Son Ustalar. Kalayc l k Mesle inin. Yaflamdan Kesitler

Transkript

1 Yaflamdan Kesitler Sema Erdo an Kalayc l k Mesle inin Son Ustalar Bugün, teknolojiye yenik düflen ya da hala direnen çok say da meslek var. flte o mesleklerden birisi de kalayc l k. B iri 65 di eri 50 y ld r bu mesle i yapan iki usta Cabbar hsan Yarafl r ve Ali Gülero lu Adana da bu mesle in son temsilcileri. Asl nda uzun y llard r bu mesle in bitti ini belirtseler de hala direniyorlar Onlar vakti zaman nda 200 kalayc n n bulundu u Kazanc lar Çarfl s n n iki sevilen son ustas Cabbar hsan Yarafl r Kalayc l k mesle ine 1965 y l nda 121

2 bafllayan Cabbar hsan Yarafl r 1932 Adana do umlu. 15 yafl nda bir delikanl iken bugünkü tezgah kendisine emanet edildi ine günün birinde bu mesle in son temsilcisi olaca n akl n n ucundan dahi geçirmemiflti elbette. Tabii öyle hemen tezgah n bafl na geçmedim. Baba mesle i kalayc l k. ki y l ç rakl k yapt m babam n yan nda. Sonra kalfa oldum. Ard ndan bu tezgah n bafl na geçtim. O dönemlerde mutfak eflyas olarak bak r kullan m yayg nd. En çok da tabak kalayl yorduk. Mevsime göre kazan, le en vs. C abbar hsan Yarafl r ilkokul mezunu. Kendi deyimiyle gözünü açt nda kalay görmüfl bir insan. Aradan geçen 65 y l içerisinde mesle i çok defa b rakmay düflünse de yapamam fl. Baflka ne ifl yapabilirdim ki. Bildi im tek ifl bu. Asl nda ifllerimiz önceleri çok iyiydi. Çok iyi para da kazand k den sonra, Demokrat Parti nin bafla gelmesiyle ifller de iflmeye bafllad. Bak ra alternatif ürünlerin yurda girmesine kendi cephesinden onlar geldi çelik geldi cümlesiyle serzeniflte bulunuyor. fl yetifltiremedi imiz y llar bir hayal gibi. fiu anda ne kadar ifl yap - yorsun diye sorarsan z, siftah yapmadan dükkan kapatt m günler oluyor 122 Cabbar hsan Yarafl r n al n teri 65 y ld r atefle daml yor. derim. Cabbar hsan Yarafl r n üç o lu bir k z var. K z ö retmen olmufl o ullar ise baflka mesleklere yönelmifller. Çocuklar okudular, emekli oldular. O ullar m flayet bu mesle i yapmak isteselerdi kesinlikle karfl ç kard m. Ben alternatif ürünlerle bu mesle in gelece i olmayaca n anlam flt m asl nda. Baflka flans m yoktu devam ettim öyle ya da böyle. Ba kur emeklisi olan Cabbar hsan Yarafl r çal flt dükkana y ll k olarak 5000 TL kira veriyor. Zaman zaman bu Ba kur maafl kiraya destek oluyor. Ali Gülero lu Kalayc l k mesle ine 18 yafl nda bafllayan Ali Gülero lu 1950 Adana do umlu. Mesle in bir di er son temsilcisi olan Ali Gülero lu 50 y ld r aral ks z çal fl yor. Onun da baba mesle i kalayc l k.

3 Biz befl kardefltik. Babam n maddi durumu da çok kötüydü. Bizi okula gönderecek durumu olmad için daha küçücük bir çocuk iken ç rak olarak ald yan na. Ali Gülero lu meslektafl Cabbar hsan Yarafl r a göre biraz daha iyimser e kadar ifller iyiydi asl nda. Bak r n tad çok baflka ama flte yeni yeni üretimler bak r mutfaklardan ç kard, bu mesle i de sona erdirdi. Bizimle birlikte de Adana da yok olacak. Adana n n en tarihi yerlerinden biri olan Büyük Saat te Kazanc lar denilen tarihi çarfl da meslekleri için direnen iki insan. Bu çarfl da eskiden 200 kalayc vard. nanmas zor de il mi bugünü görünce. Ben y ld r buraday m. Yavafl yavafl azald ve bir bakt k ki iki kifli kalm fl z. Günde ne kadar ifl yap yorsunuz ne kadar kazan yorsunuz diye bir soruyu farkl bir yan t al r m y m diye ona da soruyorum ama siftah yapmad m günler oluyor yan t kal p bir cümle gibi geri dönüyor. Ali Gülero lu nun kalay öncesi düzeltme yapt ahflap tokmak 50 y ld r elinde. fllerin iyi oldu u dönemlerde traktörlerle parça gelir, gecenin geç saatine kadar çal fl r yine de yetifltiremezdik. Ayr ca köyleri de dolafl rd k. Nisan ay nda bafllar 3-4 ay bizim dedi imiz köylere giderdik. O köyler de gidece imiz zaman bilir, kap kacaklar n o zamana göre biriktirirlerdi. Her köyün kalayc s da belliydi asl nda. Diyelim bir baflka kalayc gitti hemen ç kar p bir kalayl kap gösterirlerdi. Öyle bir ba l l k da vard yani. O kuyamaman n ezikli ini hâlâ içinde tafl yan Ali Gülero lu dört çocu unu bu ekmek teknesinden kazand yla okutmufl. Babam beni ve kardefllerimi 123

