İSTANBUL MUVAKKİTHANELERİ

Transkript

1 İSTANBUL MUVAKKİTHANELERİ NİSAN 2016

2 MUVAKKİT VE MUVAKKİTHANE Vakit tayin eden, namaz vakitlerinin belirlenmesinde kullanılan saatleri düzenleyen, bunların ayarlarına ve tamirlerine bakan kişilere muvakkit; çalıştıkları yerlere ise muvakkithane denilmektedir. Muvakkithaneler bugün pek çok caminin külliyesinde de görülebileceği gibi genellikle cami ve mescitlerin girişinde veya bahçesinde bir - iki oda halinde külliyelerin bir parçası olarak yer almışlardır. Muvakkithanelerde yapılan en önemli çalışma namaz vakitlerinin çeşitli aletler vasıtasıyla tespit edilmesidir. Namazın İslam dinine göre sabah öğle ikindi akşama ve yatsı olmak üzere günde beş vakit yerine getirilen bir ibadet olması vakitlerin güneşe göre ve hassas olarak tam zamanında belirlenmesi ihtiyacı bu kurumu müesseseleşmeye götürmüştür. Takıyyedin in çalışma ekibi,şema İlname adlı eserin yazmasından İ.Ü kütüphanesi T.Y.1404 fol. 57a.

3 İlk muvakkithane Emeviler Dönemi nde Şam Emeviyye Camii nde kurulmuştur. İslam dinine göre düzenli bir ibadet olan namaz ve diğer bazı dini vecibelerin vaktini belirleme işi olan muvakkitlik, her devirde önemini korumuştur. Osmanlı Devleti nde ilk olarak ne zaman muvakkithane yapıldığı bilinmemektedir. Ancak İstanbul daki ilk muvakkithane 1470 yılında Fatih Camii avlusuna yapılan muvakkithanedir. Bu tarihten sonra İstanbul da birçok muvakkithane yapılmış ve 18. yüzyıldan sonlarından itibaren sayıları artmıştır. İstanbul Yazmasından Saray, Hazine 452

4 Bilim tarihinde önemli bir yeri olan muvakkithaneler sadece zamanın belirlenmesi için kullanılmamış; buralarda bir çok muvakkit ve müneccim yetişmiş ve halktan pek çok kimseye basit veya muvakkitin seviyesine göre detaylı matematik, astronomi, astroloji ve takvim yapma gibi dersler verilmiştir. Muvakkitler özellikle zaman tayini ile ilgili astronomi ve matematik konularına ilgi göstermişler, hatta bazıları bu konuda eser verebilecek kadar ileri derece de bilgi sahibi olmuşlardır. İstanbul Yazmasından Saray, Hazine 452

5 MUVAKKİTHANEDE KULLANILAN ALETLER Osmanlılarda muvakkitler mekanik saatlerin yaygınlaşmasına kadar kendilerine verilen görevleri güneş saati, rubu tahtası, usturlab kum saati, sekstant gibi aletlerle, astronomik bir takım hesaplar aracılığıyla yapmışlardı. Güneş Saati; özel olarak hazırlanmış gronom adında bir milin gölgesinin, güneşin görünen hareketlerine uygun olarak yine özel hazırlanmış mermer taş veya madeni bir zemin üzerindeki hareketlerine göre vaktin tayinine yarayan aletlerdir. Mihrimah Sultan Camii Güneş Saati Rubu Tahtası: astronomik amaçlarla yapılan gözlemlerde kullanılan taşınabilir şekli olan rubu tahtası özellikle muvakkitlerin çok kullandıkları aletlerdendir. Çeyrek daire şeklindeki bu alet temel olarak yıldızların ufuksal açıklık ve yükseklik koordinatlarını saptamak için kullanılmıştır. Rubu tahtası

6 Kıblenüma: genellikle tahtadan gümüşten ve pirinçten imal edilen yuvarlak bir kutu içinde pusula ve güneş saatinin bir arada bulunmasından oluşur, üzerinde basit bir pusulanın bir ibrenin ve şehir isimlerinin bulunduğu kıblenüma kıbleyi doğru olarak belirleyebilmek için kullanılırdı. Türk İslam Eserleri Müzesinde bulunan kıblenüma 1582 yılına ait bir kıblenüma

7 İstanbul da toplam 31 adet muvakkithane bulunmaktadır. Bunlardan 22 adedi Avrupa yakasında, 9 adedi ise Anadolu yakasında bulunmaktadır.

