KAPADOKYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLKANİTLERİNDE PALEOMANYETİK ÇALIŞMA - MANYETİK ANOMALİLERİN YORUMUNA BİR YAKLAŞIM

Transkript

1 İstanbul Üniv. Müh. Fa. Yerbilimleri Dergisi, C. 1, S., SS , Y. 199 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA - MANYETİ ANOMALİLERİN YORUMUNA BİR YALAŞIM PALAEOMAGNETIC STUDY OF IGNIMBRITES AND VOLCANITES FROM CAPPADOCIA (TUREY) A CONTRIBUTION TOWARDS INTERPRETATION OF MAGNETIC ANOMALIES Aydın BÜYÜSARAÇ 1, Diana JORDANOVA, Abdullah ATEŞ 3, Vassil ARLOUOVSI 1 Cumhuriyet Üniversitesi, Jeofizi Mühendisliği Bölümü, 1, Sivas Geophysical Institute, Bulgarian Academy of Sciences, Acad. Bonchev Str., Bloc 3, 1113 Sofia, Bulgaria 3 Anara Üniversitesi, Jeofizi Mühendisliği Bölümü, Beşevler 1, Anara University of Lancaster, Department of Geography, Lancaster LA1YB, United ingdom ÖZ: apadoya Bölgesi son 13 milyon yıldan yaın zamana adar (19 bin yıl öncesine adar) volani etinliğin egemen olduğu bir bölgedir. Yalaşı 13 milyon yıl süren bu ativite, apadoya Bölgesi'nde armaşı bir jeoloji yapının oluşmasına neden olmuştur. Yüzey jeolojisi incelendiği zaman, armaşa göze çarpmatadır. Bu durum bölgeye ait havadan manyeti anomali haritasında da gözlemlenebilmetedir. Manyeti anomalilerde görülen bu armaşanın çözümü için değişi jeofizi veri işlem yöntemleri uygulanmıştır. Havadan manyeti anomali haritası incelendiğinde anomalilerde ayma olduğu görülmetedir. Bu durumun giderilmesi için utba indirgeme ve analiti sinyal uygulamaları yapılmıştır. Anca anomalilerin pe çoğunda düzelme görülmemiştir. Bu durum, apadoya bölgesi ve çevresinde yoğun alıntı mınatıslanmanın etili olduğunu göstermiştir. alıntı mınatıslanma varlığının apadoya'nın geçmiştei tetoni evrimine ve günümüzdei manyeti anomalilere etisini araştırma amacıyla 9 bölgeden toplam numune ile paleomanyeti çalışma gerçeleştirilmiştir. Bu amaçla, apadoya bölgesi'nde bulunan bazalt, andezit gibi volani ayaçlarla, ignimbiritlerden alınan numuneler, Bulgaristan Bilimler Aademisi, paleomanyetizma laboratuvarında deneye tabi tutulmuştur. Buradan arateristi alıntı mınatıslanma (rm) hesaplamaları Zijdervelt diyagramları üzerinde yapılara geçmiş enlemler bulunmuştur. Ayrıca apadoya Bölgesi'ndei ters dönmeler hesaplanmıştır. Buna göre Miyosen serilerinde -3 o li ve ignimbiritler üzerinde yalaşı 1 o li dönme değerleri elde edilmiştir. Paleoutuplar Görünür manyeti utup (GM) diyagramında gösterilmetedir. Bu çalışmalara e olara yapılan manyeti duyarlılı çalışması ile numuneler arasındai mınatıslanma farlılıları incelenmiştir. önigsberger oranları hesaplanara alıntı mınatıslanma ile indülem mınatıslanma arasındai ilişi araştırılmıştır. Manyeti duyarlılığın anizotropi ölçmeleri (MDA) yapılara apadoya Bölgesi'ndei volani etinliğin yayılımı ve saçılımı incelenmiştir. Anca yalnızca Acıgöl Bölgesi'nde manyeti duyarlılığın anizotropi derecesi 1 olara elde edilmiştir. Diğer bölgelerdei MDA değerleri Acıgöl bölgesinden daha üçü almıştır. Manyeti duyarlılığın anizotropi ölçümleri, manyeti dounun anizotropisinin düşü dereceli varlığını ve birincil duyarlılı yönlerinin sabit olmayan dağılımını açılar. Paleomanyeti analiz çalışmalarıyla apadoya bölgesinde basın tetoni rejimin aydınlatılması hedeflenmiştir. Çalışma alanının saat yönünde ve saatin tersi yönündei dönmeleri, yapılan paleomanyeti analizden belirlenmetedir. Bu durum Anadolu levhacığı üzerinde egemen onumda bulunan Avrasya ve Afria levhalarının hareetliliği ile uyumlu bir sonucu destelemetedir. Anahtar elimeler: apadoya, manyeti anomaliler, manyeti duyarlılı, alıntı mınatıslanma, saat yönünde ve tersinde dönmeler, paleotetoni ABSTRACT: Cappadocia is a region that volcanic avtivity was being dominant for the last 13 million years lasting until recent times (19, year ago). This activity, continuing almost 13 million years, resulted in a formation of complex regional geologic structure. This complexity can immediately be noticed from the surface geology. This situation also can be observed from the aeromagnetic anomaly map of the region. Various geophysical data processing methods are utilised to solve the complex formation of the area. Distortions, observed from the aeoromagnetic anomalies, tried to be removed by employing the reduction to pole and analytic signal methods. However, the distortions seen in most of the anomalies are not properly removed, implying

