ERGENLİKTE DUYGUSAL VE RUHSAL SORUNLAR TRABZON KIZ AİHL PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMENİ HAVVA NUR SOFUOĞLU

Transkript

1 ERGENLİKTE DUYGUSAL VE RUHSAL SORUNLAR TRABZON KIZ AİHL PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMENİ HAVVA NUR SOFUOĞLU

2 BİR HİKAYEM VAR Ahmet 15 yaşındadır.ahmeti görmeye başladığım zaman uzun süredir üzgün ve içine kapanıktı. Önce canım sıkılıyor demeye başlamıştı. Ailesi her yardım etmeye çalıştığında bu tepkiyi veriyordu.aile bunu ergenliğine vermişti.bir süre sonra arkadaşlarından gelen tekliflere de aynı tepkiyi vermeye başlamıştı.bir ergen için en önemli değer olan arkadaşlarından da uzaklaşmaya başlamıştı.odasından çıkmıyor, az yemek yiyor ve pek konuşmuyordu.uzun süre zor bir ergenlik geçirdiğini düşünen ailesi, okulda derslerind aşırı bozulma olduğu haberi ile endişelenmeye başlamıştı. Ahmet le konuşmaya çalışmışlar, fakat başaramamışlardı.ahmet aşırı tepki gösteriyor, bağırıyordu.bir amcası intihar etmişti. Baba geçmişte yaşadıklarını anımsadığı için çok daha endişeliydi.psikolojik danışmanına ölümle ilgili sorular sormaya başlayınca...

3 ERGENLERDE DEPRESYON Depresyon duygularda güvensizlik, karamsarlık ve çöküntünün oluşmasını, düşünce ve hareketlerdeki yavaşlamayı anlatan ruhsal rahatsızlık durumudur. Depresyon ruhsal sorunların en yaygın olanıdır. Ergenlerde Depresyon nedir? Nasıl görülmektedir? - Çok üzgünüm ya da moralim bozuk diyen bir ergen sadece birkaç saatlik ya da birkaç ya da birkaç günlük ruh halini tanımlıyor olabilir.

4 ERGENLERDE DEPRESYON Ergenin depresyon sayılabilmesi için aşağıdaki özellikleri 2 hafta ya da daha fazla uzun süre günlük işlevlerini aksatacak şekilde yaşaması gerekmektir. Sürekli bir mutsuzluk hali; Hiçbir şey yapmak istememek, keyifsiz ve isteksiz olma durumu Ağlama nöbetleri, alınganlık Uyku ve yeme bozuklukları, Aşırı kilo alma ya da kilo kaybı, Hareketlerde ağırlaşma, içe kapanma, Ölümü düşünme, ölmekten bahsetme, intihar eğilimi, Umursamazlık, boş vermişlik, gibi farklı duygu durumları.

5 Bunların dışında ergenlerde siyah giyme eğilimi, kasvetli şiirler yazma ve depresif temalar içeren müzik dinleme (arabesk gibi) de belirti olabilir. Uyku sorunları ise kendini tüm gece televizyon izleme, uyanma zorluğu, hiç uyumama ya da gün oyunca uyuma şeklinde gösterebilir. Hiçbir şey yapmama ve isteksiz olma, saatlerce odadan çıkmama, arkadaş ortamlarında geri çekilme görülür. Motivasyon eksikliği yaşar, enerjisi düşer ve derslerde başarısızlık başlar. Ergenlik depresyonu yeme bozukluğu, davranış bozukluğu ve madde kullanımı ile birlikte görülebilir.

6 Ergenlik Depresyonunun Nedenleri 1. Anne babadan birinin ölümü ya da çocuğun anne babadan uzun süre ayrı kalması 2. Çocuk ve ailesi arasında sevgi ve ilgiyi engelleyici durumlar, 3. Çocuğa ölümcül ve kronik hastalık tanısı koyulması ve hastalık süreci 4. Fiziksel, cinsel istismara maruz kalma gibi travmatik yaşantılar, 5. Aile içi şiddet, 6. Anne- babanın boşanması, 7. Aileye yeni bebeğin katılması, 8. Ev ve okul değiştirmeye bağlı değişiklikler, 9. Ergenin içinde bulunduğu gruptan yeteri kadar destek görememesi 10. Ergenin akran zorbalığına maruz kalması 11. Ergen çok stresli durumlarla karşılaşmaması ve bunlarla baş edememesi gibi nedenler ergenlik depresyonuna neden olabilmektedir.

