Geriatrik Olgularda Komorbiditenin Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Depresif Belirtiler Üzerine Etkisi

Transkript

1 KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2012; 4: Gelifl Tarihi/Received: 03/01/ Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 18/05/2012 Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Depresif Belirtiler Üzerine Etkisi Effect of Comorbidities on Daily Living Activities and Depressive Symptoms in Geriatrics Subjects Ebru Kaya Mutlu 1, Ela Tarakç 1, Caner Mutlu 2, Arzu Razak Özdinçler 1 1 stanbul Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, stanbul, Türkiye 1 Department of Physical Therapy and Rehabilitation, Faculty of Health Sciences, Istanbul University, Istanbul, Turkey 2 Bak rköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sa l ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi, Çocuk Psikiyatri Bölümü, stanbul, Türkiye 2 Department of Pediatric Psychiatry, Bakirkoy Prof. Dr. Mazhar Osman Neuropsychiatry Education and Research Hospital, Istanbul, Turkey ÖZET Girifl: Yafll larda çeflitli sebeplerle günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi etkilenebilir ve depresyon belirtileri ortaya ç kabilir. Geriatrik olgularda komorbiditenin ve kronik hastal klar n günlük yaflam aktiviteleri ve fonksiyonelli i üzerine olumsuz etkileri mevcuttur. Bu çal flmada; yafll popülasyonda komorbiditenin günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi ve depresyon belirtileri üzerine etkisini araflt rmak amaçlanm flt r. Materyal ve Metod: Çal flmaya huzurevinde yaflayan 65 yafl üstü sa l k durumu stabil, mini mental durum testi sonucuna göre kognitif problemi olmayan olgular dahil edildi. Araflt rma yöntemi tarama modeline temellendirilmifl olup; veriler araflt rmac - lar taraf ndan oluflturulan demografik veri anketi, geriatrik depresyon ölçe i ve fonksiyonel ba ms zl k ölçümü kullan larak yüz yüze görüflme yöntemiyle kaydedildi. Kronik hastal k bilgileri ise huzurevinde olgular takip eden hekim taraf ndan tutulan dosyalar ndan elde edildi. Veriler student s t-test ve Pearson korelasyonuyla yorumland. Bulgular: Çal flmaya kat lan 93 geriatrik grubun yafl ortalamas ± 6.65 y ld. Gönüllüler içerisinde en s k görülen kronik hastal k hipertansiyondu. Geriatrik depresyon ölçe i ile fonksiyonel ba ms zl k ölçümü aras nda negatif (p= 0.000), geriatrik depresyon ölçe i ile kronik hastal k say s aras nda pozitif iliflki bulundu (p= 0.04). Fonksiyonel ba ms zl k ölçümü ile kronik hastal k say s aras nda anlaml bir iliflki bulunmad (p=0.78). Sonuç: Çal flmam z sonucunda yafll kiflilerin kronik hastal klar n n çok çeflitli oldu unu, bunlar n kiflileri depresyona itebilece- inin göz önünde bulundurulmas gerekti ini ve geriatrik olgular n günlük yaflamdaki ba ms zl k düzeylerini etkileyen di er faktörlerin de incelenece i yeni çal flmalara ihtiyaç oldu unu söyleyebiliriz. Anahtar Kelimeler: Yafll, kronik hastal k, depresyon, günlük yaflam aktiviteleri. 134 Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Ebru Kaya Mutlu stanbul Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, stanbul/türkiye e-posta: fztebrukaya@hotmail.com

2 Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Depresif Belirtiler Üzerine Etkisi ABSTRACT Introduction: The level of independence in daily living activities can be affected by various reasons and the symtoms of depression may ocur. In geritaric patients, comorbidity disorders and chronic disease have negative effects on daily life activities and functionality. In this study, it was aimed to investigate the effect of comorbidities on level of independence in daily living activities and depressive symptoms of geriatric population. Materials and Methods: Participants aged over 65 years recruited from a nursing home with