4 okutamad ya Bakar kör olarak yaflad m diye düflünüyorum hep. Ö retmen olmay çok isterdim. Neyse ki bu iste imi k z m yerine getirdi ve ö retmen oldu. Ne zaman bu ezikli imi dile getirsem bir dostum da bana Kalay ifli nas l yap l r? Kalay için gerekli olan malzemeler; Niflad r, kalay, pamuk ve kömür kalayc l k iflinin temel malzemeleri. Önce kalaylanacak malzemeyi çok temizlemek gerekiyor. Sonra tezgaha al p atefle tutuyorsunuz ve ard ndan niflad r (niflad r kalay suland r yor) ve kalay ekliyorsunuz. Zanaat ifli iflte burada bafll yor. Kalaylanacak kaba göre kalay miktar n iyi belirlemek ve kab çok h zl ve eflit bir flekilde kaplamak gerekiyor. Bak r malzeme kullan c lar na da burada bir ipucu verelim. Kalayl bir kab uzun süreli kullanmak istiyorsan z ateflte yakmayacaks n z. unutma sen de onlar n mimar s n diye moral verir hep. Ali Gülero lu da Ba kur emeklisi ve çal flt dükkan - na y ll k 4000 tl kira veriyor. O da zaman zaman kira eksi ine emekli maafl ndan takviye yap yor. K alayc l k mesle inde kullan lan temel girdi malzemelerinin kg maliyeti çok yüksek de il. Bak r: 80 TL, niflad r:15 TL pamuk: 2,5 TL, kömür: 2,5 TL. fl çok olmasa da üç-befl kurufl diyerek ustalar n kalaya devam ettikleri ve kazançlar flöyle: Büyük kazan100 TL, küçük cezve, su tas ve orta boy tabak 5 TL. Yeni kalayc lar yetiflir mi? hsan Cabbar Yarafl r hat rlayabildi i kadar yla 10-15, Ali Gülero lu ise 3-4 kalayc ustas yetifltirmifl. Peki onlar flimdi nerelerdeler? Askerlik sonras ya baflka ifllere yönelmifl ya da Almanya ya iflçi olarak gitmifller. Bu noktada az da olsa bir ortak hüzünleri var. Her mesle in bir zorlu u var dile pelesenk olmufl bir cümle gibiyse de bu mesle in sa l tehdit eden bir gerçe i var. S cakl k derecesini anlatmaya kelimelerin kifayetsiz kald durumlarda güneflin kap komflusu denilen Adana da atefl karfl s nda bu ifli yapmak en büyük zorluk elbette. Kir-is-pas diye tabir etti imiz bir ifl ortam var. Dükkana u rayan herkesin elini s kamazlar o 124

5 Ali Gülero lu bir tencere veya cezve kalaylayabildi i günlerde mutlu oluyor. nedenle çok isteseler de. Meslek hastal ise nefes darl. Kalay, kömür ve niflad rdan yay lan zehirli gazlar soluyorlar y llard r. flte bu nedenle sürekli olarak ilaç kullanmak zorundalar. Kalayc l k mesle i teknolojiye yenik düflse de do aya-do ala dönüfl hareketi içinde bak r kullan m nda bir ak m var gibi görünüyor. Cabbar hsan Yarafl r bunun mümkün olmayaca görüflünde. Olmaz. Bak r cezveler ve tabaklar moda gibi olmaya bafllad ama kalaylanmadan kullan lmaz ki. Kalayc kalmad. Bu anlamda bak ra dönüfl olmaz.ama nas l bir formül bulurlar bilemem. M eslek bu kadar zor ve para da kazand rm yorsa bu iki usta neden dükkânlar n kapatm yor, evlerinde rahat rahat oturmuyorlar sorusu akla gelebilir. Ali Gülero lu evde oturamam diyor. Evde ya da kahve köflelerinde oturaca ma burada hem mesle imi sürdürüyorum, hem zaman m de erli k l yorum hem de üç-befl kurufl para kazan yorum. Elektirik -su ve telefon paras n ç karsam yetiyor bana. Yoksa kendimi suçlu hissediyorum. Dükkan komflusu Cabbar hsan Yarafl r da ayn düflünceleri paylaflsa da b rakma düflüncesinin son zamanlarda a r bast n belirtiyor. Tüm bu s k nt lar içinde güzel olan fleyler de var elbette. Mesle in son temsilcileri oldu- umuz için bas n ve foto rafç lar taraf ndan çok ilgi görüyoruz. Röportajlar yap yor, foto raflar m z çekiyorlar. diyor Ali Gülero lu ve kendisini çok flafl rtan güzel bir an s n da anlat yor. Bir gün bir zarf geldi. Açt m, içinden benim ifl yaparken çekilen bir foto raf m ç kt. Çok flafl rd m. Bazen böyle duyarl l k gösterip gönderenler oluyor. Bazen de hiç haberleri olmadan çekilen foto raflar kâh bir gazetede kâh bir dergide ya da bir sergide yer al yor ama onlar bunlar n ço undan haberdar dahi olmuyorlar. Olur ya kalayc l merak ederseniz Ali Gülero lu ve Cabbar hsan Yarafl r n kap s aç k. Biraz acele etmenizde fayda var semaerdogan@butundunya.com.tr 125