7 Ergenlik döneminde yaşanan depresyon sizce cinsiyete göre değişmekte midir? 15 Yaşına kadar kız ergenler, erkek ergenlerden daha fazla depresyon yaşar. Bu durumun altında yatan sebep ise ergen kızların, ergen erkeklere göre olayları derinlemesine incelemesidir. Bur derinlemesine inceleme kızların duygularında örselenmeye neden olabilmektedir. Kızların daha fazla depresyon yaşamasına neden olan etmenler şunlardır; o Kızlar, depresif ruh halinin üzerinde tekrar tekrar düşünme ve abartma eğilimindedir o Kızların benlik imajları, özellikle de beden imajları erkeklere göre daha olumsuzdur. o Kızlar kilo ile ilgili konularda erkeklere göre daha çok stres yaşarlar o Kızlar toplumda erkeklere göre daha çok ayrımcılığa maruz kalırlar. o Hormonel değişiklikler, kızlar üzerinde daha çok depresif duygulara yol açabilir.

8 BEN O YAŞTAYKEN Gözlerimizi kapatıp biraz biraz geçmişe doğru gitmeye çalışalım. Ergenlik döneminizi hatırlamaya çalışın. Bu yaşlarda anne babanızın hangi davranışları sizi derinden üzmüştü? Neredeydiniz? Etrafınızda Kimler vardı? Anne ve babanızın hangi davranışları sizi üzdü?

9 Ergenlerin depresyon yaşamasında bizlerin yani ailelerin de etkisi vardır bunlar; En önemli neden; ebeveynlerin çocuklarıyla yeteri kadar ilgilenmemesi ve yeterli sevgiyi göstermemesidir. Ebeveyn- ergen çatışması Ebeveynlerin ergene gerekli desteği vermemesi Özellikle kız ergenlerle anne arasında ortaya çıkan sorunlar üzerinde tekrar konuşmak ve çözüm bulamamak. Bu durumda üzerinde çok konuşulan ve çözülemeyen sorunlar sonucunda depresyon ortaya çıkmaktadır. Anne ve babanın baskı uygulaması Anne babanın depresyona meyilli olması 12 yaşına kadar çocuğun anne depresyonuna maruz kalması. Yani annenin çocuk 12 yaşına gelene kadar depresyon yaşamış olması Ebeveynlerin, ergenlere yönelik sürekli yanlış ve mantık dışı inançları ( Yapmazsan yapmalısın gibi şart içeren diyaloglar; ergen kendisine bu şekilde yaklaşıldığında sadece anne ve babasının isteklerini yerine getirdiğinde mutlu olacağına ve sevileceğine inanır)

10 DEPRESYONUN TEDAVİSİ Depresyon tedavi edilmezse ergen bireyin hayatını tehdit eder duruma gelebilir.ergen tedavi görmeyi reddederse, aile üyelerinin ya da ergenle ilgilenen diğer yetişkinlerin bir uzmandan yardım alması faydalı olabilir. Depresyon tedavisinde ilaç ve psikoterapi kullanılmaktadır. İlaç depresyonun belirtilerini gidermekte etkilidir, bu iyileşme yönünde atılmış en önemli adımdır fakat tek başına yeterli değildir. İlaç tedavisiyle birlikte yürütülen psikoterapi etkili çözümler sağlamaktadır. Ergenin depresyonda olduğunu kabul etmesi ve tedavi için gönüllü olması çok önemlidir. Ancak yardıma ihtiyaç duyduğunu ve bunun için adım atması gerektiğini kabul eden ergenlerin sayısı görece az olabilmektedir. Bu nedenle arkadaşlarının ve ailesinin desteği, teşvik edici önerileri önemlidir.

