Merhaba. Ç DENET M / Sonbahar 2011

Transkript

1

2

3 Merhaba 3 On y l önce Cumhuriyet tarihimizin en ciddi krizini yaflad m z bir dönemde ilk say m z ç kard m zda, ancak bu dergi okuyucular taraf ndan sahiplenirse yaflayabilece ini yazm flt m. On y ld r dergimiz yay n hayat na devam ediyorsa, bilin ki siz de erli meslektafllar m z n katk lar ve destekleri sayesindedir. Öncelikle hepinize çok teflekkür ederim. On y lda 30. say m za ulaflt k. ç Denetim dergimiz meslektafllar m z n buluflma noktas, birlikteli imizin ve mesleki gücümüzün mihenk tafl olmaya devam ediyor, sizlerle daha nice y llar devam edecek. On y lda dünyan n birçok ülkesinde de iflimler yaflan rken, bizler de mesleki yay nc l kta küresel de er yaratmak için çok çal flt k. Meslekte küresel geliflim ve mükemmelli in paydafl olmak misyonumuzla çal flmalar m za devam ediyor ve de er kat yoruz. Enstitümüzü kurdu umuz 1995 y l ndan bugüne 15 kongre gerçeklefltirdik. Mesle in akademik ihtiyaçlar na çözüm üretmek ad na oluflturdu umuz Akademik liflkiler Komitesi ile çeflitli projeler haz rlad k. T DE, bugün uluslararas iç denetim standartlar n kendi dilimizde, meslek dünyas n n ve ifl dünyas n n kullan m na sunuyor. Ayr ca, T DE faaliyete geçen Mesleki Geliflim Akademisi ile e itim faaliyetlerini kurumsallaflt rarak, iç denetim konusunda uluslararas standartlarda e itim programlar na süreklilik sa lad. T DE ile birlikte bugün art k Türkiye de iç denetimin uluslararas standartlarda yap lmas na imkan sa layan altyap ya sahip oldu umuzu görüyoruz. Bizler 1995 y l n n Eylül ay nda Enstitümüzü kurdu- umuzda, Türkiye 5 Nisan kararlar ndan sonra yaflad ekonomik krizin yaralar n sarmaya çal fl rken, dünya ekonomisindeki büyüme ivmesinin bafllang c da 1990'l y llar n ortalar na rastl yor. Bu ivmede, 1995 y l nda Dünya Ticaret Örgütü'nün (WTO) kurulmufl olmas büyük önem tafl yor. Ne ac tesadüftür ki, bizler on y l önce dergimizi yay na haz rlarken, ABD de yaflanan 11 Eylül sald r lar n da bir yandan televizyondan seyrediyorduk. 11 Eylül günü Amerika da dört yolcu uça ndan ikisi New York taki Dünya Ticaret Merkezi gökdelenlerine çarpt. Süper güç ABD nin riski göz ard etme lüksü olmad na hep birlikte tan k olduk. On y lda ekonomik anlamda dünyan n merkezi Bat dan Do- u ya kayd. Dünyan n en büyük ekonomisi olan ABD de kredi kriziyle bafllayan sorun finans piyasalar na yans y nca dalgan n boyu da artt. ABD de birçok banka tarihe kar flt, baz bankac l k modelleri rafa kalkt. mrenerek bakt m z ABD ve Avrupa ülkeleri borçla, krizle yat p kalkarken, iflas eden ülkeler oldu. On y l önce terörist sald r lar nedeniyle insan av bafllatan ABD, flimdi New York ta finans merkezi olarak bilinen "Wall Street"i, ülkedeki gelir da l m dengesizli ini, iflsizli i ve ekonomik politikalar protesto eden göstericileri a rl yor. Bu on y lda o kadar çok fley de iflti ki, ülkemizin Bat s ekonomik krizlerle bo uflurken, Do u sundaki ülkelerde bahar devrimleri yaflan yor. Di er yanda Çin, Hindistan, Endonezya, fiili, büyüyen ekonomileriyle dünyaya meydan okuyor. Tüm bu geliflmeler yaflan rken Türkiye, geliflen ekonomisiyle dikkatleri üzerine çekiyor. ç Denetim dergimizin ilk say s nda ilk Aysberg konusu da yine Say n Cüneyt Sezgin beyin moderatörlü ünde, BDDK n n 2001 y l nda ç kard yönetmelikti. Bugün onuncu y l m zda Aysberg sayfalar - m zda yine BDDK n n yönetim beyan düzenlemesine yer verdik. Yönetim beyan konusunda, BDDK n n, bankalar n ve ba ms z denetçilerin görüfllerini alarak, neler beklediklerini sayfalar m za tafl d k. Çok kapsaml olarak haz rlad m z Yönetim Beyan dosyas n n, sizlere de katk sa layaca n düflünüyoruz. Ayn zamanda, dergimizin onuncu y l n kutlayan mesajlar ald k. De erli hocam z Prof. Dr. Ömer Lalik beyin mesaj n ilk söz olarak dergimizin ilk sayfalar nda yer verdik. fl ortaklar m zdan, kifli ve kurumlardan gelen mesajlar da dergimiz muhtelif sayfalar na yerlefltirdik. Katk lar ve de erli görüflleri için hepsine ayr ayr teflekkür ederiz. Ayr ca, bu say m zda kardefl ülke Azerbaycan dan Aner Bayramov un sizlerle paylaflmak için gönderdi- i makalesine yer verdik. Bu vesile ile Azerbaycanl meslektafllar m za sevgilerimizi gönderiyoruz. Derginin di er bölümlerinde ise yine iç denetimle ilgili güncel geliflmelere, faydal olaca ve ilgiyle okuyaca n z düflündü ümüz makale ve yaz lara yer verildi. Son söz olarak, Enstitümüzün kuruluflunda eme i geçen, meslektafl m z, dostum sevgili Sinan Tanakol u da özlemle anmak isterim. Enstitümüzün kuruluflundaki katk s n unutmayaca z, ruhu flad olsun Daha nice on y llar m zda buluflmak dile iyle, Keyifli okumalar Sevgi ve sayg lar mla, Ali Kamil Uzun Türkiye ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan

4 4 Ç NDEK LER 5 Yapt klar iflin do rulu una inanan insanlar çal flmalar n n denetlenmesinden, karfl fikirlerin ortaya at lmas ndan ve tercihleri üzerinden münakafla yapmaktan zevk al rlar Türkiye ç Denetim Enstitüsü Derne i Adına İmtiyaz Sahibi Ali Kamil UZUN Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak 1. Blok No:6 D:16 Esentepe / İstanbul Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Gürdoğan YURTSEVER Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak 1. Blok No:6 D:16 Esentepe / İstanbul Mustafa Kemal Atatürk Aysberg Yönetim Beyan ndan Neler Bekliyoruz? Ba ms z Denetim Kurulufllar Yönetim Beyan Konusunda Neler Söylüyor? Yeflil Kalem Selçuk Bozda Etkin ve Güvenilir Denetimler çin Analiz Sürecinin Desteklenmesinde Ontolojilerin Kullan m Yrd. Doç. Dr. Özgür Çat kkafl Arac Kurumlarda ç Kontrol ve ç Denetim Ataç Müge Alflan Bankalarda Yönetim Beyan Süreci Mühür M. Kemal Tapkan Kurumsal Etik Denetimi Yak n Plan Türk Telekomünikasyon A.fi. ç Denetim Birimi Perçin Anar Bayramov flletmelerde ç Denetimin Yürütülmesi Aflamalar Ayraç Nil Akan Palacios Kontrol Hastas m Yoksa Kontrol Ustas m s n z? Çizgi Ötesi Salim Kad beflegil Etik / tibar / Futbol Parmak zi Meltem Kiriflci Sürdürülebilirlik ve Etkileri Üzerine Yans ma Ali Kamil Uzun Sinan Tanakol un An s na Çeviren: Ersin Bulut ç Denetimin Kurum çindeki Statüsünü Yükseltmek Pano Quiz Summary Yayın Direktörü Ali Kamil UZUN Genel Yayın Yönetmeni Gürdoğan YURTSEVER Editör Ersin GÜNERALP KATKIDA BULUNANLAR Ahmet Türkay Varlı, Ali Kamil Uzun, Arzu Pişkinoğlu, Anar Bayramov, Dr. Cüneyt Sezgin, Ersin Bulut, F. Devrim Eren, Gürdoğan Yurtsever, Hakan Tıraşın, Kemal Semerciler, M.Kemal Tapkan, Meltem Kirişci, Prof. Dr. Mustafa A. Aysan, Müge Alşan, Dr. Nazif Burca, Nil Akan Palacios, Oktay Aktolun, Yrd. Doç. Dr. Özgür Çatıkkaş, Özlem Aykaç İğdelipınar, Salim Kadıbeşegil, Selçuk Bozdağ, Tanıl Durkaya, Tumin Gultekin REKLAM Sevilay ÇALIŞKAN, Şebnem KABASAKAL İLETİŞİM ADRESİ Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak 1. Blok No:6 D:16 Esentepe / İstanbul Tel: Faks: E-posta: tide@tide.org.tr / dergi@tide.org.tr Y ll k Abone Bedeli: 60 TL KDV dahildir. ki Y ll k Abone Bedeli: 120 TL KDV dahildir. YAPIM Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd. Şti. Prof. N. Mazhar Ökten Sk. No:1 Rota Binası Şişli-İstanbul Tel: Faks: E-Posta: rota@rotayayin.com.tr YAYIN TÜRÜ Yaygın Süreli Yayın BASKI TARİHİ Ekim 2011 BASKI ve CİLT TOR Ofset San.ve Tic. Ltd. Şti. Akçaburgaz Mh Sk. No:2 Esenyurt - İstanbul Tel: (0212) (Pbx) Faks: (0212) E-Posta: tor@torofset.com.tr DAĞITIM Doğan Dağıtım Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği tarafından üç ayda bir yayımlanır. Yazıların fikri sorumluluğu yazarlarına aittir. VİZYON Mesleki yayıncılıkta küresel değer yaratmak MİSYON Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim ile ilgili; pay ve menfaat sahipleri, mesleğin profesyonelleri ve çözüm ortağı olarak hizmet gören kurum ve kuruluşlar için iletişim, paylaşım ve referans kaynağı olmak. (The Institute of Internal Auditors Chairman s Special Recognition Award) (The Institute of Internal Auditors Membership Competition) (The Institute of Internal Auditors Publication Contest Newsletter Category) (The Institute of Internal Auditors International Mastering Advocacy Program Award) Sevgili Dostlar m Merhaba, Elinizde tuttu unuz bu dergi ile T DE, baflar larla dolu on alt y ll k yaflam n yeni bir baflar ile taçland rmaktad r. ç denetim felsefesini, Ç DENET M DERG LER ile on y ld r topluma ileten T DE, amaçlar ndan ödün vermeden konusunda akademik anlamda ö retim, e itim, araflt rma ve yay n yapmakta ve bilim çevreleri ile sayg n iflbirlikleri kurmaktad r. Arkalar ndaki önemli finans gücüne ra men yaflamlar üç-befl y lla sonlanm fl pek çok süreli yay n bugün tarihin çöplü ündedir. T DE ç Denetim Dergisi üyelerinden ald güç ve yöneticilerinin özverisiyle Türkiye Sahnesinde önemli rolünü on y ld r oynamaktad r. Meslek örgütlerinde, e itim kurumlar nda, derneklerde süreli yay n ç karman n ne denli zor oldu unu bilir ve bir dergiyi haz rlaman n tiyatro oyunlar na benzedi ini düflünürüm. Siz benzetir misiniz, bilemem! ster baflrol oynas n, isterse minicik bir rolde görev alm fl olsun her aktris ve her aktör, özellikle ilk oyun gecesi nin heyecan n yüre inde duyar. Oyunu tasarlayanlar, gelifltirenler ve yazanlar da; seyircilerin ç lg nca ba r p alk fllayarak be enilerini belli etmelerini görmek için, hep birlikte salonun arka s ralar nda, o ilk galada, oyunun son perdesine kadar nefeslerini tutarak bekleflirler. Son replikle inen perdenin ard ndan yank lanan alk fllar tümünün yüzünü ayd nlat r. çlerini bir nefl e ve oyunun be enilmesinden kaynaklanan bir ferahlama duygusu sarar. Baflar l bir finalin uyand rd büyük coflku, baflar s zl kta yerini genellikle onar lmaz bir ac ya b rak r. Yeni bir süreli yay n tasarlamay, yürürlü e sokmay, gelifltirmeyi, da tmay ve sonuçlar n beklemeyi; ilk kez sahnelenen bir tiyatro oyununa bu nedenle benzetirim. T DE bu klasik oyunu on y ld r kapal gifle oynuyor. Salonlar y llard r dolup boflal - yor. Herhalde, ilk ad m n, ilk gecenin, ilk y l n heyecan çok gerilerde kald. San yorum y llar önce yaz lan oyun, her y l gözden geçiriliyor. Yeni renkler ve esneklik kazand r l yor. Sadece dergi de il, e itim programlar da yeni aktör ve yeni aktrislerce yeni seyircilere her yeni y lda taze bir heyecanla sunuluyor. T DE Sahnesi yeni senaryolar, yeni programlar ve yeni anlay fllarla haz rlan yor. T DE L DOSTLARIM Hepinizi içtenlikle kutluyor, heyecanlar n z n sonsuz olmas n diliyorum. Prof. Dr. Ömer Lalik MÖDAV BAfiKANI yıl mesaj

5 6 7 Yönetim Beyan ndan Neler Bekliyoruz? Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) taraf ndan 30 Temmuz 2010 tarihinde yay mlanan "Yönetim Beyan " konulu genelgeye göre her y l Ocak ay sonuna kadar, bir önceki y l n faaliyetlerine iliflkin olarak Banka Yönetim Kurullar taraf ndan, bankan n bilgi sistemleri ve bankac l k süreçleri üzerindeki iç kontrollerin etkinlik, yeterlilik ve uyumlulu una iliflkin güvence veren ve kontrol zay fl klar ve eksikliklerini içeren bir beyan haz rlanmas ve ba ms z denetçiye sunulmas gerekiyor. Bu beyana mesnet teflkil edecek çal flmalar n ise bankalar n iç denetim, iç kontrol ve risk yönetimi birimleri taraf ndan yürütülmesi öngörülüyor. lk yönetim beyan n n ise 2011 y l faaliyetlerini kapsar flekilde 2012 y l Ocak ay na kadar haz rlanmas ve ba ms z denetim kurulufluna iletilmesi gerekli. Bu kapsamda bankalarda yo un çal flmalar yürütülüyor. ç Denetim Dergisi'nin bu say s nda Aysberg konusu olarak bu önemli konuyu ele ald k. Garanti Bankas Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye ç Denetim Enstitüsü Dan flma Kurulu Üyesi Cüneyt Sezgin'in moderatörlü ünde yap lan yuvarlak masa toplant s nda, Bankac l k Denetleme Düzenleme Kurumu (BDDK) Bilgi Yönetimi Daire Baflkan Ahmet Türkay Varl, Finansbank Yönetim Kurulu Üyesi ve Denetim Komitesi Baflkan Prof. Dr. Mustafa A. Aysan, Alternatif Bank (ABank) Yönetim Kurulu Üyesi ve Denetim Komitesi Baflkan Kemal Semerciler, Türk Ekonomi Bankas (TEB) Teftifl Kurulu Baflkan Hakan T rafl n in görüfllerini ald k. Soldan sa a: Gürdo an Yurtsever, Ali Kamil Uzun, Ahmet Türkay Varl, Özlem Aykaç delip nar Dr. Cüneyt Sezgin, Prof. Dr. Mustafa A. Aysan, Kemal Semerciler, Hakan T rafl n Dr. Cüneyt Sezgin: Türkiye ç Denetim Enstitüsü nün yay n olan ç Denetim dergimiz 10. y - l na ulaflt. ç denetçilerin birbiriyle bulufltu u platform olan dergimizin önemli bölümlerinden biri olan sayfalar m zda yuvarlak masa toplant lar yer al yor. Bu sayfalarda genellikle o dönem için önemli geliflmeleri bizler çok daha önce tart flmak f rsat buluyoruz. Bugün üzerinde duraca m z ve çok önemli olan Yönetim Beyan konusu çok tart fl lmad. ç denetçiler aras nda, bankalar n kendi içlerinde bu konu belki tart fl ld ama genifl platformlarda yeterince ele al nmad. O nedenle ilk sorumuzu sorarak, toplant m z açmak istiyorum. Yönetim Beyan kavram ndan ne anlamal y z? Böyle bir ihtiyaç nas l ortaya ç kt? Uluslararas ileri uygulamalarla da karfl laflt rarak, bugüne kadar olan ve olmas muhtemelen geliflmeleri nas l de erlendirebiliriz? lk sözü BDDK taraf n temsil eden Say n Ahmet Türkay Varl ya vermek istiyorum. Kendisi bu konularda yorum yapt ktan sonra sizlerin de de erli katk lar yla konuyu geniflletebiliriz. Yönetim beyan yla ilgili düzenlemeler mevzuat m zda geçiyor Ahmet Türkay Varl : Bu konuya öncelikle bir süreç olarak bakmak laz m. Her düzenleme; ister bu düzenlemelere zemin teflkil eden uluslararas standartlar olsun ister düzenlemenin kendisi olsun mutlaka yaflan lan bir tak m tecrübelerden hareketle kendisini gelifltiriyor. Bu konu öncelikle herhangi bir flirketin yönetim kurulunun sorumluluklar n belirleyen ticaret yasalar gibi hissedarlar ad na icrac lar gözetleyen, hissedarlar kurumlarda temsil edecek yönetim kurulunun kurmak ve yürütmek zorunda oldu u bir tak m düzenlemeler bizim mevzuat m zda da geçiyor. Hemen hemen tüm uygulamalara bakt m zda, muhasebe ve finansal konular n muhakkak ifllendi ini görüyoruz. Son dönemde bunun içine risk yönetimi ve iç sistemler de dahil edilmifltir. ç sistemler ile iç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim alt bafll klar n n kapsand bir yap y kastediyoruz. Yönetim kurulunun iç sistemler ile ilgili ayr nt l sistemleri kurmak ve gözetmek sorumluluklar var. Dr. Cüneyt Sezgin Garanti Bankas Yönetim Kurulu Üyesi, Türkiye ç Denetim Enstitüsü Dan flma Kurulu Üyesi Yönetim beyan ndan bizim bekledi imiz, özellikle ba ms z denetçiyle, banka iliflkisinde yönetimin kurmak zorunda oldu u bu sistemler üzerinde fark ndal n ve sorumlulu unu aç kça beyan etmesidir. Yönetim Beyan ile yönetim kurulu diyor ki; yönetti imiz bu kurumda, üretilen bilgilerin do rulu unu sa lamak ad na yeterli ve etkin çal flan bir iç kontrol sistemi kurduk, burada önemli bir kontrol eksikli i söz konusu de ildir. Önemli bir kontrol eksikli i varsa onlar flunlard r ve bunlar düzeltme çabalar n gösteriyoruz ve sundu umuz bilgiler gerçek durumu ortaya konulan bilgilerdir diye ortaya bir beyan konuluyor. Bizim aç m zdan Yönetim Beyan önce finansal tarafla bafllayan sonra bilgi sistemlerinin denetiminin de ajandam za girmesiyle, bilgi sistemlerinde de bir beyan konusu olarak gündeme giren bir husustur. Uluslararas arenada neler oluyor diye bakt m zda, onlarla birlikte bu soruyu ele almak laz m. Çünkü d flar dan destek hizmeti alma konusu kaç n lmaz bir gerçek. ster banka ister di er flirketler olsun yürütmek zorunda olduklar tüm faaliyetleri, bizzat kendi kaynaklar n kullanarak yürütemeyebiliyorlar. Kaynaklar n verimli kullan lmas ad na, d fl kaynaklara baflvurmak durumunda kal yorlar. Böyle bir durumda Yönetim Beyan n n kapsamas gereken alan bir miktar d flar ya da kaym fl oluyor. Yönetim kurulunun muhasebe ve iç kontrol sistemiyle alakal olarak, beyanla ortaya koydu u iddian n d flar dan kaynak kullan ld durumlarda bir parça d flar ya do ru kaçma veya bir bölümünün aç a ç kma ihtimali var.