8 AVRUPA YAKASI ANADOLU YAKASI 1. Tevfikiye Camii Muvakkithanesi (Beşiktaş) 2. Dolmabahçe Camii Muvakkithanesi (Beyoğlu) 3. Galata Mevlevihanesi Muvakkithanesi (Beyoğlu) 4. Humbarahane Camii Muvakkithanesi (Beyoğlu) 5. Kasımpaşa Camii Muvakkithanesi (Beyoğlu ) 6. Nusretiye Camii Muvakkithanesi (Beyoğlu) 7. Eyüp Sultan Camii Muvakkithanesi (Eyüp) 8. Atik Ali Paşa Camii Muvakkithanesi (Fatih) 9. Ayasofya Camii Muvakkithanesi (Fatih) 10. Bala Süleyman Ağa Camii Muvakkithanesi (Fatih) 11. Koca Mustafa Paşa Camii Muvakkithanesi (Fatih) 12. Laleli Camii Muvakkithanesi (Fatih) 13. Nişancı Mehmed Paşa Camii Muvakkithanesi (Fatih) 14. Ramazan Efendi Camii Muvakkithanesi (Fatih) 15. Sultan Ahmed Camii Muvakkithanesi (Fatih) 16. Sultan II.Mahmud Türbesi Muvakkithanesi (Fatih) 17. Sultan V. Murad Sebili Muvakkithanesi (Fatih) 18. Şehzade Camii Muvakkithanesi (Fatih) 19. Yeni Camii Muvakkithanesi (Fatih) 20. Emirgan Camii Muvakkithanesi (Sarıyer) 21. Teşvikiye Camii Muvakkithanesi (Şişli) 22. Yenikapı Mevlevihanesi Muvakkithanesi (Zeytinburnu) 23. Beykoz Camii Muvakkithanesi (Beykoz) 24. Kanlıca Camii Muvakkithanesi (Beykoz) 25. Kadıköy İskele Camii Muvakkithanesi (Kadıköy) 26. Osman Ağa Camii Muvakkithanesi (Kadıköy) 27. Suadiye Camii Muvakkithanesi( Kadıköy) 28. Atik Valide Camii Muvakkithanesi(Üsküdar) 29. Beylerbeyi Camii Muvakkithanesi (Üsküdar) 30. Selimiye Camii Muvakkithanesi(Üsküdar) 31. Yeni Valide Camii Muvakkithanesi (Üsküdar)

9

10 AVRUPA YAKASI MUVAKKİTHANELERİ

11 1-TEVFİKİYE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Arnavutköy sahilinde, caminin deniz tarafında bulunmaktadır. Sultan II. Mahmud tarafından cami ile birlikte 1832 yılında inşa ettirilmiştir. Muvakkithane yapısı kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Kesme taştan yapılmış olan muvakkithanenin cephesi mermer kaplıdır. Deniz tarafına bakan cephede üç adet mermer yarım paye ile ikiye bölünmüş ve iki adet büyük boyutta demir şebekeli penceresi yerleştirilmiştir. Pencerelerin üzerinde iki ayrı mermer tabakaya yazılmış olan kitabe bulunmaktadır /2781 sayılı karar ile I.grupta, /9484 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Sultan Mahmud Sani Vakfına aittir. 1/5000 doğal ve tarihi sit değerlerini içeren nazım imar planında konut yerleşme alanlarında kalmaktadır. Günümüzde camii ye ait bir dinlenme mekanı olarak kullanılmaktadır. BEŞİKTAŞ 88 ADA /30 PARSEL

12 2-DOLMABAHÇE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Dolmabahçe de Bezm-i Alem Valide Sultan Camiin kuzey doğusunda, deniz kenarında bulunmaktadır. Sultan Abdulmecit tarafından camii ile birlikte 1853 yılında inşa ettirilmiştir. Muvakkithane, sekizgen planlı üzeri kubbe ile örtülü, mevcut örnekleri arasında en fazla süslemeye sahip dekoratif tasarlanmış oldukça güzel bir yapıdır /10934 sayılı karar ile I.grupta ve tescillidir. Mülkiyeti Bezmi Âlem Valide Sultan Vakfına aittir. 1/5000 Beyoğlu kentsel sit alanı koruma amaçlı uygulama imar planında kentsel sosyal alt yapı alanlarında kalmaktadır. Günümüzde camii görevlileri tarafından dinlenme yeri olarak kullanılmaktadır. Son durumu: Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili bir çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır. BEYOĞLU 1 ADA/9 PARSEL

13 3-GALATA MEVLEVİHANESİ MUVAKKİTHANESİ Beyoğlu ilçesinde Galip Dede caddesi üzerinde mevlevihaneye girişin sağında bulunmaktadır. II.Mahmud döneminde 1818 yılında inşa edilmiştir. İki katlı olarak inşa edilen yapının üst katı kütüphane, alt kat sebil ve muvakkithane olarak kullanılmıştır. Mermer kaplı cephede pencereler demiş şebekelidir ve hem saatlerin görünmesini hem de şerbet ve su dağıtımını sağlayacak büyüklüktedir. Muvakkithanenin içindeki mermer tabla büyük olasılıkla dönemin hassas mekanik saatlerinin ayarlarının bozulmaması için gerekli olan düz ve sert zemini sağlayabilmek için düşünülmüştür /2444 sayılı karar ile tescilli, /4403 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti İskender Paşa Vakfına aittir. 1/5000 Beyoğlu Kentsel Sit Alanı koruma amaçlı imar planında kentsel sosyal altyapı alanlarında kalmaktadır. Günümüzde mevlevihanenin güvenlik görevlilerinin çalıştıkları alan olarak kullanılmaktadır. Son durumu : Vakıflar 1. bölge müdürlüğünde yapıyla ilgili tüm mevlevihane yapılarıyla birlikte projelendirilerek uygulaması yapıldığı ve kültür bakanlığı tarafından kullanıldığı bilgisi alınmıştır. BEYOĞLU 284 ADA/58 PARSEL

14 4-HUMBARAHANE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Beyoğlu ilçesi İmrahor caddesi üzerinde bulunmaktadır. Camii ile birlikte 1803 yılında inşa edilmiştir. Caminin minare kaidesine bitişik olarak inşa edilen muvakkithane altıgen planlıdır. Camiyle aynı tarihte yapıldığı düşünülen muvakkithanenin dört adet penceresi vardır. Yapının girişi cami tarafındaki kapıdandır /1042 sayılı karar ile tescili, /2053 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Valide Sultan Vakfına aittir. 1/5000 Beyoğlu Halıcıoğlu Sütlüce Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde cami imamının çalışma odası olarak kullanılmaktadır. Son durumu:vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili hazırlanan projeleri doğrultusunda camii ile birlikte restore edildiği bilgisi alınmıştır. BEYOĞLU 1884 ADA/4 PARSEL

