Alzheimer Hastalığı nda Nöropsikiyatrik Belirtiler(NPB) ve Tedavisi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Alzheimer Hastalığı nda Nöropsikiyatrik Belirtiler(NPB) ve Tedavisi"

Aygül Toner
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Alzheimer Hastalığı nda Nöropsikiyatrik Belirtiler(NPB) ve Tedavisi Sibel Çakır İstanbul Tıp Fakültesi, Psikiyatri A.D Duygudurum Bozuklukları Birimi Geropsikiyatri Birimi

2 NPB Hezeyanlar, Halüsinasyonlar Ajitasyon, agresyon Depresyon, disfori Anksiyete Elasyon, Öfori Apati, kayıtsızlık Disinhibisyon (cinsel, yeme, küfretme) Iritabilite, labilite Motor huzursuzluk, aşırı aktivite Gece davranış bozukluğu İştah, yeme bozukluğucalling out/ screaming Steriotipik davranışlar (adımlama, amaçsız dolaşma, aranma, karıştırma)

3 Yaygın, >%90 NPS neden önemli? 5 yılda, hastaların %97sinde var, en sık Depresyon %77, Apati %71, Anksiyete %62, Hezeyan >%50 (Steinberg ve ark., 2007) Hasta ve bakımverenlerde ciddi sorun yaşatır Yatışları hızlandırır Kognitif ve işlevsel yıkımı hızlandırır Komplikasyonları arttırır Mortalite artışı ile ilişkili Translating dementia research into practice

4 Apati ve uyku bozukluğu/gece davranış bozukluğu, yaş ve kognitif kayıptan bağımsız işlevsellikle ilişkili

5 NPB prevalansı; Meta-analiz, Zhao ve ark. 2015

6 NPB Etyolojisi 1. Biyolojik (Frontal patoloji disinhibisyon, depresyon, Basal ganglion lezyonları-hezeyan, Temporal lob patoloji hezeyan, halüsinasion, Lokus seruleus psikoz, depresyon) Diğer tıbbi sorun (ilaç ye, İYE, kabızlık,ağrı, açlık, yorgunluk, mobilite, görme, işitme...) 2. Psikososyal (premorbid kişilik, çatışma, kavga, korku, kişilerarası sorunlar) Photo courtesy of Cathy Greenblatt 3. Çevresel (aşırı ya da az uyarı, bakıcı değişikliği, kalabalık ) Translating dementia research into practice

7 NPB lerin biyolojik etiyolojisi

8 Ajitasyon frontal kortex, anterior singulat kortex, posterior singulat kortex, amygdala, hipokampus, korku ve yanlış yorumlamalarla ilgili Apati: frontal kortex, anterior singulate kortex, posterior singulate kortex, orbitofrontal kortex, inferior temporal kortex. Kaçınma davranışı Rosenberg ve ark., 2015 Depresyon: Entorhinal kortical kalınlığında azalma, Atrophy ACC Hu et al. (2015) Hezeyan: frontal korteks,acc, insula temporaparietal korteks GM volum azalması, perfusion, metabolisma

9 NPB Tedavisinde ilk basamak Tetikleyici nedenleri belirlemek Belirti zamanı ve sıklığı Çevresel faktörler (ışık, gürültü ) Tedavi edilebilir tıbbi nedenler (İYE, ağrı, ilaç ye ) Düzenleme Yapma Çevre uyumu Bakıcı uyumu Gerekli olanları modifiye etmek

10 Alzheimer Hastalığında Tedavi Kognitif B. tedavisi NPB tedavisi Hasta/ailenin desteklenmesi Hasta ve ailenin Yaşam Kalitesinin Artması

11 NPB de Farmakoterapi İlaç tedavisi NPB için etkili olabilir İlk basamak: Hedef belirti ve altta yatan nedeni belirle Düzeltilebilir sorunlar Dikkatle ilaç başla start low go slow Tedaviyi kısa aralıklarla izle