6 8 9 yıl mesaj da en üst seviyede sorumluluklar mevcut ancak bu sorumluluklar baz uygulamalarla delege edilmifl gibi gözükebiliyor veya alg lanabiliyor. Örne in bankac l k uygulamas nda, iç sistemler sorumlusu/denetim komitesi yap lanmas oldu undan, iç sistemleri oluflturan, risk yönetimi, iç kontrol ve iç denetim fonksiyonlar n kurmak ve uyumlu bir flekilde çal flt rmak pratikte denetim komitesinin sorumlulu u fleklinde düflünülebiliyor. Sonuç olarak, denetim komitesi üyesi olmayan yönetim kurulu üyeleri denetim ve kontrol konular n n, bu iflin sorumlusu olarak atanm fl di er üyelere göre bir ölçüde d fl nda kal yorlar, oysa yasal sorumluluklar devam ediyor. Türkiye İç Denetim Enstitüsü tarafından 2001 yılından bu yana yayımlanmakta olan İç Denetim Dergisimesleki yayıncılıkta küresel bir değer yaratmak adına önemli bir kaynak haline gelmiştir. İç Denetim Dergisi, yeni Türk Ticaret Kanunu ile önemi daha da artan iç denetimle ilgili konularda gündem yaratmakta; bu mesleği icra edenlerin ve iş dünyasının ihtiyaç duydukları konularda bilimsel ve kalıcı bir referans kaynağı oluşturmaktadır.tüsiad olarak İç Denetim Dergisi nin gündemine aldığı konuları ve iç denetim alanında bizlere sunduğu son gelişmeleri yakından takip ediyor, kurumumuz bünyesinde yürüttüğümüz çalışmalarımızda bu bilgilerden faydalanıyoruz. İç Denetim Dergisi nin 10. yılını tüm içtenliğimle kutlar, referans bir meslek ve sektör dergisi olarak iç denetim alanındaki literatüre katkısının uzun yıllar devam etmesini dilerim. Ümit Boyner TÜSİAD Başkanı Ahmet Türkay Varl BDDK Bilgi Yönetimi Daire Baflkan Bu konu geçmiflte, SAS 70 raporlar denilen raporlarla uluslararas arenada bir denetçinin kullan c konumundaki bir flirkete d fl hizmet sa layan flirketindeki finansal raporlamayla ilgili iç kontrol sisteminin do ru çal fl p çal flmad konusunda görüfl beyan etti i bir raporlar önemli bir gereksinimi karfl lam flt r. SAS 70 raporlar Amerikan denetim standard olarak ortaya ç ksa da zaman içinde bu çal flmalar beklentiyi karfl layamaz hale geldi. Özellikle risk yönetimi ve iç kontrol sistemleri aç s ndan bir Yönetim Beyan verilmesi tarz nda bir gereksinim ortaya ç kt. Bu bir uluslararas standart biçimde ISAE 3402 ve SSAE 16 biçiminde SAS 70 in yerine gelecek standart olarak 2010 y l nda gündeme geldi. Biz de SAS 70 in yo un biçimde kullan ld n ya da kullan mda oldu unu gözetirsek, bu konunun mevzuatta net biçimde ifade edilmesi gerekecektir diye düflünüyoruz. Özellikle ba ms z denetçiler aç s ndan hizmet firmalar nda denetimi nas l yapaca z sorusu çok s k gündeme getiriliyor. Biz burada uluslararas standartlar referans veriyoruz ama bunu belki biraz daha netlefltirmek durumunda kalabiliriz. Yönetim Beyan ile yönetim kurulu üyeleri riskleri daha yak ndan tan yacak Yönetim Beyan uygulamas bir anlamda yönetim kurulu üyelerinin; etkin, yeterli ve uyumlu bir kontrol sistemi kurmak ve iflletmek yükümlülü- ünü vurgulayarak bu yöndeki yasal sorumluluklar n n fark ndal k yaratarak yeniden gündeme gelmesine vesile oldu. Bu uygulama ile üyeler günlük uygulamalar n niteli i, kapsam, tafl d riskler ve kontrol noktalar hakk nda daha içerikli bilgi al p, her zamankinden fazla zaman ay racaklar ndan, olan riskleri daha yak ndan tan yacaklar, riskleri konu ve önem derecelerine göre somut tespitler baz nda görecekler ve giderilmesine yönelik aksiyonlar takip edecekler. Özetle, beklenti ve etkinin; risklerin bilinmesi, takip edilmesi, sonuçlar bilinmeyen, öngörülemeyen ve kontrol edilmeyen risklerin al nmamas, kontrolsüz büyümenin önlenmesi yönünde olaca n düflünüyorum. Bir baflka bak fl aç - s yla da son on y l içinde sektörde mevzuat ve uygulamalarla farkl laflan risk bilinci, kontrol ve denetim yaklafl mlar n n yeni bir aflamas olarak görüyorum. Türkiye dünya trendine daha kolay uyum sa layacakt r Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: 2009 y l nda bu tebli gelince ben çok sevindim. Çünkü öteden beri, Ticaret ve Bankac l k Kanunu nun yönetim kurullar na ve özellikle yönetim kurullar içindeki ve ona ba l olarak kurulmufl denetim insan na ne kadar a r bir sorumluluk verdi ini biliyoruz. Fakat burada fark ndal k yaratacak bir uygulama yoktu. Tebli i, bu yöndeki çal flmalar n bafllang c olarak yorumlad m ve çok sevin- Hakan T rafl n: Ahmet Beyin belirttiklerine ilaveten, flu hususlar vurgulamak istiyorum. Asl nda yönetim kurullar n n gerek ticaret kanunu gerekse bankac l k kanununa göre bu konulardim. Böyle bir fark ndal k yarat ld zaman dünyadaki ileri e ilimlere yönelece iz. Ülkemizde ba ms z denetçilik, bu ifli profesyonel olarak yapan denetçilere geçtikten sonra, yönetim kurullar nda bu sorumlulu u üstlenenlere, genel kurul üyelerine ve ba ms z denetçiye yüklemeye yöneldik. Bununla herkes denetim konusunda ve iç denetim sisteminin iyi çal flt konusunda bir fark ndal k elde etti ve birbirleriyle konuflmaya bafllad lar. Biz denetim komitesinde 2009 y l nda bir simülasyon yapt k için bir taahhütte bulunmayaca z ama 2010 için böyle bir fley yapt m z varsayarak, bir model gelifltirdik. Bu çal flman n sonunda bir Yönetim Beyan tasla ç kt. Gördük ki, biz bunun prosedürünü de yapmal y z. ç kurala ba lamal y z. Bir y l boyunca yap lacak ve gelecek y l n ocak ay nda da taahhütname verilecek. Bu taahhütname nas l olsun diye çal flt k. Bizim d fl denetçinin verdi i beyana benzeyen bir beyan ortaya ç kt. Biz sistemlerimize güveniyoruz diyoruz, d fl denetçilere onlar da sistemlerimizin do ru hesap ç karabilece ine inans nlar. Yönetim kurullar nda böyle fark ndal k yarat l nca, Türkiye dünya trendine bu alanda daha kolay uyum sa layacakt r. Benim de erlendirmeme göre, iç denetim ile d fl denetim ba ms z denetim kurallar na göre yönetiliyor. lerde bir tarihte, iç denetim sisteminden ç kan finansallar denetlenmifl olacak. Muhasebe standartlar konusundaki geliflme nedeniyle, Yönetim Beyan da o ifle yard mc olacakt r; diye düflünüyorum. fiimdi Bat da böyle geliflmeler var. Bilgi teknolojilerindeki geliflmeler nedeniyle acaba buradan an nda, online bilgi sa layabilir miyiz? Denetlenmifl bilgi sa lanabilir mi? ç denetimden ç km fl, hemen d fl denetçi bunu onaylam fl, bilgi verilebilir mi? Bu nereden ç kt? Borsadaki analistler al-sat kararlar n vermek için an nda bilgi istiyor. Özellikle çok ifllem gören hisse senetleri konusunda. Ben zannediyorum ki, bu Türkiye yi bir ad m daha o tarafa do ru yönlendirecek. Bu önümüzdeki y l sonra olur. Amerika da ngiltere de bu sistem çal fl yor ve an nda denetlenmifl bilgi sa l yorlar. Yaln z çok pahal programlar bunlar. Henüz çok s n rl say da firma bu sisteme giriyor ve oradan finansallar alarak bildiriyor. fiimdi bankac l k sisteminde böyle bir sistem geliflir de bankac lar m z da bunu piyasaya empoze ederse bence çok büyük ad m atm fl oluruz. Ben çal flmalar m içinde bu inisiyatifi desteklemek istiyorum ve desteklenmesinin faydal olaca n inan yorum. Denetim komitesi bankada genel müdürden daha fazla sorumlu Kemal Semerciler: Bilgi sistemleri denetimi konusunda yap lan çal flmalar n büyük deste ini gördük. Bilgi Sistemleri süreçlerinin ele al nmas ve ba ms z denetim flirketleri taraf ndan gözden geçirilmesinin bankalar m za büyük katk s oldu u düflüncesindeyim. Bilgi Sistem-

7 10 11 yıl mesaj Hakan T rafl n Türk Ekonomi Bankas Teftifl Kurulu Baflkan leri denetimine bankac l k süreçleri denetiminin ilave edilmesi asl nda birbirini bütünleyen bu iki sürecin birlikte gözden geçirilmesi aç s ndan, gerçekten iyi oldu. Her bankan n bankac - l k süreçleriyle ilgili kendi içinde düzenlemeleri ve kontrolleri mutlaka vard r. Bunlar n uluslararas standartlarda ve üçüncü bir partinin gözetiminde derlenip toparlanmas ve buna yönetim kurulunun da dahil edilerek ba ms z denetim flirketine güvence verilmesi, bu süreçleri daha etkin hale getirecektir. Bizim genelde yönetim kurullar m z bu konulara uzakt r y l ndaki Yönetmeli e göre, bu tür ifller denetim komitelerinin görev alan nda yorumland. ç sistemler yönetmeli inde de denetim komitesi üyelerinin sorumluluklar o kadar kapsaml bir flekilde aç kland ki, denetim komitesi bankada genel müdürden daha fazla sorumluluk tafl r hale geldi. Di er yönetim kurulu üyeleri de çok sorumlu, verdi iniz krediden, att n z imzadan. Bir kredi Yönetim Kurulu na nas l geliyor, oradaki süreçler do ru iflliyor mu? Bu süreçlerle ilgili, BDDK n n yapt de ifliklik yönetmelikte 25. maddede belirtildi. Bence bu çok da iyi oldu. Bankalar m z o süreçlerin hepsinin tek tek üzerinden geçmek durumunda kald. Bu çal flmalar m z n sonucunda bir mali tablo aç kl yoruz. O mali tablolar n da en do ru flekilde aç klanmas gerekiyor. Dünyada bir tak m skandallar oldu. ABD de Enron, ülkemizde mar Bankas gibi, süreçler do ru ifllemez ise sonuçlar çok farkl yerlere gidebiliyor. Sektöre, piyasalara, bize paras n tevdi eden yat r mc lara çok güvenilir bilgilerin sa lanmas n, mali tablolar n do ru ç kar lmas n, yönetim kurulunun da bu sürecin içinde etkin bir flekilde yer almas n bu uygulama sa l yor. Uygulaman n sonuçlar n görmek için zaman gerekiyor, her banka kendine göre bir tak m çal flmalar yap yor. Sektöre faydal olaca n düflünüyorum. En az ndan herkes bu süreçlerin üzerinden geçiyor, riskli alanlar tespit ediyor ve tekrar de erlendiriyor. O riskleri gidermek için önlemler al n yor. Kendi bankamda bunun çok faydas n gördüm. Mevzuatta yönetim kurulu üyelerinin nitelikleriyle ilgili konular yer al yor Ahmet Türkay Varl : zin verirseniz bir ekleme yapmak istiyorum. Mustafa Bey de bu konuya de indi. Türk bankac l k sisteminin geçmiflindeki yönetim kurulu üyelerinin niteliklerine bakt m zda, yönetim kurulu üyeleri aras nda bankac l k risklerini sevk ve idaresinde gerekli kapasiteye haiz olmayan üyeler olabiliyordu. Askeriyeden, siyasetten insanlar belli amaçlarla yönetim kurullar nda üye olabiliyorlard. Uzmanl klar bankac l k alan nda olmayan kifliler, buralarda bulunuyorlard. Al nan kararlar yeterli de erlendirme ve süzgeçten geçirme rollerini lay k yla yerine getirmek ve karar almak noktas nda eksiklikler yaflanabiliyordu. Fakat zaman içinde yaflanan krizlerin ne kadar zarar verici olabildi ini gördük. Bugünkü mevzuatta yönetim kurulu üyelerinin nitelikleriyle ilgili konular yer almakta, onlar n üstlendikleri sorumluluklar net bir flekilde ifade edilmektedir. Yönetim Beyan, yönetim kurulunun nas l bir tafl n alt na elini soktu unun fark ndal n art racak bir araçt r diye düflünüyorum. Geldi imiz noktada mesle in profesyonellerinin yönetim kurulu üyesi olma durumu ve Türk bankac l k sisteminin bu bak mdan iyileflti ini ortaya koyuyor. Yönetim Beyan bu anlamda pozitif etkisi bulunan araçlardan birisidir demek istiyorum. Dr. Cüneyt Sezgin: Bir di er soruma geçmek istiyorum. Türkiye de uygulanan Yönetim Beyan ile dünyada uygulanan sistemler aç s ndan benzerlikler farkl l klar var m? Türkiye deki iç denetim uygulamalarının uluslararası standartlara kavuşması ve iç denetim mesleğinin faaliyetlerini mükemmelliğe taşıma amacıyla faaliyetlerini 16 senedir istikrarla yürüten TİDE nin periyodik yayını olan ve iş dünyası ve iç denetim mesleğinin tanıtımı ve gelişimi açısından büyük önem taşıyan İç Denetim Dergisi nin 10. yılını içtenlikle kutluyorum. İç denetim mesleğinin Türkiye deki en önemli referans kaynağı olan TİDE nin oluşumundan bu yana bugünlere kadar gelinen süreçte PwC olarak, mesleğin gelişimine katkıda bulunmak amacıyla sağladığımız desteğimizi bundan sonra da artarak devam ettirmeyi hedefliyoruz. Ülkemizde kurumsal yönetimin en önemli güvence kaynağı olan iç denetim faaliyetlerinin Türkiye ve dünyadaki iyi uygulamalarını bizlerle paylaşan, meslek mensuplarının ortak platformda bir araya gelmesine, tecrübe ve görüşlerini paylaşmasına fırsat veren, sektörel ve küresel yenilikler ve trendler hakkında bilgilerimizi güncel tutmamızı sağlayan İç Denetim Dergisi nin tüm iç denetçiler için merakla beklenen bir kaynak olduğunu büyük bir mutlulukla belirtebilirim. Kurumsal yönetim alanında ciddi bir gelişim içerisinde olan ülkemizde, iç denetim açısından böyle bir kaynağı bizlere sunduğu için TİDE ye bir kez daha kutluyor ve emeği geçen herkese şahsım ve PwC adına teşekkür ediyorum. Denetim ifli çok önemlidir Cansen Başaran Symes PwC Türkiye Başkanı Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: Bu konuda bir fleyin alt n çizmek istiyorum. Bizim sadece bankac l k sistemimizde de il tüm flirketlerde, denetim ifli yap lmas zorunlu bir yükümlülük fleklinde görülürdü. fiirket skandallar denetimin çok önemli oldu unu gösterdi. Ondan sonra ABD SOX kanununu ç kard. Uzak Do u daki bir bunal m de ildi, asl nda, Kriz içinde batan Uzak Do u daki flirketler de Amerikan flirketleriydi; ya da Amerikan sermayesiyle kurulmufllard. Orada olan iflaslar n, Amerika üzerinde etkisi çok fliddetli oldu. O fliddet bu SOX Kanunu nu ç kard. O kanun diyor ki; denetim, kay tlama ve dökümantasyon (kan t toplama) ifli çok önemlidir. Bunu demekle beraber, 2008 y l nda ç kan kriz yine ayn sebeplerle ç kt. Bu ifl bir kanuna girdi ve Amerika n n bütün flirketlerinde uygulanmaya bafllad. Ona ra men denetim eksikli i yüzünden yine de büyük iflaslar ve skandallar oldu. Denetim eksikli i nedeniyle ç kt. Biz asl nda çok önemli bir konuyu konufluyoruz. Yönetim Beyan bildirgesi yönetim kurullar na diyor ki, bu denetim ifli önemlidir, sizin önemli vaktinizi alacak. Çünkü siz flu taahhütlerde bulunacaks n z, bu taahhütleri yerine getireceksiniz. Onun için denetimlere önem ve daha çok vakit veriniz diyor. Son zamanlarda denetim uygulamalar na önem veriliyor; ama önceki dönemlerde denetim ifli, bir formalite yerine getirilsin diye yap l yordu. Yönetim Beyan nda denetim ifli yönetim kurulunun bütün faaliyetlerini destekliyor konumuna geliyor. Bunu yapmazsan z öteki iflleriniz rahat olmaz diyor bana bu beyan. ç denetim sorumlulu u yönetim kurullar na do rudan verildi i için bu önemli bir de iflikliktir. Biz de çok yak n zamana kadar böyle de ildi. fiimdi de öyle de il. Ba ms z denetçi yetkiyi genel kuruldan al r. Yönetim kurullar önerir. Yönetim Beyan tüm bu sistemlere dikkat çekiyor. ç sistemlerini düzenli hale getirin ve bunun taahhütünü de d fl denetçiye verin diyor. Bunun alt n çizmek isterim. Yönetim Beyan mevzuat na banka süreçleri de dahil edildi Kemal Semerciler: Amerika da yaflanan Enron örne inde oldu u gibi, finansal tablolarla ilgili s k nt lardan sonra, 2002 y l nda Amerika da muhtelif düzenlemeler yap ld. Bizdeki düzenlemenin temeli biraz buraya dayan yor. Oradaki düzenlemeler daha çok finansal tablolara iliflkin düzenlemelerdir. Burada BDDK n n bizim bankac l k süreçlerini de buna dahil etmesinin daha iyi oldu unu söyleyebilirim. Otoritemiz, iç denetime, banka süreçlerinin kontrolüne yönetim kurullar n n daha fazla önem vermesini, bunlar yak ndan izlemesini, iflin içinde olmas - n istiyor. Bunu da her y l yap n diyor. Avrupa da 2008 y l nda yaflanan krizin mali sektöre

8 12 13 Prof. Dr. Mustafa A. Aysan Finansbank Yönetim Kurulu Üyesi ve Denetim Komitesi Baflkan çok büyük zararlar oldu. Bugün hala 2008 krizinin etkilerinden dolay, finansal piyasalarda dalgalanmalar oldu unu görüyoruz. kinci kriz olacak m olmayacak m? Tart flmalar devam ederken ikinci kriz bafllad. Yönetim Beyan /Süreç denetimi finansal sistemi çok fazla ilgilendiren bir konu. Bu süreçlerin hem bankalar hem de otoriteler taraf ndan çok s k takip edilmesi gerekiyor. Bu süreç bizde daha ileriye giderek, sisteme daha fazla katk da bulunacak. Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: Denetim iflinin ba- ms z denetçiye verilen beyanlara ba lanmas çok yerinde bir karard r. Yap lan tebli ifllemeye bafllad zaman dünya uygulamas n aynen uyguluyor olaca z, ama henüz daha bafllamad k Ocak ay nda bafllayaca z ve iç sistemlerimize daha yak ndan bakal m daha gelifltirelim ve daha iyi yönlendirelim diye yönetim kurullar nda önemli çal flmalar bafllayacak. Elimizde de Yönetim Beyan konusunda dünyada yap lan uygulama ile ilgili genifl kapsaml bir rapor yok. Herkes kendine göre yap yor. Amerika Sarbanes-Oxley yasas ile bunu getirdi. 10 y l kadar uyguland ve fazla ifle yaramad. Uygulamada direnç vard. Yönetim Beyan verildi ama gere i kadar yap lmam fl ki, sonunda 2008 krizi ortaya ç kt. Bu uzun bir süreçtir. Yönetim Beyan gelecek biz onu uygulayaca z. Rakamlar alaca- z, uygulamalara bakaca z ilerleme oldu mu, olmad m ona göre karar verece iz. Bat uygulamalar etkinlik ve yetkinlik konusunda de erlendirmeler yap yor Hakan T rafl n: Dünyadaki di er uygulamalar n fiilen içinde olmad m z için kapsamlar hakk nda s n rl bilgi sahibiyim ancak bu vesileyle yapt m k sa bir araflt rmada, bu konunun öncüsü olan SOX kanunu ile bu yasan n benzeri olarak, Kanada da BILL 98, Japonya da J- SOX adl bir yasa ile Almanya da German Corporate Governance Code gibi SOX benzeri uygulamalar görüyoruz. Tam bir karfl laflt rma yapabilmek için bunlar n detaylar na yönelik daha kapsaml bir araflt rma yap lmas gerekir. fiekilsel aç dan temel fark, bat daki uygulamalarda beyan icra taraf ndan verilirken, Türkiye de muhatab n n yönetim kurulu olmas, ayr ca bat uygulamalar n n bizdeki gibi do rudan süreçleri kapsamay p fleffafl k, yönetiflim, ç kar çat flmas gibi bafll klar içermesi fleklinde gözüküyor. Ancak belirtti im gibi bu flekilsel bir farkl l k, nihai amaçta bir fark olmad n düflünüyorum. Uygulamalardaki yöntem, süreçler de iflik olabilir ancak amac ayn, bu da daha önce de belirtti- im gibi, risklerin bilinmesi, bilinen riskin zaman nda, tam ve do ru olarak ilgililerle paylafl lmas d r. Bat daki baz uygulamalarda, finansal ve buna ba l risklere yönelik kontrollere ilaveten, yönetim kurulu üyelerinin adedi, etkinli i ve yetkinli i konular nda da de erlendirmeler yap lmaya baflland n görüyoruz. Zaman içinde bu uygulamalar n benzerleri Türkiye de de gündeme gelebilir. Yönetim kurulu üyelerinin bilmedi i konularda taahhüt vermesi ne kadar sa l kl? Dr. Cüneyt Sezgin: Siz biraz sonra de inece imiz konuya da girizgah yapm fl oldunuz. Ben de ayn konunun gündeme getirilmesini isteyecektim. Bildi iniz gibi, Bat daki birçok uygulamadan farkl olarak ülkemizdeki yönetim beyan düzenlemesinde, beyan icran n de il, yönetim kurulunun vermesi istenmekte. Benzer bir uygulamaya da mali tablolarla ilgili olarak yönetim kurulunun sorumlulu unda da rastl yoruz. Ba ms z denetçilerin varl ve raporlar yönetim kurulunun sorumlulu unu ortadan kald rm - yor. Halbuki bugünkü uygulamada ba ms z denetçilerden daha öteye geçen bir mali tablo denetimi yapma yetkinli i sektörde yok. ç denetim ekipleri içinde bir tane daha ba ms z denetçi ekibi kurmas laz m gibi bir sonuç ortaya ç k yor. Yönetim kurulunun sorumlulu unun olmas, fark ndal n n artmas, yapt r m gücü aç - s ndan elbette önemli. Ama gerçek anlamda bu beklentilere uyum için ilerideki dönemlerde yönetim kurulu üyelerinin alt yap lar n n bu beklentilere paralel flekilde de iflmesi gerekti ini düflünüyorum. Aksi takdirde, bugünkü uygulamadan farkl bir yöne gitmesi mümkün de il. Hakan T rafl n: Günümüzde klasik bankac l k ürünlerinin yan s ra genellikle yurtd fl ndan gelen yaz l m paketleri ile çal flan, faiz ve kur endeksli, ürünler oldu unu biliyoruz, duyuyoruz. Düflünün ki kurgulamad n z bir ifl ak fl ve kabullerden oluflmufl böyle bir program ald n z ve kullan yorsunuz, bunun tafl d riskleri ne ölçüde bilebilir ve kontrol edebilirsiniz üzerinde düflünmek gerekir. Esas ve do ru olan, ayn zamanda da yasal otoritenin de istedi i, ürünün içeri inin ve varsa tafl d risklerin önceden bilinmesi ve kontrolünün sa lanmas d r. Dr. Cüneyt Sezgin: Yap labilirli i konusunda soru iflareti var tabi ki Bir konuya da de inmek istiyorum. Ba ms z denetçiler, bu konuda uzmanlar, bu ifle zaman ay r yorlar ve bu ifl için varlar. Ama yönetim kurullar ba ms z denetçinin att imzadan da sorumlu. Daha do rusu ba ms z denetçinin buna onay vermesi yetmez bunda bir hata varsa bundan da sorumlular gibi bir düzenleme mevcut. Bu ne kadar uygulanabilir? Ba ms z denetçiden daha öteye denetim yapt rmas flirketin bence flu an itibariyle mümkün de il. En az ndan teftifl kurullar - n n buna göre organize olmas laz m. O zaman ba ms z denetim ekibi içinde bir tane daha ba- ms z denetçi ekibi kurmas laz m gibi bir fley. Yönetim kurulunun sorumlulu unun olmas, fark ndal n n artmas, yapt r m gücü aç s ndan önemli. Yönetim kurulunun katk s anlam nda yönetim kurulu üyelerinin alt yap lar n n de iflmesi gerekti ini düflünüyorum. Aksi takdirde, bugünkü uygulamadan farkl bir yöne gitmesi mümkün de il. Böyle bir uygulaman n gelmesi belki bu süreci tetikleyecek ve h zland racakt r. Ahmet bey, düzenleyici taraf olarak, siz bu konuda neler söyleyeceksiniz? Yönetim Beyan, yönetim kurulunun niteli ini yükseltmeyi amaçl yor Ahmet Türkay Varl : Son yorumunuzla alakal bir fley söylemek isterim. Banka faaliyetlerinden banka sorumlu. Denetim, do as ndan gelen bir tak m k s tlarla, denetim faaliyetini icra edip bir görüfl bir kanaat belirtiyor. Denetim standartlar içinde yüzde yüz bir garanti içermedi i ancak bir tak m do al k s t gözetmesi gerekiyor. Bankadaki faaliyetleri hem icra anlam nda yürütmek bununla alakal denetim rolünü de üstlenmek taraf hep bankan n örgütsel yap s içinde yürütülmesi gereken fley. Sorunun kendisine gelecek olursak, bizim uygulamam zda iflin finansal raporlamayla do rudan ilgili k sm yla, bilgi sistemleri denetimi meselesi gündeme geldikten sonra netleflen ve biraz daha ön plana ç kmaya bafllayan hem bankan n bankac l k süreçlerindeki iç kontrollerin varl ve yeterlili i hususu hem de buna bilgi sistemlerinin bizzat kendisinde bulunmas gereken kontrol unsurlar yla alakal modüller eklendi. Yurt d fl uygulamalar na bakt m z zaman temel fark orada da muhasebeyle bafllayan ve zaman içinde ilk soruda da yan t verdi im gibi hizmet flirketlerinin denetimine de kayan ve onlar nda beyan vermesine do ru giden, oradaki kontrollerin yeterlili i iddias n bar nd ran yönetim beyanlar n n sunulmas fleklinde bir gidiflat var. Orada da beyan ilkönce banka yönetiminden bu talep ediliyor ama denetçi gerekli görürse bunu yönetim kurullar ndan isteyebiliyor. Türkiye uygulamas na bakt m zda, örne in SPK mevzuat ndaki ilgili tebli de yönetim kurulundan al nacak flekilde opsiyonel olmayan bir ifade yer al yor. Bu bizim iki yönetmeli imizde geçiyor. Finansal raporlamayla ilgili yönetmelikte bankadan istenece i ifade ediliyor ama opsiyonelmifl gibi söyleniyor. Yani, denetçi isterse banka yönetim kurulundan içinde iç kontrol sistemleri, muhasebe, raporlama, yetkinlik, yeterlilik unsurlar n bar nd ran fleyler talep etmesi gündeme geliyor. Bilgi sistemleriyle ilgili denetimdeyse iflin iç kontrol sistemlerinin yeterlili i yan nda bilgi sistemlerinin unsurlar - n n da kat ld ve mutlaka yönetim kurulunun vermesi gereken bir beyan haline geliyor. Bu bankan n di er yönetim kademelerinden istenir miydi, istenemez miydi diye düflündü ümüzde, tercihin yönetim kurulunun niteli inin

9 14 15 yıl mesaj Dr. Cüneyt Sezgin: Hakan bey, sizinle devam etmek isterim. Baflar l Yönetim Beyan uygulamas n n esaslar nelerdir? Süreçte nelere dikkat edilmesi yerinde olur? Sonra bu iflin paydafllar kimlerdir? Bankalar, ba ms z denetçiler, düzenleyici otorite vb. neler yapmal? Bir de bankalarda denetçinin rolü yönetim kurulu ve denetim komitesi ve iç denetçinin rollerine de inebilir misiniz? Ayr ca, icran n rolü ne olacak. Bu sorular toparlay p analiz edebilir miyiz? Mesleki örgütlenmelerin en önemli faydası icra edilen mesleğin gelişimine katkı sağlayacak faaliyetlerde bulunabilme kabiliyetini gösterebilmesidir.türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE), ülkemizde iç denetim mesleğinin gelişiminde -ki rolü ile bu fonksiyonu hakkı ile yerine getirmiş ve getirmektedir. Enstitünün yaptığı çalışmalar ve etkinlikler sadece özel sektördeki iç denetçiler tarafından değil kamu iç denetçileri tarafından da ilgi ile takip edilmektedir. Enstitü, özellikle bilgi ve tecrübelerin paylaşılması ve kamuda iç denetim mesleğinin icra edilmesinde rehberlik görevi üstlenmiştir. Bu bağlamda, iç denetim mesleğinin tanıtılması, bilgi ve tecrübelerin paylaşılması ve referans teşkil edecek bir kaynak olması misyonu ile yayın hayatına devam eden İç Denetim dergisinin de ayrı bir önemi bulunmaktadır. Kemal Semerciler Alternatif Bank Yönetim Kurulu Üyesi ve Denetim Komitesi Baflkan biraz daha yükselmesi yönünde bask yaratmaktan yana kullan ld n düflünebilirsiniz. Burada yönetimin fark ndal n yaratmay sa layan bir araç olmal. Elbette teknolojiyle ilgili dökümanlar, çok kar fl k enstrümanlarla ilgili kararlar önlerine geliyor. Yönetim kurullar o ayr nt da bilgi sahibi olmasa bile, en az ndan sorgulay c, çal flmalar izleyebilme, özetleyebilme, denetleyebilme rolünün daha iyi iflleyebilmesi aç s ndan beyan konusunun önemli bir araç oldu unu düflünüyorum. Yönetim kurullar ndan istenme tercihi kurumsal yönetime katk da bulunacak bir unsur bar nd r yor. Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: Yönetim kurullar nda bu fark ndal yaratabilirsek, yönetim beyan uygulamas yönünde çok önemli bir ad m at lm fl olur. Türkiye deki denetim eksiklikleri konusu daha genifl ölçüde ele al nmal d r. Asl nda Bat n n denetim sisteminde de aksakl klar vard r. Propagandalara ra men Amerika da ve Avrupa da ç kan sonuçlara bakal m. fiimdi kendi uygulamam z bizi iyiye mi götürecek, oraya bakal m. Yönetim Beyan Türkiye de bir baflar l denetim ad m n n at lmas na neden olmufltur. Sonradan böyle bir sonuç al n p al nmamas bizim uygulamalar m za ba l. O uygulamalar henüz sonuç vermedi. Bence önemli bir geliflmedir, desteklenmesi laz m ama sonuçlar n n da beklenmesi laz m. Ancak, finansal kurumlar d - fl nda da benzer uygulamalara ihtiyaç vard r. Yönetim kurulu üyeleri süreci yak ndan takip etmeliler Hakan T rafl n: Yönetim Beyan, sektörde yeni bir uygulama. Bu uygulamadaki amaç ve beklentilerin yönetim kurulunun tüm üyeleri taraf ndan net olarak anlafl lmas, özümsenmesi önemli. Ayr ca çal flma yönteminin iyi belirlenmesinin, aflamalar n yönetim kurulu taraf ndan y l boyunca yak ndan takip edilerek sorgulanmas n n, ç kan tablo ve raporlara istinaden süreç ve tespitler hakk nda dönem boyunca kapsaml ve sürekli bilgi al nmas n n önemli oldu- unu, özetle yönetim kurulunun süreci yak ndan izlemesi gerekti ini düflünüyorum. Uygulaman n baflar l olmas na destek olaca n düflündü üm bir di er nokta da; bankac l k ifllem ve süreçlerinde birinci, ikinci ve üçüncü seviye olarak nitelendirdi imiz kontrol fonksiyonlar - n n güçlü olmas, benimsenmesi ve uygulanmas d r. Bilindi i gibi çal flanlar, yönetim ve iç kontrol, birinci ve ikinci seviye kontrollerden, iç denetim fonksiyonu ise üçüncü seviye kontrolden sorumludur. Sistemin bu flekilde oluflmas ve ifllemesi, Yönetim Beyan na yönelik çal flmalar destekleyecek ve daha sistematik hale getirecektir. Bu kontrol seviyelerinin beklenen flekilde ifllememesi veya aralar nda bir paylafl m ve sinerji olmamas, seviyeler aras nda geçiflmeler ve iflgücü ve etkinlik kayb na neden olabilir. Dr. Cüneyt Sezgin: Birinci seviye derken icran n kontrolünden bahsediyoruz de il mi? Hakan T rafl n: Evet. Örne in, giflede fifl düzenleyen bir kiflinin yapt ifllemin, kendisinden bafllayarak farkl kademelerde, birinci, ikinci üçüncü seviyeye kadar uzanan kontrol aflamalar vard r. 10 yıldır yayımlanan İç Denetim dergisi içeriği itibarı ile İç Denetçiler açısından önemli bir kaynak haline gelmiştir. Bu vesile ile yayın hayatında 10. yılını dolduran İç Denetim dergisine emeği geçen herkesi kutluyor, derginin uzun yıllar yayın hayatına devam ederek, mesleğin gelişimine katkı sağlayacağına inanıyorum. Bu kontrol sistemi ve bilinci tam yerleflmezse, birden üçe uzanan kontrol kademeleri aras nda geçiflmeler veya eksiklikler oluflabilir. Bunu bankac l k evrenindeki her ifllem için düflünmek gerekiyor, söz konusu olan kontrol etkinli- i ise, kontrol seviyeleri sisteminin tam ve etkin iflliyor olmas n n, bu çal flman n önemli koflullar ndan birisi oldu unu düflünüyorum. Bu çal flma için ayr ca, kapsaml bir metodoloji oluflturulmal, sistematik yönetim kurulunun bilgisi ve onay çerçevesinde olmal, tutarl bir ifl plan yap lmal. Bu plan çerçevesinde de ifli yürütecek etkin ve tecrübeli ekiplerin, kiflilerin görevlendirilmesi önemli. Zira bankac l k ve bilgi sistemleri gibi kapsaml bilgi donan m ve deneyim gerektiren süreçlerden bahsediyoruz. Yönetim kurulu üyeleri pratikte sürecin tüm detaylar na girip kontrolleri fiilen yapamayacaklar için denetim komitelerine burada önemli görev düflmektedir. Çünkü çal flmalar bilfiil yürütecek ekipler a rl kl olarak iç kontrol, iç denetim ve risk yönetimi birimlerinden oluflaca- ndan, iç sistemlerin koordinasyon ve eflgüdümünden sorumlu olan denetim komitelerini bu çal flma içindeki bir di er yap lanma olarak düflünmek gerekir. Yönetim Beyan bundan böyle, denetim komitesinin sürekli gündeminde yer alan bir konu olacak. Fatih SEZER Kamu İç Denetçileri Derneği Başkanı Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: Ben de ayn görüflteyim. Bu ifli yönetim kurulu çok ciddiye al p, gerekli çal flmalar yaparsa, önemli sonuçlar elde edilmifl olur. Bu fark ndal a göre ifli fiilen denetim komitesiyle, iç sistemler birimleri yapacak. Burada en önemli fley fark nda olan yönetim kurulunun bu ifli sahiplenmesi, talep etmesidir. Bence Yönetim Beyan tebli i bu ifli yapm flt r. Denetim kurullar bu ifli sahiplenecek ve gerekenleri de yapacakt r. Zannediyorum Yönetim Beyan çal flmas bunu yaratm flt r. Dr. Cüneyt Sezgin: Sorular m z aras nda bir konu daha vard. fiu anki ekipler yetkinlik aç s ndan yeterli mi yoksa gelifltirmesi gereken yönleri var m? Bu konuya da konuflmac lar m z de- inmek isterler mi? Teftifl kurullar kontrollere ne kadar yatk n? Kemal Semerciler: Bankac l k süreçlerinin denetimi ve Yönetim Beyan bana göre çok önemli. Bilgi sistemleri denetimine bafllad k ve tam kontrollerin sa lanmas ve süreçlerin oturmas yaklafl k üç y l sürdü. Bizim otorite taraf ndan ç kar lan ilgili yönetmelik sekiz ana süreç sayd. Bunlar; mevduat, bireysel kurumsal kre-