2 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI existance of some form of remanent mangnetisation. In order to investigate the effect of the remanent magnetisation into the past tectonic evolution and present day magnetic anomalies, palaeomagnetic studies in 9 zones with samples were carried out. For this reason, roc samples collected from volcanic rocs, such as basalts, andesites and ignimbrites and palaeomagnetic analysis were performed at the Palaeomagnetism laboratory of the Bulgarian Academy of Sciences. Palaeolatitudes were calculated from the Characteristic Remanent Magnetisations (ChRM) with utilising the Zijdervelt diagrams. On the other hand, anti-cloc wise rotations were calculated in the Cappadocia region. Calculated anti-cloc wise rotations are approximately -3 degrees on the Miosen series and 1 degrees on the ignimbrites. Paleopoles are shown on a Virtual Geomagnetic Pole (VGP) diagram. Additionally, the magnetisation differences were investigated in between the samples by performing the magnetic susceptibility measurements. The relation between induced and remanent magnetisation was invetigated by calculating the onigsberger ratios. Magnetic foliation and spread of volcanic activity were investigated by performing anisotropy of magnetic susceptibility (AMS) measurements. However, 1 degree of AMS for only Acigöl region was obtained. The AMS values of other regions were smaller than the Acıgöl region. Anisotropy of magnetic susceptibility measurements reveal the presence of low degree of anisotropy of the magnetic fabric and non-consistent distribution of the principal susceptibility directions. Dominant tectonic regime of Cappadocia region could been tried to clarify with palaeomagnetic analysis. Clocwise and anticlocwise rotations of the study area are mainly deduced from the carried out palaeomagnetic analysis. This situation is supported movements of Eurasia and Africa acting Anatolian microplate. ey Words: Cappadocia, magnetic anomalies, magnetic susceptibility, remanent magnetisation, clocwise and anticlocwise rotations, palaeotectonic GİRİŞ apadoya Bölgesinin yüzey jeolojisi, armaşa göstermetedir. Bölgenin temeli tamamen ırşehir bloğunun metamorfi ayaçlarıyla temsil edilmetedir. Alan çoğunlula dasitten bazalta adar değişen bileşimde volani ayaçlarla örtülüdür. Çalışma alanı tetoni olara Tuzgölü ve Ecemiş ırılarının esiştiği bir bölge olduğundan atif tetonizma gösterir. Pasquare ve diğ. (19) tarafından hazırlanan çalışma alanına ait bir jeoloji harita basitleştirilere yeniden çizilmiştir (Şeil 1). apadoya bölgesinin birimleri, sıra volanlar ve volanolasti depozitler ile peri bacaları adı verilen tüflerden oluşmatadır. Volanolasti depozitler, temel olara ignimbiriti serilerdir. Yalaşı olara 1 adet ignimbiriti tabaa apadoya bölgesinde tanımlanmıştır (Pasquare, 19; Innocenti ve diğ., 197; Pasquare ve diğ., 19; Le Pennec ve diğ., 199). Radyometri veri 13.7 My ve.19 My arasındadır (Innocenti ve diğ., 197; Besang ve diğ., 1977; Bigazzi ve diğ., 1993) (Çizelge 1). Bölgede Asaray-Niğde-Nevşehir üçgeni arasında, uzeydoğu güneybatı yönlü ırılar, bölgenin uzun esenine paraleldir. Volani depresyonun uzey ve güney sınırını belirleyen bu sistemin ii ana ırığı Orta ızılırma ve Niğde ırılarıdır (Topra 199). Polijeneti ve monojeneti olara apadoya bölgesinin volani sınıflaması, püsürme modlarına dayandırılmıştır (Naamura, 1977). Polijeneti volanlar boruya benzer şeilli bir merez bacanın üzerinde çolu bacalar aracılığıyla terarlı püsürmelerle, monojeneti volanlar ise daylar boyunca dizilen bacalar yardımıyla teil püsürmelerle oluşmuştur (Şeil 1). APADOYA BÖLGESİNİN HAVADAN MANYETİ ANOMALİLERİ apadoya bölgesinin havadan manyeti verisi, Maden Teti ve Arama Genel Müdürlüğü nce yılları arasında yapılan havadan manyeti ölçüm ler sırasında ölçülmüş olup, yerden m yüseliten uçulara elde edilmiştir. Bu çalışmada ullanılan veri. m aralılarla standart bir yöntemle gridlenmiştir. Hava- dan manyeti anomalilerin derlenmesi ve genel tanımlaması Ateş ve diğ. (1999) tarafından verilmiştir. Çalışma alanının bulunduğu Orta Anadolu da ırşehir Bloğu, göreceli olara yüse genlili anomalilere sahiptir. Toplam manyeti anomalilere Baldwin ve Langel (1993) algoritmasına göre IGRF düzeltmesi yapılmıştır. Daha sonra rejyonal alanın aldırılmasıyla elde edilen rezidüel anomalilerin, apadoya bölgesinde manyeti anomalilerin olduça armaşı olduğu görülmüştür (Şeil ). Anomalilerin çoğu alıntı mınatıslanmanın etisiyle olması gereen manyeti -G eseninden sapmış durumdadır. Manyeti anomalilerin armaşı yapısının çözümü için yapılan incelemede volani etinli zamanlaması, lav aışı ve manyeti anomaliler arasında bir ilişi olduğu anlaşılmıştır. Özellile bazalti ve andeziti ayaçlar yüse genliler göstermetedir. Buna arşılı, ignimbiriti seriler, düşü genlili anomalilere sahiptir. Öncelile utba İndirgeme (İ) yöntemiyle, manyeti anomalilerde oluşan sapmalar ortadan aldırılmaya çalışılmıştır. İ dönüşümü, indülem mınatıslanma açısı ullanılara Şeil de verilen rezidüel manyeti anomalilere uygulanmıştır. İ dönüşümü sonrası manyeti -G esenden sapmış bazı anomaliler düzeltilmiştir (Şeil 3). Anca ızılaya, Gelveri ve Göstü ignimbiritleri, Acı- göl civarı ve Hasandağı nın güneybatısındai -G eseninden sapmış anomalilerde düzelme olmadığı görülmüştür. Bu durum alıntı

3 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 1 mınatıslanmanın ço güçlü bir göstergesi olara değerlendirimiştir. Diğer yandan manyeti anomaliler, genellile elipti ve dairesel olara ii farlı şeilde görülmetedir. Bunlardan daire şeilli anomaliler, volani çıışları, elips şeilli anomalilerse yapısal değişimleri göstermetedir. Manyeti anomalilerdei alıntı mınatıslanmanın varlığı armaşı görüntüyü artıran bir durumdur. alıntı mınatıslanmanın etisini azaltma için Şeil 3 de gösterilmiş olan İ dönüşümü yapılmış anomalilere, Roest ve diğ. (199) tarafından bir başa çalışmada benzer şeilde başarıyla uygulanmış olan, analiti sinyal dönüşümü uygulanmıştır. Analiti sinyal haritası (Şeil ) sapmış anomalilerde önemli bir gelişme ortaya oymuş ve sainleşme meydana getirmiştir. utba indirgeme ve analiti sinyal dönüşümü uygulamaları, Blaely (199) tarafından önerilen algoritma ullanılara gerçeleştirilmiştir. ARA DENIZ ISTANBUL Calisma Alani ADENIZ ANARA Orta Anadolu IG 1 m T AG ER ÜRGÜP n ASARAY N H Hasan dagi IGz IGgl n MZ Derinuyu Melendiz dagi NIGDE Şeil 1: Figure 1: apadoya Bölgesi nin Pasquare ve diğ. (19) den değiştirilere hazırlanmış jeoloji haritası. (1:Strata volanlar ve pirlasti ürünler, : Faylı strata volanlar, 3: Lav aıntıları, : İgnimbiritler, : Melendiz Dağı volani omplesi, : Lav aıntıları ve domlar, 7: Anatolid birimleri, : Güncel monojeni merezler). Numune toplanan yerler (+) ile gösterilmiş olup, (AG): Acıgöl, (ER): Erdaş Dağı, (H): Hasandağı-1, Hasandağı-, (): eçialesi, (T): ızıltepe, (MZ): Melendizler, (IG): Gelveri (GL), Göstü (GS), ızılaya (Z), (IGgl): Gelveri-, ızılaya- bölgeleridir. Modified geological map of Cappadocia region (After Pasquare et al., 19). (1:Stratovolcanoes and pyroclastic products, : Faulted stratovolcanoes, 3: Lava flows, : Ignimbrite units, : Melendiz Dag volcanic complex, : Lava flows and domes, 7: Anatolide units, : Quaternary monogenic centres). Sample places are showed by (+) and (AG): Acıgöl, (ER): Erdaş Dağı, (H): Hasandağı-1, Hasandağı-, (): eçialesi, (T): ızıltepe, (MZ): Melendizler, (IG): Gelveri (GL), Göstü (GS), ızılaya (Z), (IGgl): Gelveri-, ızılaya-.özellilerden bir tanesi olan onigsberger oranı, tüm örneler için (1) no lu bağıntı ullanılara bulunmuştur.