in the structure of directorate of social services. Participants whose medical condition were stable and who had no cognitive problem assessed by mini-mental test were included in this study. The methodology of the study was based on a screening model; the data were recorded by a face-toface interview method using demographic data questionnaire formed by the researchers, geriatric depression scale and functional independence measure. Chronic disease data was obtained from the files kept by the responsible physician in the nursing home. The data was interpreted by using the student t test and Pearson correlation. Results: Mean age of 93 geriatric cases participated in the study was ± 6.65 years. Hypertension was the most common chronic disease in volunteers. Negative correlation was found between geriatric depression scale and functional independence measure (p= 0.000), positive correlation was found between geriatric depression scale and number of chronic disease (p= 0.04). There was no significant correlation between functional independence measure and number of chronic disease (p= 0.78). Conclusion: As a result of our study, it can be stated that the type of chronic diseases of elderly people were very various. It should be considered that these condition may cause elderly people to have depression and new studies are needed to examine other factors affecting the level of independence in daily life of geriatric people. Key Words: Elderly, chronic disease, depression, activities of daily living. G R fi Yafll l k, kal tsal yap n n ve d fl faktörlerin etkisiyle, hücrelerdeki biyokimyasal tepkimelerden bafllayarak, hücre, doku, organ ve vücut düzeyindeki ifllevlerin azalmas olarak tan mlanabilir (1). Altm fl befl yafl ve üstü nüfus, geliflmifl ülkelerde %12-18, geliflmekte olan ülkelerde ise %4-8 aras nda yer almaktad r (2). Yafl artt kça hipertansiyon, koroner arter hastal, diabetes mellitus, osteoartroz, osteoporoz, inme gibi kronik hastal klar n prevalans da artmaktad r (3). Kutsal ve arkadafllar 65 yafl üstü grubun %90 nda bir, %35 inde iki, %23 ünde üç, %15 inde ise dört veya daha fazla kronik hastal k varl n bildirmifllerdir (4). Ayr ca, ilerleyen yaflla birlikte, fiziksel yeteneklerde azalma, biliflsel ifllevlerde ve günlük yaflam aktivitelerinde gerileme görülmektedir. leri yafllardaki somatik hastal klar ve fiziksel özürlülü ün, depresyon riskini art rd epidemiyolojik çal flmalarla gösterilmifltir (5,6). Depresyon, yafll l k döneminde en s k rastlanan ruhsal bozukluklardan biridir. Önemli yeti yitimlerine neden olur, yaflam kalitesini azalt r ve bedensel hastal n gidiflini olumsuz yönde etkiler (7). Türkiye de yap lan bir çal flmada, depresyonun yayg n, ancak tan konulmam fl ve tedavi edilmemifl bir durum oldu u ortaya konmufltur (8). Ülkemizde ve di er ülkelerde yap lan pek çok araflt rmada huzurevinde kalan yafll larda depresyon yayg nl n n normal yafll nüfusa göre daha yüksek oldu u bildirilmifltir. Ülkemizde 1991 y l ndan bu yana yap lan baz huzurevi çal flmalar nda depresyon s kl n n % aras nda oldu u belirlenmifltir (9,10). Yafll kiflilerde kuvvet kayb, normal eklem hareketlerinin azalmas ve koordinasyon kayb günlük yaflam aktivitelerinin ba ms z yap lmas n zorlaflt r r (1). Altm fl befl yafl ve üzerindeki kiflilerin günlük yaflam aktivitelerinin bir veya daha fazlas nda ba ml oldu u, yafl aras kiflilerin %10 unun yard ma ihtiyaç duydu u, 85 yafl ve üstünde ise %47 sinin günlük yaflam aktivitelerinde ba ml oldu u belirtilmektedir (11). Yafll larda günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi çeflitli sebeplerle etkilenebilir ve depresyon belirtileri ortaya ç kabilir. Yaflam n ilerleyen dekadlar nda görülen hastal klar n oluflturdu u stresler ve bunlarla bafla ç kma yollar n n bilinmemesi kiflinin yaflam - n zorlaflt rabilir. Geriatrik olgular ileri yafl n beraberinde getirdi i t bbi ve sosyal problemlerden de etkilenmektedir (12). Literatürde yaflla birlikte efllik eden hastal klar yani ko- Akad Geriatri 2012; 4:

3 Effect of Comorbidities on Daily Living Activities and Depressive Symptoms in Geriatrics Subjects morbiditenin yaflam olumsuz etkiledi i yönünde görüfller vard r (13,14). Komorbidite mevcut hastal n seyri s ras nda ortaya ç kan farkl hastal klar n ifadesi olup terapötik planlar, prognostik beklentileri ve geliflimi etkileyebilecek bir faktördür. Literatürde kronik hastal klar n geriatrik olgular n günlük yaflam aktiviteleri ve fonksiyonellikleri üzerine etkisini inceleyen çal flmalar olsa da komorbidite üzerine yo unlafl lmam flt r. Bu çal flmada; yafll popülasyonda komorbiditenin günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi ve depresyon belirtileri üzerine etkisini araflt rmak amaçlanm flt r. MATERYAL ve METOD Hastalar Bu çal flma, genel tarama modellerinden anl k durum saptama yöntemiyle yap lm flt r. Yans z (ulafl labilen) örneklem yöntemiyle stanbul ilinde Sosyal Hizmetler Müdürlü üne ba l bir huzurevinde yaflayan geriatrik olgulara ulafl lm flt r. Çal flmaya 65 yafl üstü, çal flmaya kat lmaya gönüllü, sa l k durumu stabil, standardize mini mental test (SMMT) sonucuna göre kognitif problemi olmayan geriatrik olgular dahil edildi. Çal flmaya dahil edilmeme kriterleri ise, SMMT sonucuna göre 20 ve alt skor alanlar, ciddi iflitme problemi olanlar ve ankete yan t veremeyecek düzeyde iletiflim problemi olanlar olarak belirlenmifltir. Çal flma kapsam nda huzurevinde yaflayan 126 geriatrik olgudan biri iflitme problemleri nedeniyle, 13 ü SMMT skoruna göre, befli tüm ziyaretler s ras nda izinli oldu u için dördü çal flmaya kat lmay reddetti i için, geri kalan 10 u ise ciddi sa l k problemlerinden dolay çal flmadan ç kart lm fl, kalan 93 geriatrik olgu çal flmaya dahil edilmifltir. Bu çal flma, stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi Etik Kurulunda de erlendirilmifl olup, etik aç - dan uygun bulunmufltur ve araflt rmaya kat lan gönüllüler çal flma hakk nda bilgilendirilerek imzal onamlar al nm flt r (Etik Kurul Onay Tarihi: Proje No: 2011/ ). De erlendirmeler Standardize mini mental test (SMMT): SMMT, ilk kez Folstein ve arkadafllar taraf ndan 1975 y l nda yay nlanm flt r (15). Test, yafll lar n (özellikle deliryumda olan ve/veya demansl ) muayenesinde k sa sürede uygulanabilen bir biliflsel de erlendirme arac olarak üretilmifltir. Yönelim, kay t haf zas, dikkat ve hesaplama, hat rlama ve lisan olmak üzere befl ana bafll k alt nda toplanm fl, 11 maddeden oluflan test, toplam 30 puan üzerinden de erlendirilmektedir. Türkiye de geçerlilik ve güvenilirli i yap lan bu testten maksimum 30 puan al nmakta olup, yüksek puan kognitif durumun iyi oldu unu göstermektedir (16). Çal flmada uygulay c lar aras güvenilirlik incelemesinde r= 0.99, kappa de eri ise 0.92 olarak belirtilmifltir. Araflt rmam zda psikiyatri uzman taraf ndan yap lan SMMT sonucunda, biliflsel fonksiyonlar iletiflim için yeterli olan 21 ve üstünde skoru olan gönüllüler çal flmaya dahil edildi. Demografik veri anketi: Çal flmaya dahil edilen olgular n yafl (y l), boy (cm), kilo (kg), cinsiyet, e itim düzeyi (y l), medeni durum ve huzurevinde kalma süresi gibi sosyodemografik özellikleri çal flmac lar taraf ndan haz rlanm fl anket kullan larak yüz yüze görüflme yöntemiyle, kronik hastal klar ise huzurevinde kendilerini takip eden hekim taraf ndan tutulan dosyalar ndan elde edildi. Geriatrik depresyon ölçe i (GDÖ): Olgular n depresyon belirtileri GDÖ k sa formunun Türkçe versiyonu kullan larak de erlendirildi. GDÖ k sa form; Yesavage ve arkadafllar taraf ndan oluflturulup, 1983 y l nda geçerlilik ve güvenilirlik çal flmas yap lm fl