10 16 17 Özlem Aykaç delip nar, CIA, CCSA Türkiye ç Denetim Enstitüsü Baflkan di, muhasebe, alternatif da t m kanallar, banka kredi kartlar, finansal raporlama, ödeme sistemleri, hazine ve menkul k ymetler süreçleridir. Tüm ana bankac l k süreçlerinin buradaki ifl ak fl ve prosedürlerinin ilgili birimler taraf ndan mutlaka oluflturulmufl olmas gerekiyor ki, denetlensin. Daha sonra ba ms z denetçiler burada tekrar onun üzerine bir kontrol yaps nlar. Sonras nda da yönetim kurullar bu süreçler do rudur diye beyan versin. Bugüne kadar yap lm fl en önemli düzenlemelerden bir tanesi. Bu süreçlerin birço u bizim bankalar m z taraf ndan yap lm fl olabilir ama, ben ço unda eksiklikler oldu unu düflünüyorum. Bu uygulama kapsam nda, onlar n üzerinden geçilerek, daha sonra da bankada bu süreçlerin kontrolü yap lacak. Bunu yapacak teftifl kurullar d r. Teftifl kurullar da bu kontrollere ne kadar yatk n, o konuda biraz zamana ihtiyac m z var. Teftifl kurullar m z daha çok risk odakl denetim, banka içi ve genel mevzuatla ilgili denetim a rl kl çal fl yorlar. Süreç denetiminde teftifl kurullar olarak çok iyi durumda oldu umuzu söyleyemeyiz. Bu konuda teftifl kurullar kendilerini gelifltirmek durumunda kalacaklar. tim yap lacak ve buna da kaynak ay rmak zorunda kalacaklar. Kendilerini e itecekler, bu da ek bir külfet ama bankalar m za göre gerekli mi? Evet gerekli. Bu süreçlerin üzerinden mutlaka geçilmeli. Yönetmeli e göre o süreç ifllemeli. Bu beyan yönetim kurullar vermeli. Yönetim kurulu bu iflin içine mutlaka girmeli. Yönetim kurulu üyeleri genelde hissedar temsilcilerinden, bir bölümü ise bankac l k d fl üyelerden olufluyor. Burada da bu ifli sahiplenecek denetim komitesi olacakt r. Süreçlerin iyi dökümante edilmesi ve oluflturulmas bak m ndan faydal, bilgi sistemlerini tamamlay c bir uygulamad r. Yönetim kurulunun iç sistemlerle ba lant l olarak bu süreçte olmas asl nda belki do ru da olabilir. Otoriteyi de elefltirmek istemiyoruz, yeni bir süreç bu. Dr. Cüneyt Sezgin: Hangi yetkinliklerin gelifltirilmesi konusunda eklemek istedikleriniz var m? Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: Bence bu meselede denetim komitesinin çal flmas çok önemlidir. Varsay yorum ki, bir yönetim kurulu bunu benimserse, denetim kuruluna deste ini verecek, denetim komitesinin çal flmas yla yönetim kurulu bu iflte çok iyi bilgilendirilecek, eksikler tamamlanacak ve sonuç al nacak. Yönetim kuruluna ba l denetim komitelerinin yarataca her fley yönetim kurulu taraf ndan benimsenip, uygulamaya kondu u ölçüde geçerli. Onun için yönetim kurulu bunu benimsemeli, denetim komitesini çal flt rmal ve iyi yönlere götürmelidir. Bizim flimdiye kadar Yönetim Beyan konusunda yapt m z çal flmalar, denetim komitesi taraf ndan yap ld ve flu s rada öneriler haz rlan yor. Sistemlerimizden eksik konular tamamlan yor. Denetim komitesi olarak ifle bak yorum onun da alt nda iç sistemlerin, koordinasyonu var. Bu nedenle hepsinin koordineli çal flmas laz m. Süreç denetimi yapmak yetkinlik gerektirir Hakan T rafl n: Süreç içinde yer alacak birimlerin yetkinli inin önemine bir kez daha vurgu yapmak istiyorum. Süreç denetimi, bankac l k denetim prati inde nispeten yeni bir kavram. On y l öncesine bakt m zda bankalarda genellikle flube ve birim denetimi yap ld n biliyoruz. Bu nedenle süreç denetimi son y llarda ön Bizim teftifl kurullar m z üç ana konuda denetim yapt klar için, bu alanda da ciddi bir deneplana ç kan bir denetim anlay fl ve di er denetim türlerinden biraz daha farkl, zira flubenin veya birimin sorumlusu/sahibi net olarak belli iken bankac l k süreçlerinde adet ve sahiplik daha fazla ve bazen de net olmayabiliyor. ç denetimde y ll k plan haz rlarken, organizasyon veya süreç bazl risk matrisini kullanabilirsiniz ancak pratikten biliyoruz ki süreç bazl risk matrisini oluflturmak daha zordur. Örne in bir kredi kart süreci flubeden bafllar, kredi tahsis ve operasyondan geçer kurye da t m na kadar uzan r. Bu nedenle süreç denetimi kavram, 2006 y l nda ç kan iç sistemler yönetmeli iyle denetim prati ine girdi. ç denetim birimleri bunu, planlar ve öncelikleri ölçüsünde uyguluyorlar ama eski uygulamalar da tamamen b rakm fl de iller. Onlara eski al flkanl klar demeyelim, asl nda bir ihtiyaç. Tamamen sürece dayal bir denetim yaklafl m da, bence bankac l k sektörümüzün gerçe ine ve prati ine uygun de il. fiube denetimlerini b rak p sadece sürece dayal denetim yaparsan z baflka riskleri kabullenmek durumunda kal rs n z. Ancak görünen o ki, iç denetim birimleri önümüzdeki dönemde hem mevzuat ve ihtiyaçtan hem de Yönetim Beyan n n getirdi i çal flmadan dolay süreç denetimine daha fazla zaman ay racaklard r. Süreç denetimi yapman n farkl bir yetkinlik ve deneyim gerektirdi ini göz önüne al rsak, iç denetim birimlerindeki müfettifllerin de bu konulara yönelik yetifltirilmeleri ve yönlendirilmeleri gerekiyor. Sonuç olarak iç denetim birimleri bu çal flma ortam nda organizasyonlar - n, insan kaynaklar n ve denetim planlar n bu kapsamda ve geçmifl y llardan farkl olarak düzenlemek durumunda kalacaklar. Dr. Cüneyt Sezgin: Burada düzenleyici taraf olarak Ahmet beyin görüflleri çok önemli. Bu konuda son sözü ona b rakmadan önce kendim de birkaç görüfl paylaflmak istiyorum. Buradaki de iflik paydafllar n daha fazla yak nlaflmas, aradaki, bofllu un azalmas, empatinin artmas gerekiyor. Bununla neyi kastediyorum? Birincisi, her fleyden önce uygulama taraf yani ifli yapanlar n daha fazla denetçi, kontrolcü gözüyle yapt klar ifle bakmalar laz m. Hem üst yönetimin yönlendirmesi hem alt birimin e itiminin artmas gerekiyor. Bu sadece iç sistem ekiplerinin kontrolü ve denetimiyle etkin bir flekilde yapamay z. O nedenle süreçlerin etkin bir flekilde dizayn n, e er bir güvence verilecekse, yapabilmeliyiz. kincisi, bizim kendi denetçilerimizin ba ms z denetçi gibi çal fl - yor ve olaylara öyle bak yor olabilmesi laz m. Asl nda Türk teftifl kurulu gelene i ba ms z denetim uygulamas ndan farkl özellikler sergiliyordu. Dolay s yla orada da bir ö renme sürecine ihtiyaç var. Bir baflka ihtiyaç da bafllang ç döneminde BDDK n n ve ba ms z denetçilerin bankalarla daha fazla iflbirli i içinde olmas gerekiyor. Mademki bu ö renme süreci, bu süreçte eksiklikler, hatalar olacak. Bu süreci el ele götürmenin önemli oldu unu düflünüyorum. Geliflmeye aç k bir dönem imkan bulunabilirse çok faydal olacakt r. Taraflar aras ndaki farkl l klar n olabildi ince azald ve taraflar n asl nda uygulamalar n n birbirine yaklaflt bir döneme ihtiyac m z var. Biz konuyu mimari bir proje gibi görüyoruz Ahmet Türkay Varl : Tüm konuflulanlarda çok ciddi bir do ruluk pay var. letiflim çok önemli. Bizim mevzuatta söyledi imiz hususlar yani Yönetim Beyan anlam nda ç Sistemler Yönetmeli inin bir tak m unsurlar yla buna bakt - m zda, flunu net biçimde söylemek mümkün. Biz konuyu mimari bir proje gibi görmeye çal - fl yoruz. Bir bankac l k ifli kurgu olarak ortaya konulurken bunun icradan, denetim ifli yapanlara, bunun risklerini yönetecek ve risklerle ilgili bilgi üretecek kiflilerle birlikte kurgulanmas gerekti ini düflünüyoruz. Sadece bankac l k taraf ndan sonuç elde etmek, pazara bir an önce girmek, kâr elde etmek gibi noktalar ön plana ç kararak ifl kurguland nda, o ifli kontrol etme yeteneklerinin veya riskin ölçülebilmesiyle alakal boyutlar n zay f kalabildi ini görüyoruz. Bu anlamda ifl ak fl n n dökümante edilmesi aflamas nda, tüm farkl kesimlerin o ifli kurgulanmas na katk da bulunmas gerekir. Bu iletiflimi mutlaka art racakt r. letiflimin zay f oldu u durumlarda bilgi sistemleri denetim raporlar nda flunu çok net biçimde görüyoruz. Bankalar n bilgi sistemleri denetimi esnas nda, IT yaz l mlar n gelifltiren kiflilerle, ifl talebinde bulunan iflin sahiplerinin karfl karfl ya gelme f rsat yaratan platformlar oluyor. Bunlar, bilgi sistemleri denetim sonuçlar n ancak o zaman tart flabiliyorlar. Bir talep ortaya konulurken söylenilenlerin, IT taraf ndan alg lan fl çok farkl olabiliyor.

11 18 19 yıl mesaj Gürdo an Yurtsever, CPA, CFE Türkiye ç Denetim Enstitüsü Baflkan Yard mc s Etkin bir iletiflim ve kontroller kurulmad ve testlerinin de yap lmad zaman proje sonucu bambaflka bir flekilde ortaya ç k yor. Bunun da birtak m hatalar üretebildi ini, denetim esnas nda görüyoruz. Say sal olarak örnek vermem gerekirse, bilgi sistemleri denetimi içerisinde ortaya ç kan toplam bulgu adedinin yaklafl k üçte ikisi denetim raporu teslim edilmeden banka taraf ndan gideriliyor. Bu flunu ortaya koyuyor. Kurgusal yani mimari anlamda bankan n bizzat kendi için risk olacak o kadar fazla eksik ve aç k söz konusudur. Banka otorite bask s na da gerek görmeden biran önce o aç klar kapatarak riskin gerçekleflmesinin önüne geçmeye çal fl yor. flin bu taraflar çok önemli. flin kurgusunu yaparken icra mutlaka müdahil olmal. Fakat denetsel gereksinimler de riskle alakal durumlar da mutlaka o iflin kurgulanmas nda gözetilmek zorunda. Yönetim kurulunun beyan noktas nda kendisine destek olacak taraf, denetim komitesi ile iç sistem birimleri olmak durumunda. ç sistem birimlerinin bu süreçlerde destekleyici rol üstlenmeleri o sistemi kendilerinin kurmas n gerektirmiyor. O ifl kurgularken zaten mimari olarak iflin kontrol sistemlerini de, risk yönetimi gereksinimlerini de, icrayla ilgili gerekleri de mimarinin içine gömmek durumundas n z. Bu bafllang çta yap labilirse, en idealidir. Bugün bankac l k sisteminin bulundu u konum aç s n- dan her iflte bunun gözetilerek, yap ld n söylemek güç. Yönetim kurullar nda, iç sistem birimlerinin nitelikleri aç s ndan bu iflin üstesinden gelinebilmesi konusunda baz zorluklarla karfl lafl lmas söz konusu olabilir. Olaya bir geçifl dönemi olarak da bakmak gerekiyor ama hedef ve yolun bu oldu unu tüm taraflar n kabul etmesi, baflar l bir uygulama gerçeklefltirme noktas nda çok katk sa layacakt r. Dr. Cüneyt Sezgin: Son olarak neler eklemek istersiniz? Prof. Dr. Mustafa A. Aysan: Toplant da da sözü edildi, meselenin çok büyük bir e itim sorunu var. Hem bu ifli yapacak olan teknik adamlar n hem de icran n e itim sorunlar var. Denetim konusunun önemli oldu unu ö retmek laz m. Bu Yönetim Beyan tüm bunlar düflündürtüyor bize, ama o arada biz ne yaparsak yapal m etraftaki insanlar bilgilendirmezsek, ne o ideale ulaflabiliriz, ne de etrafa kabul ettirebiliriz. Bu nedenle bu ifl hem ifle almada hem de sürekli e itimde çok büyük e itim sorunu yarat yor. Gerek Yönetim Beyan n ö retmek gerekse Yönetim Beyan n n güçlü bir iç denetim sistemine ba l oldu unu anlatabilmek için herkesin bir araya gelmesi laz m. flin kurallar n n konulmas çok önemli Kemal Semerciler: Genelde icrac lar bir iflin yap lmas yla ilgili, kural konulmas n pek sevmiyorlar. flin kurallar n n konmas, ifl süreçlerinin belirlenmesi, bankan n bu süreçlerinin gerek iç denetim gerekse ba ms z denetim taraf ndan gözden geçirilmesi asl nda çok olumlu. Bu süreç bafllad ktan sonra herkes ifl ak fl n bir daha gözden geçirecek. En büyük risk kredi riski oldu u için, kredi izlemenin de süreci gözden geçirilecek ve üçüncü parti de buna bakacak. Bugüne kadar çok fazla bak lm yordu. BDDK n n karfl l klar ile ilgili önemli olan mevzuat var. Mali tablolar aç s ndan da çok önemli. Bankalar n çok sa l kl iflleyen karfl l k ay rma süreci yok. Karfl l k ay rma sürecinin de ifl ak fl, prosedürü yaz lacak ve herkes ona uyacak. Bu ve benzer önemli süreçlerin oturmas için zaman laz m. Bu y l verimli olmayabilir ama iki üç y l içinde bu sistemin bankalar m za çok faydal olaca n düflünüyorum. Kurumsal yönetim ilkelerinin sürekli gelişen ve kendini yenileyen bir kavram olarak üstlendiği anahtar rolün önemi her geçen gün artmakta ve kapsamı genişlemektedir. Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği olarak, yeni yasa ve düzenlemelerin, başta şeffaflık ilkesi olmak üzere, tüm kurumsal yönetim ilkelerinin yeni bir anlayış ile ele alınması gereken bir dönemi beraberinde getirdiğine inanıyoruz. Bu süreçte denetim mesleği, bir referans ve güvence kaynağı olarak, kurumsal yönetim uygulamalarının hayata geçirilmesinde çok önemli bir değer yaratmaktadır. Kuruluşundan bugüne, Türkiye de iç denetim mesleğinin uluslararası standartlara taşınmasında önemli ve etkin bir rol oynayan Türkiye İç Denetim Enstitüsü nün, 2001 yılından bu yana yayımladığı İç Denetim Dergisi nin önemli bir uzmanlık havuzu oluşturduğunu ve bu alanda bir referans kaynağı oluşturduğunu görmekten mutluluk duyuyorum. Bu vesileyle, İç Denetim Dergisinin 10. yılını kutlar, başarılarının devamını dilerim. Muharrem Yılmaz Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Hakan T rafl n: Kontroller genellikle icran n freni gibi alg lan r. Ancak fren sadece arabay durdurmaz, ayn zamanda araban n h zl gitmesinin de güvencesidir sözünü konumuza uyarlad m zda, kontrol sistemlerinize güveniyor iseniz daha büyük riskleri alabilir, yeni alanlara girebilirsiniz. fiu ana kadar a rl kl olarak, prosedürler, ifl süreçleri ve kontrollerin varl üzerinde duruldu, ben bunlar kadar, süreçlerin her aflamas nda yer alan, de iflik görev unvan ndaki çal flanlar n ifle al m ndan, e itim ve gerekli yetkinli e ulafl lmas na kadar uzanan insan kayna olgusunun da önemli ve ifl süreçlerinin ayr lmaz bir parças oldu unu belirtmek isterim. Ahmet Türkay Varl : Yönetim Beyan n n bilgi sistemleriyle ilgili baca nda, d fl hizmet al nd - ndaki kapsam konusunun nas l iflleyece i konusu bir sorun olarak gündeme gelebilir. Çünkü biz mevzuatta bu hususu da gözetin demekle beraber nas l yürüyece i konusunda aç k ifadeler kullanmam fl durumunday z. Finansal raporlama ve muhasebeyle alakal bilgi sistemleri altyap s konular nda d fl hizmet al nd durumlarda buna nas l yaklafl laca konusu aç kça geçmemifl. Denetim standartlar nda bunlar n yeri var yani uluslararas denetim standartlar nda bir konuda d fl hizmet sa land zaman kullan c kurulufl ad alt nda, hizmet sa lay c da denetimin nas l yap laca hususu aç kça geçiyor. Mevzuat m zda aç kl k bulunmayan hallerde hangi yollara baflvurulaca n gösteren aç k referans noktalar m z var. Süreç bazl denetim ile ifli yapan bilinçlendiriyorsunuz Özlem Aykaç delip nar: Öncelikle olarak ev sahipli iniz ve kat l m n z için çok teflekkür ederiz. Sizleri hep T DE olarak ne yapabiliriz? diyerek dinledim. Burada, yetkinliklerin art r lmas, yönetim kurullar n n bu konudaki sorunlar n dinlemek için yapt m z paylafl m toplant lar çok önemli olabilir. Bunlar düzenleyici otoritelere iletmemiz konusunda neler yapabiliriz diye düflündüm. Öncelikle süreç bazl denetim ve bilgi sistemleri denetimine bakt m z zaman, süreç bazl denetimi reel sektörde çal flt m kurumda uzun zamandan beri fiilen uygulamaktay z. Bu konuda T - DE nin yapt çal flmalar, yurt d fl nda iyi uygulama örneklerini paylaflabiliriz. Reel sektördeki bu deneyimi bankac l k sektörüyle paylaflabiliriz. Süreç bazl denetimde ne yap yorsunuz? Asl nda ifli yapan bilinçlendiriyorsunuz. Süreçteki iç kontrol noktalar n ç kartt n z ve denetim raporunda çal flmayan de il çal flan kontrolleri paylaflt n z zaman böylece süreç sahibini de bilgilendirmifl oluyorsunuz. E er süreç sahibini sorumlu tutup, denetlemesini sa lamazsan z ondan sonraki birinci denetim etkili olmaz, ikinci, üçüncü denetim ise daha maliyetli olur. lk amaç asl nda süreç sahibini bilgilendirmek olmal. Tabi ki teftifl kurullar n n iç denetim birimlerinin de bu konuda bilinçlenmesi söz konusu. Bilgi sistemleri denetimi ise bambaflka bir konu. Denetim komitelerinde de bu konuyu bilen kaç kifli olabilir? Bu teknolojiler o kadar h zl de-