15 5-KASIMPAŞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Beyoğlu ilçesinde Güzelce Kasımpaşa Caminin mihrap tarafının arkasında cadde üzerinde yer almaktadır. Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte 20. yy ın başlarına tarihlendirilebilir. Diğer örneklere göre daha büyük boyutta bir oda olan muvakkithane tek katlıdır. Avluya bakan üç adet, yola bakan dört adet ve kapı yanında da bir adet olmak üzere toplam sekiz adet büyük boyutta pencereye sahiptir. Demir şebekeli pencerelerin üzeri sivri kemerlidir. Kırma çatı örtüsü saçaklarda dışarıya doğru 50 cm kadar taşmaktadır. I. Ulusal Mimarlık Üslubuna ait özellikleriyle yapı, 20. yüzyıl ilk çeyreğinde inşa edilmiş olabileceği izlenimini vermektedir /11158 sayılı karar ile tescili, /508 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Kasımpaşa Vakfına aittir. 1/5000 Beyoğlu Dolapdere Piyalepaşa Bulvarı Ve Çevresi I. Etap Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde ufak bir kütüphane ve cami görevlilerine ait çalışma odası olarak kullanılmaktadır. Son durumu: vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili bir çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır. BEYOĞLU 1065 ADA/2 PARSEL

16 6-NUSRETİYE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Beyoğlu ilçesinde Tophane Caddesi üzerindeki Nusretiye Camii avlusuna girişte sağda bulunmaktadır. Sultan II. Mahmud döneminde külliyeden 1 yıl sonra sebille birlikte 1826 yılında inşa edilmiştir. Oldukça güzel mimari süslemeye sahip olan muvakkithane daireye yakın plan şemasına sahiptir. Pencereler payelerle birbirinden ayrılmıştır. Pencerelerin üstündeki bezeme kuşağının her cephe biriminde ortada kıvrık yapraklı bir rozet ve iki yanında perde motifleri yer almaktadır /10538 sayılı karar ile tescilli, /4032 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Sultan Mahmud Vakfına aittir. 1/5000 Beyoğlu Dolapdere Piyalepaşa Bulvarı Ve Çevresi I. Etap Nazım İmar Planında, Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Halihazırda külliye ile birlikte restorasyon aşamasındadır. Restorasyon bitiş tarihi 2017 sonu olarak planlanmaktadır. BEYOĞLU 2499 ADA/6 PARSEL

17 7- EYÜP SULTAN CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Eyüp ilçesinde Eyüp Sultan Cami avlusuna kıble tarafından girişte solda bulunmaktadır. III.Selim Döneminde yapılmıştır. ( ) Muvakkithane üçgene yakın plan şemasına sahip küçük bir odadan ibarettir. Eyüp meydanına bakan cephesi üçlü olarak dışarı taşırılmıştır. Bu üçlü cephede üç adet demir şebekeli pencere vardır. Başka penceresi bulunmayan muvakkithanenin giriş kapısı avludandır /9591 sayılı karar ile tescilli, /1890 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Hz. Halit Eyüp Vakfına aittir. 1/5000 Eyüp Koruma Amaçlı Revizyon Nazım İmar Planında Koruma Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde diyanet işlerine ait yayınların satıldığı bir satış yeri olarak kullanılmaktadır. Son durumu: vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden camii ile birlikte projelendirildiği bilgisi alınmıştır. EYÜP 47 ADA/13 PARSEL

18 8.ATİK ALİ PAŞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih ilçesinde Atik Ali Paşa Külliye girişinin solunda sıbyan mektebinin yanında yer almaktadır. Kitabesine göre muvakkithane 1897 yılında inşa edilmiştir. Yapıya dair tespit edilip yorum yapılabilecek mimari unsurlar oldukça az sayıdadır. Kare planlı yapıda demir şebekeli pencerelerin boyutları muvakkithanelerin tipik bir özelliğini yansıtmaktadır /14527 sayılı karar ile tescilili, /14527 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Atik Ali Paşa Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında, Kentsel Sosyal Alt Yapı Alanlarında kalmaktadır. Yapı günümüzde oldukça kötü durumdaki muvakkithanelere verilecek örneklerin başında gelmektedir. İki katlı olduğu anlaşılan muvakkithanenin üzerine bir kat daha çıkılarak konut haline getirilmiş ve cami görevlilerine tahsis edilmiştir. Muvakkithane kısmı da banyo ve WC olarak kullanılmaktadır. Son durumu: vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden henüz projelendirilmemiş olup uygulaması yapılmadığı bilgisi alınmıştır. FATİH 274 ADA/6 PARSEL

19 9- AYASOFYA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih ilçesinde Ayasofya Müzesi nin girişinin sağında bulunmaktadır. Külliyeye daha sonra eklenen yapı 1849 yılında inşa edilmiştir. Ampir üslupta inşa edilen muvakkithane, kesme taştan kare planlı bir yapıdır. Giriş cephesi sağır olmakla birlikte diğer üç cephenin her birinde yuvarlak kemerli üç büyük pencere vardır. Tavanda sütunları birleştiren kemerlere dayanan sekizgen kasnak üzerine küçük bir kubbe oturmaktadır. Sekiz adet sütunla taşınan, çatı ortasından yükseltilerek dışarıdan algılanan bu kubbe dört bir yandan pencere ile iç mekanın aydınlanmasına katkı sağlamaktadır. İç mekanda mermer malzeme yoğun kullanılmıştır. Kubbe dışındaki bölüm eğimli çatıyla örtülüdür /405 sayılı karar ile tescilidir. Mülkiyeti Ebul Feth Sultan Mehmed Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Yapı günümüzde Ayasofya Müzesine ait büro olarak kullanılmaktadır. FATİH 57 ADA/7 PARSEL

