GMT101 GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ GMT101 INTRODUCTION TO GEOMATICS ENGINEERING

Transkript

1 GMT101 GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ GMT101 INTRODUCTION TO GEOMATICS ENGINEERING Prof. Dr. Hayrettin GÜRBÜZ Güz Dönemi

2 GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİNİN İŞLEVİ YER YÜZÜNDEKİ DETAYLARIN ; Geometrik Konumunu ve Topolojik özelliklerini belirlemek, Bu bilgileri uygun formatlarda depolamak İşlemek (analiz etmek) Değerlendirmek ve Hizmete sunmaktır. YER YÜZÜNDEKİ DETAYLAR Yollar, özel noktalar, resmi ve özel yapılar, mülkiyet sınırları, doğal ve yapay her türlü tesisler, köprü, kanal ve benzerleri gibi mühendislik yapılarıdır.

3 GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİNİN İŞLEVİ GEOMETRİK KONUM Detay noktalarının geometrik konumu, koordinatları ile belirlenir. Koordinat sistemi, Eğik ve yatay uzunluklar, Yatay ve düşey açılar Semt açısı (azimut), Referans noktaları (yer kontrol noktaları) TOPOLOJİK ÖZELLİKLER Detayların birbirine nazaran konumu, yönü, çevre detaylara olan uzakları gibi detayların çevre ilişkileridir. DEPOLAMAK Uygun formatlara ve belli standartlara göre kaydetmek. Harita paftaları olarak, Sayısal arazi modeli olarak, Coğrafi Bilgi sistemi olarak kaydetmektir.

4 İŞLEMEK Mesafeleri ve istenmesi durumunda alanları hesaplamak, niteliklerine göre gruplamak, grupları karşılaştırmak ve benzeri işlemleri yapmak HİZMETE SUNMAK Uygun formatlarda ve uygun düzenleme ile ilgililerin hizmetine sunmaktır. DEĞERLENDİRMEK Bilgileri analiz etmek

5 ÖLÇME YÖNTEMLERİ PLAN ÖLÇME Godezik ölçme DATA (Veri) - BİLGİ Data (veri) doğrudan elde edilen ham verilerdir. Bilginin dayanağıdır. Vektör ve raster data olarak iki türlüdür. Vektör Data Yeryüzündeki detayların coğrafik koordinatlarını ve şeklini tanımlar. Detay tanımına giren tüm noktaların koordinat değerlerini ifade eder.

6 ÖLÇME YÖNTEMLERİ Raster Data Detayların renkleri, yüzey örtüsü ve benzeri gibi görsel özelliklerini tanımlar BİLGİ Bilgi, verilerden uzman kişiler tarafından veya hazırlanmış uygun programalar yardımı ile vektör ve raster veriler işlenerek elde edilen, kullanılmaya hazır değerlerdir.

7

8

9

10

11 DETAYLARIN YERYÜZÜNDEKİ KONUMUNUN BELİRLENMESİ Detay noktalarının yeryüzündeki konumu koordinatları ile ifade edilir. Yani bir noktanın yeryüzündeki konumu demek o noktanın ülke koordinat sistemine göre koordinatları demektir. Yeryüzündeki detayların konumu yani koordinatları; Ek ölçüler yapılarak doğrudan hesaplamalarla Fotogrametrik yöntemle Uzaktan algılama Yöntemleri ile belirlenir.

12 Doğrudan Koordinat Hesabı Bunun için; Bir birini gören iki adet koordinatı bilinen referans noktasının ( A ve B) bilinmesi (referans doğrusu), Referans noktası ile koordinatı bulunacak olan nokta arasındaki yatay uzunluğun ölçülmesi Referans doğrusuna ait semt açısının (Azimut) bilinmesi gerekir. Semt açısının nasıl elde dileceği koordinat hesabı konusunda ayrıntılı olarak gösterilecektir.

13 Yatay Uzunluğun Ölçülmesi Yatay uzunluk özel bir alet yoksa doğrudan ölçülemez. Arazide doğrudan ölçülen eğik uzunluktur. Ölçülecek düşey açı yardımı ile eğik uzunluktan yatay uzunluk hesaplanır. Bu işlemler Takeometre işlemi ile gerçekleştirilir. Çelik şeritle ölçmede çelik şerit tam yatay tutulursa ölçülen uzunluk yatay uzunluktur. İki nokta arasındaki uzunluk Adımlama ile (En kaba ve en yaklaşık değer) Çelik şerit metre yardımı ile, Kısa mesafeler için lazerli mesafe ölçerlerle, Total Station gibi gelişmiş aletlerle ölçülebilir.

14 Çelik Şeritle Yapılan Uzunluk Ölçmelerindeki Hatalar Genleşme Eğiklik hatası Okuma ve yazma hatası Şeridin yatay tutulmaması ve Germe hatası dır. Günümüzde çelik şeritle uzunluk ölçme yöntemi çok az kullanılmaktadır.

15 Takeometre ile Takeometre ve benzerleri ile doğrudan ölçülen eğik uzunluk (S) ve aynı aletle ve aynı zamanda ölçülen düşey açı yardımı ile yatay uzunluk hesaplanır. S eğik uzunluk ve E yatay uzunluk olmak üzere iki türlüdür. Şekilden görüleceği gibi E = S. Sin Z dir.

16 KOORDİNAT HESABI ALIŞTIRMALARI XA = YA = XB= YB = Örnek : 1 a) Noktalar Arasındaki Uzunluğun Hesabı E = Y B Y 2 A + X B X 2 A E = 518, , ,544, ,544, E = E = m

17 Örnek :2 A dan B ye Giden Semt Açısı Hesabı [AB doğrusunun Açıklık Açısı] (Azimut) tan α = Y B Y A X B X A tan α = tan α = , , ,544, ,544, α = 49 g Açı ( -/+ ) olduğu için IV. bölgededir. Bu durumda AB = 400 g α olacaktır. AB = 400 g = 350 g dir. Örnek : 3 B den A ya Giden Semt Açısı = (AB) g dır. BA = 350 g g = 550 g Bu da 150 g demektir. Bir doğrultunun iki ucundaki semt açıları arasında 200 g lık fark vardır. Örnek :4 YB YA = XB - XA = tan α = / α = 41 g / - olduğu için α üçüncü bölgededir Yani (AB) = α olacaktır. (AB) = 241 g dır.

18 Örnek : 5 YB Ya = XB - XA = ise +/- olduğu durumunda tanα = / α = - 42 g (AB) = = 157 g olacaktır.