2.5. Silaj Makinaları (Yeşil Yem Kıyma Makinaları)

Transkript

1 2.5. Silaj Makinaları (Yeşil Yem ıyma Makinaları) Silaj makinası, silaj yapılmak üzere namlu haline geirilmiş yeşil yemleri oplayarak kıyan veya içilmemiş yeşil yem ikilerini içen, parçalayan ve üfleyerek ir araca dolduran kendi yürür veya rakörle kullanılan makinadır. Silaj makinaları aşağıdaki gii sınıflandırılailir. 1-Taşınma durumlarına göre 1.1-endi yürür silaj makinaları 1.2-Trakörle çalışırılan silaj makinaları Asma ip Çekilir ip 2-ıyma oyuuna göre 2.1-Uzun oyulu kıyma düzenli silaj makinaları 2.2.ısa oyulu kıyma düzenli silaj makinaları Değişken oyulu Eşi oyulu' 3-esici organlara göre 3.1-Çarpmalı ip silaj makinaları 3.2-Diskli ip silaj makinaları 3.3-Tamurlu ip silaj makinaları 4-Özel Silaj makinaları 4.1-Mısır silaj makinaları 4.2-O silaj makinaları Taşınma Durumlarına Göre Silaj Makinaları endi yürür ip silaj makinalarında güç kaynağı ile silaj düzeni aynı makina üzerindedir. Yani silaj makinasında moor, akarma organları, dümenleme sisemi lok halinde olup ağımsız olarak hareke edeilmekedir. İş verimleri yüksek olup praik ve kullanışlıdırlar. e var ki, pahalı ve çok üyük işlemeler için uygundurlar. Yaygın olarak kullanılan, harekeini rakör kuyruk milinden alan silaj makinaları çekilir ya da asma ip olailmekedir. Trakörden harekeini alırlar, raköre ağımlıdırlar. Çekilir ipler rakörün arkasına, arka yanına ve ön yanına ağlanailir. Asma silaj makinalarının hareke eme yeenekleri daha iyidir. Ancak iş genişlikleri çekilir iplere göre daha azdır ve daha hafifirler ıyma Boyuuna Göre Silaj Makinaları Silolama ekniği ve iki çeşidine göre silajın kıyma oyuu değişir. Bu yönden silaj makinaları kıyma oyuuna göre uzun oyulu ve kısa oyulu olarak ikiye ayrılır Uzun Boyulu ıyma Düzenli Silaj Makinaları İnce saplı ve kısa oylu kaa yem ikilerinin kıyılmasında fazla parçalanma gereksinimi olmadığından oplama düzenli arım araalarına kıyma düzenleri eklenerek kıyma ve yükleme aynı anda yapılmakadır. Yükleme elemanları ile arla yüzeyinden alınan maeryal, ileim kanalına yerleşirilen sai, harekeli ve döner ıçaklar yardımıyla mm uzunluğunda

2 kesilerek arım araasına yüklenirken uzun oyulu kıyılmış kaa yem, kasa aanında sonsuz zincirli göürücü yardımıyla siloya dökülür. Uzun oyulu silaj makinaları emelde oplayıcı, ileici, kıyıcı ve yükleme (arım) araasından oluşur. Toplayıcılar anlı, zincirli ve amurlu olailmekedir. İleim düzenleri ise amurlu (oynak parmaklı ya da sai parmaklı), salınımlı, imeli ve araklı yapıdadır. (Şekil 2.34) En yaygın kullanılan ileici salınımlı ileicidir. Çünkü u ileiciler; asi, sağlam ve ucuzdur. Diğer ileicilerin pahalı olmaları ve işlemlerini am olarak yerine geirmemeleri nedeniyle kullanımları kısılıdır. Yemin yüklenmesi sürecinde kıyılmasını yani küçük oyulara ayrılmasını kıyıcı ıçaklar gerçekleşirmekedir. En çok kullanılan ıçak ipi sai ıçak ipidir. İleim kanalında ileilen yeşil yem ıçak arafından kesilerek araaya gönderilir. Diğer iki ıçak (gi-gel harekeli ve döner diskli) karmaşık yapıya sahipir. Ancak ürünün düzgün ve akıcı ir şekilde kesilmesini sağlar ısa Boyulu ıyma Düzenli Silaj Makinaları alın saplı ve uzun oylu yem ikilerinin silolama ve yemleme ekniği yönünden kıyılarak küçük oyulara geirilmesi gerekmekedir. ısa oyulu kıyma düzenli silaj makinaları yardımıyla uzun oyulu kıyma düzenli silaj makinalarındaki oplama, kıyma ve ileim işlemleri yapılmakadır. Bu nedenle kısa oyulu kıyma düzenli silaj makinaları arım araasından ayrı olarak ir üün halinde çalışmaka, yem içilmeke ya da oplanmaka, kıyılmaka ve üflenmekedir. Maeryal, asi yapılı ek akslı veya iki akslı arım araasına doldurularak siloya göürülmekedir. Bazen de silo yakınına kurulan kıyma düzeni ile içilerek geirilen kaa yem kıyılailmekedir. ısa oyulu kıyma düzenli silaj makinaları kıyılan maeryalin oyuunun değişken veya eşi oluşuna göre iki grua ayrılmakadır. Bunlar değişken oyulu ve eşi oyulu kesme yapan kıyma düzenli silaj makinalarıdır Değişken Boyulu (Çarpmalı) ıyma Düzenine Sahip Silaj Makinaları Değişken oyulu kıyma düzenine sahip silaj makinalarında arla yüzeyine paralel ir mil üzerine seres ağlanmış ıçaklar ikiyi içmeke ve eşi olmayan oyularda kıymakadır. Yeşil yemin arlada içilmesi, kıyılması ve aşıyıcıya yüklenmesi aynı ünie arafından yapılmakadır. Biçme üniesi yeşil yemi kesmeden, çarparak içmeke, kıyarak üfleyiciye oradan da sevk orusuna göndermekledir. Değişken oyulu kıyma düzenine sahip silaj makinalarının azılarına kanalı ip ikinci kıyma üniesi eklenerek, ikinci ir kıyma işlemi uygulanır ve öylece iki kez kıyıldıkan sonra yeşil yem ikinci kıyma üniesi arafından aşıyıcıya yüklenir. Şekil 2.35'de çarpmalı ip değişken oyulu kıyma düzenine sahip iki silaj makinasının ıçak ipleri, dizilişleri ile genel görünüşleri verilmişir. Şekilde görülen a ipi silaj makinasında iki içilmeke ve aynı ünie arafından sevk orusuna gönderilmekedir. Bıçakların içimi ve dizilişi yemi kesip, hemen fırlaacak şekildedir. ıyma oyu makinasından daha fazladır. Tip 'de ise iki içilmeke ve aşıma helezonuyla fırlama üniesine gelerek kanalar yardımıyla sevk orusuna gönderilmekedir. Bu ip makinaların azılarında fırlaıcı düzen yalnızca fırlama işlemi yapmamaka, kesici ıçakların karşısına karşı ıçak konularak kesme

3 işlemi de gerçekleşirilmekedir. ıyma oyları ikinci ir kıyma işlemi nedeniyle daha küçük olailmekedir. Çarpmalı ip içme düzenli silaj makinaları asi, ucuz ve aynı zamanda üniversal kullanıma sahipir. Bu ip makinalar yalnızca oların, mısırın, yeşil yemin içilmesinde değil aynı zamanda şekerpancarı ve paaes yapraklarının koparılmasında da kullanılmakadır. Bu ip makinalarda ilave düzeneğe ihiyaç olmadan içilmiş maeryal arladan oplanarak kıyılailmekedir. Yeşil yemin sevk orusu içerisindeki harekei içme ya da kıyma düzeninin ekisiyle gerçekleşmekedir. Bıçaklar yaay izdüşümleri alındığında milin çevresine gelmeyecek şekilde helezonik içimde yerleşirilmişir. Bıçakların çevre hızı m/s arasında değişmekedir. Bıçak sayısı iş genişliğine ağlıdır. İş genişliği 1.1 m olailmekedir. Parçalama ya da kıyma oyuu karşı ıçağın akif ıçaklara yaklaşırılıp, uzaklaşırılmasıyla değişirilir. Bu ip makinaların sakıncaları; a- Silajlık yemde aşırı kirlenmeye neden olmaları, - Parçalama işinin düzgün olmayışı, c- Biçilen yeşil yemin yeniden gelişmesinde olumsuzlukların görülmesi, d- Eşi olmayan kıyma oyları e- Yüksek güç gereksinimidir Eşi Boyulu (Diskli ve Tamurlu) ıyma Düzenine Sahip Silaj Makinaları Eşi oyulu kıyma düzenli silaj makinaları, makaslama kesme yapan döner ıçaklı kıyıcılardır. Bikinin kıyılma oyu isenen uzunluka eşi olarak ayarlanailmekedir. ıyma oyu ayarı a- Bıçak sayısının, - Bıçakların ağlı olduğu döner organın devir sayınının c- Besleme yani ilerleme hızının değişirilmesiyle yapılır. Bıçak sayısının ve devir sayısının azalılması, esleme hızının arırılması kıyma oyunu üyüür. Eşi oyulu kıyma düzenine sahip silaj makinaları diskli ve amurlu olmak üzere ikiye ayrılmakadır. Diskli ve amurlu kıyma düzenleri sırasıyla Şekil 2.36 ve Şekil 2.37'de görülmekedir. Diskli kıyma düzenine sahip silaj makinalarında ıçaklar dönme eksenine göre radyal ya da radyala yakın elirli ir açıyla diske ağlanmakadır. eskin kenarları doğru ya da eğri olan ıçakların sayısı 1 12 ade arasında değişmekedir. Diskin dönme sayısı d/d ve ıçakların çevre hızı ise m/s arasındadır. Disk üzerinde ulunan kanalar kesilen maeryalin fırlama (sevk) orusu içinden fırlaılarak ileilmesini sağlar. Diskli silaj makinaları hem yığın haline geirilmiş yeşil yemin kıyılmasında ve hem de makinaya eklenen ir içme düzeni yardımıyla yeşil yemin silaj yapılmasında kullanılır.

4 Tamurlu ip silaj makinalarında maeryalin oplanması, esleyici ve yedirme organları, fırlama orusu diskli silaj makinasının enzeridir. Tek fark kıyma düzenidir. Tamurlu kıyma düzenlerinde ıçaklar ir amurun ya da silindirin çevresine helisel eğri şeklinde elirli ir açı (30 35 ) alında ağlanmışır (Şekil 2.37). Tamurun çevre uzunluğuna göre ıçak sayısı değişeilmekledir. Harekeli ıçaklar ilerleme düzleminde dönen amur üzerine eğeir ve dönme eksenine paralel konumlandırılmışır. Bu yapı ıçakların yerinden sökülmeden ilenmesini kolaylaşırmışır Tamur çapı diskli ip silaj makinasındaki disk çapından küçük, devri ise hemen hemen iki kaıdır. Bunun sonucu olarak da daha kısa kıyma oyu elde edileilir. Diskli kıyma düzeninde ıçakların her on maeryal kıyılmasından sonra ilenmesi gerekirken, amurlu ipe u sorun oomaik ilemeyle oradan kaldırılmışır. Modern silaj makinalarında amur çapı oldukça küçük olup mm dolayındadır. Tamur çapının, dolayısıyla ağırlığının az olması aale momeninin küçük olmasına u da sık ıkanmalara neden olur ve aşırı momenleri yenmek için ek moor gücüne gereksinim göserir. Silaj makinalarında u nedenle % rezerv moor gücüne gereksinim vardır. Tamurlu kıyma düzeninin ercih nedenlerinden irisi de ıçak uzunluğunun her nokasındaki hızın sai olmasıdır. Hâluki diskli kıyma düzeninde ıçakların hızı aşından ucuna doğru 31 m/s den 47 m/s'ye kadar değişeilmekedir. Tamurlu silaj makinalarında kıyılan maeryalin sevk orusuna gönderilmesinde, çoğunlukla ayrı ir fırlaıcı kullanılmakadır. Ancak, maeryal ileimi için ıçaklara özel içim verilerek fırlaıcı kana özelliği de kazandırılarak, kıyıcı düzen aynı zamanda fırlaıcı olarak da kullanılmakadır. Şekil 2.39 da direk fırlamalı amurlu ip ir silaj makinası örneği verilmişir Özel Silaj Makinaları Özel Silaj makinaları çarpmalı, diskli ya da amurlu olailmekedir. Özel mısır silaj makinasına mısırın hasadını sağlayan özel düzenek eklenerek mısır silajı yapılmakadır. Mısır hasa düzeneği çıkarılarak oplama düzeni de ekleneilmekedir. O silaj makinaları; aklagil+uğdaygil, serin iklim uğdaygilleri ve yonca gii alçak oylu, ince gövdeli silajlık maeryalin hasadında yaygın olarak kullanılmakadır. Mısır, sorgum gii sıcak iklim ikilerinin hasadında da son yıllara kadar kullanılan o silaj makinaları, u çeşi silajlık ikilerin hasadında yerini mısır silaj makinalarına ırakmışır Silaj Makinalarında Teorik ıyma Boyunun Hesaplanması Diskli ve amurlu ip kıyma düzenine sahip silaj makinalarında eorik kıyma oyu şu ağını yardımıyla hesaplanailir. L V n. z a V 2 r n 60

5 L Maeryalin eorik kıyma oyu (mm) V ıyılan yeşil yemin esleme hızı (m/s) na Diskin ya da amurun devir sayısı (d/d) z Disk ya da amur üzerindeki ıçak sayısı (ade) r Besleme amurunun yarıçapı (m) n Besleme amurunun devir sayısıdır (d/d) Silaj Makinalarında Güç Gereksinimi Bir silaj makinasıyla hasaa oplam ( T ) güç gereksinimi aşağıdaki gii hesaplanmakadır. T TR S A Trakörün kendini hareke eirme gücü rakörün ağırlık, ekerlek oyuları, zemin durumu, eğim gii koşullara ağlıdır. Silaj makinası için gerekli çeki gücü irinci derecede külesi ve yüklenen silaj mikarına göre arar ya da azalır. Silaj makinalarının irirleriyle kıyaslanmalarında en önemli ölçü kuyruk mili gücü gereksinimidir. anofojski ve arwowski'ye göre silaj makinalarında kuyruk mili gücü aşağıdaki ileşenlerden oluşmakadır. C Z W P D uyruk mili gücü gereksinimi ıyıcı düzende ükeilen güç C Z Ezici ve askı silindirlerinde ükeilen güç Ön ezici silindirlerde ükeilen güç W P Toplayıcıda ve ileicilerde ükeilen güç Makinanın ransmisyon ünielerinde ükeilen güçür. D Srivasava e al. (1993) e göre amurlu ve diskli ip kıyıcı düzende ükeilen güç aşağıda verilen ir dizi ağınılarla hesaplanailir. Maeryalin kıyılması için gerekli güç ( ) : (kw) C f Fs L 1000C f FsQ L m Maeryalin amurlu ve diskli ip kıyma düzeninde kıyılması için gerekli olan güç Oralama özgül kesme kuvveinin maksimum özgül kesme kuvveine oranı ıyma ıçağının irim uzunluğuna düşen maksimum özgül kesme kuvvei(/mm) Maeryalin eorik kıyma oyu (mm) Yeşil yemin kıyıcıya girişeki özgül külesidir (/m 3 ). m

6 Q ıyıcının kuramsal işleme kapasiesi (/s) olup aşağıdaki gii hesaplanailir. Q m A L z n a Q ıyıcının kuramsal işleme kapasiesi (/s) Yeşil yemin kıyıcıya girişeki özgül külesi (/m 3 ) m A ıyıcıya yeşil yemin yedirilmesindeki oğazın kesi alanı (cm 2 ) L Maeryalin eorik kıyma oyu (mm) z Disk ya da amur üzerindeki ıçak sayısı (ade) n Diskin ya da amurun devir sayısıdır (d/d). a Özgül kesme enerjisi farklı silaj makinalarının karşılaşırılmasında çok kullanılan ir ölçüür. Özgül kesme enerjisi aşağıdaki gii ulunur. E E sc sc 1000C m f F s Tamurun ya da diskin irim külesine düşen özgül kesme enerjisidir (J.m/). Özgül kesme enerjisine ağlı olarak kesme gücü hesaplanailir. EscQ L Özgül kesme enerjisi maksimum özgül kesme kuvveiyle oranılıdır. Buna göre ıçak keskinliğinin ve ıçak-karşı ıçak arasındaki mesafenin, güç gereksiniminin azalılmasında önemli ir yeri vardır. Bıçağın keskin kenar kalınlığının 0.1 mm den 0.3 mm ye yükselerek körelmesi güç ükeimini yaklaşık 2 ka arırır. Yine ıçak-karşı ıçak arasındaki açıklığın 0.1 mm den 0.4 mm ye yükselmesi güç ükeimini ikiye kalar. örelme ve aralık arışının irlike meydana gelmesi güç ükeimini yaklaşık 3 ka arırır. Ayrıca ıçağın körelmesi ve aralığın çok arması oun kesilmeden yırılmasına yol açar. Bıçakların körelmemesi için oomaik iley aşı kullanılır. Yine meal parçacıklarının kıyma düzenine ve silajın içerisine girmemesi için oğaz girişinde meal sensörü kullanılır. Meal sensörü sayesinde yedirici silindirlerin harekei oomaik olarak kesilir ve silindirler ers çevrilerek meal dışarı alınır. ıyma düzeninde kıyılan maeryal ile kıyıcı düzen ve diğer yüzeyler arasındaki sürünmeden kaynaklanan güç ükeimi aşağıdaki ağını ile ulunailir. s s Q V Silajın kıyma düzenindeki sürünmesinden kaynaklanan güç kayı (kw)

7 Silaj maeryalinin emas eiği sürünme yüzeyi yayının üyüklüğü ya da oralama emas açısı (radyan) Silaj ve kıyma düzenini çevreleyen çelik muhafaza arasındaki sürünme kasayısı Q V İşleme ya da esleme kapasiesi (/s) Tamurun ya da diskin çevre hızıdır (m/s). Çelik ve silaj arasındaki sürünme kasayısı () silajın ipine, nem içeriğine, kıyıcı düzenin çevre hızına ve diğer fakörlere ağlı olarak 0.2 ile 0.8 arasında değişir. Çevre hızının m/s olduğu koşulda mısır ve yonca için parlaılmış çelik yüzey ile silaj arasındaki sürünme açısı 0.49 alınailir. Yeşil yem kıyıldıkan sonra arkadaki reylere fırlaılması ya da ileilmesi gerekir. Bu ileimin gerçekleşirilmesi için silajın hızı amur ya da disk hızına yükselilir yani silaj ivmelendirilir. Bu yükselme için ilave güce ihiyaç vardır. Bu güç ükeimi şu şekilde hesaplanailir. 2 Q Vc iv 2000 iv Silajın ivmelendirilmesi için gerekli güç (kw) Q İşleme ya da esleme kapasiesi (/s) V c Tamurda ya da diske ulunan ıçakların çevre hızıdır (m/s). Hem amur hem de disk silaj ileimi sırasında havayı da ilemekedir. Havanın da ir direnci söz konusudur. Hava direncini yenmek için gerekli olan güç aşağıdaki gii hesaplanailir. 3 Vc h h Havanın ileilmesi için gerekli güçür (kw). Silaj makinasının kıyma düzeninde yukarıda sıralanan güç ükeimlerinin dışında kalan özellikle esleme ve diğer silindirlerin neden olduğu güç kayı ise aşağıdaki gii ulunailir. d Cho Ch 1 d C C ho h1 Q Silindirler ve diğer kısımlarda meydana gelen güç kayı(kw) Sai kasayı (kw) Sai kasayı (kw.s/) Q İşleme ya da esleme kapasiesidir (/s). Yukarıda sıralanan güç ükeimleri oplanarak silaj makinasının oplam kuyruk mili gücü ulunailir.

8 s iv h d Hava direnci için gerekli olan güç ükeimi dışındaki güçlerde esleme kapasiesinin doğrudan ekisi vardır. Eğer yukarıdaki hesaplamalarda veri sıkınısı çekiliyorsa aşağıdaki formülle de kaaca ir güç hesaı yapılailir Cr Cc Q Silaj makinası kuyruk mili gücü (kw) Cr İkinci kıyma fakörüdür. İkinci ir kıyma düzeni yoksa 1 varsa 2 alınır. Cc Ürün fakörüdür. Yeşil mısır için 1, yeşil yonca için 1.33 ve nemi düşük silaj ya da kuru o için 2 alınailir. Q İşleme ya da esleme kapasiesidir (/s).