12 20 21 yıl mesaj Ali Kamil Uzun, CPA, CFE, MA Türkiye ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan ifliyor ki, bugün bu konuyla ilgili bilgim var diyorsunuz alt ay sonra o bilginin tamamen d - fl nda kalabiliyorsunuz. Çok h zl de iflti inden mutlaka d flar dan destek almak ya da kendi içinizdeki uzman kiflilere güvenmeniz gerekiyor. Denetim komitelerinde sadece finansal raporlama konusunda bilgili kifliler de il, bilgi teknolojileri konusunda da bilgi sahibi insanlar n olmas tavsiye edilebilir. Zaten onlar n tamamen bu ifli yapmalar beklenemez. T DE Akademi olarak, süreç bazl denetim ve bilgi sistemleri denetimi konular nda, e itim programlar m z bankac l a göre yapabiliriz. Böylece bir ölçüde de olsa bu yeni düzenlemeye katk sa layabilmifl oluruz. Süreç denetimleri zorunlu hale geldi Gürdo an Yurtsever: Yönetim Beyan düzenlemesi yap ld nda bankalarda; öngörülen süreçlerin her y l denetlenmesinin mümkün olamayaca, y l ortas nda yap lan bir denetim çal flmas n n sonuçlar hakk nda y lsonu itibariyle beyan verilmesi nedeniyle denetimden sonraki sürece iliflkin beyan vermenin do ru olmad, denetim dönemi olan Aral k sonu itibariyle haz rlanmas gereken beyan n Ocak ay sonuna kadar ba ms z denetçiye sa l kl olarak haz rlanarak verilmesinin fiilen mümkün olmad gibi uygulamaya yönelik çeflitli tereddütlerin olufltu unu belirtmek gerekiyor. Bu konuda baz lar na BDDK yöneticilerinin de kat ld çeflitli toplant lar yap ld. Bugüne kadar bu tereddütlerin büyük oranda giderildi ini, yönetim baz nda bilinçlenmenin artt n, her bankan n kendi yap s na uygun yo un çal flmalar yürüttü ünü belirtmek yanl fl olmayacak. Son y llarda yap lan ve yönetim kurullar n n görev ve sorumluluklar n art ran tüm düzenlemelere ra men yeni bir yükümlülük fleklinde Yönetim Kurulu na verilen beyan verme sorumlulu u, yönetim kurullar n n söz konusu sorumlulu a daha fazla vak f olmas na ve bilinçlenmesine, bankadaki önemli eksiklikler hakk nda detayl olarak bilgi sahibi olmas na neden olacak. Bunun yan s ra Yönetim Beyan na mesnet teflkil edecek çal flmalar n banka iç sistemler birimleri olan iç denetim, iç kontrol ve risk yönetimi birimleri taraf ndan yap laca öngörülse de, yap lacak çal flmalar n temel olarak denetim çal flmalar ile ortaya konulabilecek olmas nedeniyle, bu düzenleme özellikle banka iç denetim/teftifl birimlerini ve faaliyetlerini büyük oranda etkileyecek. Hatta bu birimlerin çal flma yöntemleri aç - s ndan yepyeni bir dönem bafllad n ifade etmek yanl fl olmayacak l y llardan bafllayarak 2000 li y llarla birlikte yap lan düzenlemelerle h zl bir de iflim ve dönüflüm içine giren banka iç denetim/teftifl birimleri bu düzenlemenin de etkisiyle art k geçmiflten gelen ve günümüzün iç denetim standart ve uygulamalar na uygun olmayan denetim yaklafl mlar n kaç n lmaz olarak terk etmek zorunda kalacaklard r. Bu kapsamda süreç denetimi yaklafl m zaman içinde çeflitli düzenlemelerle öngörülse de eski al flkanl klar çerçevesinde tüm bankalarda süreç denetimlerinin bugüne kadar istenilen ölçüde gerçeklefltirilebildi ini ifade etmek mümkün de- ildir. Halen baz bankalarda birim/bölüm ve flube bazl denetimlerin ön planda geldi i ifade etmek yanl fl olmayacak. Bu düzenleme iç denetim birimlerinin kaç n lmaz olarak birim/bölüm/flube denetimlerinden daha çok süreç denetim yaklafl m na yönelmelerine neden olacakt r. Gelinen noktay devrimsel bir dönüflüm olarak görüyorum Ali Kamil Uzun: Yönetim Beyan konusuna kurumsal yönetim ilkeleri, kurumsal yönetim çerçevesi aç s ndan bakt m zda yönetim kurulun- Ülkemizde mesleki yayıncılık alanında sürekli yayınların oldukça kısıtlı olduğu bilinen bir gerçektir. İç denetim mesleğinin tanınırlığı, yaygınlaşması ve meslekle ilgili referans kaynağı olması adına özel bir öneme haiz olan derginizin zengin içeriği ve değerli meslek mensuplarının görüşleriyle bu anlamda büyük bir boşluğu dolduruyor olması derginizin önemini daha da artırmaktadır. 10. yayın yılını kutladığınız İç Denetim dergisinin ülkemiz ve iç denetim mesleği için daha uzun yıllar bu görevi yerine getirmeye devam edeceğine olan inancımla birlikte yayında emeği geçen tüm meslek mensuplarına teşekkür ve tebriklerimi iletirim. ca bu beyan n verilmesini uygun görüyorum. Öte yandan yönetim kurulu seviyesinde bu beyan verilirken tafl d riskler ile ilgili ortaya konulan kayg lara da kat l yorum. Uygulamada her seviyede çal flan ve yöneticinin sorumlulu unda bulunan uygulama kontrollerinin sonuçlar - n n yönetim kurulu seviyesinde beyan edilmesi uygulaman n içinde olmayan yönetim kurulu için sorumluluk riski tafl yabilir, ancak banka içi kontrollerin üst düzey bir organ taraf ndan sahiplenilmesi insan kayna ve teknoloji ile ilgili yetkinlikler, gerekli altyap ve e itim ihtiyaçlar - n n öncelikli olarak karfl lanmas konusunda imkanlar sa lar. Bankac l a bafllad m y llarda bankac l kta denetim konusunda yeteri kadar müfettifl istihdam edilir fleklindeki bir düzenlemeden bugünkü genifl kapsaml iç kontrol, iç denetim ve risk yönetimi ile ilgili düzenlemelerin uyguland bir seviyeye geldi imizi görüyorum. Gece gündüz fark kadar keskin bir geliflmeden sözediyoruz. Mevlüt Aydemir Hacı Ömer Sabancı Holding Denetim Komitesi Başkanı Geçmiflte genel müdür yard mc s na ba l çal - flan teftifl kurullar, bugün yönetim kurulu seviyesine muhatap olacak flekilde konumlan yor. Geçmifl ile bugünü tecrübe eden biri olarak bugün gelinen noktay devrimsel bir dönüflüm olarak görüyorum. Yönetim kalitesinin güçlendirilmesi aç s ndan bunu çok önemsiyorum. Yönetim kurulu, kurumsal yönetim yaklafl m ve ilkeleri gere i pay ve menfaat sahiplerine karfl bir sorumluluk tafl yor. Yönetim kurulu için pay ve menfaat sahiplerine karfl bu sorumlulu unu yerine getirirken banka içi kontrol ve denetimin etkin ve yetkin çal flmas konusunda Yönetim Beyan itici güç olacakt r. Konuyu denetim komitesi aç s ndan da de erlendirdi imizde; yönetim kurulu içinde denetim komitesinin ifllevselli i de Yönetim Beyan ile güçlenecektir. Denetim komitesinin iç kontrol, iç ve d fl denetim, risk yönetimi, muhasebe ve mali raporlama sistemleri ile ilgili gözetim sorumlulu u yönetim kurulunun Yönetim Beyan için güvencedir. Bu nedenle, Yönetim Beyan uygulamas n n bankalar n topyekûn yönetim ve kontrol kalitesinin gelifltirilmesi aç s ndan önemli bir itici güç oluflturaca na inan yorum. Kat l mc lar taraf ndan gündeme getirilen kayg - lar n aç klamaya çal flt m hususlar nedeniyle zaman içinde ortadan kalkaca n düflünüyorum. Uygulaman n bafllamas ile ortaya ç kabilecek ihtiyaçlar n çözümü olabilecek imkanlara sahip oldu umuzu söyleyebilirim. Türkiye ç Denetim Enstitüsü nün 15 y l aflan kurumsal geçmifli ile ulusal ve uluslararas birikimleri Yönetim Beyan uygulama sürecinde banka yönetim kurullar, denetim komiteleri, risk yönetimi ve denetim organlar için ihtiyaç duyulan konularda çözüm üretebilecektir. T DE ile birlikte bugün art k Türkiye de iç denetimin uluslararas standartlarda yap lmas na imkan sa layan altyap ya sahip oldu umuzu görüyoruz. T DE, bugün uluslararas iç denetim standartlar n kendi dilimizde, meslek dünyas n n ve ifl dünyas n n kullan m na sunmaktad r. Bu konuda düzenleyici otorite olan BDDK dan beklentimiz flu olabilir: ç denetimin uluslararas standartlar n n düzenlemeler içinde yer almas d r. Kendi dilimizde ve güncelli i sürekli sa lanan standartlar ile iç denetçilerin uluslararas sertifikasyonu için düzenli olarak yap lmakta olan s - navlar uygulaman n yetkin insan kayna ile yap lmas konusunda önemli f rsat ve imkanlar sa lamaktad r. Yönetim Beyan için yap lan düzenlemelerin

13 22 uygulamada etkili sonuçlar vermesi için iç denetim uygulamas n n uluslararas iç denetim standartlar ile uyumlu, sertifikal meslek mensuplar taraf ndan yap lmas hususlar ile ilgili düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktad r. Önerilen düzenlemelerin yap lmas, yönetim kurulu, üst düzey yönetim, uygulamac lar için güvence olacakt r. Çünkü uluslararas standartlarda çal - flan, sertifikal, profesyonellerce yap lan uygulama, banka yönetiminin basiretli ve tedbirli yönetici olma tutumunun bir ifadesi olarak yönetime sorumlulu unu yerine getirme konusunda destekleyici referanslar olacakt r. Ayr ca, T DE faaliyete geçen Mesleki Geliflim Akademisi ile e itim faaliyetlerini kurumsallaflt rarak iç denetim konusunda uluslararas standartlarda e itim programlar na süreklilik sa lad. Uluslararas mesleki geliflim e itimleri ile sertifika haz rl k e itimleri uygulaman n kalitesi için güvence oluflturacakt r. Baflta düzenleyici otorite BDDK olmak üzere banka yönetimlerinin ilgi ve talebi T DE taraf ndan sunulan bu hizmetlerin geliflimine destek olacak ve sektöre de er katacakt r. Bu aç dan biz T DE ve ç Denetim dergisi olarak, gerek banka yönetimlerinin gerek düzenleyici otoritenin düzenleme ve uygulama sürecinde önemli bir paydafl olarak, üzerimize düflen rol ve sorumluklar yerine getirme çabas içindeyiz. Bu nedenle iç denetim uygulama standartlar ve uluslararas iç denetçi sertifikas n n bir referans olarak düzenlemeler içinde yer almas n bu emeklerin amac na ulaflmas konusunda önemli olaca n düflünüyoruz. Geçmiflte sadece flubelerle s n rl denetimin yap ld bankalarda bugün süreç denetimini, bilgi teknolojisi denetimini, Yönetim Beyan n konufluyoruz y l nda ç Denetim Enstitüsü nü kurdu umuzda, geleneksel teftifl yaklafl m içinde iç denetim nedir bunu anlatmaya çal fl yorduk. fiimdi bunu anlatmak diye bir kayg m z yok. Yönetim Beyan uygulamas bafllad nda bugün ifade edilen baz kayg lar n giderilmesinde düzenleyici otoritenin tutumu önemli olacak. Düzenleyici otoritenin tutumu cezaland r c m, yoksa e itici, ö retici mi olacak, bu tutum uygulaman n sa l kl iflleyifli için önem tafl yor. Uygulaman n düzenleyici otoritenin rehberli- inde, yönlendiricili inde, teflvik edici bir yaklafl mla koordineli yürütülmesi, yönetim kurullar - n n bu ifle çok daha sahip ç kmas na, banka içinde de bu iflin çok daha etkili ifllemesine imkan sa layacakt r. Bankac l k için önemli gördü- ümüz bu konuda düzenledi imiz bu toplant ya ev sahipli i ve moderatörlük yapan Say n Cüneyt Sezgin e, kat l m göstererek de erli görüfllerini paylaflan siz de erli kat l mc lar m za, g yaplar nda da görüfllerini yaz l olarak paylaflan denetim flirketlerimize teflekkür ediyorum. Enstitümüz 19 Eylül 1995 y l nda kuruldu. 11 Eylül 2001 tarihinde ise ç Denetim dergimizi yay na haz rl yorduk. Bugün burada iki y ldönümünü beraber yafl yoruz. Dergimizin ilk Aysberg konusu da yine Say n Cüneyt Sezgin beyin moderatörlü ünde, BDDK n n 2001 y l nda ç kard yönetmelikti. Bugün 10. y l m zda da yine BDDK n n Yönetim Beyan düzenlemesini konufluyoruz. T DE nin ve dergimizin varl, bu geliflim için bir iletiflim ve paylafl m platformu oluyor. Bu ortam sa l yoruz. Sizlerin kat l m bu platformu anlaml k l yor. Dr. Cüneyt Sezgin: Ben de de erli katk lar ndan dolay tüm kat l mc lar m za teflekkür ediyorum. Birkaç bafll söylemek gerekirse, birincisi herkes Yönetim Beyan n çok olumlu ve önemli de iflimlere yol açacak düzenleme oldu unda hem fikir. kincisi yönetim kurulunun bunu imzalamas konusunda burada daha çok teorik k s m konufluldu ama kim imzal yor olursa olsun yönetim kurullar bu ifllerin içinde daha çok olmas, bu ifllere liderlik etmesi laz m. Yönetim kurullar içinde denetim komitelerinin de bu ifl içinde önemli rol oynayaca onlar n da do al olarak iç sistem ekiplerinin iç denetim sistemlerini kullanacaklar n hepimiz biliyoruz. Burada da ifl dönüp dolafl p bankalarda ifl yapanlar n, denetçilerin, ba ms z denetçilerin ve düzenleyici otoritenin çok yak n iflbirli i olmas gereken bir döneme girmifl bulunuyoruz. T DE bu konuda bu süreçte katk da bulunabilir. Hepimizi ileriye tafl yacak önemli bir düzenlemeyle karfl karfl yay z. Umar m baflar yla üstesinden gelirsek ilerde ihtiyaç olan fleffafl, iyi denetimi, iyi yönetimi oturtmakta bunu iyi bir araç olarak kullanabiliriz.

14 24 25 Ba ms z Denetim Kurulufllar YÖNET M BEYANI Konusunda Neler Söylüyor? Aysberg sayfalar nda ele ald m z Yönetim Beyan uygulamalar yla ilgili ba ms z denetim kurulufllar neler düflünüyor, uygulamada neler de iflti ini ve de iflece ini ö renmek istedik. Deloitte Türkiye den Oktay Aktolun, Ernst&Young dan Arzu Piflkino lu, PwC Turkey den Tumin Gültekin, KPMG Türkiye den Tan l Durkaya Yönetim Beyan uygulamalar yla ilgili sorular m z yan tlad. Yönetim Kurulu ile Denetim Komiteleri aras ndaki diyalog artacak Yönetim Beyan kavram ndan ne anlamal y z, böyle bir ihtiyaç nereden do du k saca tan mlar m s n z? Yönetim Beyan Genelgesi ni inceledi imizde, bu genelge ile banka yönetim kurulunun, bankan n bilgi sistemleri ve bankac l k süreçlerine iliflkin iç kontrollerinin, BSD dönemi aç s ndan etkinlik, yeterlilik ve uyumlulu una iliflkin de- erlendirmede bulunarak, bu çerçevedeki mevcut durum ve yürütülen çal flmalara iliflkin güvence sunmas oldu unu anl yoruz. Yönetim Beyan sorumlulu unun bankan n en üst düzey yönetim kademesi olan yönetim kuruluna verilmesi ise; bankan n en üst düzey yönetiminin bilgi sistemleri ve ifl süreçleri kontrollerinin etkinli i yeterlili i ve uyumlulu una iliflkin yap lan çal flmalar ve bu çal flmalar n Oktay Aktolun CGEIT, CRISC DRT Ba ms z Denetim ve SMMM A.fi. Kurucu Ortak sonuçlar ile ilgili bilgi sahibi olmas n ve yap lan çal flmalar n detay na girmelerinin istendi ini gösteriyor. Bu ihtiyac n birkaç nedenden do mufl olabilece ini düflünüyorum. Çünkü bu yaklafl m dünyada bir ilk de il. Bildi iniz gibi bu yaklafl m arada nüanslar olsa da SOX ve J-SOX da da mevcut. Burada birinci neden olarak; yönetimin kendi iç kontrol eksikliklerinin fark nda olmas ve bunu beyan etmesi, bu beyan yapabilmesi içinde kontrollerinin listesini gerçekleflen de iflikliklere göre her y l güncellemesi ve denetlemesi, dolay s yla risklerinin güncel olarak fark nda olmas n sayabiliriz. kinci neden ise kurumsallaflma diye düflünüyorum. Bu yap sayesinde h zl de iflen mevcut süreçlerin ve süreçlerdeki kontrollerin durumlar n n güncel dokümantasyonunun sa lanmas ve sürekli iyilefltirilmesi için çaba gösterilmesi say labilir. Uluslararas ileri uygulamalarda Yönetim Beyan konusundaki bugüne kadar olan ve bundan sonra olmas muhtemel geliflmelere de inebilir misiniz? Belki Yönetim Beyan konusunda k s tl kalmay p soruyu flu flekilde de erlendirebiliriz. Yönetim Beyan uygulamas n n yerleflmesi ve en iyi flekilde uygulanmas için 2-3 y ll k bir süreye ihtiyaç olacakt r. Bu nedenle yap lan çal flmalar n BDDK ve denetçiler taraf ndan çok do ru de- erlendirilmesi kritik bir nokta olacakt r. Burada amaç bankalar n Yönetim Beyan çal flmalar ile BSD yaklafl m nda belirtilen bak fl aç s n ö renmeleri ve bundan fayda sa lamalar olmal d r. Ancak ve ancak fayda sa lanmas durumunda bu çal flma iyilefltirilerek devam ettirilebilir. Bu nedenle Yönetim Beyan çal flmalar ndaki bulgular n ilgili birimlere iletilmesi, aksiyon planlar n n haz rlanmas ve bu aksiyonlar n takibini otomasyona geçmifl bir platformda yaparak, iç kontrol zaaflar n n bir dashboard fleklinde yönetime sunulabiliyor olmas, bu çal flmalar n karar alma süreçlerine girdi olmas, esas katma de eri sa layacakt r diye düflünüyorum. Türkiye'de uygulamaya konulan Yönetim Beyan uygulamas ile dünyadaki karfl laflt r labilir uygulamalar aras ndaki farkl l klar ve benzerlikler nelerdir? Ben SOX uygulamas ile aras nda büyük benzerlik görüyorum. Ancak SOX ve J-SOX da daha yap sal bir dokümantasyon mevcut ve raporun görüfl sayfas daha standart. Ayr ca SOX un uygulamas nda Genel Müdür bu beyan yap yor. Bizde ise Yönetim Kurulu direk sorumlulu u alm fl durumda. Bunun d fl nda baflka bir benzer uygulamas yok diye biliyorum. Baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas n n esaslar nelerdir, süreçte nelere dikkat edilmesi yerinde olur? Yönetim Beyan çal flmas n bir bankan n yapabilmesi için süreçler baz nda, ki buna BT yi de dahil etmek laz m, iç kontrol de erlendirmesini yapmak ve kontrolleri do ru bir flekilde belirlemek, s n flamak önemli diye düflünüyorum. Bir de uluslararas denetim standartlar na uygun bir flekilde denetim yapmak gerekiyor. Bu nedenle çal flman n ilk y l baz bankalar için hem yeni bir bak fl aç s hem de yeni bir deneyim olacakt r. Süreç denetimi sonuçta baz bankalar için yeni bir kavram. Ek olarak bu çal flma ile Yönetim Kurulu ile Denetim Komiteleri aras ndaki diyalogun süreçlerdeki iyilefltirme alanlar üzerinde yo unlaflarak artaca n düflünüyorum. Süreçte ise dikkat edilmesi gereken noktalar flunlar olabilir; denetim kadrolar n n yetkinli i, kontrollerin do ru belirlenmesi, denetim alanlar n n önceliklendirilmesi ve denetim firmas ile organize planlaman n yap lmas, test metodunun oluflturulmas. Bunlar n d fl nda olas problem alan olabilece ini düflünmüyorum. Türkiye'de uygulaman n baflar l olmas için gerekenler nelerdir? En önce bu çal flman n faydas na inanmak ve bu çal flman n sonuçlar n iyilefltirme amaçl kullanmak gerekiyor. Bunu yapmad n z sürece çal flmay tekdüze kabul etmek ve yap lm fl olmas için yapmak mümkün. Bu da bence ciddi bir risk. O nedenle BDDK, denetim firmalar ve bankalar üçgeninde deneyim paylafl m amaçl iletiflim platformu yarat lmal ve ortak bir platformda ç kar lan dersler, önemli iyilefltirme alanlar paylafl lmal diye düflünüyorum. Bu çal flmalar Bankalar Birli i de organize edebilir. Di er bir önemli konu ise Denetim Komitelerinin süreç denetimi konusunda yetkinlikleri ve Denetçi kalitesi oldu unu söyleyebilirim. Bu denetimleri gerçeklefltirecek denetim elemanlar n n CISA, CISSP ve CIA sertifikalar na sahip kadrolardan oluflmas n n çok büyük önemi oldu unu düflünüyorum. En az ndan denetim ekiplerinin liderlerinde bu nosyonlar mutlaka aranmal d r.

15 26 27 Baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas için bankan n ihtiyaçlar dikkate al nmal Yönetim Beyan kavram ndan ne anlamal y z, böyle bir ihtiyaç nereden do du k saca tan mlar m s n z? Yönetim Beyan, Ba ms z Denetim Kurulufllar nca Gerçeklefltirilecek Banka Bilgi Sistemleri ve Bankac l k Süreçlerinin Denetimi Hakk nda Yönetmelik te ele al nan yaklafl m ve metodolojilere uygun, ba ms z denetim firmalar n n çal flmalar na benzer bir yöntemle; ancak bu çal flmalardan ba ms z olarak, denetim dönemi itibariyle Yönetim Kurullar nca düzenlenecek bir iç kontrol de erlendirme ve güvence beyan olarak düflünülebilir. Uluslararas platformda, Sarbanes-Oxley yasas ve 8th EU Company Law Directive gibi düzenlemeler, pek çok y ldan beri halka aç k flirketlerin iç kontrol ve risk yönetimi sistemlerinin etkinli ini sa lamak ve bu sistemlerin iflleyifli konusunda flirket yönetimleri taraf ndan de erlendirme yap lmas ya da güvence verilmesi konular n zorunlu hale getirmifltir. Arzu Piflkino lu Ernst&Young Sorumlu Ortak, Risk Dan flmanl k Hizmetleri Lideri dirmelerde bulunmas ve bu çerçevede BDDK nezdinde bir güvence sunmas gündeme gelmifltir. Bu beyana mesnet teflkil edecek çal flmalar n da ç Sistemler Birimleri taraf ndan koordine edilmesi öngörülmektedir. Yönetim Beyan kavram n n bankalarda yerleflmesi ile birlikte ifl birimleri ve ç Sistemler birimleri aras ndaki koordinasyonun geliflece ini ve üst yönetim deste i al narak Banka iç kontrol ortam n n olgunluk seviyesinin daha rahat flekilde yükseltilebilece ini düflünmekteyiz. Uluslararas ileri uygulamalarda Yönetim Beyan konusundaki bugüne kadar olan ve bundan sonra olmas muhtemel geliflmelere de inebilir misiniz? Son 10 y l içerisinde dünyada ve Türkiye de yaflanan baz geliflmeler özellikle risk yönetimi ve iç kontrol sistemlerinin önemini art rm flt r. Bu geliflmelere örnek vermek gerekirse; iç kontrol sistemlerindeki eksikliklere ba l üst yönetim seviyesinde yolsuzluklar, flirketlerin finansal ra- Türkiye de 2006 y l ndan itibaren BDDK taraf ndan haz rlanan çeflitli düzenlemeler arac l yla bankac l k süreçleri ve bilgi sistemleri alan nda iç kontrollerin de erlendirilmesi, ba ms z denetim firmalar taraf ndan yap lmakta ve denetim sonuçlar Banka ve BDDK ya raporlanmaktad r. Geçti imiz y llar içinde, mevzuatlar çerçevesinde, gerek ç Sistemler Yönetmeli i, gerek lkeler Tebli i gerekse ba ms z denetim firmalar n n gerçeklefltirdikleri denetimler do rultusunda iç kontrol ortam yla ilgili her türlü eksiklik ya da iyilefltirme faaliyetinde Banka bünyesindeki ilk muhatap genellikle ç Sistemler birimleri olmufltur. Ancak kontrollerin hem bankac l k süreçleri hem de bilgi sistemleri üzerindeki yayg nl ve mevzuat gerekliliklerinin y llar içinde artmas göz önüne al nd nda, kontrollerin as l sahibi olan birimlerin ve üst yönetimin bu konularda aktif rol almas gerekti i aflikârd r. Bu geliflimin do al bir parças olarak Banka Yönetim Kurulu nun Banka n n iç kontrol ortam n n etkinlik, yeterlilik ve uyumlulu una iliflkin de erlenporlamalar nda yap lan manipülasyonlar ve çifte kay t sistemleri gibi usulsüzlükleri örnek olarak verebiliriz. Bunun yan s ra dünyan n büyük bölümünü etkileyen ekonomik olumsuzluklar ve belirsizlik flirketlerin risk yönetimi ve iç kontrol sistemlerini etkin ve sürekli flekilde takip etmelerini gerektirmektedir. Bu gibi olaylar karfl s nda düzenleyici kurumlar n müdahalesi, di er bir deyiflle flirketlerin uyumlu olmas n bekledikleri yeni düzenlemeleri yay nlamalar kaç n lmaz olmufltur. Dünya çap ndaki uygulamalara bakt m zda, öncelikle Enron skandal sonras nda 2002 y l nda ABD de yürürlü e giren Sarbanes-Oxley (SOX) Kanunu, talya da 2005 te yürürlü e giren 262 say l Savings Law (tasarruflara iliflkin kanun) ve Japonya da 2006 y l ndan beri uygulanan J- SOX, halka aç k kurumlar n yönetimleri taraf ndan iç kontrol sistemleri konusunda güvence beyan verilmesini içeren düzenlemeler olarak öne ç kmaktad r. Özellikle SOX yasas n n geliflimine bakarsak, SOX çal flmalar n n günümüzde kapsam ve gereklilikleri aç s ndan ilk günkü kadar kat olmad - n ve flirket yönetimlerine risk bazl bir kapsam belirlemeye olanak verecek hale geldi ini söylemek mümkündür. Ancak dünyada yaflanan ekonomik kriz dolay s yla finansal kurulufllar n ve halka aç k flirketlerin risk yönetimi uygulamalar - na duyduklar ihtiyac n artmas sonucu, iç kontrol ortam n n sa lamlaflt r lmas için haz rlanan düzenlemelerin h z kesmeyece i, tam tersine artarak devam edece i düflünülmektedir. Türkiye'de uygulamaya konulan Yönetim Beyan uygulamas ile dünyadaki karfl laflt r labilir uygulamalar aras ndaki farkl l klar ve benzerlikler nelerdir? Yurt d fl ndaki en yayg n uygulama olan Sarbanes-Oxley ve Yönetim Beyan karfl laflt r ld nda, her ikisinin de amac n n kurumlar n iç kontrol ortam n n etkinli i konusunda güvence vermeye yönelik oldu u görülmektedir. ki düzenleme de kapsam belirlenirken risk odakl bir bak fl aç s n n ve önemlilik kriterinin esas al nmas n içermektedir. Her iki uygulamada da verilen beyan n ba ms z denetim firmas na sunulmas amaçlanmaktad r. Yönetim Beyan nda, ba ms z denetim kuruluflunun beyan ve mesnet teflkil eden çal flmalar n yeterlili ini incelemesi ve eksiklik durumunda denetim raporunda tespitlerini raporlamas beklenmektedir. Sarbanes-Oxley de ise ba ms z denetim firmas n n bu beyan iç kontrol sistemi konusunda kendi görüflünü oluflturabilmek için kullanmas söz konusudur ama yap lan düzenleme de ifliklikleri sonucunda art k denetçinin yönetimin beyan üzerinde bir görüfl bildirmesi beklenmemektedir. Sarbanes-Oxley çerçevesinde, yönetim finansal raporlamayla ilgili riskleri ve bu risklere iliflkin kontrolleri tasar m ve operasyonel etkinlik aç s ndan de erlendirmektedir. Di er yandan Yönetim Beyan n n bu kapsam n da ötesine geçen düzenlemeler içermekte oldu u ve özellikle mevzuata uyum gibi konular da iflaretledi- i gözlemlenmektedir. Sarbanes-Oxley çal flmalar nda uluslararas kabul görmüfl bir iç kontrol çerçevesi olan COSO kullan l rken, Yönetim Beyan çal flmalar n n metodunun BDDK n n Ba ms z Denetim Kurulufllar nca Gerçeklefltirilecek Banka Bilgi Sistemleri ve Bankac l k Süreçlerinin Denetimi Hakk nda Yönetmelik te ele al nan yaklafl ma paralel olmas beklenmektedir. Bilgi sistemleri aç s ndan bak ld nda, Yönetim Beyan her sene COBIT kontrol hedefleri üzerinde kapsaml bir çal flmay flart koflmaktad r. Bu çal flma, Yönetmelik te referans verildi i flekilde önemlilik kriteri çerçevesinde belirlenecek her bir COBIT sürecinin tam kapsaml olarak incelenmesini gerektirmektedir. Oysa Sarbanes-Oxley kapsam nda finansal raporlamay destekleyen uygulamalar üzerindeki temel bilgi teknolojileri genel kontrolleri incelenirken COBIT tek kaynak olmayabilmekte; bilgi teknolojileri genel kontrolleri baz COBIT süreçleri ile örtüflse de COBIT sürecinin birebir uygulanmas n gerektirecek flekilde tasarlanmamaktad r. Baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas n n esaslar nelerdir, süreçte nelere dikkat edilmesi yerinde olur? Yönetim Beyan, risk odakl bir bak fl aç s yla ve önemlilik kriteri çerçevesinde iç kontrol yap s - n n etkinlik, yeterlilik ve uyumlulu una iliflkin de erlendirmelerin yap lmas n gerektirmektedir. Baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas için

16 28 29 ilk ad m, düzenleme gere i gerçeklefltirilecek çal flmalarla ilgili kapsam ve zamanlamay belirlerken bankan n hedeflerini, risklerini ve ihtiyaçlar n dikkate almakt r. Aksi takdirde, do ru bir kapsam ve zamanlama ile yola ç k lmad için sürecin baflar l bir flekilde yürütülmesi de mümkün olmayacakt r. Ayn flekilde, Yönetim Beyan gerekliliklerinin yerine getirilebilmesi için Banka bünyesinde ilgili tüm birimler ve çal flanlar taraf ndan hedef, içerik ve sorumluluklar aç s ndan bilinirli in ve kat l m n sa lanmas büyük önem teflkil etmektedir. Bu çal flman n sadece bir y l ve belli bir dönem için yap lacak bir çal flma olmad bilincinin oluflturulup sistematik ve sürdürülebilir bir yaklafl m n gelifltirilmifl olmas da baflar l bir uygulama için ön kofluldur. Türkiye'de uygulaman n baflar l olmas için gerekenler nelerdir? Paydafllar n (bankalar, ba- ms z denetçiler, düzenleyici otorite vb.) yapmas gerekenler nelerdir? Banka taraf nda baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas için Yönetim Beyan kapsam n n risk odakl ve önemlilik kriteri çerçevesinde belirlenmifl olmas, uygun kaynak ve zaman planlamas n n yap lm fl olmas, Yönetim Beyan na mesnet teflkil eden çal flmalar n eksiksiz dokümantasyonu ve Yönetim Beyan n n haz rlanmas na yönelik olarak sürdürülebilir bir yaklafl m gelifltirilmesi gerekmektedir. Geçti imiz y l içinde ba ms z denetim firmalar - n n öncelikli görevi bankalar n Yönetim Beyan konusunda fark ndal klar n art rmak olmufltur. Bunun ötesinde her bir ba ms z denetim firmas n n denetledi i banka taraf ndan gerçeklefltirilmekte olan Yönetim Beyan çal flmalar n yak ndan takip etmesi ve tespitlerini banka ile paylaflmas sürecin sa l kl yürümesi için çok önemlidir. Bankalar ve ba ms z denetim firmalar her ne kadar mevcut genelge üzerinde özellikle fikir al flveriflinde bulunuyor ve baflar l uygulamalar için önerilerini paylafl yorlarsa da bundan sonraki y llarda da Yönetim Beyan uygulamas n n baflar yla devam etmesi için düzenleyici otori- tenin eksik görülecek alanlarla ilgili ek düzenlemeleri yay nlanmas ve rehberlik yapmas beklenmektedir. Denetim komiteleri ve iç denetim ekiplerinin rol ve sorumluluklar ile baflar l bir uygulama için gereken yetkinlikler nelerdir? Geliflmesini gerekli gördü ünüz alanlara de inebilir misiniz? lgili genelgede, Yönetim Beyan için yürütülecek çal flmalar n banka iç sistemler birimlerince gerçeklefltirilmesi gerekti i belirtilmifltir. Birçok bankadaki uygulamada s kl kla iç denetim birimlerinin bu çal flmalarda aktif rol oynad, baz durumlarda da iç kontrol birimlerinin çal flmalarda yer ald gözlemlenmektedir. Baflar l ve sürdürülebilir bir uygulama gerçeklefltirmek için iç sistemler birimlerinin ortaklafla çal flmalar ve banka bünyesindeki iç kontrol ortam na dair her türlü bilgiyi etkin flekilde kullanmalar önerilmektedir. Ayr ca Yönetim Beyan n n, bankalarda ba ms z denetçiler taraf ndan gerçeklefltirilen bankac l k süreçleri ve bilgi sistemleri denetimine benzer bir yaklafl mla ve her y l banka taraf ndan gerçeklefltirilecek yo un bir çal flma oldu- u düflünüldü ünde, mevcut iç denetim ekiplerinin kontrol bazl denetim konusunda kendilerini gelifltirmeleri önerilebilir. Teknolojiyi çok yak ndan takip eden bankac l k süreçlerinde uygulama kontrollerinin önemli yer tutuyor olmas ve bankalarda her y l COBIT de erlendirmesinin yap lacak olmas, iç denetim ekiplerindeki teknik bilgi seviyesinin art r lmas n gerektirmekte ve bu konularda görev alabilecek denetim personeline duyulan ihtiyac art rmaktad r. Eklemek istedi iniz di er konular... Bankalar n Yönetim Beyan çal flmas nda verimlili i sa lamak aç s ndan kurum seviyesi kontrollerin etkinli inden gere ince yararlanmalar n tavsiye ediyoruz. Ayn zamanda Yönetim Beyan çal flmas n n ba ms z denetim kuruluflunca da de erlendirilece i göz önüne al narak, denetçinin çal flmalar ndan yararlanmadan ve ba ms zl koruyarak y l boyunca etkin bir iletiflim içinde hareket edilmesini öneriyoruz. Zaman içerisinde güçlü bir kontrol kültürü yerleflecek Yönetim Beyan kavram ndan ne anlamal y z, böyle bir ihtiyaç nereden do du k saca tan mlar m s n z? Yönetim Beyan n n amac, banka yönetim kurullar n n, bankalar n bilgi sistemleri ve bankac - l k süreçlerine iliflkin iç kontrollerinin etkinlik, yeterlilik ve uyumlulu una yönelik bir de erlendirmede bulunarak, mevcut durum ve yürütülen çal flmalara dair güvence sunmas d r. Bankalarda iç kontrol sistemlerinin kurulmas ve etkin bir flekilde iflletilmesi görevi, Bankalar n ç Sistemleri Hakk nda Yönetmelik ile yönetim kurullar na verilmifl durumda. Yönetim Beyan n n haz rlanmas na iliflkin yükümlülük ise, banka yönetim kurullar n n hali haz rda sahip olduklar bu görevin, daha formal bir zeminde ve kurallar belirlenmifl bir yap çerçevesinde gerçeklefltirilmesine ve kurulan sistemlerin etkinli ine iliflkin de erlendirmelerin düzenli bir flekilde yap lmas na olanak sa l yor. Yönetim Beyan na iliflkin düzenleme ile hali haz rda bankalar n ba ms z denetçileri taraf ndan bilgi sistemleri ve bankac l k süreçleri denetimleri kapsam nda gerçeklefltirilen çal flmalar n, ba ms z denetçilerden önce bankalar n iç sistemler birimleri taraf ndan ve söz konusu birimlerin kendi risk de erlendirmeleri ve denetim yaklafl mlar kullan larak gerçeklefltirilmesi gerekti ine vurgu yap l yor. Tumin Gultekin, CISA, CGEIT, CRISC Kurucu Ortak, PwC Turkey Uluslararas ileri uygulamalarda Yönetim Beyan konusundaki bugüne kadar olan ve bundan sonra olmas muhtemel geliflmelere de inebilir misiniz? Uluslararas iyi uygulamalar genelde Sarbannes Oxley Kanunlar ile ba lant l olarak, bat dünyas nda ve özellikle Amerika da kendine yer bulan uygulamalar. Bu uygulamalarda, Yönetim Beyan na iliflkin çal flmalar n da etkisiyle, iç kontrollerin de iflen seviyelerde tüm çal flanlar n sorumlulu unda oldu una iliflkin bilincin yüksek oldu unu ve zaman içerisinde güçlü bir kontrol kültürünün yerleflti ini söyleyebiliriz. Bunun yan s ra, banka yönetimlerinin iç kontrollerin karfl karfl ya kal nan risklerin bertaraf edilmesi aç s ndan önemini göz önüne alarak, etkin ve yeterli kontrollerin tesis edilmesi ve iflletilmesi konular na hassasiyetle e ildiklerinden de bahsedebiliriz. Söz konusu ileri uygulamalarda dikkati çeken di er bir husus da, Yönetim Beyan n n haz rlanmas na iliflkin sürecin, kontrollerin, daha süreçlerin tasarlanmas aflamas nda, bankalar n risk yönetimi politikalar na ve al nmak istenen risk düzeylerine ba l olarak, süreçlerin bir parças olarak tesis edilmesine olan katk s d r. Türkiye'de uygulamaya konulan Yönetim Beyan uygulamas ile dünyadaki karfl laflt r labilir uygulamalar aras ndaki farkl l klar ve benzerlikler nelerdir? Ülkemizdeki Yönetim Beyan uygulamas dünyadaki baz uygulamalarla önemli benzerliklere sahip olmakla birlikte, sürecin kurgulan fl ve denetimlerin kapsam anlam nda baz farkl l klar göstermektedir.

17 30 31 yıl mesaj Örne in; dünyadaki benzer uygulamalarda, söz konusu beyan bankalar n CFO su ve CEO su taraf ndan imzalanmakta ve beyan n haz rlanmas na iliflkin çal flmalar daha ziyade bankalar n ilgili ifl birimleri taraf ndan öz de erlendirme yöntemi kullan larak gerçeklefltirilmektedir. Ülkemizdeki uygulamada ise, beyan bankalar n yönetim kurullar taraf ndan imzalanacak olup, beyan n haz rlanmas na iliflkin çal flmalar n iç sistemler birimleri taraf ndan gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Bunun yan s ra, dünyadaki uygulamalarda yaln zca finansal raporlamalardaki önemli hatalar n engellenmesini ya da tespit edilmesini sa lamaya yönelik kontroller üzerine odaklanan bir yaklafl m söz konusu iken, ülkemizdeki uygulamada, ayn zamanda hassasiyet arz eden verilerin bütünlü ü, tutarl l, güvenilirli i, gereken durumlarda gizlili i ve faaliyetlerin süreklili i de dikkate al nmas gereken temel unsurlar olarak belirlenmifltir. Benzer flekilde, ülkemizdeki uygulamada kontrollerin yaln zca etkinli inin ve yeterlili inin de il, ayn zamanda Bankac l k Kanunu ve bu kanuna istinaden yay mlanan alt düzenlemeler ve talimatlarla uyumululu unun da dikkate al nmas gerekmektedir. Bunlar göz önünde bulundurarak, ülkemizdeki uygulaman n daha genifl bir denetim kapsam na iflaret etti ini söylemek mümkündür. Baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas n n esaslar nelerdir, süreçte nelere dikkat edilmesi yerinde olur? Yönetim Beyan uygulamas n n baflar l olabilmesi için, en temelde, bankalar n iç sistemler birimlerinin, yani teftifl kurullar, iç kontrol ve risk yönetimi birimlerinin, birlikte ve yönetim kurullar ile denetim komitelerinin koordinasyon ve gözetimi alt nda çal flmalar gerekmektedir. Bu aflamada yönetim kurullar ile denetim komitelerinin risk de erlendirmesinin gerçeklefltirilmesinden denetim planlamas n n yap lmas na, denetim çal flmalar n n sonland r lmas ndan sonuçlar n de erlendirilmesine kadar birçok aflamada sürece etkin kat l m sa lamalar büyük önem arz etmektedir. Bununla birlikte, çok kademeli bir kontrol ve denetim yap s n n söz konusu oldu u hususu da dikkate al narak, farkl denetim fonksiyonlar aras nda iflbirli inin sa lanmas ve mükerrerli in önlenmesi, gerçeklefltirilen denetimlerin sa lad fayda ve paydafllar taraf ndan alg lanan de erinin artmas n sa layacakt r. Oldukça dinamik bir ortamda faaliyet gösteren bankalar n, rekabet koflullar ndaki ve konjonktürdeki de ifliklikler ile yeni düzenlemelere ba l olarak, sistemlerine ve süreçlerine iliflkin birtak m de ifliklikler meydana gelebilmektedir. Bu kapsamda, söz konusu de iflikliklerin etkin bir flekilde takip edilmesini ve süreçler üzerindeki riskler ve kontrollere etkilerinin de- erlendirilmesini sa layacak bir yap n n kurgulanmas da, sürecin sa l kl iflleyifli anlam nda faydal olacakt r. Türkiye'de uygulaman n baflar l olmas için gerekenler nelerdir? Paydafllar n (bankalar, ba- ms z denetçiler, düzenleyici otorite vb.) yapmas gerekenler nelerdir? Bankalar, en temelde, Yönetim Beyan n n haz rlanmas na iliflkin süreçlerini oluflturmal, bu sürece iliflkin farkl birim ve fonksiyonlar n görev ve sorumluluklar n belirlemeli ve beyan n n haz rlanmas na iliflkin çal flmalara esas teflkil edecek metodolojilerini haz rlamal d r. Bunun yan s ra, bankalar n beyan n haz rlanmas na iliflkin çal flmalar n gerçeklefltirilmesi öncesinde, bilgi sistemleri ve ifl süreçlerine iliflkin ifl ak fl diyagramlar, risk-kontrol matrisleri ve kontrol kataloglar gibi dokümanlar n süreçlerin mevcut durumunu tam ve do ru bir flekilde yans tacak flekilde güncellemeleri, çal flmalar n sa l kl bir flekilde yürütülmesi aç s ndan önem arz etmektedir. Bankalar n, bu aflamada, özellikle metodolojinin haz rlanmas, risk de erlendirmesinin yap lmas ve denetim kapsam n n belirlenmesi s ras nda, ba ms z denetçileri ile iletiflim içerisinde olmalar ve denetçilerinin bu konulardaki de erlendirmelerini dikkate almalar uygun olacakt r. Yönetim Beyan na yönelik düzenleme, denetçinin denetim çal flmalar s ras nda, iç sistemler birimlerinin yeterlili i ve ba ms zl hakk ndaki kanaatlerine ba l olarak, denetlenenin iç denetim ve iç kontrol faaliyetlerini göz önünde Türkiye de iç denetim ile ilgili ilk mesleki yayın organı olan İç Denetim Dergisi nin onuncu yıl dönümü nedeniyle emeği geçen herkesi tebrik ediyorum. İç Denetim Dergisi içeriğinin kalitesi ve sürekliliği ile meslek mensupları arasında önemli bir iletişim kaynağı olmuştur. İçeriğinde yer alan makaleler, araştırmalar, meslek mensupları ile yapılan röportajlar, haberler yalnızca meslekte tecrübe kazanmış arkadaşlarımıza değil aynı zamanda mesleğe yeni adım atan arkadaşlara da yol gösteren bir kaynak olmayı başarmıştır. Daha nice on yıllar iç denetim mesleğine yön veren dergimizin meslek adına kalıcı bir referans kaynağı oluşturulmasını temenni ediyorum. bulundurmak suretiyle, mümkün oldu unca tekrardan kaç nmaya özen göstermesi gerekti- ine vurgu yapmaktad r. Ba ms z denetçilerin bu hususu dikkate alarak hareket etmeleri fayda sa layacakt r. Ülkemizdeki Yönetim Beyan uygulamas n n baflar l olmas ve arzu edilen sonuçlar üretmesi aç s ndan bankalar ve ba ms z denetçilerin yan s ra düzenleyici otoriteye de önemli baz görevler düflmektedir. Düzenleyici otoritenin yap lan çal flmalara iliflkin çerçeveyi net bir flekilde ortaya koyup uygulamaya iliflkin soru iflaretlerine uygulayac lar aras nda tutarl l sa layacak flekilde cevap vermesi gerekmektedir. Bunun yan s ra, bankalar ve ba ms z denetçiler taraf ndan gerçeklefltirilen çal flmalar n ilgili düzenlemeye uyumunun ve kalite standartlar - na uygunlu unun düzenleyici otorite taraf ndan bir de erlendirmeye tabi tutulmas, çal flmalar n sa l kl bir zemine oturtulmas anlam nda önem tafl maktad r. Denetim komiteleri ve iç denetim ekiplerinin rol ve sorumluluklar ile baflar l bir uygulama için gereken yetkinlikler nelerdir? Geliflmesini gerekli gördü ünüz alanlara de inebilir misiniz? Bankalarda iç kontrol sistemlerinin kurulmas ve etkin bir flekilde iflletilmesi görevinin en temelde bankalar n yönetim kurullar ve dolay s yla denetim komitelerinin sorumlulu unda oldu- u bilinci ile, söz konusu fonksiyonlar n sürece Ali Tarık Uzun Koç Holding A.Ş. Denetim Grubu Başkanı etkin kat l m sa lamas gerekmektedir. Bununla birlikte, tüm kurum genelinde kontrol kültürünün yerlefltirilmesine ve kontrollerin süreçlerin bir parças olarak tasarlanmas na özen gösterilmesi faydal olacakt r. Yönetim Beyan n n haz rlanmas aflamas nda tespit edilen olumsuzluklar n denetim komitesi ile paylafl lmas ve gerekli aksiyonlar n al nmas konusunda ivedilikle hareket edilmesi konusu da önem arz etti inden, denetim sonuçlar na iliflkin bilgi paylafl m n n zaman kaybetmeksizin yap lmas iç denetim ekiplerinin önemli bir görevi olacakt r. Bu ba lamda, beyan n haz rlanmas na iliflkin çal flmalarda görev alacak denetim ekiplerinin, hem bilgi sistemleri hem de bankac l k süreçleri ile ilgili bilgi sahibi olmalar, denetim metodolojisine hakim olmalar, uygulamaya iliflkin tecrübe sahibi olmalar, banka ifl birimleri ile gerekli koordinasyonu ve iletiflimi do ru flekilde sa layabilecek nitelikte ve banka içerisinde gerekli ba ms zl a haiz olmalar önem arz etmektedir. Bunu sa lamak üzere, banka denetim ekiplerinin konu ile ilgili uluslararas sertifikalara (CIA, CI- SA, CRICS, CGEIT, vb.) sahip olmalar yönünde teflvik edilmeleri ve bilgi eksiklerinin verilecek e itimler vas tas yla giderilmeye çal fl lmas faydal olacakt r. Eklemek istedi iniz di er konular var m? Yönetim Beyan n n haz rlanmas na ve ba ms z denetçiler taraf ndan de erlendirilmesine yönelik sürecin çok say daki paydafl n kat l m ve sürecin etkin koordinasyonu ile bankalarda daha sa l kl iç sistemler yap lar n n kurulmas nda etkili olaca kanaatindeyiz.

18 32 33 Yönetim Beyan ile iç kontrollere iliflkin güvence sunuluyor Yönetim Beyan kavram ndan ne anlamal y z, böyle bir ihtiyaç nereden do du k saca tan mlar m s n z? Bilindi i gibi Yönetim Beyan, Banka lar n bilgi sistemleri ve bankac l k süreçleri üzerindeki iç kontrollerinin durumu hakk nda güvence niteli- i tafl yan bir de erlendirmenin, Yönetim Kurulu taraf ndan beyan fleklinde Ba ms z Denetçiye sunulmas d r. ç kontrollerin etkin ve yeterli olmas, bununla birlikte faaliyetlerin yasal düzenlemelerle uyumlulu u asl nda Yönetim Beyan düzenlemesi öncesinde de Yönetim Kurullar n n nihai sorumlulu u alt ndayd. Ancak buna iliflkin güvence uzun y llar n çal flmalar sonucunda oluflmufl ç Denetim teamüllerine göre yap lan faaliyetler neticesinde elde ediliyordu. Teamüllerin farkl tecrübeler sonucunda oluflmas da do al olarak gerek içerikte, gerekse yöntem ve uygulamada bankalar aras nda baz farkl l klar do mas na neden oluyordu. Bu düzenlemenin hem Yönetim Kurullar taraf ndan verilen güvencelerin içerik ve kapsam aç - s ndan yeknesakl n n sa lanmas, hem de Yönetim Kurullar n n konuya en üst seviyede dikkat gösterebilmelerine imkân sa lanmas amac yla oluflturuldu unu düflünüyoruz. Uluslararas ileri uygulamalarda Yönetim Beyan konusundaki bugüne kadar olan ve olmas muhtemel geliflmelere de inebilir misiniz? Uluslararas ileri uygulamalar ele al nd nda, bafllang ç düzenlemelerin ard ndan uygulamada belirlenen aksakl klar da dikkate al narak, uygulamalar n standartlaflmas n sa lamak amac yla detayl ek standart ve düzenlemelerin oluflturuldu u görülmektedir. Bu aflamada Türkiye için konunun da yeni olmas sebebiyle, gerekti inde baflvuru kayna olarak kullan labilecek ve referans al nabilecek detayl yerel düzenlemelerin eksikli i hissedilmektedir. Bu noktada uluslararas ileri uygulamalarda hali haz rda kullan lan düzenlemelerden faydalan lmakla birlikte, bu durum yeknesak bir uygulaman n oluflturulamamas riskini ortaya ç kartmaktad r. Tan l Durkaya, CISA, CGEIT, CRISC K demli Müdür, Bilgi Sistemleri Bafldenetçisi KPMG Türkiye Bilgi Sistemleri Denetim Hizmetleri Bundan sonraki süreçte BDDK n n di er paydafllar n da görüflünü alarak detay ek düzenlemelerin oluflturulmas na öncü veya arac olmas n n muhtemel oldu u düflünülmektedir. Türkiye'de uygulamaya konulan Yönetim Beyan uygulamas ile dünyadaki karfl laflt r labilir uygulamalar aras ndaki farkl l klar ve benzerlikler nelerdir? En fazla benzeflti i uygulaman n Amerika Birleflik Devletleri nde uygulanmakta olan Sarbanes Oxley (SOX) düzenlemeleri oldu unu belirtebiliriz. Ancak Japonya daki ve di er ülkelerdeki uygulamalarla da benzeflti i noktalar var tabii ki. Örne in SOX uygulamas n ele al rsak, kontrollerin etkinli i ve yeterlili i üzerinde bir çal flma yap lmas gere i en çok benzeflen noktad r. Bununla birlikte SOX da sadece Finansal Raporlama ile ilgili iç kontrollere odaklan l rken Yönetim Beyan düzenlemesinin kapsam tüm bankac l k süreçlerini ve bilgi sistemleri süreçlerini içerdi inden, operasyonel faaliyetleri de içeren çok daha genifl bir kapsama sahiptir. Yine SOX düzenlemelerinde, sunulan güvencenin belirli bir tarih itibar yla verilmesine karfl n, Yönetim Beyan bir dönemdeki faaliyetler için verilmektedir. Bu da bir farkl laflma noktas olarak öne ç kmaktad r. Bir di er kritik konu da beyan veren ve beyan verilen taraflar n farkl l d r. SOX kapsam nda gerçeklefltirilen ve düzenlenen güvence çal flmalar nda çal flmalar n etkinli ine ve yeterlili ine iliflkin bildirimi yönetim yani icra kamuya karfl yapmaktayken, Yönetim Beyan nda bu beyan daha üst bir seviyeden yani Yönetim Kurulu taraf ndan ba ms z denetçiye hitaben yap lmaktad r. Baflar l bir Yönetim Beyan uygulamas n n esaslar nelerdir, süreçte nelere dikkat edilmesi yerinde olur? Yönetim Beyan n n amac iç kontrollere iliflkin güvence sunulmas oldu undan, bu konudaki en önemli nokta flüphesiz iç kontrollerdir. Bu aflamada s kça yap lan bir hata, Yönetim Beyan ve iç kontroller konusunda bankalar içerisindeki sorumlu tek taraf n iç sistemler birimleri oldu unu düflünmektedir. Böyle bir düflünce icrai birimleri, süreçlerdeki risklerin as l sahibinin kendileri oldu u, bu riskleri en iyi flekilde yönetmek ve azaltmak amac yla tesis edilmesi gereken kontrolleri oluflturma sorumlulu unun da kendilerinde bulundu u gerçe inden uzaklaflt rabilir. Bu sebeple uygulaman n baflar ya ulaflabilmesine en çok hizmet edecek yaklafl m n, riskler ve riskleri azaltacak kontroller bilincinin icrai birimlerde yerleflmesine gayret sarf ederek, tüm taraflar n ayn bak fl aç s ve sorumluluk bilinciyle kontrollerin etkinli inin sa lanmas ve sürdürülebilir olmas için sorumluluk almas n sa lamak oldu unu düflünüyoruz. Tabi tüm bu faaliyetleri gerçeklefltirirken, kontrol faaliyetlerinin geçmifle dönük olarak izlenebilir olmas n sa layacak dokümantasyonun tutulmas gereklili ini de dikkat edilmesi gereken bir di er önemli nokta olarak ak ldan ç kartmamak gerekiyor. Türkiye'de uygulaman n baflar l olmas için gerekenler nelerdir? Paydafllar n (bankalar, ba ms z denetçiler, düzenleyici otorite vb) yapmas gerekenler nelerdir? Uygulaman n baflar ya ulaflabilmesinin en önemli gere inin öncelikle taraflar n Yönetim Beyan uygulamas n n amac, kapsam ve yön- temi konusunda ayn anlay fl paylaflmas oldu- unu düflünüyoruz. Anlay fl birli inin sa lanmas noktas nda gerek bankalar, gerek ba ms z denetçiler, gerekse BDDK n n bu güne kadar farkl platformlarda bir araya gelerek karfl l kl görüflmeler gerçeklefltirmekten kaç nmad n görüyoruz. Bu aflamada özellikle düzenleyici otorite olan BDDK n n beklentilerini aç kça anlatmaya çal flmaktan kaç nmamas çok önemlidir ve çok faydal olmufltur. Uluslararas uygulamalarda Yönetim Beyan benzeri çal flmalar n tam anlam yla ray na oturmas n n birkaç y l ald görülmüfltür. Türkiye de de buna yak n bir sürenin beklenebilece i do al olarak düflünülebilir. Bu olgunlaflma ve uygulaman n yerleflmesi sürecinde tüm paydafllara düflen görevin bu zaman kadar gerçeklefltirilen karfl l kl iletiflimin artt r larak devam ettirilmesi oldu unu düflünüyoruz. Uygulaman n baflar s n etkileyecek bir di er bileflenin de baflta yetiflmifl insan kayna olmak üzere bankalar n bu konuya ay rmas gereken kaynaklardaki art fl ihtiyac oldu unu gözden kaç rmamak gerekir. Gerek iç kontrollerin süreklili inin sa lanmas için yap lmas gereken altyap yat r mlar olsun, gerekse iç denetim ekiplerinin süreç ve sistem denetimlerindeki yetkinliklerinin artt r lmas ve yetkin insan kayna n n elde tutulmas olsun bir kaynak ihtiyac art fl n n oldu u muhakkakt r. Bu tür yat r m ve harcamalar n faydas k sa süre içerisinde yüksek riskli kontrol eksikliklerinin tespit edilmesi ve giderilmesine imkan sa lanmas yönünde olacakt r. Ancak bizim düflüncemize göre as l fayda orta ve uzun vadede görülecektir. H zl ve kontrollü iflleyen süreçler bankalar n baflta operasyonel riskleri olmak üzere, tüm risklerini daha etkin bir flekilde yönetmelerine ve kay plar - n n azalmas na yard mc olacakt r. Bu uygulama ile ayr ca iç denetim ekiplerinin bankalar na süreçler anlam nda hâkimiyetlerinin daha da artaca düflünülmektedir. Bankac l kta bir kariyer mesle i mensubu olarak de- erlendirilen iç denetçiler de bankac l k süreç ve sistemlerine hâkimiyetlerinin daha da artmas yla banka yönetim kadrolar nda yeniden daha fazla tercih edilir konuma geleceklerdir. Di er taraftan süreçlere hâkim, sürecin hangi ad m nda yer ald n bilen ve kontrol bak fl aç - s yerleflmifl insan kayna ndaki art fl da bir güven mesle i olan bankac l n daha da geliflmesinin önünü açacakt r.

19 34 YEfi L KALEM 35 YEfi L KALEM Etkin ve Güvenilir Denetimler çin Analiz Sürecinin Desteklenmesinde Ontolojilerin Kullan m fiekil 2: Basit bir müflteri tablosu Girifl Günümüzde denetimlerin baflar l bir flekilde sonuçland r lmas n etkileyen temel gereksinim, verinin do rulanm fl ve güvenilir olarak bilgiye dönüfltürülmesidir. Denetime konu olan organizasyonlar, süreçler ya da sistemler hakk nda belirli bulgular ve gözlemler elde edebilmek için karar sürecini etkileyecek ilgili her türlü verinin tutarl olmas ve kimliklendirilebilmesi de gerekmektedir. Bir bütün olarak bak ld nda analizlere katk sa layan her ölçüt denetimin baflar s n do rudan etkiler. Veri kaynaklar ndan ç kart lan her bir varl n ya da iliflkinin izini sürebilmek, takip edebilmek ve sistem içerisinde etkileflimde bulundu u di er varl klar tespit edebilmek denetimin önemli bir boyutudur. Bir baflka boyutu ise regülasyonlar, protokoller ve mevzuatlar göz önüne al nd nda bir önceki boyutta ortaya ç kar lan varl k-iliflki modelinin do rulanmas ve uygunluk araflt rmalar n n çeflitli analiz yöntemleriyle yap lmas d r. Bu makalede, söz konusu bu iki boyutun gerçeklefltiriminde kullan labilecek bir veri modeli olarak ontolojiler aç klanmaya çal fl lm flt r. ki önemli konuda, veri kalitesi ve denetim mevzuat do rulamas nda, var olan denetim süreçlerine yapabilece i katk lar ilerleyen k s mlarda özetlenmifltir. Sunulan yöntem ve uygulamalar her türlü denetim alan ve denetim türünü(iç ya da d fl) kapsamaktad r. Selçuk Bozda Problemler fiekil 1 de özetlenmeye çal fl lan denetim sürecinde vurgulanmas gereken bir baflka konu da tüm sürecin denetim alan na ve onun gerektirdi i regülasyon ve alan bilgisine ba ml olmas d r. Örne in sunulan bu genel çizimin finans, sa l k ya da askeri alanlara uygulanmas nda ara süreçler ya da koflullar eklenebilir. Benzer biçimde ifllevsel süreçleri daha da açarak alt k r - n mlar n da elde etmek mümkündür. Ancak problemin merkezinde halen veri vard r. Veri kayna ndan sa lanan verilerin, alan bilgisine yönelik olarak getirilmesi ve belki de bir ETL sürecinin ard ndan incelenmeye haz r hale biçimlenmesi gerekir. Bu noktada ister iç ister d fl denetçinin yapmas gereken, alan bilgisini her aflamada veriler üzerinde kullanmakt r. Verinin alan bilgisi gözetilerek ne ifade etti inin yans t lamamas sonucunda eksik ya da yanl fl sonuçlar üretilmesine neden olabilecek ç karsamalar yapmak mümkün olabilir. Bu riskin yönetilmesi için flu an var olan süreç yönetmeliklerinde denetime konu olan sistemin kullan c - lar ndan gerekli dan flmanl n al nmas bir zorunluluktur. Bu konuda verilebilecek en güzel örneklerden birisi bir bankan n müflterilerinin yer ald denormalize bir tablodur. fiekil 2 de gösterilen bu basit tabloda denetimin devam edebilmesi ve analizin sürdürebilmesi için her bir sütunun ne anlama geldi i, neyi ifade etti i finansal ve kurumsal bilgiler fl nda aç a kavuflturulmal d r. Analizin bilgisayar destekli denetime yard mc bir program ile yap lmas durumunda genellikle bu yaz l mlar n ihtiyaç duydu u baz efllefltirmeler vard r. Örne in fiekil 2 de yer alan verilerdeki hücre de erlerinin hiçbiri için genel ve anlaml bir s n fland rma yap lamaz. Literal bu de- erler genellikle: Say sal Metinsel Tarihsel gibi kategorilerde s n rl b rak lmaya çal fl l rlar. Ancak yukar daki örnek için böyle bir kategorilendirme yapabilmek yanl fl sonuçlar do urabilir. Önemli olan n, denetçinin veriden bilgiye ulaflmas n kolay ve güvenilir bir biçimde sa lamak ve karar destek sürecinde yard mc olmakt r. Bu makalede de inilen ilk problem bafll olarak verinin anlam n korumas ve tafl mas gereksinimi gösterilebilir. Otomatik ve Yar Otomatik Analizler Bilgisayar destekli denetim tekniklerinin uyguland bir organizasyonda, kullan lan yaz l mlar denetim sürecinde karar almay destekleyici bir tak m ifllevleri bar nd r rlar. Denetim disiplini içerisinde en s k kullan lan yaz l mlardan biri olan ACL 1 çok çeflitli veri kaynaklar ndan getirilebilen veriler üzerinde çeflitli ifllevleri çal flt rabilmektedir. Bu ifllevler sayesinde denetçiler belirli kararlar alabilirler ve yorumlar ç kar p bulgulara eriflebilirler. Böylesi bir analiz süreci, yar otomatik ya da destekli analiz olarak s n fland r labilir. Otomatik bir analizde ise oluflturulmak istenen ortam, denetçinin gözüyle ve bak fl aç - s yla denetimi haz r olan kaliteli veri kümesi üzerinde sürekli bir flekilde gerçeklefltirmektir. Sürekli denetim sistemleri olarak da adland r lan bu platformlar n ba ml oldu u en önemli kaynak, denetim alan na özgü senaryolar ve iflleyifle yön veren mevzuatt r. fiekil 3 ile otomatik bir analizin nas l gerçeklefltirilebilece i aç klanm flt r. Sürekli denetimin gereklili i olan senaryolar n tan mlanmas belki bir sorun oluflturmuyor gibi gözükse de burada önemli olan bu denetimlerin dönem dönem farkl mevzuat ya da yönergelere ba l olarak de iflebilece idir. Buna ek olarak, organizasyonlar kurumsal olarak farkl bölge ve flartlarda farkl veri tipleri ve kaynaklar üzerinde ayn senaryolar iflletebilmek isteyebilirler. Bu problemin afl lmas için, denetimde senaryolar n kavramsallaflt r lmas gerekmektedir. 1

20 36 37 YEfi L KALEM YEfi L KALEM fiekil 3: Sürekli Denetime Genel Bak fl Bir sonraki bölümde yukar da adreslenen iki probleme yan t verebilecek bir veri modelleme çat s olarak ontolojierden ve anlamsal veri a ndan söz edilecektir. Anlamsal Veriler ve Ontolojiler liflkisel veritabanlar iliflkisel cebire uygun olarak tasarlanm fl, flema olarak sabit olan ve her varl n özelliklerini sütunlarda ifade eden veri saklama sistemleridir. fiekil 2, bu modele uygun bir tablo görüntüsündedir. Anlamsal veriler de asl nda iliflkiler ve özellikler düflünüldü ünde iliflkisel veri taban sistemleri ile benzerlikler tafl r. Her iki gösterimde de anlat lmak istenen, varl klar ve tafl d klar özelliklerdir. Buna ek olarak varl klar aras ndaki iliflkiler de veri kümesi içerisinde belirtilir. Ontoloji Nedir? Ontoloji kelime anlam olarak varl k bilimidir. Tüm evrende yer alan bilgi da arc n n kavramsallaflt r lm fl hali olarak da tan mlan r. Her hangi bir nesnenin ne oldu unu, ba l bulundu- u kavramsal hiyerarflik a ac tan mlar. Bu tan mlama, üzerinde iyi araflt rma yap lm fl ve ortak bir akl temsil edebilir bir yap dad r. Bu nedenledir ki, alan bilgisinin iyi yans t ld ontolo- jiler dünya genelinde organizasyonlar taraf ndan paylafl labilir. Sonuç olarak ontoloji, belirli bir alan bilgisi için hem insanlar hem de uygulamalar için ortak bir anlay fl n paylafl lmas n sa lar. fiekil 4 de bir bankan n kullanabilece i varl k hiyerarflisi gösterilmektedir. Thing Çal flan Memur Ticari Yönetim Departman SME Kurumsal Bireysel Kullan c SOHO Kifli fiirket fiekil 4: Banka için örnek bir varl k hiyerarflisi Bu hiyerarflide Kifli varl klar, Kullan c varl n n bir alt s n f d r. Thing ile ifade edilen varl k ise bütün varl klar n en sonunda alt s n f oldu u ve belirsizli in artt en temel varl kt r. S n flar ve Nesneler Varl klar, gerçek verilerle kullan ld klar nda ortada bu varl klar n türünden olan nesneler belirmeye bafllar. Örne in, bankan n tüzel olmayan müflterileri genel olarak bak ld nda, fiekil 4 referans al n rsa, Kifli s n f n n birer örneklemidir. Yani nesneler, s n flar n türündendir. Alt s n f üst s n f iliflkileri bir nesnenin türünün hiyerarflide üst s n flara eriflimini de sa lar. Örne in bir Kifli nesnesi ayn zamanda bir Kullan - c nesnesidir. Özellikler ve liflkiler fiekil 4 ile gösterilen hiyerarfli yaln zca s n flar n aralar ndaki alt-üst iliflkisini ve türlerin yerlerini ortaya koymaktad r. Bir nesnenin tafl d özellikler ya da baflka nesnelerle olan iliflkilerin tan m ayr ca belirtilir. Ancak burada temel matematikteki küme teorisi kullan l r. Her bir özellik bir ya da birden fazla s n fa ait küme elemanlar d r. fiekil 5 de bu kümeler bir örnek gösterilmektedir. fiekil 5: Kullan c Türlerine Göre Özellikler Burada Kullan c _Ad ve Parola özellikleri bütün Kullan c s n f türünden nesneler taraf ndan kullan labilmektedir. Ancak, Vergi_No özelli i yaln zca flirketlere ait bir özellik olarak gösterilmifltir. Müflteri_No ise hem özel kifliler hem de küçük ölçekli iflletmeler için ortak bir özelliktir. liflkiler ise iki küme aras ndaki ba nt lar gösteren kaynak ve hedef bilgilerini tafl rlar. Bir önceki konuda anlat lan özelliklerden farkl olarak iki nesne aras nda iliflki kurarlar. Örne in bir Müflteri_Ad özelli i iliflki olarak düflünülemez. Müflteri_Ad, sonucunda mutlaka literal bir de- ere(örne in, Selçuk Bozda ) iflaret eder. fiekil 6 da ontolojinin en temel ö eleri kullan - larak gerçeklefltirilmifl örnek bir anlamsal veri a yer almaktad r. Selçuk Bozda olarak gösterilen kutu bir nesneyi ifade etmektedir. Bu nesnenin ad özelli inin de eri Selçuk Bozda d r. Selçuk Bozda nesnesinin türü bir Kifli dir yani Kifli s n f n n bir örneklemidir. Selçuk Bozda nesnesi ile KOMTAfi Bilgi Yönetimi nesnesi aras nda bir iliflki vard r ve çal flan d r iliflkisidir. Kaynak olarak Selçuk Bozda ve hedef olarak KOMTAfi Bilgi Yönetimi gösterildi i için bu verinin okunuflu Selçuk Bozda nesnesi, KOMTAfi Bilgi Yönetimi nesnesinin çal flan d r