4 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI Çizelge 1: apadoya Bölgesi ndei çalışılan ayaç ve ignimbiritlerin radyometri yaşları Table 1: Radiometric ages of studied rocs and ignimbrites in Cappadocia Region ayaç Tipi Alan Enlem/Boylam Formasyon Radiometri Yaş (Ma) Yöntem Referans Ignimbiritler Andezit ve Bazaltlar (IG) GELVERI (GL) GOSTU (GS) IZILAYA (Z) 3.11/3.17 Ignimbirit ~.±. /Ar /Ar /Ar Innocenti ve diğ. (197) Innocenti ve diğ. (197) Besang ve diğ. (1977) (AG) ACIGOL 3./3.3 Riyoliti ignimbirit FT Bigazzi ve diğ. (1993) (IGgl) GELVERI- 3.9/3.33 Ignimbirit - /Ar Besang ve diğ. (1977) (IGz) IZILAYA /3.7 Ignimbirit.±.1 /Ar /Ar Innocenti ve diğ. (197) Besang ve diğ. (1977) (ER) ERDAŞ 3.9/3.7 Bazalti Andezit /Ar Bigazzi ve diğ. (1993) (H) HASAND HASAND- 3.3/ /3.19 Andeziti Bazalt /Ar Ercan ve diğ. (199) () ECIALESI 3./3.13 Bazalti Andezit /Ar Besang ve diğ. (1977) (T) IZILTEPE 3.3/3. Bazalt uvaterner - - (MZ) MELENDIZ 3.131/3.3 Andezit. -.1 /Ar Besang ve diğ. (1977) 9 NEVSEHIR 1 1 ASARAY NIGDE 1 9 m Şeil : Figure : IGRF uzalaştırılmış manyeti anomali haritası. ontur aralığı: 7 nt ( işareti örne alınan notaları göstermetedir). IGRF removed aeromagnetic anomalies. Contour interval is 7 nt ( shows places of the data collection).

5 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 3 9 NEVSEHIR Y - u zey D e ğ e rle ri ( m ) 1 1 ASARAY NIGDE 1 9 X-Doğu Değerleri (m) m Şeil 3: Şeil de verilen manyeti anomalilerin utba indirgenmiş (İ) hali. ontur aralığı: 1 nt ( işareti örne alınan notaları göstermetedir). Figure 3: Reduction to pole (RTP) transformation of aeromagnetic anomalies shown in Fig.. Contour interval is 1 nt ( shows places of the data collection).

6 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI 9 NEVSEHIR 1 1 ASARAY NIGDE 1 9 X-Doğu Değerleri (m) m Şeil : Figure : İ dönüşümü (Şeil 3) yapılmış manyeti anomalilere analiti sinyal uygulanması. ontur aralığı: nt ( işareti örne alınan notaları göstermetedir). Analytic signal map of RTP transformation shown in Fig. 3. Contour interval is nt ( shows places of the data collection).

7 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA PALEOMANYETİ ÖRNELEME VE ULLANILAN YÖNTEMLER apadoya, volani ve ignimbiritlerden biraç formasyonda, 9 farlı notada örnelenmiş ve numunelerin sapma açısı (D) o ve eğim açısı (I) 7.7 o olara yapılan ölçümlerden belirlenmiştir. Yatay olara tabaalanmış olan ızılaya loasyonundai uvaterner bazaltları maar içinde iri taneli depozitler halindedir. Çalışılan ayaçların radyometri yaşları Çizelge 1 de listelenmiştir. adet yönlü el örneği, güneş pusulası ullanılara toplanmıştır. Her bir örneten 3-7 adet übi örne laboratuvarda hazırlanara toplam 7 adet numune oluşturulmuştur. Doğal alıntı mınatıslanma, öncelile düşü alan manyeti duyarlılı ve manyeti duyarlılığın anizotropisi ayaç formasyonlarının (İndülem ve alıntı mınatıslanma şiddeti ve yönleri) özellilerinin belirlenmesi için ölçülmüştür. Bu bilgiler özellile manyeti anomalilerin yorumlanması için önem taşımatadır. Bu özellilerden bir tanesi olan onigsberger oranı, tüm örneler için (1) no lu bağıntı ullanılara bulunmuştur. Q=/h. (1) Burada, h: Bugünü yermanyeti alanın şiddeti, : Manyeti duyarlılıtır. Çalışılan örnelerin manyeti mineralojilerini tanımlama için, biraç temsili örne o C den o C ye adar ısıtılıp soğutulara manyeti duyarlılığın ısı davranışı incelenmiştir. Manyeti duyarlılı ölçümleri apabridge LY- (AGICO, Brno) manyeti duyarlılı ölçer ullanılara yapılmıştır. Çalışılan ayaçların arateristi alıntı mınatıslanmasının (rm) saptanması ve görünür manyeti utup pozisyonunun (GP) hesaplamaları için standart paleomanyeti inceleme yöntemi uygulanmıştır. arateristi alıntı mınatıslanma (rm) LINEF bilgisayar programı (ent ve diğ., 193) ulanılara elde edilmiştir. alıntı mınatıslanmanın duraylılığını saptama amacıyla alternatif manyeti alan (AMA) ve ısıl temizleme tenileri ullanılmıştır. alıntı mınatıslanma ölçümleri Minispin (Molspin Ltd.) manyetometresi ullanılara yapılmıştır. Manyeti duyarlılığın anizotropisi (MDA) ölçümleri Jeline (197) yöntemiyle 1 yönde ölçülere yapılmıştır. Verinin istatistisel analizi tensörel yalaşımlar ullanılara elde edilmiştir (Hext, 193; Jeline, 191; Henry ve LeGoff, 199). DENEYSEL SONUÇLAR Manyeti Özelliler Manyeti anomaliler yorumlanıren, aynaların manyeti petrolojisi önemlidir. Aynı zamanda, mınatıslanmanın indülem (Ji) ya da alıntı mınatıslanma (Jn) olup olmadığının da bilinmesi gerelidir. Toplam manyeti alan, Ji ve Jn nin toplam vetörünü yansıtır. Ayrıca onigsberger oranı mınatıslanmanın özellilerinin belirlenmesi için iyi bir göstergedir. Tüm alanlar için ölçülen, hacim manyeti duyarlılı () ve onigsberger (Q) oranı freans dağılımı yapılmıştır. alın depozitler oluşturmuş olan Göstü (GS)-Gelveri (GL)-ızılaya (Z) ignimbiritleri ortalama Q değerleri göstermetedir Şeil (a, b, c). Bu değerler sedimanter yapıdai ayaçlar için standart değerler sayılabilir. Normal dağılıma en yaın değerler GS bölgesinden alınan değerler olup, senolitlerin dağılımlarını göstermetedir. Diğer taraftan GL ve Z formasyonlarından alınan örneler, ii farlı bölgeden toplanmıştır faat Jn ve değerlerinin dağılımı, alana göre esin ayırımları göstermemetedir. En yüse ferromanyeti içeri, GL formasyonundan alınan örnelerden elde edilmiştir. Bu formasyonda ort, 7.31 x 1-3 (SI) ve () ort 1 ma/m olara elde edilmiştir. GS ve Z formasyonlarından elde edilen örneler daha düşü değerler ortaya oymuştur. Ölçülen yönleri, üçü eğim (inlinasyon) açılarının varlığını göstermetedir. Ortalama eğim açıları GL için ortalama 3 o, GS için 1 o ve Z için 1 o olmuştur. Sonuç olara ignimbiriti formasyonların neden olduğu manyeti anomalilerin şiddeti düşütür. Anca, düşü Q değerleri indülem mınatıslanmanın manyeti minerolojinin şeillenmesinde önemli olduğu sonucunu beraberinde getirmetedir. Acıgöl riyoliti ignimbiritleri daha düşü (ortalama değer, 1 ma/m) ve (ortalama değer 13 x 1 - SI) değerleri ile araterize edilmetedir. Bununla birlite Q değerleri, ortalama 17. değerinde olup, daha yüse bir ortalama değer sergilemetedir. Yüse Q değeri Acıgöl ignimbiritlerinde alıntı mınatıslanmanın önemini göstermetedir. Acıgöl ignimbiritlerinde ortalama eğim açısı o dir. Melendiz (MZ) ve Erdaş (ER) alanları, andezitlerden oluşmatadır. Ayrıca duraylı bir alıntı mınatıslanma taşımayan büyü ferromanyeti tanecilerin onsantrasyonu düşü Q değerleri göstermetedir. Q değerleri ortalama ~ 1-1. ve manyeti duyarlılı ortalama ort.-19.9x1-3 (SI) değerlerindedir. MZ ve ER alanlarında da indülem mınatıslanma basın rol oynamatadır. Hasandağı (H) ve ızıltepe (T) bazaltlarına ait, ve Q değerleri bimodal dağılımla araterize edilmetedir (Şeil a, b). Her ii grubun ortalaması, çalışılan diğer alanlarla arşılaştırıldığında yüse değerlerin varlığı görülür.

8 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI Freans Jn (ma/m) GL Freans GS 3 7 Jn (ma/m) 9 Freans Jn (ma/m) 1 Z x1 - SI x1 - SI x1 - SI Q-Fatör Q-Fatör Q-Fatör Şeil : Fig. a: Ölçülen, hacim manyeti duyarlılı () ve onigsberger oranı (Q-fatörü) freans dağılımı: a) Gelveri (GL), b) Göstü (GS), c) ızılaya (Z) ignimbiriti serileri Frequency distribution of the measured (NRM), volume susceptibility () and the (Q-factor): a) Gelveri (GL) b) Gossu (GS) c) izilaya (Z) ignimbiritic series.

9 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 7 Freans 1 T Freans HAS Jn (ma/m) Jn (ma/m) x1 - SI x1 - SI Q-Fatör Q-Fatör Şeil : Fig. : Ölçülen, hacim manyeti duyarlılı () ve onigsberger oranının (Q-fatörü) freans dağılımı: a) Hasandağı (H) volani seriler; b) ızıltepe (T) bazalti serisi. Frequency distribution of the measured NRM, volume susceptibility () and the (Q-Factor) a) Hasandag volcanic series, b) ızıltepe (T) Basaltic serie. Palaeomanyeti analiz 1. Göstü ignimbiriti (GS) 1 örne üzerinde alternatif manyeti alan (AMA) ve ısıl temizleme işlemleri, ço yumuşa bir visoz bileşence ısmen bozulmuş, te bir bileşenin varlığını göstermetedir (Şeil 7a,b). vetörünün doğrusallığı ve unimodal yapısı üçü α 9 değerleri ile yansıtılmatadır. rm yönleri, ısıl temizleme işlemleri sırasında daha yüse α 9 değerlerine sahip olmatadır. Hem AMA hem de ısıl temizleme tenileri, birbirine ço benzeyen rm yönleri göstermetedir. Ana ferromanyeti taşıyıcı düşü titanyum (Curie sıcalığı o C) içerili aba taneli titanomanyetittir. Ayrıca az mitarda hematit/ Titanyumlu-hematit (Curie sıcalığı 3 o C) termomanyeti davranışın delilidir (Şeil a, b). 1 mt en büyü AMA alanında temizleme olmadan yalaşı % oranında bulunduran Hematit, malzemede çoğunlula bulunduğu için tanımlanabilmetedir.

10 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI, Yuarı Ölçe GS Yatay Düş ey D M a) B G,Aşağı D x1 - SI 1 1 Isıtma Soğutma Eşit Alan Alt Ya rıür e Üs t Yarıü re Sıcalı ( o C) 1, Yuarı Ölçe 1 GS3 Yatay 1 Düşey b) B D x1 - SI Isıtma Soğutma G,Aşağı Alt Yarıüre Üs t Ya rıüre Eşit Alan Sıcalı ( o C) Şeil 7: Göstü (GS) ignimbiriti serisinden temsili örnelere ait, (a) Alternatif manyeti alan ve (b) Isıl temizleme uygulamasından elde edilen sonuçlar. Figure 7: Representative examples of the results from Göstü (GS) ignimbritic serie. (a) Alternative Field and (b) Termal demagnetisation. Şeil (a,b): Göstü (GS) ignimbiritleri için örne ısıl manyeti eğriler. Ana ferromanyeti taşıyıcı olasılıla Curie sıcalığı 3 o C olan az mitarda hematit/titanyum-hematit eşliğinde, iri taneli düşü titanyumlu titanomanyetitdir (Curie ısısı, Tc: o C). Figure (a,b): Thermomagnetic curves from Göstü (GS). The main ferromagnetic carrier is probably coarse-grained titanomagnetite with low Ti-content (Curie point Tc of o C), accompanied by some small amount of hematite/tihematite with a Tc of 3 o C

11 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 9 gla Ölçe Yatay (a) Düşey (c) 3 GL 3 x1 - SI 1 heating Isıtma Soğutma cooling Alt Ya rıür e Üs t Ya rıüre Eşit Alan Sıcalı ( o C) glb Ölç e Yatay Düşey (b) Eşit Alan Alt Yarıüre Üst Yarıüre Şeil 9: Figure 9: Gelveri ignimbiriti serisinden temsili örnelere ait, (a) Isıl ve (b) Alternatif manyeti alan temizleme uygulamasından elde edilen sonuçlar ve c) Gl öneği için ısıl manyeti eğri Representative examples of the results from Gelveri (GL) ignimbritic serie. (a) Thermal and (b) Alternative Field demagnetisation and c) Thermomagnetic (T) curve in air for sample GL.

12 1 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI. Gelveri ignimbiriti (GL) AMA ve ısıl temizleme işlemleri sonuçlarının temsili örneleri Şeil 9a ve b de sunulmatadır. AMA adımında alıntı mınatıslanma vetörü ço duraylıdır ve oherzivite gibi manyeti sertlile uyumlu ii mineral fazın varlığını gösterere farlı unblocing sıcalığını ortaya oyar (Şeil. 9b). 3 mt lı AMA temizlemesine arşılı yüse duyarlılılı 3 o C li bloing sıcalığının elde edilmiş olması pirotitin varlığını göstermetedir. Başa bir yumuşa manyeti fazla birlite oluşur ve olasılıla oside olmuş manyetite işaret eder. Pirotit, normal polaritenin nın anomali yönünde bir iincil bileşenini taşır. Örnelerin diğer bir grubu pirotitin varlığını göstermemetedir. Curie sıcalığı o C olan titanomanyetit ve hematit içerirler (Şeil 9c). 3. ızılaya ignimbiriti (Z) ızılaya formasyonuna ait ignimbirit örneleri, birbirine yaın ii ayrı loasyondan toplanmıştır. Hem AMA hem de ısıl temizleme sırasında davranışı, araterize edilmetedir (Şeil 1a,b). Paleomanyeti olara anlam taşıyan yönlenme mt dan sonra ya da 1-37 o C aralığındai sıcalılarda aybolmatadır. AMA temizleme işlemine rağmen nın yüse oherziviteli oluşu te domen (SD) ya da yapay te domen (PSD) taşıdığını ifade eder. o C den şiddettei esin düşüşler, rm nın düşü titanyum içerili Isıl Manyetizma taşıdığını göserir. rm, negatif polaritelidir.. Riyoliti ignimbiritler (AG) Zijderveld diyagramlarından (Zijderveld, 197) elde edilen temizleme davranışı ve normalize edilmiş şiddet eğrileri oherzivitenin geniş bir spetrumunun varlığına işaret etmetedir. Isıl temizleme eğrisin onves şeli ve unbloing sıcalılarının (Tb) o C den daha yüse olması, ana taşıyıcının olasılıla hematit ve titanomanyetit olduğunun önemli anıtlarıdır. Zijderveld diyagramları ii bileşen olduğunu göstermetedir. Daha yumuşa olanı, 1 o C ya da mt değerinde temizlenmiş, olasılıla visoz öenlidir (Şeil 11a,b). Delinasyonlardai farlılılar nedeniyle ii gruptan farlı rm yönleri elde edilir. A grubunun ortalama delinasyonu, 3. o li dalım açılı en büyü manyeti duyarlılı eseninin yönüyle tanımlıdır. Aynı zamanda hem indülem hem de alıntı mınatıslanmanın yönünün düşeyden belirli düzeyde sapmasına neden olan, MDA derecesi yüse olup, P', %1 dir. Bu nedenle B grubunun yönleri daha güvenilir durumdadır. uygulanmıştır. ERa örneğine ait vetör çizimleri ve Zijderveld diagramları, 1 mt da yumuşa bir visoz bileşen ve negatif bir durağan bileşenin varlığını göstermetedir (Şeil 1a). alıntı mınatıslanma, olasılıla ısıl manyeti davranış sonuçlarına göre düşü oranda Titanyumlu iri taneli ısıl manyetizmadır (Şeil 1b). Örne Er1 (1a ve 1b no lu numuneler) sonuçları, diğer numunelerin tersine ço düşü eğim açısı elde edildiği için diate alınmamış ve uyumsuz abul edilmiştir.. ecialesi andezitleri () Bazalti andezitlerce temsil edilen iinci alan, eçialesi () dir. AMA ve ısıl temizleme douz adet numuneye uygulanmıştır. Örneler, genellile o C ve mt dan sonra rm ları yalıtılan ii bileşenin varlığını ortaya oymatadır. Bazı örneler, düzenli bir bileşen tarafından araterize edilmetedir. Ortalama rm yönünün hesaplanması için örne (a ve c no lu numuneler) ve örne 7 (7a ve 7b no lu numuneler) diğer numunelerden farlı olara üçü eğim açıları (inlinasyon) elde edildiği için uyumsuz abul edilere değerlendirmeye alınmamıştır. 7. Melendiz Dağı andezitleri (MZ) Melendiz Dağı ndan alınan andezitlerin arateristi alıntı mınatıslanması (rm) AMA temizleme işlemi ile elde edilmiştir. Örneler, ii bileşenli olup, yüse manyeti duraylılı göstermetedir (Şeil 13). rm bileşeni 3- mt değerlerinden sonra yüse pi değerlerinde mınatıslılarını yitirmişlerdir. rm ortalama vetörü, negatif polaritelidir.. ızıltepe (T) ve Hasandağı (H) Bazaltları ızıltepe (T) bazaltları ço saçılımlı rm yönleri göstermetedir. Bu saçılımlı değerler, 1 mt temizleme adımından sonra saptanmatadır (Şeil 1a). Örnelerin bazıları (T1 gibi) mt ya adar büyü bir daire boyunca yönünde büyü bir değişim göstermetedir. Bu adım sonrası hemen hemen bütün sinyaller temizlenmetedir, anca geriye alan yüse oherziviteli bileşen pozitifdir. Büyü saçılım nedeniyle, bu alan paleomanyeti analizden çıarılmıştır. Hasandağı ndan alınan bazaltlar (H), yüse şiddeti ile araterize edilmetedir. -1 mt adımında Visoz alıntı Mınatıslanma temizleme işleminden sonra Zijderveld diagramları bir rm bileşeni gösterir (Şeil 1b). Normal polarite yönleri, düşü negatif eğim gösteren H7 hariç, bütün örneler için yalıtılmıştır. Fisher istatistiği uygulandıtan sonra daha düşü eğimli şimdii dipol yer manyeti alana göre ortalama yön elde edilmiştir.. Erdaş andezitleri (ER) Erdaş bazalti andezitlerinden alınan on ii adet örneğe, AMA temizleme manyetizasyon işlemi

13 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 11 D M Eşit Alan Alt Yarıüre Üst Yarıüre Ölçe Yatay Düşey Eşit Alan Alt Yarıü r e Üst Yarıüre Şeil 1: Figure 1: ızılaya ignimbiriti serisinden temsili örnelere ait, (a) Alternatif manyeti alan ve (b) Isıl temizleme uygulamasından elde edilen sonuçları. Representative examples of the results from ızılaya (Z) ignimbritic serie. (a) Alternative Field and (b) Thermal demagnetisation. Şeil 11: Acıgöl (AG) riyoliti ignimbiriti serisinden örnelere ait, (a) Alternatif manyeti alan ve (b) Isıl temizleme uygulamasından elde edilen sonuçları. Figure 11. Representative examples of the results from Acıgöl (AG) ignimbritic serie. (a) Alternative Field and (b) Thermal demagnetisation.

14 1 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI D, Yuarı, Yu arı Öl ç e Yatay Ya ta y Dü şey Düşey D M D M B D G G, Aşağ ı B, A şağı Eşit Alan Eşit Alan Alt Yarıüre Üst Yarı ü re Alt Yarıüre Üst Yarıüre 1 ER 1 x1 - SI 1 Isıtma So ğutma Sıcalı ( C) Şeil 1: Erdaş(ER) alanı için, (a) Alternatif manyeti alan temizleme ve (b) ısıl manyeti eğri uygulamasından elde edilen sonuçlar. Figure 1: The results of (a) Alternative Field demagnetisation and (b) Thermomagnetic (T) curve from Erdaş (ER) area. Şeil 13: Melendiz (MZ) alanı için, alternatif manyeti alan temizleme uygulamasından elde edilen sonuçlar. Figure 13: The results of alternative Field demagnetisation from Melendiz (MZ) area.

15 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 13 ta D, Yuarı Öl çe : 1. m A/m G ( to 1 mt) Yatay Dü şey J/J J.7 ma/m B, Aşağı mt Eşit Alan Alt Yarıüre Üst Yarıüre h1a, Yuarı Ölçe: 3. ma/m B, D ( 1 mt) Yatayl Düşey G, Aşağı J/J 1. J 1. ma/ m.. mt Eşit Alan Alt Yarıüre Üst Yarıüre Şeil 1: Figure 1: Alternatif manyeti alan temizleme uygulamasından elde edilen sonuçlar, a) ızıltepe (T) ve b) Hasandağı (H) bazaltları. The results of Alternative Field demagnesitation a) ızıltepe (T) ve b) Hasandağı (H) bazalts. MANYETİ DUYARLILIĞIN ANİZOTROPİSİ Hacim manyeti duyarlılığı, bir minerale uygulanan bir manyeti alan ya da bir ayacın indülenmiş mınatıslanması ile ilişili boyutsuz bir parametredir. ayayı oluşturan mineraller, diamanyeti, ferromanyeti, paramanyeti, ferro ya da ferri manyeti özellilerine göre manyeti davranışa sahiptir. aya örneleri ya da minerallerde manyeti duyarlılı, ölçme yönü ile değişir ve üçe üçlü simetri tensör ile gösterilebilir. Manyeti duyarlığın bu anizotropi değişimi, üç esenli bir elipsoidi tanımlar. Manyeti anizotropi genellile mınatıslanmadai yönsel değişili olara anlaşılmatadır. Manyeti anizotropi mınatıslanma enerjisindei yönsel değişili olara da ifade edilebilir. Zayıf manyeti alan içinde indülenmiş bir ayacın manyetizasyonu alanın şiddetinin doğrusal bir fonsiyonudur. Buna göre, M 1 = 11 H H + 13 H 3 () M = 1 H 1 + H + 3 H 3 (3) M 3 = 31 H H + 33 H 3 () Burada, Mi (i=1,, 3) : Manyetizasyon vetörü bileşenleri, Hj (j=1,, 3) : Manyeti alan şiddeti bileşenleri, ij (ij = ji) : Manyeti duyarlılı tensörü (İinci sıra simetri tensörünün sabitleri) Manyeti duyarlılı tensörünün bileşenleri, genellile sıfır değildir. Faat manyeti duyarlılı tensörünün çapraz olmayan bileşenleri, sıfırdır. Bu durumda yuarıdai eşitli, M 1 = 11 H 1 () M = H () M 3 = 33 H 3 (7) olur. 11,, 33 birincil manyeti duyarlılı olara adlandırılır. Yönleri de birincil yönlerdir. Birincil manyeti duyarlılılar, genellile en büyü, ortalama ve en üçü manyeti duyarlılılar olara tanımlanır. Manyeti duyarlılığın anizotropi davranışı, manyeti duyarlılı elipsoidi ya da büyülü elipsoidi olara bilinir (Hrouda 191). Ortalama birincil manyeti duyarlılı yönlerinin max, ort ve min yönlenmesi ve her alan için anizotropi parametrelerinin (Hrouda, 19) elde edilmesi bootstrap yöntemi ullanılara

16 1 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI hesaplanmıştır (Tauxe ve ent 19) (Çizelge ). Verilen bir alan için birincil alıntı mınatıslanma yönlerinin dağılımı olduça saçılımlı ve hesaplanan ortalama yönler geniş güvenli alanları oluşturmatadır. Bu durumun sebeplerinden birisi çalışılan tüm ayaç tiplerinde anizotropinin ço düşü dereceli olmasıdır. Le Pennec ve diğ. (199), Orta Anadolu Volani Alanında ızılaya ignimbiritlerinin manyeti duyarlılı dousunun anizotropisini çalışmışlar, manyeti ve inemati esenler arasında doğrudan bir ilişi bulamamışlardır. Çalışılan örnelerde, manyeti sinyalin hidrotermal ve meteori suyla alterasyon ve anizotropi dağılımı, manyeti tanecilerin ristallenmesi, şeilsel anizotropi gibi nedenlerle olduça armaşı olduğu sonucuna varmışlardır. Çalışma alanında yalnızca Acıgöl (AG) riyoliti ignimbirit sahasından alınan örnelerde ortalama birincil manyeti duyarlılı yönleri iyi tanımlanabilmiştir. Birincil yönleri iyi bir şeilde gruplanmış ve ortalama şeil parametresi T düşü negatif değerli olan anizotropi (P) derecesinin ortalama değeri 1.11 dir. Elde edilen manyeti dou, max dalım yönüne arşılı esenel bir yön ile bazı zorlanmış tetoni deformasyonları yansıtabilir (Şeil 1). Diğer çalışılan alanlar için anizotropi derecesi yalaşı % dir ve manyeti duyarlılı elipsoidi üstten düzleştirilmiş elips şeillidir. Çizelge : Table : Manyeti duyarlılığın anizotropisi- Birincil duyarlılı yönlerinin max, int ve min dağılımı ve parametreler: Anizotropi derecesi P, şeil parametresi T. Anisotropy of Magnetic susceptibility-distribution of max, int ve min and parameters: Degree of anisotropy P, shape parameter T. Alan ayaç Tipi D max I Bazalti andezit H Andeziti bazalt MZ Andezit AG Riyoliti ignimbirit ER Bazalti andezit GS Ignimbirit GL Ignimbirit Z Ignimbirit D int I D min I P' T Şeil 1: Figure 1: Acıgöl (AG) ignimbirit serisinin birincil manyeti duyarlılı esenlerinin dağılımı. max ( ), int (/) and min ( ). Acıgöl examples of the site distribution of the principal susceptibility axes. max ( ), int ( ) and min ( ), maximum, intermediate and minimum axes of the AMS, respectively. PALEOCOĞRAFİ ve TETONİ YORUMLAR

