TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ

Transkript

1 2015 TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ

2 T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA HASTANESİ DOKÜMAN NO :ML.RH.01 YÜRÜRLÜK TARiHi :13/08/2015 REViZYON NO :00 REViZYON TARiHi : - SAYFA NO:1/57 TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ ÖNSÖZ Hastalıkların tanısında ve tedavinin takibinde laboratuvar verilerinin yorumlanması önem taşır. Doğru, güvenilir ve geçerli laboratuvar verilerinin elde edilmesi, uygun örneklerin zamanında, doğru yerden alınması, doğru olarak taşınması ve standartlara uygun olarak çalışılması ile mümkündür. Bu iş akışı sırasında klinikler ile laboratuvarlar arasında uyum, iyi bir iletişim ve işbirliğinin de önemi büyüktür. Bu rehber, tanı ve tedavide hekime yol gösterecek doğru mikrobiyolojik sonuçların elde edilebilmesi amacı ile hazırlanmıştır. 2

3 İÇİNDEKİLER Kısaltmalar 4 İlgili Talimatlar 5 Laboratuvar Testleri Sorumluluğu 6 İletişim numaraları 6 Tetkik isteme 7 Mikrobiyolojik örneklerin taşınmasında kullanılan örnek kapları/ortamları 8 Örneklerin kabulü ve dağıtımı 13 Mikrobiyoloji laboratuvarı numune red kriterleri 14 Reddedilen örnekler için yapılacak işlemler 14 Kabul edilen örneklerin iş akışı 14 Testlere göre örneklerin alımı, taşınması, çalışma ve raporlama süreleri Yara yeri örnekleri 15 Gözden alınan örnekler 20 Dolaşım sistemi örnekleri 22 Üst solunum yolu örnekleri 26 Alt solunum yolu örnekleri 30 İdrar örnekleri 35 Genital sistem örnekleri 39 Gastrointestinal sistem örnekleri 42 Steril vücut sıvısı örnekleri 46 Serolojik testler 51 Diğer örnekler 56 3

4 KISALTMALAR ARB: Asido rezistan boyama BOS: Beyin omurilik sıvısı CYBH: Cinsel yolla bulaşan hastalıklar EIA: Enzyme Immun Assay ELISA: Enzyme-Linked Immuno Sorbent Assay HOS: Hastane otomasyon sistemi IFA: İmmün floresan antikor LİS: Laboratuvar işletim sistemi OS: Oda sıcaklığı PBS: Fosfat tampon solüsyonu PZR (PCR): polimeraz zincir reaksiyonu SF: Serum fizyolojik Tbc: Tüberküloz 4

5 İLGİLİ TALİMATLAR 1. Tıbbi Mikrobiyoloji Örnek Kabul ve Red Kriterleri Talimatı 2. Tıbbi Mikrobiyoloji Örnek Alma Talimatı 3. Tıbbi Mikrobiyoloji Örnek Taşıma Talimatı 4. Tıbbi Mikrobiyoloji Acil Test Çalışma Talimatı 5. Tıbbi Mikrobiyoloji Panik Değer Bildirim Talimatı 5

6 LABORATUVAR TESTLERİ SORUMLULUĞU Prof. Dr. Neriman AYDIN (Seroloji Laboratuvarında çalışılan testler, Viral Moleküler testler) Tel: Doç. Dr. Sevin KIRDAR (Seroloji Laboratuvarında çalışılan testler, Viral Moleküler testler) Tel: 2729 Doç. Dr. Berna KORKMAZGİL (Mikoloji Laboratuvarında çalışılan testler- İmmünfloresanIİmmunblotting yöntemi ile çalışılan testleri (alerji ve otoantikor Allerji testleri) Tel: 2724 Doç. Dr. Murat TELLİ (Bakteriyoloji-Mikobakteriyoloji laboratuvarlarında çalışılan testler ve bu alanlardaki moleküler testler) Tel:2726 Prof Dr. Sema ERTUĞ (Parazitoloji) Tel: 2722 Prof. Dr. Hatice ERTABAKLAR (Parazitoloji) Tel: 2723 İLETİŞİM NUMARALARI (DAHİLİ) Mesai içinde Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı Sekreteri: 3350 Örnek Kabul Birimi: 3369 Bakteriyoloji Laboratuvarı: Seroloji Laboratuvarı: 3354 Mikoloji/Mikobakteriyoloji Laboratuvarı: 3361 IFA /İmmmünblot test Laboratuvarı (Otoantikor, Allerji testleri): 3357 Moleküler Mikrobiyoloji Laboratuvarı: 3353 Parazitoloji Laboratuvarı: 3348 Mesai dışında: Nöbetçi laboratuvar teknisyeni:3354 Önemli NOT: Mikrobiyolojik örnekler ve testler ile ilgili bilgiler bu rehberde yer almaktadır. Testlerin Çalışılması sürecinde telefonla laboratuvardan bilgi almaya yönelik aramalar teknik personelin çalışmalarını engellemektedir. Örnek gönderildikten sonra testin çalışma aşamalarına HBYS aracılığı ile ulaşılabilmektedir. Bu konuda hassasiyet gösterilmesini ve telefonla sonuç sorulmamasını rica ederiz. 6

7 TETKİK İSTEME Tetkik istemleri için hastane otomasyon sisteminde (HOS) hasta sayfasında yer alan "tetkik" menüsü seçilerek tetkik giriş sayfası açılır. Acil testler ve kültürler için haftaiçi ve haftasonu 24 saat diğer testler için ise mesai nde istek yapılır (Acil test çalışma talimatı). Burada hangi test/testler istenmişse adı veya kodu girilerek istek yapılabilir. Test seçimi tamamlandıktan sonra onaylanır ve hastalar kan alma ve/veya Tıbbi Mikrobiyoloji birimine yönlendirilir. Kan alma sekreteri hasta kimliğini kontrol eder, istek yapılan tetkikler için barkodları bastırarak uygun tüplerin üzerine yapıştırır ve hasta ile tüpleri Kan Alma Ünitesine gönderir. Kültür istemi veya diğer mikrobiyolojik tetkikleri olan poliklinik hastaları ise Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı Örnek Alma Birimine başvurur. Örnek Alma Birimi sorumlusu tarafından istek yapılan testler için barkodları bastırır ve uygun örnek alma kablarına yapıştırır. Acil ünitesinde ve servislerde test girişleri yapılıp barkodları çıkarıldıktan sonra tüplerin üzerine yapıştırılır ve hastalardan alınan test materyalleri gönderilir. Kan kültürü istemlerinde ise barkodlar bastırıldıktan sonra şişelerin üzerine yapıştırılmamalı, şişelerin üzerindeki etiketlerde hasta bilgileri eksiksiz olarak yer almalı, barkodlarla birlikte laboratuara gönderilmelidir. Tek bir barkoda birden fazla kültür istemi yapılmamalıdır. Tetkik girişleri onaylandıktan sonra test eklenmemelidir. Çünkü onay sonrası işaretlenen testler laboratuvar informasyon sistemi (LİS) tarafından görülmemektedir. Onay sonrası her yeni test isteği için yeni bir HOS girişi ve LİS kaydı yapılması gerekir. İN ALINMASI VE LABORATUVARA TRANSFERİ* A) Polikliniklere başvuran hastaların örnekleri Polikliniklerden yapılan test istekleri onaylandıktan sonra kan alma sekreteri tarafından LİS kaydı yapılarak barkodları çıkarılır. Barkodlar uygun tüplerin üzerine yapıştırıldıktan sonra kan alma biriminde kan örnekleri alınır. Kan alma işlemi tamamlanan hastalara sonuçların ne zaman çıkacağı ve sonuçlarını nereden alacakları konusunda sözel ve matbu bilgi notu verilir. Kan alma birimince alınan kanlar bekletilmeden görevlendirilmiş personellerle Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı örnek alma Birimine ulaştırılır. Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı çalışanları örnek alma biriminde örneklerin barkodlarını okutarak ulaşma zamanını kayıt altına alır, testlerin çalışılacağı göre tasnif eder ve ilgili ulaştırır. Kültür istemi olan poliklinik hastaları (ellerinde istem kağıdı ve/veya barkodları ile) Örnek Alma Biriminde görevli teknisyen tarafından karşılanır. Hastaya kültür örneğini nasıl vereceği hakkında sözlü ve yazılı bilgi verilir. Teknisyen tarafından alınacak örnekler veya hastanın kendisi tarafından alınan edilir (Mikrobiyolojik Örneklerin Alınması ve Transferi). 7

8 B) Servislerde Yatan ve Acil Servise başvuran hastaların örnekleri Servislerdeki hastaların örnekleri kendi birimlerinde veya Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı örnek alma Biriminde (Servislerce alınacak örnekler listesi..) alınır. Test istekleri HOS'a girildikten sonra testlere göre örnek kabı seçimi yapılır, örnek kaplarına barkod etiketi yapıştırılır. Alınan örnekler bekletilmeden pnömötik sistemle (kültür örnekleri dışında) ya da yetkilendirilmiş personel ile ulaştırılır (Mikrobiyolojik Örneklerin Alınması ve Transferi). *İstisnai durumlar: a) Hastanemizde çalışılmak üzere il içi kurumlardan gelen örnekler, kan alma ünitesi sekreterliğine teslim edilir ve görevli personel tarafından ilgili laboratuvarlara transferi sağlanır (Anlaşma yapılması durumunda). b) Hastanemizde yapılamayan ve il içi anlaşmalı kurumlarda çalışılacak testlere ait örnekler Örnek Hazırlama Talimatı na göre hazırlandıktan sonra, görevli personel tarafından örnek taşıma kabı ile uygun şartlarda, ilgili kurumun belirlediği yere ve kişiye teslim edilir (Anlaşma yapılması durumunda). c) Hizmet alınan dış gönderilecek olan örnekler ve ilgili formlar; soğuk zinciri sağlayacak ısı yalıtımlı taşıma çantaları ile her mesai gününde saat 16:00 dan sonra kargo tarafından laboratuvardan teslim alınarak gönderilir (Anlaşma yapılması durumunda). d) HIV Doğrulama testi: HIV doğrulama testi yapılacak örnek için sağlık müdürlüğü yetkililerine haber verilir. Yetkilendirilmiş personel ile soğuk zinciri sağlayacak ısı yalıtımlı taşıma çantaları ile her mesai günü içinde teslim edilir. Örnek bilgileri kodlama tekniği kullanılarak (HIV doğrulanma testi talimatı) kayıt edilir. 8

9 MİKROBİYOLOJİK İN TAŞINMASINDA KULLANILAN ÖRNEK KAPLARI Resim 1: Mor kapaklı tüp ( EDTA'lı)- Tam kan veya plazmadan çalışılması gereken testler için Resim 2: Sarı kapaklı jelli /jelsiz düz tüp (Serumdan çalışılan testler için) Resim 3: Kırmızı kapaklı jelli veya jelsiz düz tüp (Serumdan çalışılan testler için) 9

10 Resim 4: Kan kültür şişeleri özellikleri üzerinde yazmakta olup farklı renkte etiketlidir. Gri etiket: Erişkin aerob kan kültürü Pembe etiket: Pediatrik aerob kan kültürü Sarı etiket: Anaerob kan kültürü Yeşil etiket: Mycotic kan kültürü (mantar) parazit inceleme için) Resim 5: Gaita kabı Resim 6: Steril İdrar kabı 10

11 Resim 7: Taşıma besiyeri (Yara yeri, servikal ve boğaz kültürü örneklerinin taşınması için) Resim 8: Aneorob Taşıma besiyeri (Anaerob kültür istenecek örneklerin taşınması için) Resim 9: Steril eküvyonlu cam tüp (Eküvyonla alınıp hemen gönderilecek örnekler için) 11

12 Resim 10: Sarı kapaklı steril propilen tüp (Steril sıvı örneklerinin taşınması için) Resim 11: Moleküler testler için alınan örneklerin taşıma vasatı 12

13 İN LABORATUVARA KABULU VE DAĞITIMI Örnekler tıbbi mikrobiyoloji örnek alma birimine gelince, görevli teknisyen tarafından LİS'den yapılan test isteklerine bakılarak örnek kabının uygunluğu, örnek miktarı, hemoliz, kontaminasyon, vb. kontrolü yapılır. Tıbbi mikrobiyoloji laboratuvarı Örnek Kabul ve Red Kriterleri Talimatı na göre veya reddedilir. Hastane otomasyon sistemine örneğin red nedeni seçilerek veya açıklama yazılarak reddedilir. MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ 1. Örnek üzerindeki barkodda veya laboratuvar istek belgesinde aşağıdaki bilgiler mutlaka yeralmalıdır. Hastanın Adı-Soyadı Yaşı ve cinsiyeti Protokol numarası Örneğin türü, Hangi anatomik bölgeden alındığı Tarih, saat Kliniği belirtilmelidir 2. Kan tüpleri ve kültür kaplarının ( kan kültür şişeleri hariç) üzerinde hasta bilgilerini içeren barkod örnek almadan önce basılarak yapıştırılmalıdır. 3. Örnekler Tıbbi Mikrobiyoloji Örnek alma Talimatı na göre aşağıda yer alan genel bilgiler özellikle gözetilerek alınmalıdır a. Kültür örnekleri antibiyotik verilmeden önce alınmalıdır, şayet hastaya antibiyotik verilmiş ise; verilecek yeni dozdan hemen önce alınmalıdır ve laboratuvar istek belgesine hastanın kullandığı antibiyotikler yazılmalıdır. b. Kültür örnekleri endojen flora ve çevresel kontaminasyonu en aza indirmek için steril ekipman kullanılarak ve aseptik tekniklerle alınmalıdır. c. Örnek, aktif enfeksiyonu en iyi temsil eden bölgeden alınmalıdır. d. Örnekler temiz, steril, sızdırmaz, burgulu kapaklı, dayanıklı ve tek kullanımlık kaplar içine alınmalıdır. Enjektörle alınan örnekler iğne ucunda olarak laboratuara gönderilmemeli, aerob/anaerob vb. uygun taşıma kaplarına aktarılarak gönderilmelidir. e. Yeterli miktarda örnek alınmalıdır (Yetersiz miktarlar yanlış negatif sonuca yol açabilir). 13