12 Hangi ilaçlar 1. Antipsikotikler (aripiprazol,haloperidol, risperidone*, quetiapin, olanzapin) 2. Antidepresanlar (fluoksetin, sitalopram, paroksetin, sertralin, trazodon), 3. Antikonvulzan mood stabilizatörleri (Karbamazepin, valproat) 4. Kognitif tedavi ilaçları (donepezil, galantamin, rivastigmin, memantin) 5. Diğer; mirtazapin, benzodiazepin??, zopiklon

13 Apati NPB ler içinde en sık görülenlerden, (Lyketsos, Steinberg et al. 2000). Erken ve orta evrede %50 sıklıkta Apatetik hastalar günlük yaşam aktivitelerine, kişisel baakımlarına ilgilerini kaybeder Sosyal etkileşim, fasial ifade, vokal değişimler kaybolur, duygusal yanıtsızlık, başlayamama belirgin Depresyondan ayırılmalıdır

14 Apati SSRI larla EPS gelişebilir, apatiyi kötüleştirdiğine dair bulgular Reboksetin, Venlafaksin ile ilgili yeterli kanıt yok Uyarıcılar, metilfenidat, modafinil, pramipexol

15 Alzheimer Hastalığı nda Prodromal dönemde NPB Mild Behavioral Impairment Beta-amiloid ve neurofibriler yumak Hücre ölümü Pre-Klinik MCI Probable AD TIME Asemptomatik Net kognitif kayıp Mild Behavioral Impairment (MBI) : Kognitif Bozukluğu olan demansı olmayan hastalarda %30, kognitif olarak normal kişilerde de %15 NPB (Peters ve ark., 2012) Agitation, anxiety, apathy, depression, delusions, sleep disorders, loss of social skills, perseverant behaviors, loss of insight, dietary changes, impulsivity, irritability Adapted from Shaw et al. Nature Reviews Drug Discovery. 2007;6:

16 MCI-AD progresyonunda NPB NPB leri de kapsayan klinik değişiklik, nörokimyasal biyomarker (azalmış AB42, artmış total tau ve fosforile tau) görüntüleme (amiloid uptake, temporaparietal değişiklikler) kombinasyonu AD ye dönüşümü daha güçlü öngörür Hwang ve ark., 2004 Sperling ve ark., 2011 Dubois ve ark., 2007 De Souza ve ark., 2012 Stella ve ark., 2014

17 Mood Stabilizatörleri Bir metaanalize göre NPB için etkinliği gösterilemedi ( Xiao ve ark., 2010)

18 AH nda, Depresyon tedavisi ve SSRI AAN: bazı yararlar (Doody et al.,2000, NICE 2006) Bir meta-analize göre SSRI lar, AD da depresyon için etkin değil! (Sepehrt ve ark., 2012) Fakat bireysel yanıt ve tolerans farkları belirgin SSRI başlama kararı verilirken, düşme, kardiyak elektriksel değişiklik, suisidal düşüncelerin artış, daha sonra gelişen hiponatremi akılda tutulmalı YANİ AD hastalarında SSRI dikkatle kullanılmalı Sitolapram: 2 çalışmada olumlu etkileri var Sertralin, fluoksetin, fluvoksamin, venlafaksin demansta etkili saptanmadı Sertralin-Mirtazapin plasebodan farklı bulunmadı

19 Ajitasyon, psikoz tedavisinde SSRI SSRI sertralin, sitalopram plaseboya göre 2 çalışmada ajitasyonda azalma sağladı Bir çalışma sitalopramı Atipik Antipsikotik risperidon ile karşılaştırdı, fark yok. Sitalopram daha iyi tolere ediliyor Bir metaanalizde 3 çalışma-ssri-aap karşılaştırmasında fark yok, yan etki SSRI da daha az (Seitz ve ark., 2011)

20 Kolinesteraz İnhibitörlerinin NPB lere etkisi 9 çalışmanın yer aldığı meta-analizde (D,R,G), NPB azalma saptanmış (Campbell ve ark., 2008)

21 Diğer ilaçlar Mirtazapin Ajitasyonu ve uyku sorunu olan demans tanılı hastalarda Mirtazapin mg belirtilerde azalma sağladı Çakır, Kulaksızoğlu. The efficacy of mirtazapine in agitated patients with Alzheimer's disease: A 12-week open-label pilot study. Neuropsychiatr Dis Treat ;4(5):963-6.