17 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 1 Hesaplanmış VGP pozisyonu, paleoenlem (λp) ve merezi dipol alanı hipotezine göre elde edilmiş sonuçların özetleri Çizelge 3 de sunulmuştur. Miyosen dönemi ignimbiritlerinin (GS, GL ve Z) olduğu adar, bazalti andezitlerde ( ve ER) yermanyeti alanının negatif polariteli döneminde oluşmuştur. Yön belirleme amaçlı yapılan sonuçlar, ER için verilen radyometri yaşın doğrulu derecesi yüse olan (α 9 =3.7) GS alanı için elde edilen rm yönüyle benzerli gösterdiği için verilen üst sınıra doğru (. Ma) sınırlandırılabileceğini gösterir. Daha genç ignimbiriti seriler GL ve Z negatif rm yönler gösterir, faat manyeti eğim açıları ço daha üçütür. Gl ve Z alanlarında, daha yaşlı olan ER ve GS alanlarının asine ço düşü paleoenlemler elde edilmiştir. MZ alanı, yüse bir paleoenlem değeri vermetedir. AG ve H formasyonları, düşü plaeoenlem değerleriyle, bugünü yermanyeti alanı yönündedirler. Bu bölgede yapılan paleomanyeti çalışmalarda bu bilgiye rastlanmatadır ve dipol olmayan yapay bir alan gibi düşünülmetedir (Piper ve diğ., ). Farlı ayaç formasyonları için rm nın sapmasından hesaplanan blo dönmeleri öncei çalışmalarla uyum içindedir ve saat yönünün tersindei dönmeleri işaret etmetedir. Çizelge 3 de görülebileceği gibi en yüse dönme mitarı, ER ve GS den elde edilmiştir (Yalaşı Ma zaman döneminde). Bundan sonra ise hesaplanan dönme mitarı 1 o den daha azdır. rm nın elde edilen ortalama paleomanyeti yönleri ullanılara, loal GM pozisyonları hesaplanmıştır. utuplar, bir eşit alan diyagramına çizilmiştir (Şeil 1). Görünür utup hareetlerinin yorumu, olay değildir. Bununla birlite, en düşü enlemle en büyü saat yönündei dönmenin. loasyon (ER) da olması bu durumun bir açılamasıdır. Loasyonlar 7 (H) ve (AG) saatin tersi yönünde dönme olayı gözlenmete ve bugünü utup pozisyonuna yaın bir pozisyonda bulunmatadırlar. utupların meanizmaları, blo dönmeleri olara bir diyagramda açılanabilir. Blo dönmelerindei adımlar aşağıda açılanmatadır: a) Saat yönünde dönme ve en düşü enlem, b) Saatin tersi yönünde dönme ve düşü enlem, c) Şimdii utup pozisyonuna yaın SONUÇLAR apadoya Bölgesi ve çevresine ait manyeti anomali haritasında gözlenen armaşı yapı, çevre anomalilere göre farlılılar göstermetedir. Manyeti anomalilerde utupsal aymalar vardır. Bu aymaları giderme için utba indirgeme işlemi ve analiti sinyal çalışmaları yapılmıştır. Anca utupsal sapmalar birço anomalide giderilememiştir. alıntı mınatıslanmanın varlığını ontrol etme ve düzeyini belirleme için çalışma alanında paleomanye- ti laboratuvar çalışması yapılmıştır. Bu çalışmaya göre çalışma alanında andezit-bazalt ya da bu ii ayaç grubunun birlite bulunduğu ayaçlar en yüse mınatıslanmayı gösterir. Çalışma alanında bulunan ignimbiritlerde yüse oranda alıntı mınatıslanma vardır. Çizelge 3: Table 3: apadoya bölgesinden alınan numunelerin hesaplanmış görünür yermanyeti utup pozisyonları, paleoenlemleri ve blo dönmelerine ait sonuçlar. Calculated Virtual geomagnetic polar positions of samples, results of palaeolatitude and rotations Alan No Alan ismi Yaş (My) D (Der.) I (Der.) α 9 Φm (N) λm (E) dp/dm Paleoenlem Saatin tersi yönünde dönme / ER / GS ~ / GL /17.. Z ± / MZ / H / AG /1. 3.

18 1 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI N o Şeil 1: Bir eşit alan stereografi projesiyonunda hesaplanan GM utuplarının yerleri. Üçgen işareti bugünü yermanyeti alanının uzey utbunu gösterir. Figure 1: Presentation of calculated VGP posistions on the equal area stereographic projection. Triangle shows the prsent posistion of geomagnetic dipoe. Manyeti anomalilerde görülen utupsal sapmalar, mınatıslanma şiddeti yüse olan Erdaş ve Melendiz bölgelerindei alıntı mınatıslanmanın varlığı ile açılanamaz. Çünü bu bölgelerde indülem mınatıslanma olduça yüse olup alıntı mınatıslanma ihmal edilebilece düzeydedir. Andezit ve ignimbiritlerde ana manyeti taşıyıcı mineral hematit ya da pirotitin bir parçası olan titanomanyetitdir. Bazaltlarda ise asıl ferromanyeti faz manyetitdir. Genel olara andezit, bazalt ya da andezit-bazalt, ayaçları ya da gruplarının oherziviteleri yüse ve duraylı mınatıslanma gösterirler. Buna arşılı Acıgöl riyoliti ignimbiritleri dışında alan ignimbiritler düşü oherziviteli olup, genel olara düşü duraylı mınatıslanma gösterirler. apadoya Bölgesi'nde manyeti duyarlılığın anizotropi gösterdiğinden bahsedilemez. Yalnızca Acıgöl yöresinde manyeti duyarlılığın anizotropisi ölçülebilmete, diğer bölgelerde ço düşü anizotropi değerleri ile arşılaşılmatadır. Dolayısıyla, apadoya Bölgesindei manyeti saçılmanın izlenmesi bu yolla olduça zordur. apadoya Bölgesi'nden alınan numunelerin paleomanyeti incelemesi sonunda, saatin tersi yönünde olma üzere yalaşı 1-13 milyon yıl önce 1 o, yalaşı.- milyon yıl öncesinde -3 o, yalaşı milyon yıl önce 1 o li dönmeler olduğu hesaplanmıştır. Son milyon yıldan günümüz utup pozisyonlarına ulaşıncaya adar elde edilen bulgular ışığında herhangi bir dönme hesaplanamamıştır. apadoya Bölgesi'nde ortaya çıan geçmiş tetoni gelişim üç aşamada incelenebilir. Birinci dönem 13 milyon yıl ve öncesi dönemdir. apadoya Bölgesinin yalaşı olara günümüz pozisyonunda olduğu düşünülmetedir. 13 milyon yıldan başlayara milyon yıla adar olan dönemde uzeye doğru bir dönme olduğu ve -3 o li saat yönünün tersi yönünde bir hareet olduğu hesaplanmıştır. Üçüncü dönem ise milyon yıldan günümüze adar olan dönemdir. Bu dönemde daha öncei hareetin tersine bir hareetle yeniden esi onuma dönüş sözonusudur.

19 APADOYA İGNİMBİRİTLERİ VE VOLANİTLERİNDE PALEOMANYETİ ÇALIŞMA 17 DEĞİNİMLER Yazarlar, apadoya Bölgesi nin jeolojisi haında açılayıcı bilgiler atardığı ve paleomanyeti örnelerin toplanması sırasında yaptığı atılar nedeniyle Maden Teti ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü nden Jeomorfolog Talat YILDIRIM a teşeür ederler. Manyeti anomalilere utba indirgeme ve analiti sinyal uygulamalarından dolayı Yrd.Doç.Dr. Funda Bilim e teşeür ederler. Havadan manyeti verileri sağladığı için MTA ya teşeür ederiz. A. Büyüsaraç ve A. Ateş Bulgar Bilimler Aademisi (BAS) tarafından, Sofya da urulu bulunan Paleomanyeti Laboratuvarı nda paleomanyeti çalışma yapma üzere davet edilmişlerdir, bu nedenle BAS a sonsuz teşeürlerini sunarlar. Bu çalışma Anara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Fonu tarafından 17 nolu proje çerçevesinde ısmen destelenmiştir. SUMMARY As a part of the Central Anatolian Crystalline Complex (CACC), Cappadocia region is affected by the major geologic and tectonic events occurring during the paleotectonic collisional phase of Africa and Eurasia and subsequent neotectonic continental deformation. Cappadocia shows also complicated surface morphology related to the recent volcanic activity. Geological and geophysical surveys are limited only to specific locations. There are only a few geophysical studies that have been done on the exploration of the deep geology of the Cappadocia region. Froger ve diğ. (199), explored the hidden calderas by using multisource geophysical data. Available paleomagnetic data for Central Anatolia are summarized by Piper ve diğ. (). Aeromagnetic survey in Turey also reveal a complex shape of the anomalies over the Cappadocian region. One interesting and not very well understood feature of the general magnetic anomaly map (Ateş ve diğ., 1999) is the positive linear NW SE anomaly along the margin of the Tuz Lae. In order to study in more details the outcropping geological units and their possible contribution to the observed anomalies, magnetic and palaeomagnetic investigations on different lithologies have been carried out. The analysis of aeromagnetic anomalies of the Cappadocia region reveals the existence of remanent magnetisation of magnetic polarity different from that of the modern Earth's magnetic field. From the RTP transformed map and the analytical signal anomalies, a magnetically quiet zone can be observed at the centre elongated in E-W direction. Results from the carried out magnetic and palaeomagnetic analysis confirms the major role of remanent magnetization of anomalous direction and petrologic non homogeneity for the observed anomalies connected with ignimbrites (GS, GL, Z, AG) and basalts (H and T). High amplitude magnetic anomalies connected with andesites (ER and MZ) are governed by induced magnetization and thus, distortions in the anomaly map cannot be explained by anomalous remanence directions. The main remanence carrier in the ignimbrites and andesites is TM accompanied by a fraction of hematite or pyrhotite. The main ferromagnetic phase in basalts is magnetite. Interpretation of paleomagnetic directions reveals the presence of anticlocwise rotation of -3 o for older formations (spanning the time interval 13 Ma) and smaller (~1 o ) for Pleistocene and recent formations. DEĞİNİLEN BELGELER Ateş, A., earey, P. and Tufan, S., 1999, New gravity and magnetic maps of Turey. Geophy. J. Int., 13, 99-. Baldwin, R.T. and Langel, R., 1993, Tables and maps of the DGRF 19 and IGRF 199. International Union of Geodesy and Geophysics Association of Geomagne- tism and Aeronomy, IAGA Bulletin No:, 1. Besang, C., Echardt, F. J., Harre, W., reuzer, H. and Müller, P., 1977, Radiometrische Altersbestimmungen an Neogenen Eruptivgesteinen der Türei. Geol. Jb. B, 3-3 (In German). Bigazzi, G., Yeğingil, Z., Ercan, T., Oddone, M. and Özdoğan, M., 1993, Fission trac dating obsidians of Central and Northern Anatolia. Bull.Volcanol.,, -9. Blaely, R.J., 199, Potential theory in gravity and magnetic applications. Cambridge University press, pp. 1. Ercan, T., Toel, S., Matsuda, J., Ul, T., Notsu,. and Fujitani, T., 199, New geochemical isotopic and radiometric data of the Quaternary volcanism of Hasandağı-aracadağ (Central Anatolia). TJ Bülteni, 7, -1 (In Turish). Froger, J.L., Lenat, J.F., Chrowicz, J., Le Pennec, J.L., Bourdier, J.L., ose, O., Zimitoğlu, O., Gündoğdu, N.M. and Gourgaud, A., 199, Hidden calderas evidenced by multisource geophysical data; example of Cappadocian Calderas, Central Anatolia. J. Volc. Geotherm. Res., 1, Henry, B. and Le Goff, M., 199, Application de l'extension bivariate de la statistique de Fisher aux données d'anisotropie de susceptibilité magnétique: intégration des incertitudes de mesure ur l'orientation des directions principales. Compt. Rend. Acad. Sci. Paris, 3, II,

20 1 AYDIN BÜYÜSARAÇ - DIANA JORDANOVA - ABDULLAH ATEŞ - VASSIL ARLOUOVSI Hext, G., 193, The estimation of second-order tensors, with related tests and designs, Biometria,, 33. Hrouda, F., 19, Magnetic anisotropy of rocs and its application in geology and geophysics. Geophys. Surv.,, 37-. Innocenti, F., Mazzuoli, G., Pasquare, F., Radicati Di Brozolo, F. and Villari, L., 197, The Neogene calcalaline volcanism Central Anatolia: geochronologi- cal data on ayseri-niğde area. Geological Magazine, 11 (), Jeline, V., 197, Statistical processing of anisotropy of magnetic susceptibility measured on groups of specimens. Studia Geophys. Geod.,, -. Jeline V., 191, Characterization of the magnetic fabric of rocs. Tectonophysics, 79, 3-7. ent, J., Briden, J., Mardia,., 193, Linear and planar structure on ordered multivariate data as applied to prograssive demagnetisation of palaeomagnetic remanence, Geophys. J. R. astr. Soc., 7, Le Pennec, J.L., Bourdier, J.L., Froger, J.L., Temel, A., Camus, G. and Gourgaud, A., 199, Neogene ignimbrites of the Nevşehir plateau (Central Turey): Stratigraphy distribution and source constraints J. Volc. Geotherm. Res., 3, 9-7. Le Pennec, J.L., Chen, Y., Diot, H., Froger, J.L., Gourgaud, A., 199, Interpretation of anisotropy of magnetic susceptibility fabric of ignimbrites in terms of inematic and sedimentological mechanisms: An Anatolian case-study. Earth Planet. Sci.Lett., 17, Naamura,., 1977, Volcanoes as possible indicators of tectonic stress orientation-principle and proposal. J. Volc. Geotherm. Res.,, 1-1. Pasquare, G., 19, Geology of the Cenozoic volcanic area of Central Anatolia. Atti Accad. Naz. Lincei, 9, 3-. Pasquare, G., Poli, S., Vezzoli, L. and Zanchi, A., 19, Continental arc volcanism and tectonic setting in Central Anatolia. Tectonophysics, 1, Piper, J.D.A., Gürsoy, H. and Tatar, O.,, Palaeomagnetism and magnetic properties of the Cappadocian ignimbrite succession, Central Turey and Neogene tectonics of the Anatolian collage, J. Vol. Geothermal Res. 117, 37-. Roest, W. R., Verhoef, J., Pilington, M., 199, Magnetic interpretation using the 3-D analytic signal. Geophysics, 7, Tauxe, L. and ent, D. V., 19, Properties of a detrial remanence carried by haematite from study of modern river deposits and laboratory redeposition experiments, Geophys. J. R.astr. Soc., 77, 3-1. Topra, V., 199, Vent distribution and its relation to regional tectonics, Cappadocian Volcanics, Turey. J. Volc. Geotherm. Res.,, - 7. Zijderveld, J.D. A., 197, A.C. demagnetisation of rocs:analysis of results,in:methods in Palaeomagnetism, ed. D. W. Collinson,. M. Creer and S.. Runcorn, Elsevier, Amsterdam, pp. -. Yayına Geliş - Received :.9. Yayına abul - Accepted : 7.1.