14 MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI ÖRNEK RED KRİTERLERİ a. İstem kağıdı anlaşılamayan, hangi analizlerin yapılacağı net olmayan örnek, b. Kapağı açılmış-sızan örnek, c. Hasta kimlik bilgilerinin belirlenemediği örnek, istenen test için d. Uygun olmayan sürede/koşulda beklemiş örnek, e. Alınan numunenin uygun olmayan şekilde transferi, f. Serum/plazmanın hemolizli* olması, g. Serum/plazmanın lipemik* olması, h. Serum/plazmanın aşırı ikterik* olması, i. Örneğin pıhtılı* olması j. Antikoagülan/kan oranının uygunsuz olması, k. Kültür yapılacak örneklerin (dışkı kültürü hariç) steril olmayan koşullarda yollanması, l. Kültür için uygun olmayan örneklerin gönderilmesi** m. Aynı gün aynı test için birden fazla sayıda gönderilen örnekler (Kan kültürü hariç) reddedilir. * İlgili testlere göre değişiklik gösterebilir. Bakınız Tablo 1 ** Bakınız Tablo 1. REDDEDİLEN İÇİN YAPILACAK İŞLEMLER İlgili hekim veya sağlık personeli telefonla aranarak, örneğin laboratuvar tarafından reddedildiği ve reddetme nedeni açıklanarak yeni bir örnek göndermeleri istenir. Bunu HBYS de yazılı dokümantasyon veya Reddedilen örnek kayıt defteri ne (reddedilme nedeni, reddeden kişiye ait bilgiler) kaydedilir. Örneklerin reddedilme nedenleri sorumlu uzman tarafından aylık olarak değerlendirilir. Gerektiğinde düzeltici önleyici faaliyet başlatılır. KABUL EDİLEN İÇİN İŞ AKIŞI İşlem için kabul edilen örnekler sorumlu teknisyen tarafından ilgili laboratuvar standart prosedürüne uygun olarak uzman gözetiminde çalışmaya alınır. Çalışılan testlerin sonuçları önce testi çalışan laboratuvar teknisyeni tarafından talimatlara göre kontrol edilir ve LİS'e aktarılır. Sonuçlar, ilgili laboratuvar sorumlu uzmanı tarafından kontrol edilerek uygun bulunursa onaylanır ve HOS'a gönderilir. Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvar Uzmanının uygun bulmadığı test sonuçları onaylanmaz. Bu durumda ilgili laboratuvarın çalışma prosedürüne göre test tekrar çalışılır ya da yeni örnek HOS üzerinden açıklama yazılarak istenir ve test tekrarlanır. TABLO 1. TESTLERE GÖRE İN ALIMI, TAŞINMASI, ÇALIŞMA VE RAPORLAMA SÜRELERİ 14

15 DERİDEKİ LEZYONLAR (YARA YERİ vb) Abse içeriği/ açık yara, mukoza, deri ve derialtı yerleşimli lezyonlar, maxiller sinüs içeriği Bakteriyoloji/ Mikobakteriyoloji Mikroskobi/ Aerob kültür (Açık/Yüzeyel lezyonlar) ARB/ Tbc kültür Yara yüzeyi önce debride edilmelidir. Tüm yara yüzeyi steril SF ile temizlenmelidir. Lezyon kuru ise eküvyon SF ile nemlendirilmelidir. Örnek yara ile sağlam doku kenarından alınmalıdır. Aynı yerden mikroskobi ve kültür için çift örnek alınması tercih edilmelidir. OS 2 saat Zorunlu hallerde OS da 24 saat transport besiyeri içerisinde bekletilebilir. Buzdolabında bekletilmemelidir. Buzdolabında bekletilmiş örnekler, kuru eküvyonlar ve steril olmayan şartlarda gönderilmiş Tbc kültürü için sürüntü örneği gönderilmişse reddedilir. Travma sonrası ilk 48 saat içinde alınmışsa örnek kabul Haftanın her günü 24 saat. Mikroskopi: Aynı gün Aerob Kültür* : 3 gün ARB: 1 gün Tbc Kültür: gün (30. Günde ara rapor verilir) saati dur 15

16 Aerop / anaerob kültür (Kapalı/Derin lezyonlar, abse, pü içeriği, sinüs içeriği, doku biyopsisi) Yüzey antisepsisi yapıldıktan sonra lezyon tabanından enjektör ile aspirasyon örneği alınır. Örnek direkt alınamıyorsa absenin içine steril SF enjekte edilerek aspirasyon işlemi tekrarlanabilir. En az 1 ml abse örneği alınıp uygun kaba aktarılmalıdır. Doku ya da aspirasyon materyali alınamadığında yüzeyel ölü dokular SF ile yıkanarak eküvyon ile derin sürüntü örneği alınarak anaerob taşıma ortamında gönderilmelidir. OS 30 dakika Zorunlu hallerde OS da 24 saat transport besiyeri içerisinde bekletilebilir. Buzdolabında bekletilmemelidir. Taşıma besiyeri içinde olmayan sürüntü örnekleri 1 saati geçmişse reddedilir. Yüzeyel sürüntü şeklinde alınmış örneklerden ve anaerob taşıma besiyeri ile gönderilmeyen örneklerden anaerob kültür yapılamaz. Formalin içine konulan örnekler mikrobiyolojik inceleme için uygun değildir. Haftanın her günü 24 saat. Mikroskopi: Aynı gün Aerob Kültür*: 3 gün Anaerob kültür*: 5 gün saati dur 16

17 Mikoloji Direkt mikroskopi/ mantar kültürü (Ağız içi lezyonlardan sürüntü) Direkt mikroskopi /mantar Kültürü (Kapalı/Derin lezyonlar) Direkt Mikroskopi/Mantar Kültürü (Saçlı deri/saçsız deri/tırnak örnekleri) Steril serum fizyolojikle ıslatılmış eküvyon ile alınır Yüzey antisepsisi yapıldıktan sonra lezyon tabanından aspirasyon yapılmalı ve steri tüp içine aktarılarak gönderilmelidir. (Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır) Mikrobiyoloji teknisyeni tarafından örnek alma biriminde veya yoğun bakım koşullarındaki hastalar için yatağında alınır. OS 2 saat Zorunlu hallerde OS da 24 saat OS 30 dakika Zorunlu hallerde OS da 24 saat transport besiyeri içerisinde bekletilebilir. Buzdolabında bekletilmemelidir. Buzdolabında bekletilmiş, kuru eküvyonlar, steril olmayan şartlarda gönderilmiş örnekler kabul Taşıma besiyerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz Mikrobiyoloji teknisyeni tarafından alınmamış örnekler kabul Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 2-3 gün saati dur Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 1 hafta saati dur Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü* : 1 ay saati dur 17

18 Parazitoloji Demodex folliculorum Sarcoptes Örnek parazitoloji teknisyeni tarafından lamın bir yüzüne bir damla Japon yapıştırıcısı (502 cyanoacrylate) damlatıldıktan sonra hastanın derisine bastırılarak bir dakika bekletilerek alınır. Örnek parazitoloji teknisyeni tarafından deri bistüri veya iğne yardımıyla kanatmadan tünel boyunca birkaç kez kazınır, tipik tünellerin görülmediği hallerde, varsa papüller kazınabileceği gibi 4-5 şüpheli lezyondan kazıntı materyali temiz petri plaklarına alınabilir. Bekletilmeden işleme alınır Bekletilmeden işleme alınır Örnek alınacak bölgede açık yarası olan hasta Örnek alınacak bölgede açık yarası olan hasta 1 saat 2 saat 18

19 Leishmania (Kan yayması) Leishmania kültürü Lezyon %70 lik alkolle iyice temizlenir insülin enjektörü içine steril koşullarda 0,2-0,3 ml steril PBS veya SF çekilir, lezyonun sağlam deri ile birleştiği yerden (kabuk varsa kabuğun bittiği yerden) bir insülin enjektörü ile girilerek örnek alınır. Hasta başında yayma hazırlanır. Hasta başı ekim yapılır. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 4 saat 1 hafta Protoskoleks Girişimsel radyoloji veya genel cerrahi birimlerinden (kistektomi PAIR- Ponksiyon,aspirasyon, enjeksiyon, reaspirasyon sonrası) alınan kist sıvısı miktarına göre steril 15 lik veya 50 lik santrifüj tüplerinde gönderilir Bekletilmeden gönderilmelidir. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 4 saat 19

20 GÖZDEN ALINAN Konjonktiva/Korneal sürüntü, kazıntı Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Mikoloji Steril eküvyon ile örnek alınır. Korneal kazıntı hasta başı steril bistürü ile alınıp besiyerine ekimi yapılır OS 30 dakika Buzdolabında bekletilmemelidir Steril olmayan şartlarda gönderilmiş Taşıma besiyerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz Haftanın her günü 24 saat. Mikroskopi: Aynı gün Aerob Kültür*: 3 gün saati dur Direkt mikroskopi/ Mantar kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 30 dakika Buzdolabında bekletilmemelidir Steril olmayan şartlarda gönderilmiş Taşıma besiyerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü:*1 hafta saati dur 20

21 Parazitoloji Acanthamoeba kültürü 1 ml PBS veya PAGE s saline solüsyonu içeren steril tüp içerisine alınır. En kısa sürede Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 1 hafta Moleküler Mikrobiyoloji **Örnek almadan önce mikrobiyoloji laboratuvarı ile iletişime geçilmelidir. 21

22 DOLAŞIM SİSTEMİ İ Kan Bakteriyoloji Kan kültürü Kan ateş yükselmeden önce veya yükselir yükselmez, antibiyotik verilmeden önce alınmalıdır. 24 saat içinde en fazla 3 set alınabilir. Bir set 2 şişeden oluşur (her iki koldan kan alınır) Kateterden kan kültürü alınacak ise eş zamanlı periferik kan da alınmalıdır. Her şişeye erişkinlerde en az 10 ml (şişelerin üzerinde belirtilen miktara dikkat edilmelidir), pediatrik hastalarda 3-5 ml, bebeklerde 1-2 ml kan konulmalıdır. % 70 etil alkolle temizlenen deri,%2 iodin ile silindikten ve kuruması beklendikten sonra tekrar palpe edilmeden kan alınır. OS 2 saat Buzdolabında bekletilmemelidir. 24 saat içinde 3 setten fazla ve 2 saatte uzun dışarıda veya buzdolabında bekletilmiş örnekler kabul Salmonella ve Brucella düşünülen hastalar dışında ayaktan hastalardan kan kültürü kabul Haftanın her günü 24 saat. 7 gün* (üreme durumuna göre, 7. gün sonunda negatif olarak rapor edilir) Brucella şüphesi belirtilerek gönderilen örneklerde inkübasyon süresi 10 güne uzatılır saati dur 22

23 Mikoloji Mantar kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Gerekli durumlarda aerop kan kültür şişesinin yanında mikotik kan kültür şişesine de ekim yapılabilir. Kan kültürü şişelerinde mantar üremesi olduğunda identifikasyon ve antifungal duyarlılık testleri mikoloji laboratuvarında yapılır OS 2 saat Buzdolabında bekletilmemelidir. 24 saat içinde 3 setten fazla ve 2 saatte uzun dışarıda veya buzdolabında bekletilmiş örnekler kabul Haftanın her günü 24 saat. 7 gün* (üreme durumuna göre, 7. gün sonunda negatif olarak rapor edilir) saati dur Parazitoloji Plasmodium aranması Kapiller veya periferik kandan temiz lam üzerine alınan bir damla ince bir tabaka halinde yayılarak havada kurutulur. Hasta başı yayma yapılır. EDTA lı tüpe alınmış kan, kalın hazırlanan yaymalar, yağlı lama alınan edilemez. 4 saat 23

24 Moleküler testler HBV DNA HCV RNA HCV genotip Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. (Testler biriktirilip çalışılır) HBV DNA: 7 gün HCV RNA: 10 gün HCV genotiplendirme 3 haftada bir Sonuç onaylama saati: 16:00 CMV PCR Mor kapaklı tüp en az 4-5 ml kan alınır. Biyopsi örnekleri steril taşıma kabında (Yoksa steril idrar kabı olabilir) gönderilir En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Formalin vb solüsyon içinde gelen örnekler (Testler biriktirilip çalışılır) Biyopsi örneği gönderilmişse bekletilmeden çalışılır Çalışmanın yapıldığı gün saat 16:00 24

25 Kateter ucu Bakteriyoloji Aerob kültür Kateter bölgesinin çevresi alkol ile temizlenir. Aseptik şartlarda kateter çıkartılır. Damar kateterleri veya şant kateterlerinin distal 5 cm lik uç kısmı kesilerek gönderilmelidir. OS 15 dk Buzdulabında 2 saat bekletilebiilr. Steril burgu kapaklı tüp ya da kap içinde taşınmalıdır. Steril olmayan şartlarda gönderilmiş Haftanın her günü 24 saat. Aerob kültür*: 3 gün saati dur Mikoloji Mantar kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 15 dk Buzdulabında 2 saat bekletilebiilr. Steril burgu kapaklı tüp ya da kap içinde taşınmalıdır. Steril olmayan şartlarda gönderilmiş Mantar kültürü*: 1 hafta saati dur 25

26 ÜST SOLUNUM YOLU İ Boğaz sürüntü örneği Bakteriyoloji Aerob kültür Burun sürüntü örneği Bakteriyoloji Aerob kültür Eküvyon; yanak, dil, uvula ve dudaklara sürülmeden, posterior farinkse, tonsiller bölgeye, hiperemik, iltihaplı veya ülserleşmiş herhangi bir bölgeye sürülür. Steril tuzlu su ile nemlendirilmiş bir eküvyon burun deliklerinden içeri 2 cm kadar itilir. Nazal mukoza üzerinde çevrilerek örnek alınır. Nazal difteri, Klebsiella spp. ve MRSA taşıyıcılığı dışında burun kültürleri anlamlı değildir. Transport besiyeri içerisinde ulaştırılır. OS 2 saat Zorunlu hallerde OS da 24 saat bekletilebilir. Buzdolabında bekletilmemelidir. Transport besiyeri içerisinde ulaştırılır. OS 2 saat Zorunlu hallerde OS da 24 saat bekletilebilir. Buzdolabında bekletilmiş, kuru eküvyonlar, steril olmayan şartlarda gönderilmiş örnekler kabul Sürüntü örnekleri mikroskobik inceleme için uygun değildir. Burun kültürleri sinüs, ortakulak veya ASYE etkenleri konusunda fikir vermez. Bu nedenle burun kültürü önerilmez. Buzdolabında bekletilmiş, kuru eküvyonlar, steril olmayan şartlarda gönderilmiş örnekler kabul Haftanın her günü 24 saat Haftanın her günü 24 saat Aerob kültür*: 3 gün Aerob kültür*: 3 gün saati dur 26

27 Moleküler testler MRSA Dış Kulak Yolu örneği İnce steril bir eküvyon burundan sokularak farenksle temas ettirip, nazikçe döndürülmesi sağlanıp çekilerek alınmalı. Bu iki burun deliği içinde yapılır. Oda sıcaklığında laboratuara ulaştırılmalı. Transport (Jelli) besiyerinde gönderilen örneklerde çalışma yapılmaz. Haftanın her günü 24 saat Aynı gün 2 saat içinde Bakteriyoloji Aerop kültür Steril eküvyonla dış kulak yolundan sürüntü şeklinde veya akıntıdan örnek alınır. Transport besiyeri içerisinde ulaştırılır. OS 2 saat Zorunlu hallerde buzdolabında 24 saat bekletilebilir. Steril olmayan şartlarda gönderilmiş Haftanın her günü 24 saat Aerob kültür*: 3 gün saati dur 27

28 Mikoloji Mikroskopi/Mantar Kültürü Nazofarenks sürüntü örneği Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Mikroskopi yapılacaksa steril örnek tüpü içinde gönderilir ( OS 2 saat ) Sadece kültür istenen örnekler transport besiyeri içerisinde ulaştırılır. Bu şekilde OS da 24 saat bekletilebilir. Transport besiyerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz. Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü* :1 hafta saati dur Moleküler testler Solunum Viral Panel Solunum Bakteriyel panel Nasofaringeal eküvyon ile alınan sürüntü örneği, Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı ndan alınan moleküler testler için taşıma vasatında gönderilmelidir. (Resim:11) En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Özel taşıma besiyerinde gelmeyen örnekler. 10:30 dan önce gelen örneklerin sonuçları aynı gün saat de verilir. 28

29 Orta kulak aspirasyon örneği Bakteriyoloji Aerop kültür Timpano sentez yapılarak enjektörle örnek alınır. OS 2 saat Buzdolabında bekletilmemelidir Steril olmayan şartlarda gönderilmiş Haftanın her günü 24 saat Aerob kültür*: 3 gün saati dur Mikoloji Mikroskopi/Mantar Kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat Buzdolabında bekletilmemelidir Taşıma besiyerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 1 hafta saati dur 29

30 ALT SOLUNUM YOLU İ Balgam Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Örnek, bir hemşire ya da doktor gözetiminde alınmalı. Balgam alınmadan önce hasta ağzını su ile gargara yapmalı ve çalkalamalıdır. 1-2 saat öncesine kadar bir şey yememiş olmalıdır. Tükrük veya postnazal akıntı çıkarmaması konusunda hastaya bilgi verilmelidir. Derin bir öksürükle alınan örnek steril kaplara konulmalıdır OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Steril olmayan şartlarda gönderilen Mikroskobik olarak kaliteli olmayan balgam örnekleri kabul Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 30

31 Mikoloji (Mikroskopi, Kültür) Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Mikobakteriyoloji (Balgam çıkaramayan hastalarda açlık mide suyu) Steril olmayan şartlarda gönderilen Mikroskobik olarak kaliteli olmayan balgam örnekleri kabul Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 1 hafta saati dur ARB/ Tbc kültür 3 ayrı günde 5-10 ml sabah balgamı alınmalıdır. Balgam özel bir odada veya açık havada çıkartılmalı mümkün değilse gerekli koruma önlemleri alınmalıdır..balgam veremeyen hastalarda örnek alınamıyorsa 3 gün üst üste sabah aç karnına en az 5-10ml açlık mide suyu örneği alınabilir. OS 1 saat Zorunlu hallerde buzdolabında 3 güne kadar bekletilebilir. Açlık mide suyu OS 4 saat Sürüntü örnekleri, 24 saat biriktirilmiş örnekler, dondurulmuş örnekler ve steril olmayan kapta gönderilmiş örnekler kabul ARB: 1 gün Tbc Kültür*: gün (30. Günde ara rapor verilir) saati dur 31

32 İndüklenmiş balgam Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Diş fırçası kullanarak, ağız mukazası, dil ve diş etleri fırçalanır.hastanın ağzı su ile çalkalanır. Nebulizör (buhar makinesi) kullanarak, hastanın yaklaşık ml, % 10'luk NaCl den soluması sağlanır. Nebulizörde musluk suyu kullanılmamalıdır. En az 10 ml balgam steril kaplara alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Steril olmayan şartlarda gönderilen Mikroskobik olarak kaliteli olmayan balgam örnekleri kabul Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 32

33 Mikobakteriyoloji ARB/ Tbc kültür Mikoloji Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Steril olmayan şartlarda gönderilen Mikroskobik olarak kaliteli olmayan balgam örnekleri kabul ARB: 1 gün Tbc Kültür: gün (30. Günde ara rapor verilir) Mikroskopi/Mantar kültürü) Pneumocystis antijen testi Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Örnek gönderilmeden önce Mikoloji Laboratuvarı ile iletişim kurulmalıdır. Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. OS 2 saat Aynı gün içinde çalışılmalıdır. Steril olmayan şartlarda gönderilen Mikroskobik olarak kaliteli olmayan balgam örnekleri kabul Mikroskopi: Saat a kadar alınan örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 1 hafta saati dur Laboratuvarla bağlantı kurulmalıdır. Çalışma günü

34 Trakeostomi, endotrakeal aspirasyon, BAL, bronşiyal yıkama, bronşiyal fırçalama ve transbronşiyal biyopsi örnekleri Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Mikobakteriyoloji ARB/ Tbc kültür Mikoloji (Mikroskopi/Mantar kültürü) Uygun girişim ile alınan materyaller steril balgam kabına, fırça ise steril SF li kaba konulur. Uygun girişim ile alınan materyaller steril balgam kabına, fırça ise steril SF li kaba konulur. BAL örneklerinden çalışılır OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Steril olmayan şartlarda gönderilen Steril olmayan şartlarda gönderilen Steril olmayan şartlarda gönderilen Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur ARB: 1 gün Tbc Kültür*: gün (30. Günde ara rapor verilir) Mikroskopi: Aynı gün Mantar kültürü*: 1 hafta Pneumocystis antijen testi Örnek gönderilmeden önce Mikoloji Laboratuvarı ile iletişim kurulmalıdır. BAL ya da indüklenmiş balgam örneklerinden çalışılır OS 2 saat Aynı gün içinde çalışılmalıdır. BAL/ indüklenmiş balgam dışındaki örnekler Pazartesi ve Perşembe günleri mesai Çalışma günü

35 İDRAR Bakteriyoloji Orta akım idrarı (Aerop kültür/ Mikroskopi) Kateter ile alınan idrar* (Aerop kültür/ Mikroskopi) Dışarıdan bulaş önlenmeli, steril, geniş ağızlı kaplar kullanılmalı, sabah idrarı ve mesanede en az 4 saat beklemiş idrar alınmalıdır.ilk ml idrar dışarı atılır. Orta akım idrar örneği steril idrar kabına alınır. Son idrar dışarı atılır. Örnek miktarı 5-10 ml olmalıdır. ARB incelemesi için sabah idrarı gönderilmelidir. Aseptik kurallara uygun olarak kateter mesaneye yerleştirilir. İdrarın ilk 15 ml'si akıtıldıktan sonra gelen kısmı steril kap içine alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Steril olmayan, kırık, kapağı iyi kapanmamış kaplarda gönderilen, poşetten kutuya aktarılmış, gaita bulaşmış olan 2 saatten fazla oda ısısında kaldığı bilinen İlk örnekten sonraki 48 saat içinde ikinci kez aynı yöntemle alınıp gönderilen İdrar torbasından alınan idrar kabul edilmez Suprapubik aspirasyon dışındaki anaerobik kültür istemleri reddedilir. Haftanın her günü 24 saat Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 35

36 Sürekli idrar kateteri (Aerop kültür/ Mikroskopi) Bebek/plastik torba ile (Aerop kültür/ Mikroskopi) Kateterin üretraya yakın kısmı kleplenir, yeni gelen idrar alınır. Kateterden örnek alınacak bölge % 70 lik alkol ile silinerek dezenfekte edilir. Enjektör ile 5-10 ml idrar alınır ve steril bir tüp ya da kap içerisine aktarılır.kateter takıldıktan sonra İlk saatte idrar örneği alınması önerilir. Bebekte penis/vulva çevresi iyice temizlenir. Steril idrar toplama torbaları yapıştırılarak sık sık izlenir. (30 dk içinde idrar toplanamazsa yeni torba takılır) Örnek bekletilmeden gönderilir. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Steril olmayan, kırık, kapağı iyi kapanmamış kaplarda gönderilen, poşetten kutuya aktarılmış, gaita bulaşmış olan 2 saatten fazla oda ısısında kaldığı bilinen İlk örnekten sonraki 48 saat içinde ikinci kez aynı yöntemle alınıp gönderilen İdrar torbasından alınan idrar kabul edilmez Suprapubik aspirasyon dışındaki anaerobik kültür istemleri reddedilir. Haftanın her günü 24 saat Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 36

37 Suprapubik aspirasyon ile (Aerop kültür/ Mikroskopi) Mikobakteriyoloji ARB/ Tbc kültürü Yenidoğanlar, küçük bebekler ve temizleme yöntemi ile idrar alınmasına rağmen başarısız olan erişkinlerde kullanılır. Suprapubik bölgeye antisepsi uygulanır.orta hatta göbek ile symphisis pubis arasında 1/3 alt kısımdan enjektörle örnek alınır. Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. 24 saat boyunca biriktirilen idrar örnekleri Tbc ve ARB için kabul Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur ARB: 1 gün Tbc Kültür: gün (30. Günde ara rapor verilir). Mikoloji Mikroskopi/Mantar kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat 24 saat buzdolabında saklanabilir. Mikroskopi: Aynı gün Mantar kültürü: 3-5 gün Cryptococcus neoformans antijen testi Gönderilmeden önce Laboratuvarla iletişim kurulmalıdır Buzdolabında birkaç saat saklanabilir Salı ve Cuma günleri mesai Çalışma günü saat

38 Parazitoloji Trichomonas kültürü 2 ml steril SF li tüp, steril idrar kabına örnek alınır. OS 30 dk içinde ulaştırılmalıdır. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 1 hafta Moleküler Mikrobiyoloji CMV PCR (İdrar) Steril idrar kabı içerisinde en az 10 ml idrar gönderilmelidir. En kısa sürede ulaştırılmalı. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul (Testler biriktirilip çalışılır) Çalışmanın yapıldığı gün saat 16:00 38

39 GENİTAL SİSTEM İ Vajen / Serviks sürüntü örneği Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Steril eküvyon ile klinisyen tarafından alınır.vezikül veya ülser olması durumunda varsa kan veya debris steril gazlı bez ile silinmeli vezikülün üzeri veya varsa kabuk kaldırılmalı gelen sıvı steril eküvyon ile steril tüp içerisine alınarak gönderilmelidir. OS 2 saat içinde steril örnek tüpü içinde gönderilir. Örnek hemen gönderilemeyecekse OS 24 saat saklanabilir. H. ducreyi için anaerob besiyerinde buzdolabında 24 saat.t. pallidum için karanlık saha mikroskobisinde 15dk içinde incelenmelidir.h. ducreyi için örneği için örneğin buz üzerinde veya de ulaştırılması gerekmektedir. Steril olmayan kaplarda gönderilen Taşıma besiyerlerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 39

40 Mikoloji Mikroskopi/Mantar Kültürü Parazitoloji Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. OS 2 saat içinde steril örnek tüpü içinde gönderilir. Steril olmayan kaplarda gönderilen Taşıma besiyerlerinde gönderilen örneklerden mikroskobik inceleme yapılmaz Mikroskopi: saat a kadar alınmış örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 3-5 gün saati dur Trichomonas kültürü 2 ml steril SF li tüp, steril idrar kabına örnek alınır. OS 30 dk içinde ulaştırılmalıdır. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 1 hafta Ürogenital akıntı Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Distal üretradan gelen eksuda eküvyonile alınarak uzaklaştırılır. Eksuda yok ise eküvyon üretradan 2cm içeri itilir. 2-3 kez döndürülerek örnek alınır. OS 2 saat Örnek hemen gönderilemeyecekse OS 24 saat saklanabilir. Üretradan örnek alırken hastanın son idrarını yapmasından bu yana en az 2 saat geçmiş olması önemlidir. Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün 40

41 Parazitoloji Trichomonas kültürü 2 ml steril SF li tüp, steril idrar kabına örnek alınır. OS 30 dk içinde ulaştırılmalıdır. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 1 hafta Moleküler testler Cinsel yolla bulaşan bakteriler HPV tiplendirme Özel taşıma besiyeri ve eküvyon ile alınmış servikal sürüntü, idrar örneği ( Ek olarak HPV için doku örneği) (Resim 11) En kısa sürede ulaştırılmalıdır Özel taşıma besiyerinde gönderilmeyen örnekler. Steril koşullarda gönderilmeyen idrar örneği (Testler biriktirilip çalışılır) CYB-2 gün sonra saat 16:00 HPV tiplendirme 3 haftada bir çalışılır. Sonuç onaylanma saati:

42 GASTROİNTESTİNAL SİSTEM İ Dışkı Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Örnek kaplarının steril olması gerekmez. Temiz geniş ağızlı ve kapalı kaplar yeterlidir. Rutin dışkı kültürlerinde Campylobacter, EHEC, Salmonella ve Shigella araştırılır. Eğer Yersinia, Aeromonos, V.cholera şüphesi varsa laboratuvar bilgilendirilmelidir. 3 günden uzun süredir hastanede yatan ve gastroenterit tanısı almamış hastalardan rutin dışkı kültürü alınmaz. Sadece C. difficile yönünden araştırılmalıdır. Kültür için örnekler OS 1 saat içinde gönderilmeli, 24 saati aşmayacak şekilde buzdolabında saklanmalıdır Gaita kültürlerinde anaerobik inceleme yapılmaz. Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 42

43 Antijen testleri Helicobacter pylori Rotavirüs Adenovirüs Örnek kaplarının steril olması gerekmez. Temiz geniş ağızlı ve kapalı kaplar yeterlidir. OS 1 saat içinde gönderilmeli Haftanın her günü 24 saat 3 saat Moleküler Testler Clostridium difficile (Toxin a/b) Örnek kaplarının steril olması gerekmez. Temiz geniş ağızlı ve kapalı kaplar yeterlidir. OS 1 saat içinde gönderilmeli Haftanın her günü 24 saat 3 saat 43

44 Parazitoloji Dışkıda Parazit Aranması Örnek kaplarının steril olması gerekmez. Temiz geniş ağızlı ve kapalı kaplar yeterlidir. En kısa sürede ulaştırılmalı. Beklenmesi gerekiyorsa buzdolabında 1 saat Önerilen süre içerisinde, uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler 4 saat Cryptosporidium (Asit Fast Boyama) Örnek kaplarının steril olması gerekmez. Temiz geniş ağızlı ve kapalı kaplar yeterlidir. En kısa sürede ulaştırılmalı. Beklenmesi gerekiyorsa buzdolabında 1 saat Önerilen süre içerisinde, uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler 4 saat Cryptosporidium antijeni (IFAT) Örnek kaplarının steril olması gerekmez. Temiz geniş ağızlı ve kapalı kaplar yeterlidir. En kısa sürede ulaştırılmalı. Saklanacaksa -20 C de dondurularak saklanmalıdır. Önerilen süre içerisinde, uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler 1 gün sonra 44

45 Perianal bölge materyali Parazitoloji Selofanlı lam Hasta kendisine verilen bandın yapışkan kısmını sağ ve sol perianal kıvrımlara iyice değdirerek çeker. *Sabah uyanır uyanmaz perianal bölge temizlenmeden alınmalıdır. Aynı gün ulaştırılmalıdır. Uygun şekilde alınmamış örnekler kabul 2 saat 45

46 STERİL VÜCUT SIVILARI Plevra, Perikard, Periton, Parasentez, Asit, Eklem sıvısı, Amniyon sıvısı Bakteriyoloji Aerop kültür/ Mikroskopi Antisepsi sonrası perkütan iğne veya cerrahi aspirasyon ile alınan örnek steril tüpe, aerob/ anerob taşıma besiyerine aktarılmalıdır.. Kan kültür şişelerine kültür için konulabilir Bu durumda şişe üzerine örneğin ne olduğu yazılmalı ve bilgi verilmelidir. Sadece kan kültürü şişesinde gönderilecek örnekten Gram boyama yapılamaz. Katkısız steril tüplere alınan örnekler 15 dakika içinde ulaştırılmalıdır. Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış örnekler kabul Örnekler eküvyon ile ve iğnesi bulunan enjektör içinde gönderilmemelidir.. Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 46

47 Mikobakteriyoloji ARB/ Tbc kültür Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Katkısız steril tüplere alınan örnekler 15 dakika içinde ulaştırılmalıdır. Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış örnekler kabul Örnekler eküvyon ile ve iğnesi bulunan enjektör içinde gönderilmemelidir. ARB: 1 gün Tbc Kültür: gün (30. Günde ara rapor verilir) Mikoloji Mikroskopi/Mantar kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Katkısız steril tüplere alınan örnekler 15 dakika içinde ulaştırılmalıdır. Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış örnekler kabul Örnekler eküvyon ile ve iğnesi bulunan enjektör içinde gönderilmemelidir. Mikroskopi: Saat a kadar alınmış örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 3-5 gün saati dur 47

48 BOS Bakteriyoloji (Mikroskobi/Kültür) Cilt dezenfeksiyonu %2 iyodin ile yapılır. 3 adet steril kapaklı tüpe en az 1-2 ml örnek alınır. Tek BOS örneği alınmışsa önce mikrobiyoloji laboratuvarına gönderilmeli, birden fazla alınmışsa 2. Tüp mikrobiyoloji laboratuarına gönderilmelidir. Kan kültür şişelerine kültür için konulabilir ancak şişe üzerine bilgi yazılmalı ve bilgi verilmelidir. Hastadan eş zamanlı olarak kan kültürü alınması önerilir. Kesinlikle buzdolabında bekletilmemelidir. Saklanacaksa oda ısısında tutulmalı. Steril olmayan şartlarda gönderilen Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış Haftanın her günü 24 saat Mikroskopi: Aynı gün Aerop kültür*: 3 gün saati dur 48

49 Mikobakteriyoloji ARB/ Tbc kültür Mikoloji Mikroskopi/Mantar Kültürü Cryptococcus neoformans antijen testi Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Örnek gönderilmeden önce Mikoloji Laboratuvarı ile iletişim kurulmalıdır Kesinlikle buzdolabında bekletilmemelidir. Saklanacaksa oda ısısında tutulmalı. OS +2-+8⁰C de 2 saat Aynı gün çalışılmalıdır Steril olmayan şartlarda gönderilen Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış Steril olmayan şartlarda gönderilen Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış Steril olmayan şartlarda gönderilen Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış Laboratuvarla bağlantı kurulmalıdır. ARB: 1 gün Tbc Kültür: gün (30. Günde ara rapor verilir) Mikroskopi: Saat a kadar alınmış örnekler aynı gün, diğerleri ertesi gün Mantar kültürü*: 3-5 gün saati dur Çalışma günü

50 Moleküler testler Menenjit viral panel Menenjit bakteriyel panel Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. Steril olmayan şartlarda gönderilen Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış 1 gün sonra Parazitoloji Acanthamoeba kültürü Bakteriyoloji ile aynı şekilde örnek alınır. 1 ml PBS veya PAGE solüsyonu içeren steril tüpte gönderilmelidir. Kesinlikle buzdolabında bekletilmemelidir. Saklanacaksa oda ısısında tutulmalı. Steril olmayan şartlarda gönderilen Hemogram veya biyokimya tüplerine alınmış 1 hafta 50

51 SEROLOJİK TESTLER Poliklinik hastalarından gönderilen ASO, CRP, C3, C4, IgG, IgA, IgM, IgE Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Lipemik, hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Saat dan önce gelen örnekler16.30 a kadar, diğerleri ertesi gün saat da sonuçlanır Acil servisten ve yatan hastalardan gönderilen CRP, Prokalsitonin Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Lipemik, hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Haftanın her günü 24 saat 2 saat içinde sonuçlanır HbsAg, Anti-Hbs, Anti-HCV Anti HIV (ELISA) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Lipemik, hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Saat 10:00 dan önce gelen örnekleri sonuçları aynı gün da diğerleri ertesi gün da sonuçlanır HBeAg, Anti-HBe, Anti-HBc IgM/G Anti- HAV IgM/IgG Anti TG, Anti TPO, Anti-CCP (Kemülimünesans) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Lipemik, hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Saat 15:00 den önce gelen örnekler aynı gün 2 saat içinde, diğerleri ertesi gün den itibaren sonuçlanır 51

52 ACİL çalışma isteği ile gönderilen HbsAg, Anti-Hbs, Anti-HCV, Anti-HIV (Kemilüminesans) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Lipemik, hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Haftanın her günü 24 saat 2 saat içinde sonuçlanır Anti Delta (ELISA) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Lipemik, hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Üç haftada bir çalışılır Çalışmanın yapıldığı gün 16:00 da sonuçlanır Kızamık IgG/M, HSV 1,2 IgG/M, Treponema IgG/IgM, VZV IgG/M, Kabakulak IgG/M, Rubella IgG/IgM, CMV IgG/IgM, EBV VCA IgG/IgM, EBNA IgG (EIA) Rubella IgG avidite, CMV IgG avidite Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Saat 10:30 dan önce gelen örnekler aynı gün den itibaren, Diğerleri ertesi gün den itibaren sonuçlanır 1 gün sonra da sonuçlanır 52

53 ANA, Anti dsdna, ANCA, Gliadin-Endomisyum Antikor (IFA) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. 7 gün içinde saat da sonuçlanır Adacık hücre Antikoru, paryetal hücre Antikoru, desmoglein 1-3 antikorları (IFA) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Testler biriktirilerek çalışılır. 14 gün içinde çalışılarak saat da sonuçlanır AMA M2, LKM-1 Kardiyolipin IgG/IgM (EIA) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Saat den önce gelen örnekler aynı gün saat da, Diğerleri ertesi gün da sonuçlanır ANA Profil Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. 7 gün içinde da sonuçlanır Solunum/gıda allerji paneli) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. 4 gün içinde da sonuçlanır 53

54 RPR, Monospot testi (lateks aglütinasyon) Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Aynı gün içinde sonuçlanır Brucella tüp aglütinasyonu Salmonella tüp aggütinasyonu Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Saat ya kadar gelen örneklerde: Brucella (Coombs Testi ile beraber) iki gün sonra Salmonella bir gün sonra saat da sonuçlanır Galaktomannan antijen testi Sarı kapaklı düz tüplere en az 7-8 cc kan alınır. BAL örneği de gönderilebilir. En kısa sürede ulaştırılmalıdır. Hemolizli, az miktarda alınmış kan örnekleri uygun değildir. Çarşamba günü 17:00 ye kadar gelen kan örnekleri Perşembe günleri çalışılır. Perşembe sabah gönderilen örnekler çalışmaya alınamaz. Çalışma günü saat 15:30 da sonuçlanır 54

55 Parazitoloji Anti-Toxoplasma paneli (IgG, IgM, IFAT) Kist Hidatik (İndirekt Hemaglütinasyon) Toxocara canis IgG (ELISA) Leishmania IgG (IFA) Fasciola IgG (ELISA) Sarı kapaklı düz tüplere/ jelli düz tüplere kan alınır. 2 saat içerisinde Hemolizli, ikterik, lipemik kan örnekleri uygun değildir. Çarşamba günleri Çalışıldığı günün ertesi saat 15:00 de sonuç verilir. 55

56 DİĞER Parazitoloji Ev tozunda Akar aranması Temiz bir poşet içerisinde elektrik süpürgesinde biriken toz getirilir. İki gün içerisinde ulaştırılır. Uygun şekilde toplanmayan 4 saat 56

57 57