20 10- BALA SÜLEYMAN AĞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Silivri Kapıda Bala Süleyman Ağa Camiinin çeşme, sebil ve muvakkithaneden oluşan üçlü yapı topluluğunda bulunmaktadır yılında yapılmıştır. Solda sebil ortada anıtsal bir çeşme ve sağda muvakkithaneden oluşan üçlü yapı topluluğu oldukça dekoratif bir tarzda inşa edilmiştir. Bütün yapıyı boydan boya bir kitabe dolaşır. Cephe düzeni ve dış görünüm olarak sebil ve muvakkithaneyi birbirinden ayırmak adeta mümkün değildir. Dikdörtgen planlı yapılarda ön cephe üçlü olarak dışarı taşırılmıştır. Üç pencere açıklığı, yuvarlak kemer hissi veren mermer yekpare lentoların dört adet sütun tarafından taşınmasıyla sağlanmıştır /3402 sayılı karar ile tescilli, /1251 sayılı karar ile I.gruptadır. Mülkiyeti Topçubaşı Süleyman Ağa Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında bulunmaktadır. Günümüzde yapı içerisinde bir aile yaşamaktadır. Son durumu: vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden külliyedeki bazı yapılarla birlikte projelendirileceği bilgisi alınmıştır. FATİH 1411 ADA/25 PARSEL

21 11.KOCA MUSTAFA PAŞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih ilçesinde camii avlusuna şekerci kapısı denilen kapıdan girilince sağda yer almaktadır. Kesin yapım tarihi belli olmamakla birlikte 1489 tarihli külliyeye 1847 yılında yapılan ilaveler arasında olduğu tahmin edilmektedir. Muvakkithaneye avlu girişinin sağındaki kapıdan sonra içerdeki esas kapıdan girilir. İki adet avlu girişine bakan iki adet arka bahçeye baklava dilimli demiş şebekeli pencereleri vardır. Pencerelerin üzeri tuğladan yassı kemerlidir /10134 sayılı karar ile tescilli, /2459 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Koca Mustafa Paşa Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Halihazırda külliye ile birlikte restorasyon aşamasındadır. FATİH 1177 ADA/91 PARSEL

22 12. LALELİ CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih ilçesinde caminin dış avlusunun batısında III. Selim Türbesi ile İmaretin ortasında yer almaktadır. Yapım tarihine ilişkin net bir bilgi yoktur. Külliye ile birlikte 1763 te yapıldığına dair yaygın görüş vardır. Muvakkithane, diğer örneklere göre biraz daha büyük ölçüde dikdörtgen bir odadan oluşmaktadır. Buna kıyasla pencereler daha küçük boyutla olmakla beraber adedi fazla olduğu için iç mekan aydınlıktır. pencere şebekeleri dövme demir kafeslidir /405 sayılı kara ile tescilli, /654 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Sultan Mustafa Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında bulunmaktadır. Günümüzde camii görevlilerine ait lojmanın oturma odası olarak kullanılmaktadır. Son durumu: vakıflar 1 Bölge Müdürlüğünden bir çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır. FATİH 913 ADA/1 PARSEL

23 13.NİŞANCI MEHMED PAŞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Türkeli Caddesinde camii girişinin sağında bulunmaktadır. 19. yy da yapıldığı tahmin ediliyor. Cami avlusuna girişte sağda bulunan yapı sekizgen planlıdır. Küçük tek bir odadan ibaret olan muvakkithanenin iç mekanında muhtemelen saatlerin konulması için düşünülmüş bir niş bulunmaktadır /9776 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Atik Nişanca Mehmed Paşa Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında bulunmaktadır. Günümüzde camiye ait bir depo olarak kullanılmaktadır. Son durumu: vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili daha önce hazırlanan projeler doğrultusunda 7 yıl önce camii ile birlikte restore edildiği bilgisi alınmıştır. FATİH 737 ADA/7 PARSEL

24 14- RAMAZAN EFENDİ CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih ilçesinde camiye girişte sağda çeşmenin yanında yer almaktadır. Yapım tarihi bilinmemektedir. Külliye 1585 tarihinde yapılmıştır. Kare ufak bir odadan ibaret olan muvakkithanenin biri yola diğeri de avluya bakan iki penceresi vardır. Yola bakan pencere biraz daha korunmuş olduğundan yuvarlak kemerli olduğu görülmektedir. Muvakkithaneye giriş bu avlu penceresinin yanındaki kapıdan olmaktadır /4273 sayılı karar ile tescillidir Mülkiyeti Bezirgân Hacı Hüsrev Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Koruma Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde camii görevlileri tarafından dinlenme ve çalışma yeri olarak kullanılmaktadır. Son durumu: Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü tarafından camii ile birlikte projelendirildiği ve projelerinin onaylatılmış olduğu uygulamasının yapılacağı bilgisi alınmıştır. FATİH 1191 ADA/30 PARSEL

25 15- SULTAN AHMED MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Sultan Ahmed meydanında I. Ahmed Türbesinin önünde yer almaktadır yılında tamamlanan külliyeye 18. yy da ilave edilmiştir. Dış cephesi mermer kaplamalı yapının Yola bakan cephelerinde üçer adet büyük boyutta ve demir şebekeli pencereler bulunmaktadır.pencereler arasında bulunan plastırlar ve saçak kısmındaki kademeli taştan oluşan silme cepheye hareket kazandırmaktadır /405 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Sultan Mehmed Evvel Vakfı na aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Koruma Alanlarında kalmaktadır. Hali hazırda türbe ile birlikte restorasyon aşamasındadır. FATİH 99 ADA/27 PARSEL

26 16- SULTAN II. MAHMUD TÜRBESİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Divanyolu Caddesi üzerinde Sultan Mahmud Türbesi ve ona bağlı mezarlığın caddeye bakan kısmında ortada bulunan sebilin sol tarafında yer almaktadır yılında inşa edilmiştir Muvakkithane, daire planlı sebilin iki yanındaki ikiz odalardan biri olarak tasarlanmıştır. Divanyolu'na bakan cephe mermer kaplamadır.dikdörtgen planlı yapıda kısa kenarlarda ikişer adet, türbe tarafına bakan uzun kenarda ise dört adet büyük pencere bulunmaktadır /11738 sayılı karar ile tescili ve I. gruptadır. Mülkiyeti Sultan Mahmud Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde türbe ile birlikte restorasyon aşamasındadır. FATİH 293 ADA/1 PARSEL

27 17-SULTAN V. MURAD SEBİLİ MUVAKKİTHANESİ Fatih ilçesinde Sirkecide Muradiye Sebilinin yanında bulunmaktadır. Sebil ile birlikte 1876 yılında inşa edilmiştir. Sebille birlikte tasarlanan muvakkithaneye sebil tarafına yerleştirilmiş kapıdan girilir. Kare planlı bu küçük odada yapıda iki adet yola bakan büyük pencere bulunmaktadır. Sebil gibi mermer malzemeden yapılan muvakkithanenin pencereleri ve kapısı yuvarlak kemerlidir /1637 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Sadri Esbak Halil Hamit Paşa Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Koruma Alanlarında kalmaktadır. Yapı günümüzde süs eşyalarının satıldığı bir iş yeri olarak kullanılmaktadır. Son durumu: Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili bir çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır. FATİH 22 ADA/19 PARSEL

28 18- ŞEHZADE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Şehzade Camii avlusuna muvakkithane kapısından girince sağda bulunmaktadır. Muvakkithanenin yapım tarihi net olmamakla birlikte içinde yer aldığı külliye tarihinde inşa edilmiştir. Muvakkithane avlu girişinde konumlandırılmış kare planlı bir yapıdır. Eminönü Yeni Cami gibi örneklerde görüldüğü gibi pencere kısmı yuvarlak bir şekilde dışarı taşırılmıştır. Küçük bir odadan ibaret olan muvakkithane, yola ve avluya bakan pencereleriyle oldukça aydınlık bir iç mekana sahiptir. kiremit kaplı çatıya sahiptir /9776 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Şehzade Mehmed vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Ama Çlı Nazım İmar Planında, Planlama Sınırlarında kalmaktadır. Günümüzde cami görevlilerine ait dinlenme yeri olarak kullanılmaktadır. Son durumu: Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü tarafından çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır. FATİH 950 ADA/2 PARSEL

29 19- YENİ CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Eminönünde Yeni Camiinin arka bahçe duvarlarının kesiştiği noktaya yerleştirilmiştir. Kitabesine göre 1813 te inşa edilmiştir. Muvakkithaneye batı yönündeki kemerli kapıdan girilir. ana mekan çokgen planlıdır ve üç adet pencereyle yola doğru dış bükey yuvarlak şeklinde taşmaktadır /4303 sayılı karar ile tescilli, /1992 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Turhan Hatice Valide Sultan Vakfına aittir. 1/5000 Tarihi Yarımada Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında,Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde camii görevlilerinin dinlenme mekanı olarak kullanılmaktadır. Son durumu: Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili bir proje çalışmasının olduğu bilgisi alınmıştır. FATİH 414 ADA/2 PARSEL

30 20-EMİRGAN CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Sarıyer İlçesinde Emirgan İskele Caminin yakınında cadde üzerinde yer almaktadır de inşa edilmiştir. Camiden yaklaşık 70 yıl sonra inşa edilen muvakkithane Ampir üsluptadır. Kesme taştan yamuk planlı yapıya cami tarafındaki cepheden düz lentolu bir kapı ile girilmektedir. İki adet yola bakan demir şebekeli büyük penceresi vardır. Cephenin üst kısımlar kademeli silmeler ve kornişle hareketlendirilmiştir. Caddeye çapraz bakan cephenin üzerinde daha önceden bir saatin bulunduğu bugün boş bulunan yuvadan anlaşılmaktadır /10455 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Sultan Abdul hamid han Evvel Vakfına aittir. 1/5000 Boğaziçi Doğal Ve Tarihi Sit Değerlerini İçeren Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde cami ile muvakkithane arasında çınar altı çay bahçesi bulunmaktadır. Muvakkithane de bu çay bahçesine ait çay ocağı olarak kullanılmaktadır. SARIYER 92 ADA/7 PARSEL

31 21- TEŞVİKİYE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Şişli İlçesi Teşvikiye Cami avlusunun güney batı köşesinde bulunmaktadır. Cami ile aynı tarihte, 1853'te yapılmıştır. 19. yüzyıl özellikleri gösteren yapının köşeye gelen pencereli cephesi dışarıya doğru taşırılmıştır. Saçakla pencereler arasında bir silme bütün yapı boyunca dolaşmaktadır. Muvakkithaneye girişteki dikdörtgen planlı koridor yuvarlak kemerli iki kapı ile hem cami avlusuna hem de caddeye açılmaktadır /6801 sayılı karar ile tescili, /12667 sayılı karar ile I. gruptadır. Mülkiyeti Sultan Abdulmecid Vakfına aittir. 1/5000 Şişli Merkez Ve Çevresi Revizyon Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde cafe olarak kullanılmaktadır. Son durumu : Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili bir çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır. ŞİŞLİ 824 ADA/1 PARSEL

32 22-YENİKAPI MEVLEVİHANESİ MUVAKKİTHANESİ Zeytinburnu Merkez Efendi Caddesindeki Yenikapı Mevlevihanesinin girişinde sağda bulunmaktadır. Yapım tarihi 1848 dir. Sekizgen planlı tek bir odadan ibaret olan muvakkithanenin içerisinde muhtemelen saatlerin konulması için yapılmış nişler bulunmaktadır. Üzeri kurşun kaplı kubbe ile örtülüdür /5062 sayılı karar ile tescilli /625 sayılı karar ile I.gruptadır. Mülkiyeti Mehmed Efendi Vakfına aittir. 1/5000 Zeytinburnu Sur Tecrit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde Yenikapı Mevlevihanesinin bekçi odası olarak kullanılmaktadır. Son durumu: Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğünden yapıyla ilgili mevlevihane yapı topluluklarıyla birlikte 6 yıl önce restore edildiği bilgisi alınmıştır. ZEYTİNBURNU 2965 ADA/2 PARSEL

33 ANADOLU YAKASI MUVAKKİTHANELERİ

34 23-BEYKOZ CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Beykoz da İskele Meydanı Beykoz Camii girişinde sağda bulunmaktadır yılında inşa edilmiştir. Tek bir odadan ibaret olan yapının kare olan plan şeması meydana bakan kuzey yönünde üç adet kenarla dışarı taşırılmış ve böylece altı kenar elde edilmiştir. Bu üçlü cephede üç adet büyük boyutta yuvarlak kemerli demir şebekeli pencereler vardır. Yapıya giriş cami girişine bakan yöndeki kapıdandır. Üzeri kurşun kaplı kubbe ile örtülüdür /7758 sayılı karar ile tescili, /11844 sayılı karar ile I.gruptadır. Mülkiyeti Serbostani Mustafa Vakfına aittir. 1/5000 Boğaziçi Sahil Şeridi Ve Öngörünüm Bölgesi Uygulama İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde Beykoz Müftülüğü Dini Danışma Bürosu olarak kullanılmaktadır. BEYKOZ 364 ADA/2 PARSEL

35 24- KANLICA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Kanlıca Camii'nin sahile bakan tarafında, İskender Paşa Türbesi'nin hemen yanında bulunmaktadır. Kitabesine göre 1850'de inşa edilmiştir. Muvakkithane, caminin denize bakan tarafında tekil bir yapı olarak konumlandırılmıştır.altıgen planlı küçük bir odadan ibaret olan yapının deniz tarafına bakan üç cephesinde demir şebekeli birer pencere açılmıştır. Pencereler yuvarlak kemerli ve mermer sövelidir. Giriş kapısı cami tarafındadır. Kapının üzerine bir kitabe yerleştirilmiştir. Yapının üzeri kurşun kaplı altıgen bir çatıyla örtülüdür /9362 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti İskender Paşa Vakfına aittir. 1/5000 Boğaziçi Doğal Ve Tarihi Sit Değerlerini İçeren Nazım İmar Planında Açık ve Yeşil Alanlarda kalmaktadır. Günümüzde camii görevlilerine ait çalışma ve dinlenme yeri olarak kullanılmaktadır. BEYKOZ 115 ADA/3 PARSEL

36 25-KADIKÖY İSKELE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Kadıköy İskele Camii avlu girişinde solda bulunmaktadır. Camii ile birlikte 1761 yılında yapılmıştır. cami girişindeki kargır duvarlı odalardan biri olarak tarif edilen muvakkithanenin girişin solunda bulunan günümüzde cami görevlileri tarafından kullanılan sol taraftaki oda olduğu düşünülmektedir. Kareye yakın dikdörtgen planlı odanın avluya bakan iki adet, meydana ve Yasa Caddesine bakan 3 üç adet demir şebekeli penceresi bulunmaktadır. Üzerinde farklı amaçlı kullanılan bir kat daha bulunmaktadır /12853 sayılı karar ile tescilidir. Mülkiyeti III. Sultan Mustafa Vakfına aittir. 1/5000 Kadıköy Merkez Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde camii görevlilerine ait bir oda olarak kullanılmaktadır. KADIKÖY 91 ADA/16 PARSEL

37 26-OSMAN AĞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Kadıköy Osmanağa Camiinin avlu girişinin sağında bulunmaktadır. Yapım tarihine ilişkin net bilgi bulunmamaktadır. İçinde yer aldığı külliye 1612 yılında inşa edilmiştir. Yapı örgü sistemi ve parmaklıklı demir şebekeli pencereleri gibi mimari özellikleriyle 1600'lü yıllarda yapılmış olabileceği düşüncesini uyandırmaktadır. Muvakkithanenin yola bakan iki adet, avlu ve avlu girişine bakan birer adet olmak üzere toplam dört adet penceresi bulunmaktadır. Pencere boyutları diğer muvakkithanelere kıyasla biraz küçüktür /12853 sayılı karar ile tescilidir. Mülkiyeti Osmanağa Vakfına aittir. 1/5000 Kadıköy Merkez Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde cami görevlilerine ait çalışma ve dinlenme yeri olarak kullanılmaktadır. KADIKÖY 19 ADA/18 PARSEL

38 27- SUADİYE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Kadıköy Suadiye Camiinin avlu girişinin solunda bulunmaktadır. Külliye ile birlikte 1907 yılında inşa edilmiştir. Sekizgen planlı oldukça itinalı bir işçilik gösteren muvakkithanenin yedi adet yuvarlak kemerli penceresi vardır. Sekizinci açıklık avluya bakan kapı girişi olup, o da yuvarlak kemerlidir Tam yola bakan, köşedeki cephenin penceresinde kemerli bölümdeki demir şebekelerde bir saatin konulabileceği şekilde yuvarlak bir boşluk bırakılmıştır. Pencerelerin iki yanındaki yivli payeler iyoniğe yakın kompozit başlıklarla son bulur. Her cephede üç konsola dayanan korniş kısmı neo-klasik üsluptadır. Yapı kurşun kaplı kubbe ile örtülüdür /6752 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti General Reşat Vakfına aittir. 1/5000 Kadıköy Merkez İle E-5 Otoyolu Ara Bölgesi Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında bulunmaktadır. Günümüzde camiye ait bir depo olarak kullanılmaktadır KADIKÖY 517 ADA/2 PARSEL

39 28- ATİK VALİDE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Üsküdar'da Atik Valide Külliyesi'nin mihrap tarafındaki avlu giriş kapısının solunda bulunmaktadır. Külliyenin yapım tarihi 1593 yılı olmakla beraber muvakkithanenin inşa tarihi net olarak bilinmemektedir. Külliyenin güneydoğu köşesinde bulunan yapı, kesme taştan inşa edilmiştir ve üstü kiremitle örtülüdür. Onarımdan geçen ve birçok orijinal mimari özelliklerini kaybeden muvakkithanenin külliye içerisindeki konumlanış biçimi, çevreden geçenlerin büyük pencereler sayesinde içerideki saatleri görebilmelerine imkân sağlayacak şekildedir /8587 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Atik Valide Sultan Vakfına aittir. 1/5000 Üsküdar Merkez Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde toplantı salonu ve kütüphane gibi farklı maksatlarla cami vakfı tarafından kullanılmaktadır ÜSKÜDAR 228 ADA/1 PARSEL

40 29- BEYLERBEYİ CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Üsküdarda Beylerbeyi (Hamid-i Evvel) Küliyesinin bir parçası olarak camiinin güney batı tarafında bulunmaktadır. İnşa tarihi 1811 dir. Yapının U şeklindeki planı, yarım daire ve dikdörtgen şemanın birleşimidir. Örneğine pek fazla rastlanmayan bu plan tipinde dışarıya altı adet pencereyle açılan dairesel oda saatlerin bulunduğu, dikdörtgen şemaya sahip kısım ise muvakkite ait çalışma yeri olarak kullanıldığı bölümdür. Yapının cephesi mermer kaplamadır. Pencereler iki kat boyunca sık aralıklarla yerleştirilmiştir. Geniş ve dikdörtgen pencerelerin aralarında yarım payeler bulunmaktadır /7759 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Sultan Hamidi Evvel Vakfına aittir 1/5000 Boğaziçi Doğal Ve Tarihi Sit Değerlerini İçeren Nazım İmar Planında Koruma Alanlarında bulunmaktadır. Günümüzde alt katta depo üst katta kitaplık bulunmaktadır, kullanılmamaktadır. ÜSKÜDAR 766 ADA/23 PARSEL

41 30-SELİMİYE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Üsküdar Selimiye Külliyesi'nde, avlu giriş kapısının sağ tarafında bulunmaktadır. Külliye ile birlikte 1805 yılında yapılmıştır. Dikdörtgen planlı, tonozlu bir odanın avluya bakan bir köşesi yumuşatılarak yuvarlak kemerli bir pencere açılmıştır. İki yanında ise düz lentolu daha küçük birer pencere daha bulunur.muvakkithanenin külliye dışına bakan yönü sağır cephedir; pencerelerin tümü sokağa değil, avlunun içine bakmaktadır /7086 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Sultan Selim Salis Vakfına aittir. 1/5000 Üsküdar Merkez Nazım İmar Planında Kentsel Sosyal Altyapı Alanlarında kalmaktadır. Günümüzde cami görevlilerine ait çalışma ve dinlenme yeri olarak kullanılmaktadır. ÜSKÜDAR 322 ADA/1 PARSEL

42 31-YENİ VALİDE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Üsküdar Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerinde, Yeni Valide Külliyesi'nin doğusunda bulunmaktadır. Muvakkithanenin yapım tarihine ilişkin net bilgi bulunmamaktadır. İçinde yer aldığı külliye tarihinde inşa edilmiştir. Tek odadan ibaret ve girişi avludan olan kesme taştan yığma yapı, esasen dikdörtgen planlıdır. Ancak dikdörtgenin caddeye bakan kenarı üçlü cephe halinde dışarı taşırılmıştır.yuvarlak kemerli, demir şebekeli bu üç büyük pencere ile iç mekanın dışarıyla olan ilişkisi güçlendirilmiştir /7086 sayılı karar ile tescillidir. Mülkiyeti Gülnuş Valide Sultan Vakfına aittir. 1/5000 Üsküdar Merkez Nazım İmar Planında Planlama Sınırlarında kalmaktadır. Günümüzde restorasyonu yeni tamamlanmış kapalı durumdadır. ÜSKÜDAR 433 ADA/1 PARSEL

43 SONUÇ VE ÖNERİ

44 Yapılan arazi tespitleri sonucunda günümüze ulaşmış olan bu muvakkithanelerin çoğunun asıl kullanım amacının dışında cami görevlilerine ait dinlenme yeri ya da depo olarak kullanıldığı görülmüştür. Bazıları ise daha kötü durumda olup, ikamet alanı olarak kullanılmaktadır. Bilim tarihimizin bu önemli mekanlarının işlevi günümüzde bu alanda çalışan kişiler dışında çoğunlukla bilinmemekte ve maalesef külliyelerin atıl birimleri olarak kalmaktadır. Restore edilerek yeniden işlevlendirilmesi gereken bu mekanlardan birinin özgün kullanımına uygun olarak muvakkitlikte kullanılan aletlerin reprodüksiyonlarının yapılıp sergilendiği bir müze haline getirilmesinin son derece gerekli olduğu düşünülmektedir. Muvakkithaneler sadece namaz vakitlerinin belirlenmesin de değil, Ramazan ayında iftar ve sahur vakitlerinin belirlenmesi için de kullanılmıştır. Verilen bilgilere göre o dönemlerde Ramazan aylarında iftar ve sahur vakitlerinin belirlenmesi, orucun dini kurallara göre vaktinde tutulması gerekliliğinden dolayı önem taşıyordu. Muvakkithanedeki görevlinin iftar vaktini bildirmesiyle caminin müezzini minarenin kandillerini yakar, kenti yüksekten gören bir yerde bulunan görevli de kandil yanınca iftar topunu ateşlerdi. Sahurda da aynı şekilde vakit belirlenirdi. Top sesini duyan diğer cami görevlileri de kendi minarelerindeki kandilleri yakar, ezanı okurlardı aynı zamanda bazı muvakkitler yıllık takvim ve imsakiye hazırlar buralardan insanlara dağıtırlardı. Sonuç olarak emsal teşkil edecek bir muvakkithanenin ramazan aylarında böyle bir görev üstlenmesi bu yapıların ve geleneklerin gelecek nesillere aktarılmasında oldukça etkili olacaktır. Bu şekilde Osmanlı İmparatorluğu döneminde özel bir müessese haline gelmiş olan muvakkitlik ve bu mesleğin icra edildiği muvakkithaneler unutulmuş atıl yapılar olarak kalmayıp, bilim tarihimizin önemli bir kurumuna ait olan muvakkithaneler gelecek kuşaklara asli kullanımlarını ifade ederek aktarılabilecektir.

45 SAAT VE ALETLERİN SERGİLENEBİLECEĞİ MUVAKKİTHANELERİN KONUMU HARİTA EKLENİCEK

46 5.KASIMPAŞA CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Divanyolu Caddesi üzerindedir /11738 sayılı karar ile tescili ve I. gruptadır. Günümüzde türbe ile birlikte restorasyon aşamasındadır.

47 16.SULTAN II.MAHMUD TÜRBESİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Divan Yolu Caddesi üzerinde Sultan Mahmud Türbesi ve ona bağlı mezarlığın caddeye bakan kısmında ortada bulunan sebilin sol tarafında yer almaktadır /11738 sayılı karar ile tescilli ve I. gruptadır. Günümüzde türbe ile birlikte restorasyon aşamasındadır.

48 18.ŞEHZADE CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Şehzade Camii ye muvakkithane kapısından girince sağda bulunmaktadır /9776 sayılı karar ile tescillidir. Son durumu: vakıflar I. Bölge müdürlüğü tarafından çalışma yapılmadığı bilgisi alınmıştır.

49 19.YENİ CAMİİ MUVAKKİTHANESİ Fatih İlçesinde Yeni Camiinin arka bahçe duvarlarının kesiştiği noktaya yerleştirilmiştir /4303 sayılı karar ile tescilli, /1992 sayılı karar ile I. gruptadır. Son durumu: vakıflar I. Bölge müdürlüğünden yapıyla ilgili bir proje çalışmasının olduğu bilgisi alınmıştır.

50 29.BEYLERBEYİ CAMİ MUVAKKİTHANESİ Üsküdarda Beylerbeyi (Hamid-i Evvel ) Külliyesinin bir parçası olarak caminin güneybatı tarafında bulunmaktadır /7759 sayılı karar ile tescillidir. Günümüzde altkatda depo üst katda kitaplık bulunmaktadır.

51 YARARLANILAN KAYNAKLAR Erdem YÜCEL, muvakkithaneler, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.6, s.10-11, İstanbul, Fuat SEZGİN, islam da bilim ve teknik, İBB KÜLTÜR AŞ. Yayınları, İstanbul,2008. Salim AYDÜZ, muvakkithane, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, s , İstanbul, 2006 Server DAYIOĞLU, Osmanlı da Zaman Belirleme Mekanları İstanbul Muvakkithaneleri, İBB KÜLTÜR AŞ. İstanbul, Yayınları, Zeliha KUMBASAR, Osmanlı Dönemi İstanbul Muvakkithaneleri, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008

52 TEŞEKKÜRLER