olan, yafll nüfusa yönelik bir depresyon ölçe idir (17,18). Bu ölçe in araflt rmadaki güvenilirlik kat say s n yans tan cronbach alpha de eri 0.79 dur. GDÖ k sa form öz bildirime dayal 15 sorudan oluflan ve evet/hay r biçiminde yan tlanmas istenen bir ölçektir. Ölçek de erlendirilmesinde olumlu sorulara hay r, olumsuz sorulara ise evet yan tlar 1 er puanla efllefltirilir ve ölçekte 6 ve üzerinde puan toplanmas depresyon belirtileri için anlaml kabul edilir. Fonksiyonel ba ms zl k ölçümü (FBÖ): Günlük yaflam aktivitelerinde fonksiyonel ba ms zl de erlendirmek için FBÖ kullan ld. FBÖ skalas, yetersizli i olan kiflilerin temel günlük yaflam aktivitelerinin kalitesini de erlendirmek için kullan lan bir yöntemdir. Türkiye deki kullan m için geçerlilik ve güvenilirlik çal flmas yap lm flt r (19). Çal flmada bütün skala için interrater güvenilirlik 0.95 olarak belirlenmifltir. Bak m, sfinkter kontrolü, transfer, hareket, iletiflim ve sosyal durumun alt gruplar n içine alan 18 maddelik de erlendirmedir. Derecelendirme 7 puan üzerinden yap l r. 7: Tam ba ms z, 6: Modifiye ba ms z, 5,4 ve 3: Modifiye ba ml, 2 ve 1: Tamamen ba ml s n f nda kabul edilir. Al nabilecek en yüksek puan 126 d r. 136 Akad Geriatri 2012; 4:

4 Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Depresif Belirtiler Üzerine Etkisi statistiksel Analiz Elde edilen verilerin analizinde SPSS paket istatistik program n n 13.0 sürümü kullan ld. Tüm de iflkenler aritmetik ortalama ± standart sapma (X ± SD) olarak ifade edildi. Tan mlay c istatistikler için frekans analizleri yap ld. kili gruplar aras ndaki fark n belirlenmesi amac yla veriler normal da l ma uydu u için student t-testi, gruplar aras fark n belirlenmesi amac yla Kruskal-Wallis testi ve parametreler aras iliflki düzeyinin belirlenmesi amac yla Pearson korelasyon analizi kullan ld. statistiksel anlaml l k düzeyi p< 0.05 olarak kabul edildi. BULGULAR Çal flmaya kat lan 65 yafl ve üzeri 93 yafll n n yafl ortalamas ± 6.65 y l; boy ortalamalar ± 7.59 cm; kilo ortalamalar ± 11.9 kg; çocuk say s ortalamalar 2.41 ± 1.32; huzurevinde kal fl süreleri 2.37 ± 1.08; kad n/erkek oran 41/52; kad nlar n yafl ortalamas ± 7.05 y l ve erkeklerin yafl ortalamas ± 6.39 y ld. Geriatrik olgular n %14 ü okuryazar de il, %67.7 si ilkö retim, %11.8 i lise, %6.5 i ise üniversite veya yüksekokul mezunu idi. Ayr ca, %79.6 s n n ayl k geliri mevcut ve %17.2 si evli idi. Araflt rmaya kat lan gönüllülerin sosyodemografik özellikleri Tablo 1 de gösterildi. Evli olanlardan üç kifli efliyle birlikte huzurevinde kalmaktayd. Huzurevinde kalmaya nas l karar verdikleri soruldu unda %39.1 i kendi iste iyle, %23.9 u kendi bak - m n yapamama nedeniyle, %36.9 u ise kimsesinin olmamas veya aile taraf ndan kabul edilmemesi nedeniyle huzurevinde kalmaya karar verdiklerini ifade etmifllerdir (Tablo 1). Huzurevinde yaflayan gönüllülerin kronik hastal klar n n da l m Tablo 2 de gösterildi. Geriatrik olgular n %51.6 s hipertansiyon, %28 i diyabet, %24.7 si osteoporoz, %23.7 si osteoartrit, %19.4 ü kardiyovasküler hastal k, %18.3 ü prostat, %11.8 i hiperlipidemi, %5.4 ü inkontinans, %22.6 s görme problemi varl, %11.8 inde ise iflitme problemi varl mevcuttu. Çal flma popülasyonumuzda en s k görülen kronik hastal k hipertansiyondu. Araflt rmaya kat lan geriatrik olgular n %24.7 si bir hastal a, %25.8 i iki hastal a, %16.1 i üç hastal a, %21.6 ise dört ve üzeri hastal - a sahipti ve kronik hastal k say lar ve yüzdelik da - l mlar Tablo 3 te verildi. Tablo 1. Geriatrik olgular n sosyodemografik özellikleri Gönüllülerin özellikleri Ortalama ± SS Yafl (y l) ± 6.65 Boy (cm) ± 7.59 Kilo (kg) ± 11.9 Çocuk say lar 2.41 ± 1.32 Huzurevinde kal fl süreleri (y l) 2.37 ± 1.08 Cinsiyet (kad n/erkek) 41/52 Say % E itim durumu Okuryazar de il lkö retim Lise Üniversite/ Yüksekokul Medeni durum Evli Bekar Ayl k gelir Var Yok Huzurevinde kal fl nedeni Kendi iste iyle Kendi bak m n yapamama Kimsesinin olmamas / Aile taraf ndan kabul edilmeme Gönüllülerin GDÖ puan ortalamalar 4.55 ± 3.28, FBÖ puan ortalamalar ± idi. Cinsiyete göre inceledi imizde GDÖ puan n n kad nlarda 5.73 ± 3.64, erkeklerde ise 3.62 ± 2.65 oldu u görüldü. GDÖ puanlar kad n ve erkek geriatrik olgularda istatistiksel olarak anlaml düzeyde farkl bulundu (p= 0.002). FBÖ ortalamalar ise kad nlarda ± iken, erkeklerde ± idi. FBÖ puanlar kad n ve erkek geriatrik olgularda istatistiksel olarak anlaml düzeyde Akad Geriatri 2012; 4:

5 Effect of Comorbidities on Daily Living Activities and Depressive Symptoms in Geriatrics Subjects Tablo 2. Araflt rmaya kat lan geriatrik olgularda kronik hastal k varl Say % Hipertansiyon Diyabet Osteoporoz Osteoartrit Kardiyovasküler hastal k Prostat Hiperlipidemi nkontinans Görme problemi varl flitme problemi varl Tablo 3. Araflt rmaya kat lan geriatrik olgular n kronik hastal k say s Say % Hastal k yok Bir hastal k ki hastal k Üç hastal k Dört ve üzeri hastal k Tablo 4. Cinsiyete göre araflt rmaya kat lan geriatrik olgular n kronik hastal k say s, günlük yaflam aktivitesi ve depresyon parametreleri Kad n Erkek p FBÖ ± ± GDÖ 5.73 ± ± Kronik hastal k 2.49 ± ± say s GDÖ: Geriatrik depresyon ölçe i, FBÖ: Fonksiyonel ba ms zl k ölçümü. farkl bulundu (p= 0.01). Kronik hastal k say s ortalamalar na bakt m zda kad nlarda 2.49 ± 1.46, erkeklerde 2.12 ± 1.76 idi ve kronik hastal k say lar bak - Tablo 5. Geriatrik olgular n komorbidite, günlük yaflam aktivitesi ve depresyon parametreleri aras ndaki iliflkinin incelenmesi Kronik hastal k GDÖ say s FBÖ FBÖ r= p= GDÖ r= 0.21 p= 0.04 Kronik hastal k r= 0.02 say s p= 0.78 GDÖ: Geriatrik depresyon ölçe i, FBÖ: Fonksiyonel ba ms zl k ölçümü. m ndan kad n ve erkeklerde istatistiksel olarak anlaml farkl l k bulunmad (p= 0.28) (Tablo 4). Huzurevinde yaflayan geriatrik olgular n kronik hastal k say s, depresyon ve günlük yaflam aktiviteleri aras ndaki iliflki Tablo 5 te sunuldu. GDÖ ile FBÖ aras nda negatif (p= 0.00, r= -0.49), GDÖ ile kronik hastal k say s aras nda pozitif iliflki bulundu (p= 0.04, r= 0.21). FBÖ ile kronik hastal k say s aras nda ise anlaml bir iliflkiye rastlanmad (p= 0.78, r= 0.02). TARTIfiMA Geriatrik olgularda komorbiditenin günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi ve depresif belirtiler üzerine etkisini belirlemek amac yla planlad m z çal flmam zda, huzurevinde yaflayan geriatrik olgular n pek ço unun kronik hastal a sahip oldu unu ve bu hastal klar n hipertansiyon, diyabet gibi sistemik kaynakl ya da osteoporoz, osteoartrit gibi kas iskelet sistemiyle iliflkili çok genifl bir yelpazede da l m gösterdi ini belirledik. Yeflilbalkan ve arkadafllar, çal flmam za benzer olarak bak mevinde yaflayan yafll larda yapt klar çal flman n sonucunda yafll bireylerin %85.3 ünün kronik hastal oldu unu ve en s k görülen kronik hastal klar olarak kardiyovasküler sistem hastal klar (%36), diabetes mellitus (%16) ve kas iskelet sistemi hastal klar n (%14) bildirmifllerdir (20). Tunçay ve arkadafllar geriatrik olgular n sa l k sorunlar n inceledikleri çal flmalar nda, %24 ünün 4-5 kronik hastal a sahip oldu unu ve en fazla görülen sa l k sorunlar n n hipertansiyon (%72.4) ve hiperlipidemi (%52.4) oldu unu belirtmifllerdir (21). Chu ve ar- 138 Akad Geriatri 2012; 4:

6 Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Depresif Belirtiler Üzerine Etkisi kadafllar da, çal flma sonuçlar nda yafll lar n %9.3 ünün befl ve daha fazla kronik hastal a, %9.7 sinin zay f görme keskinli ine sahip oldu unu bildirmifllerdir (22). Çal flmaya kat lan yafll larda en yayg n görülen 10 hastal n; artrit (%61), hipertansiyon (%33), katarakt (%26), peptik ülser (%15), diabetes mellitus (%12), koroner kalp hastal (%8.6), hiperlipidemi (%7.4), kronik obstrüktif akci er hastal (%6), inme (%6) ve ast m (%3) oldu unu rapor etmifllerdir. Bizim çal flmam zda da en yayg n görülen hastal klar hipertansiyon (%51.6), diabetes mellitus (%28), osteoporoz (%24.7) ve osteoartrit (%23.7) olarak bulunmufltur. Ayr ca, dört ve üzeri kronik hastal a sahip olan geriatrik olgular m z n oran (%21.6) literatürle uyumludur. Depresyon kronik hastal klarla iliflkili olabilen, morbiditeyi art ran ve dikkat edilmezse gözden kaçabilen önemli bir geriatrik sendromdur. Pek çok çal flmada, özellikle de huzurevinde yap lanlarda depresyonun yafll kiflilerde yayg n bir problem oldu u bildirilmifltir (23-25). Çal flmam zda, huzurevinde yaflayan yafll larda depresyon düzeyi ile kronik hastal k say s n n iliflkili oldu unu bulduk. Yap lan birçok çal flmada kronik hastal a sahip olma ile depresyon aras nda anlaml iliflkili oldu unu (5,26,27). Çal flmam zla uyumlu olarak Cankurtaran ve arkadafllar çal flmalar nda depresyon ile hipertansiyon, demans ve osteoporoz gibi kronik hastal klar aras nda korelasyon oldu unu bildirmifllerdir (28). Çal flmam zda elde etti imiz di er önemli bulgu da depresyon düzeyindeki art fl ile günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi aras ndaki iliflki idi. Kaup ve arkadafllar da çal flmam za benzer olarak depresyon düzeyi yüksek olan kiflilerin günlük yaflam aktivitelerinde ba ml olduklar n göstermifllerdir (29). Drageset ve arkadafllar da depresyonun günlük yaflam aktivitelerini önemli düzeyde etkileyen bir sa l k problemi oldu unu belirtmifllerdir (30). fiahbaz ve arkadafllar n n yapt çal flmada geriatrik olgulardaki kronik hastal klar n varl n n günlük yaflam aktivitelerini önemli ölçüde etkiledi ini belirtmifltir (31). Bizim çal flmam zda da geriatrik olgular n günlük yaflam aktivitelerinin pek çok alan nda k s tland klar gösterilmifltir. Benzer olarak Tel ve arkadafllar huzurevinde yaflayan, kronik hastal k varl olan geriatrik olgular n günlük yaflam aktivitelerini ba ms z gerçeklefltirmede zorluk yaflad klar n göstermektedirler (32). Ayr ca çal flmada huzurevinde yaflayan kad nlar n günlük yaflam aktivitelerinde erkeklere oranla daha ba ml olduklar bildirilmifltir. Berbero lu ve Tarsuslu-fiimflek ve arkadafllar n n çal flmalar da literatürde benzer sonuçlarla yer alan çal flmalardand r (33,34). Bu çal flmalar n aksine Çivi ve arkadafllar n n çal flmas nda günlük yaflam aktivitelerindeki ba ml l k durumu ile cinsiyetler aras nda fark olmad belirtilmifltir (35). Bizim çal flmam zda ise ayn koflullarda huzurevinde yaflamalar na ra men kad nlar n erkeklere göre günlük yaflam aktivitelerinde daha ba ml olduklar gösterilmifltir. Kronik hastal k say s n n günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi ile iliflkili bulunmamas çal flman n ilginç sonucudur. Hastal k say s artt kça fonksiyonel ba ms zl k seviyesini olumsuz etkilemesi beklenir. Ancak çal flmaya dahil etti imiz geriatrik olgular n tamam n n kognitif seviyesi iyi olan kiflilerden oluflmas günlük yaflam aktivitelerini mümkün oldu unca yard m almadan kendilerinin yapma konusundaki isteklili- inin bu duruma etken oldu unu düflünmekteyiz. Olgu say m z n az olmas nedeniyle günlük yaflam aktiviteleri ve depresyon düzeylerini kronik hastal k tan s na göre ayr ayr analiz edememifl olmam z çal flmam z n en önemli k s tl l d r. Geriatrik olgular n de erlendirilmesinde biliflsel durum, günlük yaflam aktiviteleri ve depresyon varl gibi göstergeler mutlaka incelenmeli ve kullan m kolay ve pratik olan ölçekler tercih edilmelidir. Çal flmam zda da geriatrik olgular taraf ndan anlafl lmas kolay ve pratik ölçekler tercih edilmifltir. Ayr ca, geriatrik depresyon ölçek puanlar yüksek ç kan yafll lar n psikiyatrist taraf ndan de erlendirmeye al nmas ve en k sa sürede rehabilite edilmesi gerekti i ç kar m yap lm flt r. Geriatrik olgularda ortaya ç kan kronik hastal klar ve yafll l n beraberinde getirdi i kas gücü ve kas kitlesinde azalmalar, normal eklem hareketleri ve koordinasyondaki etkilenmelerle ortaya ç kan fizyolojik de iflimler yafll kiflilerde de iflen düzeylerde depresif belirtiler ortaya ç karabilir. Ancak tüm bu de iflimlere ra men günlük yaflam aktivitelerinde kiflinin ba ms zl k düzeyi kronik hastal klar ve depresif belirtilerden ba- ms z olarak kiflilik özellikleri, bak m verenlerin tutumu, kültürel ve çevresel pek çok faktörden de etkilenebilir. Çal flmam zda kronik hastal k say s ve günlük ya- Akad Geriatri 2012; 4:

7 Effect of Comorbidities on Daily Living Activities and Depressive Symptoms in Geriatrics Subjects flam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyi iliflkisinin bulunmamas bizi bu yoruma götürmüfltür. Ayr ca, geriatrik olgular n günlük yaflam aktivitelerini ba ms z sürdürmelerinin desteklenmesi ve günlük yaflam aktivitelerine yard m edilmesi gereklili ini düflünmekteyiz. Çal flmam z sonucunda yafll kiflilerin kronik hastal klar n n çok çeflitli oldu unu ve bunlar n kiflileri depresyona itebilece inin göz önünde bulundurulmas n n önemli oldu unu ve daha fazla olgu say s yla geriatrik olgular n günlük yaflamdaki ba ms zl k düzeylerini etkileyen di er faktörlerin de incelenece i yeni çal flmalar planlad m z söyleyebiliriz. KAYNAKLAR 1. Ar o ul S. Biological bases of aging. In: Ar o ul S (ed). Geriatri ve Gerontoloji. 1 st ed. Istanbul: Nobel T p Kitabevleri: Ar o ul S. Türkiye de geriatri. Akad Geriatri 2009; 1: Doventas A, Guclu N, Doventas YE, Turna GO, Erdenen F. The association of life-style with comorbidity and polypharmacy among outpatients applying to the geriatrics polyclinic in Istanbul Training and Research Hospital. Akad Geriatri 2010; 2: Kutsal YG. Polypharmacy in elderly. Turk J Geriatr 2006; 9: Bombardier CH, Ehde DM, Stoelb B, Molton IR. The relationship of age-related factors to psychological functioning among people with disabilities. Phys Med Rehabil Clin North Am 2010; 21: Rethelyi JM, Berghammer R, Koop MS. Comorbidity of pain-associated disability and depressive symptoms in connection with sociodemographic variables: results from a cross-sectional epidemiological survey in Hungary. Pain 2001; 93: Göktafl K, Özkan. Yafll larda depresyon. Türkiye de Psikiyatri 2006; 8: Kulaks zoglu IB, Gurvit H, Polat A, Harmanc H, Cak r S, Hanagasi H, et al. Unrecognized depression in community-dwelling elderly persons in Istanbul. Int Psychogeriatr 2005; 17: Aksüllü N, Do an S. Huzurevinde ve evde yaflayan yafll larda alg lanan sosyal destek etkenleri ile depresyon aras ndaki iliflki. Anatolian Journal of Psychiatry 2004; 5: Altay B, Avc I. Relationship between selected characteristics and depression risk among elderly living in the nursing home, Samsun. Turk J Geriatr 2009; 12: King MB, Whipple RH, Gruman CA, Judge JO, Schmidt JA, Wolfson LI. The performance enhancement project: improving physical performance in older persons. Arch Phys Med Rehabil 2002; 83: Jocobs JM, Maaravi Y, Cohan A, Bursztyn M, Ein-Mor E, Stessman J. Changing profile of the health and function from age to years. Gerontology DOI: / Rozzini R, Frisoni GB, Ferrucci L, Barbisoni P, Bertozzi B, Trabucchi M. The effect of chronic diseases on physical function. Comparison between activities of daily living scales and the Physical Performance Test. Age Aging 1997; 26: Rozzini R, Frisoni GB, Ferrucci L, Barbisoni P, Sabatini T, Ranieri P, et al. Geriatric Index of Comorbidity; validation and comparison with other measures of comorbidity. Age Aging 2002; 31: Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. Apractical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiat Res 1975; 12: Gungen C, Ertan T, Eker E, Yasar R, Engin F. Reliability and Validity of the standardized mini mental state examination in the diagnosis of mild dementia in Turkish Population. Türk Psikiyatri Dergisi 2002; 13: Yesavage JA, Brink TL, Rose TL. Development and validation of geriatric depression screening scale: a preliminary report. J Psychiat Res 1983; 17: Ertan T, Eker E, fiar V. Geriatrik depresyon ölçe inin Türk yafll nüfusunda geçerlik ve güvenirli i. Nöropsikiyatri Arflivi 1997; 34: Kucukdeveci AA, Yavuzer G, Elhan AH, Sonel B, Tennant A. Adaptation of the functional independence measure for use in Turkey. Clin Rehabil 2001;15: Yesilbakan OU, Kradakovan A. The frequency of falls in elderly individuals living in revalenc rest home and the evulation of the affecting factors. Turk J Geriatr 2005; 8: Tuncay US, Ozdincler AR, Erdincler DS. The effect of risk factors for falls on activities of daily living and quality of life in geriatric patients. Turk J Geriatr 2011; 14: Chu LW, Chi I, Chiu AYY. Incidence and predictors of falls in the Chinese elderly. Ann Acad Med Singapore 2005; 34: Jongenelis K, Pot AM, Kluiter H, Ribbe MW, Eisses AMH, Beekman ATF. Prevalence and risk indicators of depression in elderly nursing home patients: the AGED study. J Affect Disord 2004; 83: Choi NG, Ransom S, Wyllie RJ. Depression in older nursing home residents: the influence of nursing home environmental stressors, coping and acceptance of group and individual therapy. Aging Ment Health 2008; 12: Karakaya MG, Bilgin SC, Ekici G, Kose N, Otman AS. Functional mobility, depressive symptoms, level of independence and quality of life of the elderly living at home and in the nursing home. J Am Med Dir Assoc 2009; 10: Keskino lu P, P cakç efe M, Giray H, Bilgiç N, Uçku R, Tunca Z. Yafll larda depresif belirtiler ve risk etmenleri. Genel T p Derg 2006; 16: Discigil G, Gemalmaz A, Basak O, Gurel S, Tekin N. Depression in geriatric age group in a primary care setting. Turk J Geriatr 2005; 8: Cankurtaran M, Halil M, Yavuz BB, Dagli N, Cankurtaran ES, Ariogul S. Depression and concomitant diseases in a Turkish geriatric outpatient setting. Arch Gerontol and Geriatr 2005; 40: Akad Geriatri 2012; 4:

8 Günlük Yaflam Aktiviteleri ve Depresif Belirtiler Üzerine Etkisi 29. Kaup BA, Loreck D, Gruber-Baldini AL, German P, Menon AS, Zimmerman S, et al. Depression and its relationship to function and medical status, by dementia status, in nursing home admissions. Am J Geriatr Psychiatry 2007; 15: Drageset J, Eide GE, Ranhoff AH. Depression in associated with poor functioning in activities of daily living among nursing home residents without cognitive impairment. J Clinic Nurs 2011; 18: Sahbaz M, Tel H. Determination of the relationship between the dependence status on daily living activities and home accidents among 65 years of age and older individuals living at home. Turk J Geriatr 2006; 9: Tel H, Tel H, Sabanc ogullar S. Status of maintenance of activities of daily living and experience of loneliness in elder than 60 years old living at home and in institutions. Turk J Geriatr 2006; 9: Berberoglu U, Gül H, Eskiocak M, Ekluklu G, Salt k A. Some socio-demographic specialities and daily activities of the elderly people according to the Katz index who live in Edirne rest house. Turk J Geriatr 2002; 5: Tarsuslu-Simsek T, Tutun-Yumin E, Sertel M, Ozturk A, Yumin M. Effects of mental, functional and mobility disabilities on the health related quality of life and life satisfaction in elderly individuals: a comparative study. Turk J Geriatr 2011; 14: Civi S, Tanr kulu MZ. An epidemiological study to evaluate the level of dependence and physical disability with the prevalence of chronic diseases in the elderly. Turk J Geriatr 2000; 3: Akad Geriatri 2012; 4: