kollar n n trafik yo unlu u bak m ndan farkl olduklar iflaretlerle belirlenmemifl ise; Motorsuz araç sürücüleri, motorlu araçlara, Lastik tekerlekli traktör ile ifl makinesi sürücüleri, di er motorlu araçlara, Motorlu araçlardan soldaki, sa dan gelen araca, Dönüfl yapan sürücüler, kurallara uygun olarak geçifl yapan yayalara, varsa bisiklet yolundaki bisikletlilere ilk geçifl hakk n vermek zorundad r. 32 Kavfla a gelen sürücüler kavflak girifl ve ç k fllar ndan kurallara uygun olarak karfl ya geçen veya geçmek üzere olan yayalara ilk geçifl hakk n vermek zorundad rlar.