11 ERGENLERDE İNTİHAR Bir ergen neden intiharı düşünür ve intihar etmek ister? Ergenlerde intiharın altında yatan en önemli inançlar: İntihar bir savunma aracıdır: Zorlukla baş edemeyen ergen intiharı bir savunma aracı olarak görür. Başkalarından ( özellikle yakın ilişki kurduğu kişilerden ) intikam alma : Anlaşılmadığını veya sevilmediğini düşünen ergen, yakın ilişki kurduğu kişilerden -ki bu kişiler sevgili, anne ve babadır- onlara yokluğunu yaşatarak intikam almak ister. Böylece bu kişiler onun yokluğundan dolayı acı yaşayacaklardır. Başkalarıyla- sorunlarla mücadeleden kurtulma: Ergen yaşadığı sorunlardan çıkış kapısı bulamadığı zaman ve bu sorunları bir türlü aklından çıkaramadığı zaman, bunları yaşamamak için ortadan kaybolmayı yani yaşamamayı tercih eder. Başkalarını uyarma: Ergen, intihar girişimiyle anlatamadığı kendini ve duygularını anlatarak, anlaşabileceğine inanır. " Bana bir şey olmaz " mantığıyla intihar edebilir. Burada ergen aslında çevresinden bir şekilde yardım istemektedir.

12 Ergenlerde intiharın altında yatan hakim duygular; kızgınlık ve öfkedir. Sevilen kişiye kavuşma arzusu: Yakın bir zamanda sevdiği bir yakınını kaybeden ergen bu sayede ona kavuşabileceğine inanır. İntihar Bir Yardım Çığlığıdır: Sorunlardan nasıl kurtulacağını ve nasıl yardım isteyeceğini bilemeyen bir ergen intiharı sesini duyurmak içinde kullanabilir.

13 Hangi ergenler RİSK GRUBUNDADIR? İNTİHAR etmeye daha meyillidir? Alkol ve madde kullanan Devamlı ölümle ilgili düşüncelere sahip olan Karamsar, ümitsiz ve depresif olan Yeme bozukluğuna sahip olan Yakın akrabalarda intihar girişimi olan Cinsel ve fiziksel istismara uğrayan Aile içi çatışma yaşayan Okul başarısızlığı yaşayan Ağır fiziksel hastalığa sahip olan ergenler intihar için risk grubundadır. Ayrıca kız ergenler, erkek ergenlere oranla intihara daha meyilli düşüncelere sahiptir. Fakat erkekler ise kızlara göre intihar düşüncelerini daha çok sonuçlandırırlar yani eyleme dökerler.

14 İNTİHARLA İLGİLİ NEDENLER a) Psikolojik hastalıklar: En sık intihara yol açan psikolojik hastalık depresyondur. Alkol ve madde bağımlılığına sahip olma Kişilik bozukluklarına sahip olma b) Yaşamsal sorunlar: Aile içi sorunlar Aile içi şiddet Ailede ruhsal rahatsızlık ya da intihar girişimi öyküsünün olması Benlik algısında azalma Kendini soyutlanmış hissetme Sorun çözmede yaşanan başarısızlıklar İntihar yoluyla unutulmayacağına inanma

15 İntihar düşüncesi olan bir ergenle ilgili uyarı sinyalleri! Daha önceki davranışlarında belirgin bir değişme varsa Yemek ve uyku alışkanlıkları farklılaştıysa İçe kapanmışsa İnsan ilişkilerinde bozulma olmuşsa Ölümle ilgili düşüncelerini dile getiriyorsa Kimsenin kendini umursamadığından bahsediyorsa Kendine ait ve vazgeçmediği eşyaları hediye ediyorsa dikkatli olmak gerekmektedir.

16 DİKKAT! Tüm bunları öğrenmek intiharı önlemek için yeterli değildir. Bundan sonra izlenmesi gereken yollar: Öncelikle ergenlerin intihar ile ilgili düşüncelere sahip olacaklarını kabul etmemiz gerekmektedir. Bazı aileler bu durumu kendilerine yakıştıramadıklarını düşünerek ergene kızabilirler. Onu anlamaya çalışmamız ve bunun için onunla uygun bir iletişim kurmamız gerekiyor. Uygun bir iletişim ise onu bu yaşadıklarından dolayı suçlamadan anlamaya çalışmakla mümkün olabilir. " Nasıl olsa geçer " mantığıyla yaklaşmak üzücü sonuçlara neden olabilir. Anne ve babalar çocuklarıyla olan iletişimini sadece okul ve ders üzerine kurmamalı onların hoşlandığı konular hakkında da iletişim kurmalıdır. Oğlunuz veya kızınızla böyle bir durum hissettiğinizde hiç vakit kaybetmeden rehberlik servisine başvurmanız gerekir