22 AP-Memantin? 24 haftada memantin, NPB üzerine etkili değil, APlerin (Risp., Ketiapin, ve diğer) olumlu etkileri saptandı, NPB azaltıyor, relapsı engelliyor. 2015

23 2015 Kolinesteraz inhibitörleri, ve AAP NPB üzerine etkili SSRI ve Memantin etkili değil. ChEI ve AAP ler ile y.etki ve ilaç kesme yüksek

24 AP dozları başlangıç devam Risperidon 0.25mg 0.5 to 2mg/g Olanzapin 2.5mg mg /g Ketiapin 25mg mg Aripiprazol 2mg 5-10mg * Risperidon, Olanzapin, demans hastalarında, SVO ile ilşkili saptandı. FDA, bu ilaçlar için uyraıyor!

25 Nöroleptikler için sonuç Çok zorda kalmayınca NL kullanmayın Her belirti ilaç gerektirmez, net endikasyon Tedaviyi uzatma 12h, kognisyonu bozar (Shultzer ve ark., 2008) proflaksi yapma Sedasyon,uyku için ilk tercih NL değil Sedatif antidepresanlar var Fayda zarar hesabı CVA, parkinsonizm, düşme Kanıta dayalı bilgileri hatırlayınız.

26 AP ilaçlar, kolinesteraz inhibitörleri bazı araştırmalarda bakımverenlerde tükenmeyi azaltıyor Antidepresanlarda bu etki pek görülmüyor

27 2015, CLINICAL PHARMACOLOGY & THERAPEUTICS 4 klinik yayın, vaka bildirimleri Yeme reddi, ajitasyon Kannabinoidler oxidative stresi, neuroinflamasyonu azaltır, amyloid plak ve nörofibriler yumak oluşumunu azaltır. Kannabinoid THC asetylcholin yararlanımını arttırır, asetylcholinesteraz ilişkili beta amiloid agregasyonu azalır.

28 İlaç Dışı Tedaviler Personel eğitimi Parlak ışık tedavisi- zayıf kanıt Aromaterapi (lemon balm, lavender) moderate evidence, cochrane review Snoezelen:multisensory stimulasyon (orta kanıt) Müzik terapi Kişi merkezli/ demans bakım haritalama Kognitif stimulasyon terapi Gözden geçirme: Staedtler ve ark., çalışmada kontrollerle belirgin fark olmasa da ajitasyon belirtilerindeyan etki olmadan azalma eğilimi

29 çalışmanın meta-analizi NPB global düzeyinde fark yok Egzersiz, depresyonu belirgin oranda azaltıyor, mortaliteyi etkilemiyor

30 SONUÇ ve ÖNERİLER NPB ler AH nda sık görülür Hasta ve yakınlarının yaşam kalitesi ve hastalık seyrinde ciddi etkilere sahip Bakımverenlerin eğitimi önemli Altta yatan nedenin anlaşılması birincildir İlaç dışı yaklaşımlar önemli İlaç tedavileri dikkatle ve kısa süreli, takip edilerek verilmeli

31 START LOW, GO SLOW

Benzer belgeler

Depresyonda Güncel Tedaviler. Doç. Dr. Murat ERKIRAN

Depresyonda Güncel Tedaviler. Doç. Dr. Murat ERKIRAN Depresyonda Güncel Tedaviler Doç. Dr. Murat ERKIRAN Akış Major depresif bozuklukta yeni antidepresanlar Major depresif bozukluk tedavisi Psikotik özellikli depresyon tedavisi Geliştirme aşamasında olan