17 Okul rehberlik servisinin intiharla ilgili yapabileceği çalışmalar; İntihara eğilimli olanları belirlemek Sosyal etkinlikleri artırmak Anne- baba ile paylaşım Okuldan kaçanları takip Psikolojik görüşmeler yapmak Gerekirse daha üst bir kuruma ( hastaneye ya da kliniğe yönlendirme )

18 ERGENLERDE ÖFKE Öfke: normal, herkes tarafından hissedilen, vazgeçilemeyen, fakat kontrol edilmesi öğrenilebilen, saldırganlıktan farklı olan bir duygudur. Ergenler genel olarak aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı öfkelenirler: Kendilerini sözel olarak doğru ifade edemedikleri zaman Karşısındaki insanların davranışlarını tehdit olarak gördüklerinde Haksızlığa uğradıklarını düşündüklerinde Baskı altında kaldıklarını düşündüklerinde Büyükleri ve akranları tarafından engellendiklerinde Yetersizlik / başarısızlık duygusu yaşadıkları zaman Hayal kırıklığına uğradıkları zaman

19 Aslında öfke normal ve gerekli bir duygudur. Önemli olan öfkenin kontrol edilmesi ve uygun bir şekilde ifade edilmesidir. Ergenlerde öfkenin doğal bir duygu olduğunu kabul etmemiz, bu konuda ergene yardımcı olabilmek için bizim iyi bir model olmamız ve onunla sakin bir şekilde iletişim kurmamız gerekmektedir. Öfkesiyle baş edemeyen bir çocuğa karşı yaklaşırken ilk yapmanız gereken öfkesinin nedenini anlamaktır. Bu da etkili bir dinleme ile olur. Öfkeli çocuklar açık, sakin, anlayışlı, ve kendini anlayacak yetişkinlere ihtiyaç duyarlar.

20 YEME BOZUKLUKLARI Ergenler içinde bulundukları dönem gereğince kendilerinin her anlamda özellikle fiziksel açıdan beğenmek isterler. Onlar için çevreden gelen tepkiler ve kendilerini nasıl hissettikleri önemlidir. Çünkü ergenlerde beden algısı kimliğin gelişimi için önemli bir etkendir.

21 ANOREKSİYA NERVOZA Hiç yemek yememe olarak bilinen bir hastalıktır. Açlık yoluyla incelmenin devamlı olması ve sonu ölüme kadar gidebilmektedir. Ergenin vücut ağırlığını ya da biçimini algılamada bozukluk olması Anoreksiya nervoza yaşayan ergenler zayıf olsalar bile kendilerini çok şişman olarak algılarlar. Sık sık tartılırlar.

22 BLUMİA NERVOZA Önce aşırı şekilde yer, sonra kendi isteğiyle yediklerini çıkarma yoluyla kilolarını azaltma ya da kontrol etmeye çalışır. Bu da bir yeme bozukluğudur. Her iki rahatsızlığı yaşayan ergenler beğenilmediklerini düşünürler. Düşük benlik saygısı ve depresif duygular sonucu bu rahatsızlığı yaşarlar. Toplum tarafından onaylanma en büyük eksiklikleridir.

23 Ne yapabilirsiniz? Öncelikle bir doktora götürmeli diyeti düzenlemeli ve gerekirse damardan beslenme yapılmalıdır. Ergene doğru özdeşim modelleri sunmak, diyetin yaşamın anlamı olmadığını anlatmak gerekir. Ergenlerin bedenleri ile ilgili olumsuz eleştiriler yapmamak, dalga geçmemek ve onları karşılaştırmamak gerekmektedir. Çünkü ergenler için bedenleri oldukça önemlidir.

24 TIKANIRCASINA YEMEK Tıkanırcasına yiyenler, doyma kontrolünü kaybettiklerini düşündükleri için yemeyi sonlandırmazlar. Tıkanırcasına yeme bozukluğu, obezlerde ve kilolularda yaygındır. Fakat normal kilolu insanlarda da görülebilir. Tıkanırcasına yeme bozukluğuna sahip olan bireylerde en yaygın duygu öfkedir. Öfkesini uygun bir şekilde dışa vurmayan birisi, bunu yeme davranışıyla göstermektedir.

25 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM