ÖNSÖZ OCAK Cem Deniz ŞAHİN
|
|
- Bariş Sokullu
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 ÖNSÖZ İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü lisan programı bitirme projemizi yaparken, desteğini esirgemeyen, bilgi ve deneyimleriyle beni yönlendiren tez danışmanımyar. Doç. Dr. Zaide DURAN a ve Yar. Doç. Dr. Ahmet Özgür DOĞRU ya sonsuz teşekkürlerimizi sunarım Çalışmamım arazi çalışmaları ve sonrasındaki her adımda zaman ayırıp yardım ve desteklerini esirgemeyen Araş. Gör. Yüksek Müh. Umut AYDAR a çok teşekkür ederim. OCAK 2014 Cem Deniz ŞAHİN 1
2 İÇİNDEKİLER ÖZET 9 1. GİRİŞ Taşkın Sonucu Silindirik Objeler Etrafında Oluşan Toprak Hareketlerinin Lazer Tarama ile İzlenmesi ve Modellenmesi LAZER TARAYICI SİSTEMLER Lazer Tarayıcı Tanımı ve Teknolojisi Lazer Tarama Doğruluğu Lazer Tarayıcı Sistem Çeşitleri Uçağa Takılı Lazer Tarayıcı Sistemler Yersel Lazer Tarayıcı Sistemler Yersel Lazer Tarayıcı Sistem Bileşenleri Yersel Lazer Tarayıcıların Kullanım Alanları Yersel Lazer Tarayıcı Sistemlerin Çalışma İlkeleri Bir Lazer Işınının Gidiş Geliş Süresi ile Ölçme Yapanlar Faz Karşılaştırma Metodu ile Ölçme Yapanlar Triangulasyon Metodu ile Ölçme Yapanlar
3 Tek Kamera Çözümü İki Kamera Çözümü Yersel Lazer Tarayıcı Nokta Bulutlarının Birleştirilmesi Iteratif En Yakın Nokta Yöntemi En Küçük Karelerle 3B Yüzey Eşleme Yöntemi Bağımsız Model Yöntemi Doğrudan Jeodezik Koordinatlı Ölçmeler Yöntemi BOYUTLU MODELLEME UYGULAMA Kullanılan Donanım ve Yazılım Çalışma Alanının Belirlenmesi ve Tarama İşlemi SONUÇ ve ÖNERİLER KAYNAKLAR
4 KISALTMALAR CAD 3B GPS TLS CCD Computer Aided Design 3 Boyutlu Global Positioning System Terrestrial Laser Scanning Charged Coupled Device 4
5 ÖZET Bina, anıt, gibi mimari eserlerin yanı sıra yol, köprü v.b. mühendislik yapılarının 3 Boyutlu olarak belgelendirilmeleri geleneksek jeodezik ve fotogrametrik yöntemler ile yıllardır yapılmaktadır. Üretilen CAD verileriyle modelden bilgi elde etmek, modelleme ve düzeltmeler yapmak kolaydır. Günümüzde yersel lazer tarayıcı sistemleri ile ölçeğe bağlı kalınmaksızın modelleme yapılabilmektedir. Lazer tarayıcılar farklı platformlarda, tıbbi görüntülemeden, endüstriyel tasarıma, çarpışma testlerinden risk haritası üretimine kadar birçok farklı amaçlarla kullanılmaktadır. Bununla birlikte tarihi ve kültürel eserlerin belgelendirilmesi ve projelendirilmesinde günümüzde kullanılan jeodezik ve fotogrametrik yöntemlerle birlikte yersel lazer tarayıcılar geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Yersel lazer tarayıcılardan elde edilen nokta bulutları farklı amaçlar ile kullanılabilir. Nokta bulutlarının kaydedilmesi, birleştirilmesi, inceltilmesi, nokta boşluklarının doldurulması, filtrelenmesi ile nesnelerin 3 boyutlu modelleri oluşturulmaktadır. Oluşturulan bu modeller üzerinden, mühendislik uygulamaları için gerekli her türlü veriye ulaşılabilmektedir. Bu veriler sayesinde çok kısa sürede çalışılması zor olan objelerin 3 Boyutlu koordinatlı verileri elde edilmektedir. Ayrıca elde edilen noktaların renk değerlerinin bulunması ortamın modellenmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Bu teknoloji ile yaptığımız uygulamada taşkın sonucu silindirik objeler etrafında oluşan toprak hareketini ve toprak yüzeyine yaptığı ekinin gözlemlenmesi ve modellenmesi amaçlanmıştır. 5
6 1. GİRİŞ 1.1 Taşkın Sonucu Silindirik Objeler Etrafında Oluşan Toprak Hareketlerinin Lazer Tarama ile İzlenmesi ve Modellenmesi Bina, anıt, gibi mimari eserlerin yanı sıra yol, köprü v.b. mühendislik yapılarının 3 Boyutlu olarak belgelendirilmeleri geleneksek jeodezik ve fotogrametrik yöntemler ile yıllardır yapılmaktadır. Üretilen CAD verileriyle modelden bilgi elde etmek, modelleme ve düzeltmeler yapmak kolaydır. Günümüzde yersel lazer tarayıcı sistemleri ile ölçeğe bağlı kalınmaksızın modelleme yapılabilmektedir. Lazer tarayıcılar farklı platformlarda, tıbbi görüntülemeden, endüstriyel tasarıma, çarpışma testlerinden risk haritası üretimine kadar birçok farklı amaçlarla kullanılmaktadır. Ayrıca bu teknoloji üç boyutlu modelleme teknolojisine de büyük katkı sağlamaktadır. Oluşturulan bu modeller üzerinden, mühendislik uygulamaları için gerekli her türlü veriye ulaşılabilmektedir. Bu uygulama da İTÜ Hidrolik Laboratuvarında hazırlanan deney ortamı sayesinde, taşkın sonucu silindirik objeler etrafında oluşan toprak hareketleri lazer tarama ile izlenmiş ve modellenmiştir, bu yapılan deney İnşaat Mühendisliği Bölümünün yaptığı çalışmalara da destekleyici bir uygulama sağlamıştır. 2. LAZER TARAYICI SİSTEMLER 2.1 Lazer Tarayıcı Teknolojisi Lazer teknolojisi alanındaki araştırmalar, 1960 yılından bu yana 40 yılı geçkin bir tarihe sahiptir. Yersel lazer tarama teknolojisinin bir ölçüm aracı olarak gerçekten bir araştırma alanı haline gelmesi sadece, bu son 10 yılda olmuştur. Tek renklilik, iyi kolimasyon, yüksek güç, kısa atımlar veya lazer ışığının ayarlanmasının muhtemelliği gibi lazer radyasyonunun belirli niteliklerinden dolayı ölçümler için kullanılan bu teknolojinin avantajı, daha yeni fark edildi. Hızlı ve minimum giderle, acilen bütün obje(3b model) hakkında eksiksiz 3 boyutlu geometrik ve görsel bilgiye ulaşmak lazer tarama teknolojileri ile olmaktadır. Örneğin geleneksel jeodezik ölçüm metotları, tüm yer ölçümü veya gerçek zamanlı GPS ölçümleri, objenin hızlı bir şekilde geometrik ve görsel bilgilerine ulaşmak için çok uygun değildir. Bunlar sadece tek tek nokta ölçümüne izin verir. Bu nedenle bu metotlar genellikle 6
7 yavaştır. Modern reflektörsüz total stationlar ve diğer gelişen teknolojilerde de nokta bazlı tarama fonksiyonları vardır. Fakat tarama süresinin fazlalığı, elde edilen nokta sayısının azlığı, taranan objenin gerçek modeline uygun nokta kümelerinin elde edilemeyişi, yersel lazer tarama teknolojisini ön plana çıkarmıştır. Dijital fotoğraflama metotları, özellikle kültürel miras kaydında ve mimari ölçümlerde etkili, ama hala bazı eksiklikleri vardır. İlk olarak modelin analiz edilebilmesinden önce, resim işleme ve yöneltme gereklidir. Buda bize gösteriyor ki datadan verimli bilgi alma yolu, tarama teknolojisine göre daha uzundur. İkincisi, çok elverişsiz dış koşullu ortamlar (yetersiz aydınlatma, toz vs.) için uygun değildirler. Bu nedenle, obje geometrisinin yüksek doğrulukla 3 boyutlu ölçümüne direkt izin veren başka bir tekniğin uygulanması gereğini getirmektedir. Böyle bir teknik 90 lı yılların sonu ve 2000 li yılların başında ortaya çıkmış ve buna Yersel Lazer Taraması (TLS - Terrestrial Laser Scanning) tekniği denilmiştir. Jeodezik ölçüm tekniği olarak TLS üzerine kapsamlı araştırma 2000 den sonra başlamıştır. Bugüne kadar son yedi yılda TLS alanında gerçek bir canlılık görülmüştür. 3D lazer tarayıcı teknolojisi, yeni teknoloji alanında yeni bir gelişim yönünün önünü açmıştır. Bu yüzden, birçok bilim adamı ve üretici firma, bu teknolojinin öneminin farkına varıp daha fazla ilgi duymaya başlamışlardır. Son yıllarda, bu konuyla ilişkili pek çok teknoloji ve ürünler piyasaya çıkmıştır. Bugünlerde, birçok şirket ve araştırma enstitüsü, bu teknoloji için araştırma yapmak ve sistemi geliştirmek ve 3B sisteminin yerini alabilecek kendi ürünlerini yaratabilmek için çok fazla para ve insan gücü sarf etmektedir. (Gümüş, K., Erkaya, H. 2007) 2.2 Lazer Tarama Doğruluğu Lazer tarayıcılarla ölçülen her nokta bulutu çok sayıda rastlantısal hata içerir. Bu hatalar; ışın yansıması ve ışın kalınlığından kaynaklanan ölçme sistemi hatalarıdır. Ölçüler jeodezik koordinat sistemine dönüştürülecekse bu hatalara dönüşümde kullanılan noktaların hataları da eklenmektedir. Taranan noktaların doğruluğunu tarayıcının açısal doğruluğu, mesafe doğruluğu, çözünürlüğü, kenar etkisi yani ışın kalınlığı, yansıyan sinyal gücü ile sıcaklık, atmosferik koşullar ve radyasyon gibi çevresel koşullar etkiler. 7
8 Lazer ışın kalınlığından dolayı obje kenarına çarpan ışının bir kısmı geri dönerken bir kısmı da diğer yüzeyden geri yansıyacaktır. Bu durumda aynı lazer ışını için iki farklı ölçü noktası elde edilecektir. Bu hata, lazer ışın kalınlığının azaltılması ile en aza indirilebilir. Tarayıcılardan gönderilen ve obje yüzeyinden dönen sinyaller kaydedilerek objenin gri tonlu yansıma görüntüleri oluşturulmaktadır. Yansıyan sinyalin gücü, yüzeyin parlaklığı, mesafe, atmosferik koşullar ve ışığın geliş açısına göre değişir. Beyaz yüzeylerden yansıma çok fazla olurken, siyah yüzeylerden yansıma çok az olmaktadır. Renkli yüzeylerde yansıma etkisi, lazer tarayıcının spektral özelliğine (yeşil, kırmızı, kızılötesi) bağlı olarak değişir. Atmosferik koşulların kısa mesafelerde etkisi çok azdır. Toz ve su buharı lazer ışın kalınlığından dolayı ölçüleri etkileyecektir. Bu hata obje kenarlarında lazer ışın kalınlığından dolayı kaçınılmaz olarak oluşan ölçü hatalarıyla aynı büyüklüktedir. Bu hatanın giderilmesi, ancak lazer nokta büyüklüğünün minimuma indirilmesiyle mümkündür. Bir lazer tarayıcı, ancak kendi çalışma sıcaklığında optimum olarak çalışır. Sıcaklık, kendi çalışma aralığında olsa bile mesafe ölçümünde etkili olabilir. Tarayıcının iç sıcaklığı, çalışma ve radyasyon nedeniyle dış sıcaklıktan bir miktar fazla olacaktır. Lazer tarayıcı aletlerin çoğu, çalışma sıcaklığı belirlenen aralığı aştığında otomatik olarak kapanmaktadır. Lazer tarayıcıların doğruluk araştırmasıyla ilgili pek çok metot geliştirilmiş ve sonuçları yayınlanmıştır. Doğruluk araştırması için en iyi test alanı ve programı Almanya da Mainz- Universty of Applied Sciences da geliştirilen test alanıdır. Bu test alanında değişik lazer tarayıcıların mesafe ve yansıma ölçümlerine ilişkin test sonuçları verilmiştir. Sonuç olarak, lazer tarayıcıların ölçü doğruluğu uzun mesafelerde (>1000m) 10cm, ışın yapısına bağlı olarak azalsa da kısa mesafelerde (<300m) ölçü hassasiyeti 1cm civarındadır ( Altuntaş, C., Yıldız F. 2008) 8
9 2.3 Lazer Tarayıcı Sistem Çeşitleri Havadan Lazer Tarama (LİDAR) Lidar, İngilizce "Laser imaging detection and ranging" kelimelerinin baş harflerini içeren bir kısaltmadır. Çok farklı kullanım alanları olduğu gibi harita sektöründeki Havadan Lidar (Airborne Lidar) sistemi ile (Şekil1) uçuş yüksekliğine bağlı olarak dar veya geniş alanlarda şerit, uzun koridor alımlar için de kullanılır. Gelişen teknolojiye rağmen, gerek fotogrametride, gerekse uzaktan algılamada ortogörüntü üretiminde Yer Kontrol Noktaları önemini korumaktadır. Yer Kontrol Noktaları nın seçiminde noktanın niteliği, sayısı, dağılımı ve doğruluğu önemlidir. Havadan Lidar uygulamalarında ise Yer Kontrol Noktaları na gerek duyulmadan Global Positioning System/ Inertial Measurement Unit (GPS/IMU) sistemleriyle dış yöneltme gerçekleştirilmektedir (Topan ve diğerleri, 2007). Özellikle topoğrafyanın çok bozuk olduğu alanlarda tercih edilmektedir. Bu sistem ile yüzeylerin 3 boyutlu modellerinin çıkarılması da sağlanmaktadır Şekil 1 Lidar Sistem 9
10 Lidar sistemleri, yükseklik verisi toplamak için geleneksel yöntemlerden farklı birçok avantaj sunar. Güvenilir koordinat ve yükseklik bilgisi (XYZ) elde edilmesi, yüksek duyarlıkta düşey koordinat hassasiyeti, hızlı veri toplama/işleme, erişilemeyen noktalardan veri toplama özelliği, isteğe bağlı nokta yoğunluğu belirleyebilme özelliği, isteğe bağlı görüntü alanı seçebilme özelliği, batimetri topografya, kısa süreli çalışmalarda geniş alanlardan da fazla veri toplama ve sonuç ürün elde edebilme, özellikle tehlikeli bölgelerde veri toplama ve bitki örtüsüyle kapalı alanlarda yapraklara nüfuz etme imkanı ile daha hassas Sayısal Arazi Modeli (SAM) ve Sayısal Yükseklik Modeli(SYM) oluşturma gibi özellikleri nedeniyle özellikle büyük projelerde zaman/maliyet açısından tercih edilmektedir. Şekil 2 Havadan Lazer Tarama 10
11 2.3.2 Yersel Lazer Tarayıcı Sistemler Yersel lazer tarama, geleneksel ölçme teknikleri ile kıyaslandığında 3B nokta bilgilerinin çok yüksek hızla elde edilebildiği bir ölçme tekniğidir. Ölçme alanının 3B nokta bilgileri, nokta dizileri şeklinde yüksek doğrulukla ölçüle bilmektedir. Yersel lazer tarayıcılar pek çok ölçme uygulamasında, özellikle tarihi yapıların röleve çalışmalarında giderek artan bir oranda kullanılmaktadır. Yersel lazer ölçmelerinde temel büyüklük, alet ve ölçülen nokta arasındaki mesafedir. Lazer mesafe ölçümü için farklı teknikler kullanılmaktadır. Bunlar; üçgenleme, faz farkı ölçü mü, ışığının gidiş/dönüş zamanı ölçümü ya da puls metodudur. Yersel lazer tarayıcılarda, kısa zaman aralıklarıyla lazer pulslarının gönderilmesi ve ölçülmesi esasına dayanan puls metodu kullanılmaktadır (Lichti D.D. ve Gordon S.J. 2004). Sensör teknolojisi ve bununla ilgili yazılım araçlarındaki hızlı gelişme; mühendislik çalışmaları, tarihi ve kültürel eserlerin dokümantasyonu ve kent alanlarının 3B modellenmesi, madencilik çalışmaları, deformasyon analizi ve orman alanları ölçümü gibi pek çok alanda geometrik verilerin elde edilmesinde yersel lazer taramayı önemli bir yöntem haline getirmiştir. Yersel lazer tarama tekniklerinin ortaya çıkmasıyla birlikte; sensör modelleme, detay çıkarma, nokta bulutu (point cloud) oluşturma, veri birleştirme ve diğer pek çok alanda yeni araştırma alanları ortaya çıkmıştır. Yakın resim fotogrametrisi ve yeni bir teknoloji olan yersel lazer tarama tekniğinin birlikte kullanılması 3B model oluşturmada, obje sınıflandırmada ve sanal gerçeklik uygulamalarında yeni fırsatlar ortaya çıkarmıştır. Lazer tarama teknolojisi ve yakın resim fotogrametrisi, birbirini tamamlayıcı yöntemler olarak görülebilir. Örneğin, yersel lazer tarayıcılarla bir objenin 3B bilgileri çok yüksek çözünürlükte ve hızlı bir şekilde elde edilebilir. Aynı bilgiler yakın resim fotogrametrisi kullanılarak da elde edilebilir ancak, yakın resim fotogrametrisinde aynı bilgilerin elde edilmesi bir operatörün çok yoğun çalışmasını gerektirir. Yersel lazer tarayıcılar çok yüksek çözünürlükte değildir, oysa yakın resim fotogrametrisinde yüksek çözünürlüklü digital kameralar kullanılır. Yersel lazer tarayıcılar aletin kurulabildiği zemin noktasından belli yatay ve düşey açılar altında objeyi görüntüleyebilirken, kamera obje etrafında hareket ettirilerek objenin tamamı görüntülenebilir (Forkuo ve King 2004). 11
12 Lazer tarama işlemiyle elde edilen nokta bulutundan; temel ölçme verileri, ortofoto görüntüler, 2 veya 3 boyutlu çizimler, 3B animasyon, katı yüzey modelleri ya da doku giydirilmiş 3B modeller elde edilebilir. Etkin bir veri toplama tekniği olan lazer tarayıcılar hem ölçmecilere hem de bu ölçüleri kullananlara büyük kolaylıklar sağlar Yersel Lazer Tarayıcı Sistem Bileşenleri Bir yersel lazer tarayıcı sistemi (TLS) şu bileşenlerden oluşur: 1) Tarama ünitesi (tarayıcı ) 2) Kontrol ünitesi 3) Güç kaynağı 4) Tripod ve Sehpa Tarayıcı ünitesi, boyut olarak bildiğimiz ölçü aletlerinden daha büyük bir yapıdadır. Bir Yersel Lazer Tarayıcının öz bileşeni tarama ünitesidir. Bu bileşen basitçe direkt 3 boyutlu veri yakalamak için kullanılan sistemdir. Bir lazer tarama ünitesi iki bileşenden meydana gelir: - Lazer telemetresi (Lazer uzunluk ölçme sistemi ) - Lazer ışın saptırma ünitesi ( Optik mekaniksel tarayıcı ) (WEHR ve LOHR 1999 ). Şekil 3 Lazer tarayıcı bileşenleri Yersel Lazer Tarayıcıların Kullanım Alanları 1. Projelerin sahaya uygunluğunun kontrolü, planlarla yapı ilerleyişinin karşılaştırılması ve kalite kontrolün sağlanması 12
13 2. Sanal planlama ve mevcut arazi ilişkilerini içeren mekânsal durumun analiz edilmesi (birleşik yapılar, çok katlı ulaşım merkezleri, alışveriş merkezleri, vb.) 3. Binaların, yapıların uygun bakımını sağlamak için, interaktif yapı incelemeleri, risk keşifleri ve çürüme kontrollerini amaç edinen yapı bilgi sistemleri kurulması. (Wunderlich, 2003). 4. Görsel 3D fabrika yaratmak için endüstriyel ortamların belgelenmesi, yani mevcut fabrika veya tesisin tam dijital modelinin elde edilmesi. Bir görsel 3D kurulumuyla, yeni ekipman programlanabilir ve üretim durumu gerekmeksizin çalışmalar devam edebilir. 3D model yardımıyla, değişiklikler nedeniyle eskiyen mevcut çizimleri, gerçeğe uygun olarak sağlamak mümkündür. 5. Bir ülkenin altyapı tesislerinin belgelemesi. Demiryolu, yol şebekesi, tüneller, köprüler, enerji hatları gibi hasar görmüş alanların teşhisi için olağan araştırma gerektiren değerlendirme yöntemleri için bir temel sağlar. Bu şekilde gerekli onarımlar gecikmesiz tamamlanabilir. 6. Taranacak obje ya da alanın deformasyon kontrolü sadece ayrık noktalar olmaksızın yersel lazer tarayıcılarla sıklıkla analiz edilebilir. Böylece yerel deformasyonlar ortaya çıkabilir. 7. Tarihi mirasın (kiliseler, kaleler, saraylar, vb.) detaylı durumu ve hasar değerlendirilmesi, bunların muhafazası için gerekli belgelendirmelerin yapılması, hasar ve yıkım durumunda gelecekte verilen herhangi bir zaman için restorasyonun sağlanması. Bu durumlarda, en narin yapılar ve detayları belgelendirilmelidir. Bu, ulusal anlamda kültürel miras bilgi sisteminin kurulması için daha fazla temel sağlayabilir. Doğru, gerçek, görsel 3B modeller sayesinde, internet aracılığıyla dünyadaki tüm insanlara tarihi miraslar sanal(sanal Turizm) olarak ziyaret ettirilebilir (Reshetyuk, 2005) Yersel Lazer Tarayıcı Sistemlerin Çalışma İlkeleri Bir Lazer Işınının Gidiş Geliş Süresi ile Ölçme Yapanlar 13
14 Bir lazer ışını nesneye gönderilir ve gönderici ile yüzey arasındaki mesafe, sinyal iletimi ile alımı arasındaki seyahat zamanı ile ölçülür. Bu prensip, total stationların çalışma prensibinden dolayı da iyi bilinir. Aslında, motor eksenli total station, tarama aleti olarak çalışmaya programlanabilir. Ölçüm oranları çok düşük olabilir, bununla birlikte aletin kütlesi nedeniyle eksen etrafındaki artan rotasyon basamakları yeterince hızlı değildir, sinyal süreci çok vakit alır ve açısal değerler kodlanmış çemberlerden zahmetli bir şekilde okunmalıdır. Tarayıcılar, lazer ışının açısal sapması için küçük dönüş aletleri kullanırlar ve uzunluk hesaplaması için basit algoritmalar kullanır. Uzaklık ölçümlerinin tipik standart sapmaları, birkaç milimetre olmaktadır. Uzaklıkların göreceli olarak kısa olmasından dolayı, bu doğruluk, tüm nesne alanı için hemen hemen aynıdır. 3D doğruluğu aynı zamanda, ışının açısal noktalama doğruluğundan etkilenir Şekil 4 Bir lazer ışınının gidiş geliş süresi ile ölçme işlemi Faz Karşılaştırma Metodu ile Ölçme Yapanlar Bu metot aynı zamanda yine total stationlar da bilindiği gibidir. Bu durumda, iletilmiş lazer, uyumlu bir dalgayla ayarlanmıştır ve mesafe iletilen ve alınan dalgalar arasındaki faz farkından hesaplanmıştır. Kullanıcıların bakış açısından bu metot, uçuş zamanı metodundan farkı yoktur. Daha karışık sinyal analizinden dolayı sonuçlar daha doğru olabilir. İyi tanımlanmış bir dönüş sinyaline ihtiyaç olduğu için, faz kıyaslama metodunu kullanan tarayıcılar, kısa uzunluklarda daha etkilidir (Boehler, W. and Marbs, A., 2002). 14
15 Triangulasyon Metodu ile Ölçme Yapanlar Tek Kamera Çözümü Bu tarayıcı basit bir ışın yayma düzeneğinden oluşur. Bu alet, mekanik aletin bir ucundan nesneye olan artan değişen açılarla ve lazer noktalarını sezen bir CCD kamerasıyla lazer ışınını gönderir. Yansıtıcı yüzey elementlerinin 3D pozisyonları, sonuç üçgeninden elde edilir. Bu prensip, menzil bulucuların kullanıldığı araştırmada önceliklere sahiptir. Bu açıdan, alet ve nesne arasındaki menzilinin doğruluğu mesafe alanıyla birlikte iyi bilinir. Açıkça, uygulamayla ilgili sebeplerden dolayı, temel uzunluk isteğe bağlı olarak arttırılamaz. Bu tarayıcılar, uzaklık tarayıcılarından daha doğru olan durumlarda, kısa mesafeleri ve küçük nesneler için önemli bir rol oynar. (Boehler, W. and Marbs, A., 2002). Şekil 5 Tek kamera çözümü İki Kamera Çözümü Triangulasyon prensibinin bir değişkeni, iki CCD kamerası kullanımıdır. İncelenecek nokta ya da bölge, hiçbir ölçme fonksiyonu olmayan ayrı bir ışık projektörüyle üretilir. Çözümlerin geniş bir değişikliği görülebilir. Projeksiyon, hareket eden şerit bölümlerinin bir ışık çizgisinden oluşur. Geometrik çözüm, tek kamera prensibiyle aynıdır, aynı doğruluk sonuçlarını oluşturur. İki kamera kullanan aletlerin tümü yüksek oranlar sağlamaz ve gerçek zamanlı 3D koordinatları üretmezler. Bununla birlikte, eğer yüksek nokta oranları ve gerçek zaman süreci sağlanırsa, bu aletler, yukarıda belirtilen tarama aletlerine bir alternatif olarak görülebilir. (Boehler, W. and Marbs, A., 2002). 15
16 Şekil 6 İki kamera çözümü Yersel Lazer Tarayıcı Nokta Bulutlarının Birleştirilmesi Lazer tarayıcılarla binaları, tarihi eserleri ya da başka alanları tümüyle görüntüleyebilmek için değişik noktalardan çok sayıda tarama yapılır. Her bir taramadan elde edilen nokta bulutunun koordinatları, tarayıcı alet merkezli lokal koordinatlardır. Objenin 3B modelini oluşturmak için bütün nokta bulutları, seçilen referans koordinat sisteminde birleştirilmelidir. Genellikle ilk taramanın koordinat sistemi referans olarak alınır. Bu durumda ilk taramadan sonraki taramaların referans koordinat sistemine 3B dönüşümlerinin yapılması gerekir. Nokta bulutları jeodezik koordinat sistemine dayalı olarak da birleştirilebilir. Bunun için birleştirme ya doğrudan jeodezik koordinat sisteminde yapılır ya da nokta bulutu içerisinde yeterli sayıda nokta tanımlanarak jeodezik koordinat sistemine dönüşüm yapılır. Jeodezik koordinatlar sayesinde yersel lazer tarayıcı nokta bulutlarının farklı yöntemlerle elde edilmiş veri kümeleri ile entegrasyonu da kolay olacaktır. 16
17 Nokta bulutlarının referans koordinat sisteminde birleştirilmesi aşağıdaki yöntemlerin birisiyle yapılabilir: 1. Iteratif en yakın nokta (Iterative closest point) yöntemi 2. En küçük karelerle 3B yüzey eşleme (Least square 3D matching) yöntemi 3. Bağımsız model yöntemi (Independent model triangulation) 4. Doğrudan jeodezik koordinatlı ölçmeler (Direct georeferencing) dir 17
18 Şekil 7 Yersel lazer tarayıcı nokta bulutlarının birleştirilmesi Iteratif En Yakın Nokta Yöntemi Bu yöntemi Besl ve Mckay (1992) ve Zhang (1994) tarafından geliştirilmiş ve bugüne kadar yöntemi geliştirecek çok sayıda çalışma yapılmıştır. Yöntemin farklı veri kümelerine farklı şekillere uygulanmasını içeren değişik türleri bulunmaktadır. Bu yöntemde nokta bulutları arasındaki 3B dönüşüm parametreleri itratif olarak bulunur. Yöntem, referans nokta kümesi (M) ve araştırma nokta kümesi (N) aynı ölçekli kabul edilerek dönüşüm parametrelerinin en yakın nokta çiftleri bulunması temeline dayanır. Yöntem, yaklaşık yöneltmesi yapılmış nokta bulutlarının dönüşüm parametrelerinin hesaplanmasında en çok kullanılan yöntemdir. Yoğun hesaplama gerektirmesine rağmen kolay uygulanabilmesi ve yüksek doğrulukta sonuç vermesi nedeniyle lazer taramalarının eşleştirilmesine yaygın olarak kullanılmaktadır En Küçük Karelerle 3B Yüzey Eşleme Yöntemi En küçük karelerle 3B görüntü eşleme metodu, 2B görüntü eşleme algoritmasının genişletilerek 3B yüzeylerin eşlenmesinde kullanılması şeklinde geliştirilmiştir Bağımsız Model Yöntemi Bu yöntemde nokta bulutları ölçme işleminin amacına bağlı olarak önceden tanımlı yersel koordinat sisteminde, ya da lazer taramalarının referans alınan birisinin koordinat sisteminde 18
19 birleştirilir. İlk durumda, bütün taramalarda yer kontrol noktalarının bulunması gerekir. Yer kontrol noktalarının kullanımı farklı zamanlarda yapılan lazer taramalarının birleştirilmesini, lazer noktalarının doğruluğunun artırılmasını, fotogrametrik ve topoğrafik ölçülerin bu ölçülerle birleştirilmesini sağlar. Yer kontrol noktaları aynı zamanda bağlama noktalarının uygunsuz dağılımından ve ölçü metodundan kaynaklanan dönüşüm hatalarını da azaltır. Bütün modellerin yer kontrol noktalarına dayalı olarak koordinatlandırılması ölçü süresi ve maliyetini artıracağından lazer tarayıcıların kullanım avantajlarına da aykırı olacaktır. Bu nedenle nokta bulutlarının referans koordinat sisteminde birleştirilmesi için bağımsız model yöntemi geliştirilmiştir. Bağımız model yöntemi, hava nirengisi hesaplamalarında kullanılan bağımsız modeller yöntemine benzer olarak, farklı noktalardan alınan bütün 3B modellerin eş zamanlı dengelenmesi şeklindedir. Bağlama noktaları iki komşu modelin birbirine göre dönüklük ve ötelenmelerinin hesaplanmasını sağlarken, yer kontrol noktaları modellerin verilen referans sistemine oturtulmasını sağlar Doğrudan Jeodezik Koordinatlı Ölçme Yöntemi Diğer yöntemlerin teknik, ekonomik ya da operasyonel nedenlerden dolayı uygulanamadığı durumlar için doğrudan jeodezik koordinatlı ölçüm yöntemi geliştirilmiştir. Bu bağlamda doğrudan jeodezik koordinatlı ölçü yapmayı gerektiren durumlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. 1. Objenin geometrik şekli ve boyutları nedeniyle yer kontrol noktası tesisi mümkün olmayan ya da yer kontrol tesisinin çok pahalı olduğu geniş alanların ölçümünde (tünel, yol vb.), 2. Planlama ya da şehir modelleme amaçlı düşük doğruluklu olarak geniş alanların 3B görüntülenmesi uygulamalarında, 3. Yer kontrol noktası tesisinin çok zor ya da mümkün olmadığı durumlarda(altuntaş, C., Yıldız, F., 2008). Tünel,yol maden işletmesi gibi çok büyük ve genellikle lokal kontrol imkanı dahi olmayan alanlarda taramalarının referans olarak seçilen bir taramanın koordinat sisteminde 19
20 birleştirilmesi durumunda oluşacak model çok sayıda sistematik hata içerecektir. Bu sakıncayı gidermek için lazer tarayıcıdan elde edilen 3B model koordinatları jeodezik koordinatlara dönüştürülebilir. Bu ise çok sayıda yer kontrol noktası tesisini ve ölçüsünü gerektirecektir. 3. BOYUTLU MODELLEME Üç boyutlu modelleme için kullanılan yöntemler, tamamen mesleki olan jeodezik ve fotogrametrik çalışmaları içeren klasik yöneltme, değerlendirme ve çizim aşamalarından oluşur. Jeodezik koordinatlandırma çalışmalarının ardından objelerin yerden ya da havadan fotogrametrik resimlerinin çekilmesi veya uydu görüntülerinin sağlanması ile başlayan süreç, üç boyutlu sayısal yüzey modelleri ve üzerindeki detayların üç boyutlu olarak konumlandırılması ile üç boyutlu şehir modellerinin oluşturulması için altlıkların hazırlanması ile tamamlanır. Üç boyutlu modelleme içinde en önemli konulardan birisi de sayısal arazi modellerinin elde edilmesidir. Fotogrametrik yöntemlerle elde edilen sayısal arazi modellerinin yanında, bu iş için özellikle üretilen yazılımlar kullanılarak bir fonksiyon yardımı ile otomatik ya da yarı otomatik sayısal arazi modeli üretimi yapılmaktadır. Üç boyutlu şehir modellerinde, gereksiz bina detayı olarak kabul edilen objeler (balkon, saçak vb.) üç boyutlu olarak çizilemeyen detaylardır. Bunlar daha sonra üç boyutlu olarak çizilen binaların çatı konumlarından, otomatik veya otomatik olmayan yöntemler ile bina hatlarının sayısal yüzey modeline kadar indirilmesi ile tamamlanır. Bu detaylar modellerin çiziminde ihmal edilir. Ancak istendiği takdirde çeşitli animasyon teknikleri ile resimler yardımı ile görsel etki olarak ifade edilebilir. (Ergün, B. 2003) 20
21 Şekil 8 3 Boyutlu modelleme örneği. Şekil 9 3 Boyutlu bina modeli ve kaplanması. 4. UYGULAMA Büyük bir hızla gelişen teknoloji hayatımızı kolaylaştırmakta ve teknolojinin bize sunduğu imkanlar sayesinde klasik ölçme yöntemleri yerini son yıllarda büyük önem kazanan lazer teknolojisine, lazer taramasına bırakmıştır. Lazer tarama ile ölçme yöntemlerinin klasik ölçme yöntemlerine göre daha pratik, daha doğru, zaman ve verilerin işlenilebilirliği açısından daha verimli oluşu bu teknolojiyi günden güne öne geçirmekte ve bu teknolojiye olan ilgi ve talebi artırmaktadır Ayrıca bu teknoloji üç boyutlu modelleme teknolojisine de büyük katkı sağlamaktadır. Oluşturulan bu modeller üzerinden, mühendislik uygulamaları için gerekli her türlü veriye ulaşılabilmektedir. 21
22 Öncelikle bu konu üzerinde araştırma yapılmasının sebebi, taşkın sonucunda ağaç gibi doğal objeler etrafında oluşan değişimleri gözlemek için yapılan deney düzeneklerinde ve modellemelerinde genellikle silindirik objeler kullanılmaktadır bu çalışmalar sonucunda da çeşitli sonuçlar elde edilip işlemler yapılmaktadır. Yapılan bu uygulamada taşkın sonucunda silindirik obje ve ağaç etrafındaki toprak hareketinin farklı olduğunu göstermek amaçlanmıştır Bu anlamda da çalışmanın ilk adımı olarak silindirik obje etrafında oluşan değişimleri lazer tarama ile belirlendi ve modellendi. Uygulama kısmında da bu işlem adımlarından bahsedilmiştir. 4.1 Kullanılan Donanım ve Yazılım Uygulama kapsamında Leica ScanStation C10 yersel lazer tarayıcı ve kişisel bilgisayarlar kullanılmıştır. Şekil 10 Leica ScanStation C10 22
23 Uygulamada Leica Cyclone ve Geomagic yazılımları kullanılmıştır Çalışma Alanının Belirlenmesi ve Tarama İşlemi Uygulama alanı olarak İTÜ İnşaat Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü Hidrolik Laboratuvarı seçilmiş ve deney düzeneği hazırlanmıştır. Deney düzeneği içi kumla dolu olan bir havuzdan oluşmakta ve içindir metal silindirik bir obje bulunmaktadır. Tarama işlemi için objenin ön ve arka tarafı olmak üzere iki kez alet kurulmuştur. Ölçme aletinin için havuzun sağ ve sol kenarına reflektör yerleştirilmiştir. Ayrıca bu reflektörler nokta bulutlarının birleştirilmesinde de kullanılmıştır. Birleştirme işlemi için tercih ettiğimiz yöntemde uygun dağılımlı en az üç farklı nokta seçilmesi gerekmektedir. Bu amaçla iki tanesi reflektörlerin merkez noktaları, diğer noktalar ise her iki taramada da görünen ortak noktalardan seçilmiştir. 23
24 Şekil 11 Deney Düzeneği Düzenekte silindir objenin bulunduğu bir toprak havuz hazırlanmış, ve taşkından önce ilk tarama işlemi yapılmış, daha sonra taşkın sonucu oluşan değişimi gözlemleyebilmek için ikinci tarama gerçekleştirilmiştir. 24
25 Şekil 12 İlk Durum 25
26 Şekil 13 İlk Durum 26
27 Şekil 14 İkinci Durum Taşkın Sonrası 27
28 Şekil 15 İkinci Durum Taşkın Sonrası 28
29 Toplamda iki cepheden dört kez alet kurularak gerçekleştirilen taramalar sonucunda uygulaması yapılan deney için dört adet nokta bulutu verisi ede edilmiştir. Şekil 16 Nokta Bulutu Olarak, Ölçüm Yapılan Deney Düzeneği Ölçümlerden sonra bilgisayar ortamında kullanılan Cyclone yazılımı ile öncelikle taşkın olmadan düzeneğin iki tarafından ölçülen veriler birleştirildi, daha sonra taşkın sonucu oluşan değişimi gösteren iki nokta bulutu birleştirildi ve sonrasında da taşkın öncesi ve sonrasını gösteren birleştirilmiş nokta bulutları üzerinden farkları gözlemleyebilmek için tekrar birleştirme işlemi uygulandı (Şekil 16). 29
30 Şekil 17 Birleştirme İşlemi Örneği Daha sonra nokta bulutlarının üzerine yüzey geçirme işlemi yapıldı. Geomagic programı kullanılarak yapılan bu işlemde, oluşan değişim oldukça net bir şekilde gözlendi. Şekil 18 Yüzey Geçirme 30
31 Şekil 19,20 ve 21 de taşkın öncesi yapılan ölçüm sonucu oluşan nokta bulutlarına yapılan yüzey geçirme işlemi sonucu birkaç örnek gösterilmiştir. Şekil 19 Şekil 20 31
32 Şekil 21 32
33 Şekil 22, 23, 24 ve 25 te taşkın sonrası yapılan ölçüm sonucu oluşan nokta bulutlarına yapılan yüzey geçirme işlemi sonucu birkaç örnek gösterilmiştir. Değişim oldukça net bir şekilde görülmektedir. Şekil 22 33
34 Şekil 23 34
35 Şekil 24 Şekil 25 Şekil 25 te meydana gelen çökmenin alttan görünüşü gösterilmiştir. 35
36 Şekil 26, 27 ve 28 de iki ölçme sonucunda değişimi gözlemleye bilmek için aynı konumda iki ölçümün üst üste getirilmesi işlemi sonucu ortaya çıkan Geomagic programı görüntülerinden örnekler verilmiştir. Şekil 26 36
37 Şekil 27 Şekil 28 37
38 Şekil 29 Birbirleri arasındaki yükseklik değişimlerini göstermek için, belli bir aralıkta farklı yüksekliklere farklı renkler atanarak, temel bir yükseklik modeli oluşturuldu. Şekil 29, 30 ve 31 de bununla ilgili örnekler verilmiştir. 38
39 Şekil 30 Şekil 31 39
40 Yapılan bu işlemlerden sonra yüzey geçirilen nokta bulutları tekrar Cyclone programında matematiksel olarak yorumlayabilmek için hacim hesaplama işlemleri yapıldı. Hacim hesaplama işlemi yapılırken kullanılan yüzeyler şekil 32, 33,34, 35 ve 36 te gösterilmekte şekil 37, 38, 39,40 ve 41 da ise iki ölçüm arasındaki oluşan farklar gösterilmektedir. Şekil 32 Taşkın Öncesi 40
41 Şekil 33 Taşkın Öncesi Şekil 34 Taşkın Sonrası 41
42 Şekil 35 Taşkın Sonrası Şekil 36 Taşkın Sonrası 42
43 Şekil 37 Taşkın Öncesi ve Sonrasının Birleşimi Şekil 38 Taşkın Öncesi ve Sonrasının Birleşimi 43
44 Şekil 39 Taşkın Öncesi ve Sonrasının Birleşimi Şekil 40 Taşkın Öncesi ve Sonrasının Birleşimi 44
45 Şekil 41 Taşkın Öncesi ve Sonrasının Birleşimi 5.SONUÇ ve ÖNERİLER Giriş kısmında da belirtildiği gibi son yıllarda oldukça gelişen bu teknoloji sayesinde, yapılan mühendislik ölçmeleri kolaylaşmıştır. Bu uygulamada da lazer tarayıcı kullanarak zaman ve iş gücü açısından oldukça tasarruf sağlanmıştır. Taşkın sonucu oluşan toprak hareketleri oldukça kolay bir şekilde modellenmiştir. Yapılan bu uygulamanın devamında amacımızda belirttiğimiz gibi, ağaç vb. doğal silindirik objelerin etrafında oluşacak olan değişimler de gözlenip, iki ölçmenin aslında farklı sonuçlar doğurduğunu ortaya koymaktır. Yapılan bu uygulama sadece küçük bir bölgeyi kapsamaktadır, daha büyük alanlar için havadan lazer tarama işlemlerinin tercih edilmesi daha akıllıca bir sonuç oluşturacaktır. Kullanılan yazılımlardan verimli sonuçlar elde edilmiştir. Buna benzer gelecek uygulamalarda da bu yazılımların kullanımı tercih edilebilir. 45
46 KAYNAKLAR Mettenleiter, M., Imaging Laser Radar for 3DModelling of Real World Environments. Internat. Conference on OPTO/IRS2/MTT. Erfurt, Germany, May Boehler, W. and Marbs, A., D Scanning Instruments. In Proceedings of International Workshop on Scanning for Cultural Heritage Recording Complementing or Replacing Photogrammetry. Corfu, Greece, September, 1 2. Boehler, W. and Marbs, A., Investigating Laser Scanner Accuracy - Institute for Spatial Information and Surveying Technology, FH Mainz, University of Applied Sciences, Mainz, Germany Reshetyuk, Yuriy, 2005 Investigation and calibration of pulsed time-of-flight terrestrial laser scanners Department of Transport and Economics Division of Geodesy Stockholm Gümüş, K.,Erkaya, H TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 11. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 2 6 Nisan, Ankara Altuntaş, C., Yıldız F., Yersel Lazer Tarayıcı Ölçme Prensipleri ve Nokta Bulutlarının Birleştirilmesi Wehr, A. and Lohr, U., Airborne laser scanning an introduction and overview. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing Gümüş, K., Erkaya, H., Tunalıoğlu, N TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı Mayıs, Ankara 46
47 Wunderlich, T. A., Terrestrial Laser Scanners an Important Step towards Construction Information. In Proceedings of FIG Working Week. Paris, France, April Lichti D.D. ve Gordon S.J Error Propagation in Directly Georeferenced Terrestrial Laser Scanner Point Clouds for Cultural Heritage Recording, Proceedings of FIG Working Week, s.on CD, Athens, Greece, Forkuo E.K. ve King B : Automatic Fusion of Photogrammetric Imagery And Laser Scanner Point Clouds, ISPRS XXth Congress, Commission 4, s , İstanbul,
ÇATI KAFES SİSTEMLERİNİN LAZER TARAYICI YARDIMI İLE MODELLENMESİ
ÇATI KAFES SİSTEMLERİNİN LAZER TARAYICI YARDIMI İLE MODELLENMESİ Burhan GÜL 1, Güney UZUNBOZ 1, Zaide DURAN 1, Şinasi KAYA 1, Mehmet Furkan Çelik 1 Umut AYDAR 1 1 İTÜ, İnşaat Fak. Geomatik Müh. Böl. Ayazağa
DetaylıLIDAR VE YERSEL LAZER TARAYICI SİSTEMLERİ. Yersel Lazer Tarayıcı Hakkında Genel Bilgi
LIDAR VE YERSEL LAZER TARAYICI SİSTEMLERİ LIDAR (Light Detection and Ranging) bir hava taşıtı ya da yersel tarayıcılar tarafından elde edilir. Bazı uygulamalarda sayısal kamera görüntüleri ile birlikte
DetaylıLAZER TARAYICI YARDIMI İLE ÜÇ BOYUTLU İÇ MEKAN MODELİ OLUŞTURULMASI VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNE AKTARILMASI
TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ 2013 11-13 Kasım 2013, Ankara LAZER TARAYICI YARDIMI İLE ÜÇ BOYUTLU İÇ MEKAN MODELİ OLUŞTURULMASI VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNE AKTARILMASI Mehmet Furkan Çelik 1, Gülşah
DetaylıYERSEL LAZER TARAMA YÖNTEMİNİN MİMARİ BELGELEMEDE KULLANILMASI
YERSEL LAZER TARAMA YÖNTEMİNİN MİMARİ BELGELEMEDE KULLANILMASI Semih SAFKAN 1, Hakan HAMARAT, Zaide DURAN 2, Umut AYDAR 3, Mehmet Furkan ÇELİK 4 1 İTÜ, İnşaat Fak. Geomatik Müh. Böl. Ayazağa Kampüsü 34469
DetaylıUydu Görüntüleri ve Kullanım Alanları
Uydu Görüntüleri ve Kullanım Alanları Derse Giriş Sunusu 1 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 904 Uydu Görüntüleri ve Kullanım Alanları Ders Notları http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz
DetaylıUzaktan Algılama Teknolojileri
Uzaktan Algılama Teknolojileri Ders 1 - Giriş Alp Ertürk alp.erturk@kocaeli.edu.tr Öğretim Üyesi Bilgileri İsim: Alp ERTÜRK E-mail: alp.erturk@kocaeli.edu.tr Görüşme Saatleri: Belirlenecek (Ders ile ilgili
DetaylıDijital (Sayısal) Fotogrametri
Dijital (Sayısal) Fotogrametri Dijital fotogrametri, cisimlere ait iki boyutlu görüntü ortamından üç boyutlu bilgi sağlayan, sayısal resim veya görüntü ile çalışan fotogrametri bilimidir. Girdi olarak
DetaylıTHE EFFECT TO GEOREFERENCING ACCURACY OF CONTROL TARGETS IN TERRESTRIAL LASER SCANNING APPLICATIONS
YERSEL LAZER TARAMA UYGULAMALARINDA KONTROL HEDEFLERİNİN KONUMLANDIRMA DOĞRULUĞUNA ETKİSİ K. GÜMÜŞ 1, H.ERKAYA 2 1 Niğde Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Ölçme Tekniği Anabilim
DetaylıUzaktan Algılama ya Giriş. Uzaktan Algılama ya Giriş. Uzaktan Algılama ya Giriş. Uzaktan Algılama ya Giriş. UA ve Tarihsel Gelişim
Doç. Dr. Semih EKERCİN Harita Mühendisliği Bölümü sekercin@aksaray.edu.tr 2010-2011 Güz Yarıyılı Konular I. HAFTA : Giriş II. HAFTA : Temel Esaslar III. HAFTA : Dijital Görüntü ve Özellikleri IV. HAFTA
DetaylıYERSEL FOTOGRAMETRİK YÖNTEM İLE YERSEL LAZER TARAMANIN KARŞILAŞTIRILMASI VE DOĞRULUK ANALİZİ
222 [1274] YERSEL FOTOGRAMETRİK YÖNTEM İLE YERSEL LAZER TARAMANIN KARŞILAŞTIRILMASI VE DOĞRULUK ANALİZİ Muhammed Enes ATİK 1, Sabri ÜNLÜER 1, Zaide DURAN 2, Mehmet Furkan ÇELİK 3 1 İstanbul Teknik Üniversitesi,
DetaylıÖzet. Giriş. 1. K.T.Ü. Orman Fakültesi, Trabzon., 2. K.Ü. Artvin Orman Fakültesi, Artvin.
Deniz Kıyılarında Biriken Katı Atık Maddelerin Örnekleme Yoluyla Tür ve Miktar Olarak Belirlenmesine İlişkin Bir Çalışma ( Trabzon Beşirli Deresi Küçük Yoroz Burnu Arası ) 1 Hasan Zeki KALAY, 1 Sezgin
DetaylıKısa Süreli Rüzgar Enerjisi Tahmin Sistemi Geliştirilmesi Projesi
Kısa Süreli Rüzgar Enerjisi Tahmin Sistemi Geliştirilmesi Projesi Ahmet Duran Şahin* Sevinç Sırdaş* Ahmet Öztopal* Ercan İzgi** Mustafa Kemal Kaymak* Bihter Yerli* *İTÜ, Meteoroloji Müh. Böl., sahind@itu.edu.tr
DetaylıTMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon Lazer Tarama Verilerinden Bina Detaylarının Çıkarılması ve CBS İle Entegrasyonu
DetaylıBEÜ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME UYGULAMA II DERSİ İŞ PROGRAMI
BEÜ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖLÇME UYGULAMA II DERSİ İŞ PROGRAMI Dersin Amacı: Yersel yöntemlerle ve GNSS Tekniğiyle halihazır harita alımına esas olmak üzere C3 dereceden nokta sıklaştırması yapmak.
DetaylıBİLGİ DAĞARCIĞI HAVADAN (AIRBORN) LİDAR NEDİR? HAVADAN (AIRBORN) LİDAR SİSTEMİ. Sistem aşağıda belirtilen ekipmanlardan oluşmaktadır.
42 BİLGİ DAĞARCIĞI HAVADAN (AIRBORN) LİDAR NEDİR? Muzaffer NAVRUZ * HAVADAN (AIRBORN) LİDAR SİSTEMİ Sistem aşağıda belirtilen ekipmanlardan oluşmaktadır. Lidar, İngilizce "Laser imaging detection and ranging"
DetaylıÖlçme Hataları ve Belirsizlik Analizi
Ölçme Hataları ve Belirsizlik Analizi Yeryüzünde, ister bir kenar ister bir açı birkaç kez ölçüldüğünde her ölçü değeri arasında az çok farkların olduğu görülür. Yapılan her ölçünün sonucunu aynı bulmak
DetaylıYersel Lazer Tarayıcılar ile 3 Boyutlu Modelleme
Yersel Lazer Tarayıcılar ile 3 Boyutlu Modelleme Gelişen yersel lazer tarayıcı teknolojisi tarihi ve kültürel yapıların belgelenmesi ve üç boyutlu modellenmesinde oldukça popüler bir yöntem haline gelmiştir.
DetaylıMÜHENDİSLİK UYGULAMALARINDA KULLANILAN YERSEL LAZER TARAYICI SİSTEMLER USING THE TERRESTRIAL LASER SCANNER SYSTEMS FOR ENGINEERING APPLICATIONS
MÜHENDİSLİK UYGULAMALARINDA KULLANILAN YERSEL LAZER TARAYICI SİSTEMLER K.Gümüş 1, H. Erkaya 2 1 YTÜ, Jeodezi ve Fotogrametri Müh.Bölümü, Ölçme Tekniği Anabilim Dalı, İstanbul, kgumus@yildiz.edu.tr 2 YTÜ,
DetaylıANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI
ANKARA İLİ BASIM SEKTÖRÜ ELEMAN İHTİYACI Gülnaz Gültekin*, Orhan Sevindik**, Elvan Tokmak*** * Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Matbaa Öğretmenliği Bölümü, Ankara ** Ankara Ü., Eğitim Bil. Ens.,
DetaylıTEKNİK RESİM. Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi. Ölçülendirme
TEKNİK RESİM 2010 Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi 2/33 nin Gereği ve Önemi Ölçekler Ölçek Çeşitleri Elemanları Ölçü Çizgisi Ölçü Rakamı Ölçü Sınır Çizgisi Açı ve Yay Ölçüleri Yay si
DetaylıTeknik Açıklıklar Nasıl Yönetilmeli? Hayretdin Bahşi Uzman Araştırmacı
Teknik Açıklıklar Nasıl Yönetilmeli? Hayretdin Bahşi Uzman Araştırmacı bahsi@uekae.tubitak.gov.tr 15 Mart 2007, İstanbul Gündem Teknik Açıklık Yönetimi Nedir, Ne Değildir Teknik Açıklık Yönetimi İçin Varlık
DetaylıDers İçeriği. Başarı Kriterleri. Kaynak Kitaplar. M.G. Özgen, 1984, Topoğrafya (Ölçme Bilgisi), İTÜ Basım Evi.
Ders İçeriği Giriş, Ölçü Birimleri, Ölçek Kavramı, Ölçme Hataları, Hata Hesapları, Arazide Noktaların ve Doğruların Belirlenmesi, Uzunlukların Ölçülmesi Açı Ölçme Yöntemleri, Röperleme, Konum Planlarının
DetaylıHACİM HESAPLAMALARINDA LASER TARAMA VE YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANILMASI
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 11 15 Mayıs 2009, Ankara HACİM HESAPLAMALARINDA LASER TARAMA VE YERSEL FOTOGRAMETRİNİN KULLANILMASI M. Yakar
DetaylıLazer Tarama Teknolojisi (LiDAR) 19.05.2016 Lazer Tarama Teknolojisi- Doç. Dr. Fevzi Karslı Sayfa 1
Lazer Tarama Teknolojisi (LiDAR) 19.05.2016 Lazer Tarama Teknolojisi- Doç. Dr. Fevzi Karslı Sayfa 1 Lazer Tarama Teknolojisi: Tarihi süreç İlk optik lazer 1960 da geliştirildi (Maiman, USA). İlk hava lazer
DetaylıMODERN MÜHENDİSLİK HESAPLAMALARI İLE ASANSÖR BİLEŞENLERİNİN GÜVENİRLİKLERİNİN ARTTIRILMASI
Asansör Sempozyumu 25-27 Eylül 2014 // İzmir 73 MODERN MÜHENDİSLİK HESAPLAMALARI İLE ASANSÖR BİLEŞENLERİNİN GÜVENİRLİKLERİNİN ARTTIRILMASI Kadir Çavdar 1, Hasan Güngör 2, Hüseyin Keşanlı 3 1 Uludağ Üniversitesi,
DetaylıM. Taner Aktaş, GISP : mtaktas@yahoo.com
Technical Workshops 25.Mayıs.2012 Taşkın Risk Haritası Oluşturmada LiDAR Yöntemi ve ArcHydro 2.0 Araçları M. Taner Aktaş, GISP Gündem Giriş LiDAR Yöntemi ArcGIS ile LiDAR ArcHydro Araçları Taşkın Risk
DetaylıProses Örnekleme Yöntemleri
Proses Örnekleme Yöntemleri Sistemi temsil eden doğru örneğin alınması yanı sıra doğru örnekleme için aşağıdakilerin sağlanmış olması gerekir. 1. Numune alımı ve taşınmasının güvenli olması 2. Doğru şartlarda
DetaylıBOSSA DIŞ GİYİM İŞLETMESİNDE FASON İPLİK İMALATI TERMİN SÜRELERİNE ALTI SIGMA ARAÇLARI İLE İSTATİSTİKSEL YAKLAŞIM
1 BOSSA DIŞ GİYİM İŞLETMESİNDE FASON İPLİK İMALATI TERMİN SÜRELERİNE ALTI SIGMA ARAÇLARI İLE İSTATİSTİKSEL YAKLAŞIM İbrahim ÖRGERİN ÖZET Bu çalışmada, BOSSA Dış Giyim İşletmeleri nde fason iplik imalatı
DetaylıMATBAA DA SAATLİK MALİYET SİSTEMİ VE UYGULANMASI
MATBAA DA SAATLİK MALİYET SİSTEMİ VE UYGULANMASI Hayri Ünal*, Özgül Yaman** * Marmara Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Matbaa Eğitimi Bölümü, İstanbul ** İstanbul Aydın Üniversitesi, Anadolu BİL
DetaylıDijital (Sayısal) Fotogrametri
Dijital (Sayısal) Fotogrametri Dijital fotogrametri, cisimlere ait iki boyutlu görüntü ortamından üç boyutlu bilgi sağlayan, sayısal resim veya görüntü ile çalışan fotogrametri bilimidir. Girdi olarak
DetaylıERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ RMAA LABORATUARI
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ RMAA LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI SABİT SICAKLIK ANEMOMETRESİ İLE HIZ ÖLÇÜMÜ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEYİ YAPTIRAN ÖĞRETİM
DetaylıÖLÇME ve KONTROL ölçme kontrol Şekil: 1.
ÖLÇME ve KONTROL Bir ölçü aleti ve deneysel bir yöntem kullanılarak fiziksel bir büyüklüğün değerinin, geçerliliği kabul edilmiş standart bir birim cinsinden ifade edilmesi işlemine ölçme; ölçü ve kontrol
DetaylıBilgisayarla Fotogrametrik Görme
Bilgisayarla Fotogrametrik Görme Dijital Görüntü ve Özellikleri Yrd. Doç. Dr. Mustafa DİHKAN 1 Dijital görüntü ve özellikleri Siyah-beyaz resimler için değer elemanları 0-255 arasındadır. 256 farklı durum
DetaylıNESNEYE DAYALI PROGRAMLAMA VE C++
NESNEYE DAYALI PROGRAMLAMA VE C++ İstanbul Teknik Üniversitesi 1.1 Dersin Amacı: GİRİŞ Nesneye Dayalı Programlama (Object-Oriented Programming) ve Üretken Programlama (Generic Programming) yöntemlerini
DetaylıTMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 11 15 Mayıs 2009, Ankara
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 11 1 Mayıs 29, Ankara TARİHİ VE KÜLTÜREL VARLIKLARIN LAZER TARAMA VE LAZER NOKTA ÖLÇME TEKNOLOJİLERİ İLE 3B MODELLENMESİNDE
DetaylıOnline teknik sayfa MCS100E PD SEOS ÇÖZÜMLERI
Online teknik sayfa MCS100E PD A B C D E F H I J K L M N O P Q R S T 15267 14181 certified certified Sipariş bilgileri Tip MCS100E PD Stok no. Talep üzerine Uygulama yeri ve müşteri gereklilikleri doğrultusunda
Detaylıİçerik. Giriş 1/23/13. Giriş Problem Tanımı Tez Çalışmasının Amacı Metodoloji Zaman Çizelgesi. Doktora Tez Önerisi
İsmail ÇÖLKESEN 501102602 Doktora Tez Önerisi Tez Danışmanı : Prof.Dr. Tahsin YOMRALIOĞLU İTÜ Geoma*k Mühendisliği İçerik Giriş Tez Çalışmasının Amacı Zaman Çizelgesi 1 of 25 Giriş Yeryüzü ile ilgili yapılan
DetaylıOnline teknik sayfa GME700 EKSTRAKTIF GAZ ANALIZ CIHAZLARI
Online teknik sayfa A B C D E F H I J K L M N O P Q R S T Sipariş bilgileri Tip Stok no. Talep üzerine Uygulama yeri ve müşteri gereklilikleri doğrultusunda kullanılacak cihazın özellikleri ve spesifikasyonları
DetaylıTaşkın Tehlike Haritalandırma Çalışmaları için bir Rehber ve Genel Şartname İhtiyacı
Taşkın Tehlike Haritalandırma Çalışmaları için bir Rehber ve Genel Şartname İhtiyacı Doç. Dr. İsmail Haltaş İnşaat Mühendisliği, Zirve Üniversitesi, Gaziantep, TÜRKİYE IMO Taşkın ve Heyelan Sempozyumu,
Detaylı2014 2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 8. SINIF MATEMATİK DERSİ KAZANIMLARININ ÇALIŞMA TAKVİMİNE GÖRE DAĞILIM ÇİZELGESİ
0 0 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI 8. SINIF MATEMATİK DERSİ KAZANIMLARININ SÜRE Ay Hafta D. Saati ÖĞRENME ALANI ALT ÖĞRENME ALANI KAZANIMLAR Geometri Örüntü Süslemeler. Doğru, çokgen çember modellerinden örüntüler
DetaylıDijital (Sayısal) Fotogrametri
Dijital (Sayısal) Fotogrametri Dijital fotogrametri, cisimlere ait iki boyutlu görüntü ortamından üç boyutlu bilgi sağlayan, sayısal resim veya görüntü ile çalışan fotogrametri bilimidir. Girdi olarak
DetaylıKiraz Boylama Rehberi. InVision 5 Görüş Açılı Kabin. Özet
Kiraz Boylama Rehberi InVision 5 Görüş Açılı Kabin Özet Bölgesel ürün farklılıkları, makinanın konfigürasyonu, InVision programını kullanan operatörün bilgi ve kabiliyetine bağlı olarak makinanın performansında
DetaylıONUNCU ULUSLARARASI ROBOT YARIŞMASI
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü ONUNCU ULUSLARARASI ROBOT YARIŞMASI ROBOTİNO (HAREKETLİ) KATEGORİSİ 2016 - GAZİANTEP Robotino (Hareketli Robotlar) Yarışma Kuralları
DetaylıMATEMATİK DERSİNİN İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE LİSELERE GİRİŞ SINAVLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
MATEMATİK DERSİNİN İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI VE LİSELERE GİRİŞ SINAVLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Ahmet ÇOBAN Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, SİVAS ÖZET: Bu araştırma, Matematik
DetaylıPanel Radyatörler Dekoratif Radyatörler Havlupanlar Aksesuarlar
Panel Radyatörler Dekoratif Radyatörler Havlupanlar Aksesuarlar Yalın Düşünce Coşkunöz Holding şirketlerinin tamamında olduğu gibi COPA olarak bizler, değer zincirimizdeki israfları yok etme sorumluluğu
DetaylıMALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ. Malzeme Üretim Laboratuarı I Deney Föyü NİCEL (KANTİTATİF) METALOGRAFİ. DENEYİN ADI: Nicel (Kantitatif) Metalografi
DENEYİN ADI: Nicel (Kantitatif) Metalografi DENEYİN AMACI: Metal ve alaşımlarının ince yapılarının (=mikroyapı) incelenmesi ile hangi fazların var olduğu, bu fazların konumları ve düzenleri hakkında bilgiler
DetaylıCUTEC etkisi: -Yüksek verimlilik -Yüksek Işlem güvenliği -Yüksek Yaşam - H7 Kalite Delik
CUTEC araç uzmanı CUTEC IsoG yüksek hassasiyetli CNC taşlama makinesi S20 onun araçlarını biler. S20 uygulama alanı çok klasik araç taşlama ek ötesine ulaşır. Medikal, havacılık ve S20 üretilmektedir karmaşık
Detaylıİnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü 321 Cevher Hazırlama Laboratuvarı I HİDROSİKLON İLE SINIFLANDIRMA
1. GİRİŞ İnönü Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü 321 Cevher Hazırlama Laboratuvarı I HİDROSİKLON İLE SINIFLANDIRMA Hidrosiklon, hidrolik sınıflandırıcıda yerçekimiyle gerçekleşen
DetaylıDijital Kameralar (Airborne Digital Cameras)
Dijital Kameralar (Airborne Digital Cameras) Klasik fotogrametrik görüntü alımındaki değişim, dijital kameraların gelişimi ile sağlanmaktadır. Dijital görüntü, analog görüntü ile kıyaslandığında önemli
DetaylıTanımlar, Geometrik ve Matemetiksel Temeller. Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ. JDF329 Fotogrametri I Ders Notu
FOTOGRAMETRİ I Tanımlar, Geometrik ve Matemetiksel Temeller Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ JDF329 Fotogrametri I Ders Notu 2015-2016 Öğretim Yılı Güz Dönemi İçerik Tanımlar
DetaylıODTÜ Bilgisayar Mühendisliği. Tanıtım Günleri Temmuz 2005
ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Tanıtım Günleri Temmuz 2005 Tarihçe Türkiye'nin ilk Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 1967: Kuruluş; Elektronik Hesap Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Programı 1976: Lisans
DetaylıDeğerlendirme testleri:
Değerlendirme testleri: yatırımınızın karşılığını almak Çalışanlara ve adaylara yönelik değerlendirme testleri, yeteneklerin belirlenmesinde başvurulacak etkin bir yoludur. Sistematik bir yaklaşımdan uzak
DetaylıDİKİMDE HATA OLUŞTURAN NEDENLERİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK İSTATİSTİKSEL BİR ARAŞTIRMA
PAMUKKALE ÜNİ VERSİ TESİ MÜHENDİ SLİ K FAKÜLTESİ PAMUKKALE UNIVERSITY ENGINEERING COLLEGE MÜHENDİ SLİ K BİLİMLERİ DERGİ S İ JOURNAL OF ENGINEERING SCIENCES YIL CİLT SAYI SAYFA : 23 : 9 : 3 : 327-332 DİKİMDE
Detaylı158 Profesyonel elektrikli el aletleri. Ölçme aletleri
158 Profesyonel elektrikli el aletleri Profesyonel elektrikli el aletleri 159 Hassasiyet ve kolay kullanım Bosch geniş ürün programı ile piyasanın hassas ve kolay kullanılabilen ölçüm cihazlarına olan
Detaylı1: 1 000 000 ÖLÇEKLİ MÜLKİ İDARE BÖLÜMLERİ HARİTASI VERİ SÖZLÜĞÜ
1: 1 000 000 ÖLÇEKLİ MÜLKİ İDARE BÖLÜMLERİ HARİTASI VERİ SÖZLÜĞÜ İÇİNDEKİLER: 1. VERİ TANIMI 2. VERİ KATMANLARI 3. PROJEKSİYON BİLGİLERİ 4. VERİ KAYNAKLARI 5. VERİ GÜNCELLİĞİ 6. METAVERİ ÜRETİM TARİHİ
DetaylıGenel Bilgiler FLI MAP. Koridor Tipi Çalışmalar. Geniş Alan Çalışmaları
FLI MAP Çeşitli helikopterlere monte edilebilen Fli Map in geliştirdiği taşınabilir lazer altimetre sistemi pazardaki hızlı, detaylı ve doğru veri toplama ihtiyaçlarını gidermek için geliştirilmiştir.
DetaylıLAZER TARAMA YÖNTEMİ İLE ELDE EDİLEN ÜÇ BOYUTLU İÇ MEKÂN MODELLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANIM OLANAKLARI
LAZER TARAMA YÖNTEMİ İLE ELDE EDİLEN ÜÇ BOYUTLU İÇ MEKÂN MODELLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANIM OLANAKLARI Semih Sami AKAY 1, Giray UZUN 1, Zaide DURAN 2, Emin Özgür AVŞAR 3, Umut AYDAR 3 1
DetaylıEtlik Piliç Kümeslerinin Serinletilmesinde Güneş Enerjisi Kullanımının Tekno-Ekonomik Analizi. Yrd. Doç. Dr. Metin DAĞTEKİN
Etlik Piliç Kümeslerinin Serinletilmesinde Güneş Enerjisi Kullanımının Tekno-Ekonomik Analizi Yrd. Doç. Dr. Metin DAĞTEKİN Hayvan başına verimin arttırılmasında, Yüksek verim özelliğine sahip ırkların
DetaylıSK 1200 Seviye Alarm Kontrolörü Montaj ve Kullanım Kitapçığı
SK 1200 Seviye Alarm Kontrolörü Montaj ve Kullanım Kitapçığı SK 1200 MKK v10.02-tr 1 İÇİNDEKİLER 1. ÖNEMLİ NOTLAR... 3 2. TANIMLAMA... 4 3. TEKNİK ÖZELLİKLER... 5 4. MONTAJ ve KABLOLAMA... 5 4.1. Montaj...
DetaylıFotogrametri Anabilim dalında hava fotogrametrisi ve yersel fotogrametri uygulamaları yapılmakta ve eğitimleri verilmektedir.
FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI Fotogrametri eski Yunancadaki Photos+Grama+Metron (Işık+Çizim+Ölçme) kelimelerinden Eski Yunancadan bati dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık)
DetaylıProf. Dr. Durmuş KAYA Öğr. Gör. Muharrem EYİDOĞAN Arş. Gör. Enes KILINÇ
Prof. Dr. Durmuş KAYA Öğr. Gör. Muharrem EYİDOĞAN Arş. Gör. Enes KILINÇ Karabük Üniversitesi Enerji ve Çevre Teknolojileri Birimi durmuskaya@hotmail.com, dkaya@karabuk.edu.tr Sunum içeriği Karabük üniversitesi
DetaylıProf. Dr. Selim ÇETİNKAYA
Prof. Dr. Selim ÇETİNKAYA ÇİZİM KAĞITLARI Ve ANTETLER Çizim kağıdı A0 ~ A4 arası kesilmiş kağıt boyutları Standard kağıt ölçüsü (ISO) A4 210 x 297 A3 297 x 420 A2 420 x 594 A1 594 x 841 A0 841 x 1189 (Ölçüler
DetaylıZEMİN SINIFLAMASINDA BULANIK MANTIK UYGULAMASI SOIL CLASSIFICATION AN APPLICATION WITH FUZZY LOGIC SYSTEMS
ZEMİN SINIFLAMASINDA BULANIK MANTIK UYGULAMASI SOIL CLASSIFICATION AN APPLICATION WITH FUZZY LOGIC SYSTEMS Alper KIYAK -1, Hatice ERGÜVEN -1, Can KARAVUL -1 Posta Adresi: 1- Sakarya Üniversitesi Mühendislik
DetaylıDERS PROGRAMI OLUŞTURMA VE ÖĞRETİM ELEMANI GÜN-SAAT AYARLARI
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ DERS PROGRAMI OLUŞTURMA VE ÖĞRETİM ELEMANI GÜN-SAAT AYARLARI OCAK, 2016 ISPARTA 1. GİRİŞ Kampüslerde öğrenci sayısının artması, yeni bölümlerin kurulması veya ders planlarının
DetaylıYÖNETİM MUHASEBESİ ve Uygulamaları
YÖNETİM MUHASEBESİ ve Uygulamaları Prof. Dr. Gürbüz GÖKÇEN Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Hakan ÇELENK Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Emre HORASAN Kafkas Üniversitesi
DetaylıT.C. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Hizmet Sunumu Genel Müdürlüğü GSS Yazılımları Daire Başkanlığı Kasım 2011
T.C. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Hizmet Sunumu Genel Müdürlüğü GSS Yazılımları Daire Başkanlığı Kasım 2011 SUNUM PLANI 1) BİYOMETRİK KİMLİK TESPİT YÖNTEMLERİNDEN AVUÇİÇİ DAMAR İZİNİN MEDULA SİSTEMİNE ENTEGRASYONU
DetaylıGÜNEŞ ENERJİSİ DENEY FÖYÜ
GÜNEŞ ENERJİSİ DENEY FÖYÜ 1. Deneyin Amacı: Güneş pilleri hakkında bilgi sahibi olmak Fotovoltaik modüllerin seri ve paralel bağlı olma durumlarında akım-voltaj karakteristiklerinin ölçülmesi 2. Güneş
DetaylıT.C. BAKSAN MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ ORTAK ALAN TEKNİK RESİM VE ÇİZİM TEKNOLOJİLERİ DERSİ SORULARI
T.C. BAKSAN MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ ORTAK ALAN TEKNİK RESİM VE ÇİZİM TEKNOLOJİLERİ DERSİ SORULARI 1- İş parçalarını, belli kurallara göre tanımlayan çizgisel şekillere ne ad verilir? a) Teknik resim b)
DetaylıREVİZYON DURUMU. Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Prof. Dr. Nail Bulakbaşı, Adem Aköl Sinan Özyavaş Hasta Değerlendirme Kurulu Kalite Konseyi Başkanı Kalite Koordinatörü
DetaylıÖLÇÜM BELİRSİZLİĞİNİN HESAPLANMASI PROSEDÜRÜ
Doküman No: P.LAB.5.4.6.01 Rev.No/Tarih : 00/- Yayın Tarihi: 08.07.2011 Sayfa: 1 / 1 1.0. AMAÇ VE KAPSAM Çevre Analizleri Laboratuarında TS EN ISO/IEC 17025:2005 Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarının
DetaylıHidrolik Pompa İmalatı Yapan Bir İşletmede Hata Türü ve Etkileri (HMEA) Analizi Uygulaması
280 Hidrolik Pompa İmalatı Yapan Bir İşletmede Hata Türü ve Etkileri (HMEA) Analizi Uygulaması Ali Yavuz ŞEFLEK*, Kazım ÇARMAN*, Yakup KARA** *Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü,
DetaylıEmisyon Ölçümlerinin Planlanması
Emisyon Ölçümlerinin Planlanması Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü Tınaztepe Yerleşkesi 35397 Buca-İzmir Tel: 0232 3017113 Faks: 0232 3017280 E-posta: abdurrahman.bayram@deu.edu.tr
DetaylıHARİTA TEKNİSYENİ KULLANILAN, ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMAN ELAZIĞ A 1.1 2014/I
TANIM Harita mühendisi veya teknikerinin denetiminde, yeryüzünün tümünü veya belirli bir kısmını, coğrafi yapısını, imar, bayındırlık durumunu dikkate alarak arazide gerekli ölçme işlemlerini yapan, hesaplayan
Detaylı+ 1. ) transfer edilir. Seri. Isı T h T c sıcaklık farkı nedeniyle üç direnç boyunca ( dirençler için Q ısı transfer miktarı aşağıdaki gibidir.
GİRİŞ Isı değiştiricileri (eşanjör) değişik tiplerde olup farklı sıcaklıktaki iki akışkan arasında ısı alışverişini temin ederler. Isı değiştiricileri başlıca yüzeyli ısı değiştiricileri, karışımlı ısı
Detaylı5 İki Boyutlu Algılayıcılar
65 5 İki Boyutlu Algılayıcılar 5.1 CCD Satır Kameralar Ölçülecek büyüklük, örneğin bir telin çapı, objeye uygun bir projeksiyon ile CCD satırının ışığa duyarlı elemanı üzerine düşürülerek ölçüm yapılır.
DetaylıİÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III AÇIKLAMA... V BÖLÜM I - TEMEL KAVRAMLAR...1
İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ...III AÇIKLAMA... V BÖLÜM I - TEMEL KAVRAMLAR...1 Soru 1- Dış ticaret nedir?...1 Soru 2- Mal nedir?...1 Soru 3- Mal ve hizmet arasındaki fark nedir?...1 Soru 4- İhracat nedir?...1
DetaylıMÜHENDİSLİK ÇİZİMLERİ İNŞ 2010 (2+1) Yrd.Doç.Dr. Okan Fıstıkoğlu
MÜHENDİSLİK ÇİZİMLERİ İNŞ 2010 (2+1) Yrd.Doç.Dr. Okan Fıstıkoğlu HAFTA-1 Dersin Amacı ve Kapsamı Ders İle İlgili Genel Bilgiler Uyarılar 0/05 1. Hafta Dersin Amacı ve Kapsamı Amaç: İnşaat Mühendisliği
DetaylıLidar Verilerinin İşlenmesi ve Analizi Dersi
Lidar Verilerinin İşlenmesi ve Analizi Dersi Ders Notları Lazer taramada, özellikle değerlendirmede, fotogrametri ile ilgili pek çok yaklaşım ve temel kavram mevcuttur. Fotogrametri ve uzaktan algılamada
DetaylıMatematiksel İktisat-I Ders-1 Giriş
Matematiksel İktisat-I Ders-1 Giriş 1 Matematiksel İktisat: Matematiksel iktisat ekonomik analizlerde kullanılan bir yöntemdir. Bu analizde iktisatçılar iktisat ile ilgili bir bilimsel soruya cevap ararlarken
DetaylıTAPU VE KADASTRO BİLGİ SİSTEMİ
TAPU VE KADASTRO BİLGİ SİSTEMİ MEKÂNSAL GAYRİMENKUL SİSTEMİ (MEGSİS) HARİTA UYGULAMALARI DOKÜMANI Sürüm: 0.1 Revizyon Bilgileri Revizyon No: Revizyon Tarihi Revizyonu Yapan Revizyon Nedeni 0.1 15.07.2013
DetaylıDijital Fotogrametri
Dijital Fotogrametri 2016-2017, Bahar YY Fevzi Karslı (Prof. Dr.) Harita Mühendisliği Bölümü Mühendislik Fakültesi KTÜ 20 Mart 2017 Pazartesi Ders Planı ve İçeriği 1. Hafta Giriş, dersin kapsamı, kavramlar,
DetaylıBölüm 6 EK KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİNE İLİŞKİN KAZI + İKSA
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Bölüm 6 EK KLASİK MADENCİLİK YÖNTEMİNE İLİŞKİN KAZI + İKSA Prof. Dr. Müh. Yapı Merkezi AR&GE Bölümü 2015/İstanbul 1 AÇIKLAMA NOTU Bilgi föyünün hazırlanmasında
DetaylıTOPLAMADA KISAYOLLAR
ARDIŞIK SAYILARIN TOPLANMASI TOPLAMADA KISAYOLLAR 1 Kural: Gruptaki en küçük sayı ile en büyük sayıyı topla, sonucu gruptaki sayıların miktarıyla çarp ve sonucu 2 ye böl. Örneğin 33 den 41 e kadar olan
Detaylı2016 Ocak SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 25 Ocak 2016
2016 Ocak SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 25 Ocak 2016 Ocak ayı inşaat ve hizmet sektörü güven endeksleri TÜİK tarafından 25 Ocak 2016 tarihinde yayımlandı. İnşaat sektörü güven endeksi 2015 yılı Aralık ayında
DetaylıNicel araştırmalar altında yer alan deneysel olmayan araştırmaların bir alt sınıfında yer alır. Nedensel karşılaştırma, ortaya çıkmış ya da daha
5.HAFTA Nicel araştırmalar altında yer alan deneysel olmayan araştırmaların bir alt sınıfında yer alır. Nedensel karşılaştırma, ortaya çıkmış ya da daha önceden gerçekleşmiş bir durumun ya da olayın nedenlerini,
DetaylıBT Süreçleri Değerlendirmesi Hizmetleri
BT Süreçleri Değerlendirmesi Hizmetleri IBM Global Services BT Servis Yönetimi Değerlendirme Faydaları BT Süreçleri Değerlendirmesi, proje kapsamındaki BT süreçlerinin mevcut olgunluğunun tanımlanmasını
DetaylıHİZMETLERİMİZ CE İŞARETLEMESİ LABORATUVAR HİZMETLERİ ELEKTROMANYETİK UYUMLULUK TESTLERİ ELEKTRİKSEL GÜVENLİK TESTLERİ ÇEVRESEL TESTLER RİSK ANALİZLERİ
EGE TEST CENTER, Egetest Center Elektrik Elektronik Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ünvanıyla 03.03.2016 tarihinde kurulmuştur. İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi (İZTEKGEB)'nde faaliyetlerine başlayan
DetaylıIII İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1 ÜNİTE 2 ÜNİTE 3 FRAKTALLAR 2 YANSIYAN VE DÖNEN ŞEKİLLER 6 HİSTOGRAM 10 ÜSLÜ SAYILAR 14 ÜSLÜ SAYILARLA ÇARPMA İŞLEMİ 18
MATEMATİK III İÇİNDEKİLER ÜNİTE FRAKTALLAR YANSIYAN VE DÖNEN ŞEKİLLER 6 HİSTOGRAM 0 ÜSLÜ SAYILAR 4 ÜSLÜ SAYILARLA ÇARPMA İŞLEMİ 8 ÜSLÜ SAYILARLA BÖLME İŞLEMİ 8 BİLİMSEL GÖSTERİM 9 ÜNİTE OLASILIK, İSTATİSTİK
DetaylıYAPISAL ALET BİLGİSİ 1. Jeodezik Ölçü Aletlerinin Bileşenleri 2. Doğrultu Ölçme Aletleri (Teodolitler)
YAPISAL ALET BİLGİSİ 1. Jeodezik Ölçü Aletlerinin Bileşenleri Düzeçler Dürbünler Sehpalar 2. Doğrultu Ölçme Aletleri (Teodolitler) Teodolitler in Sınıflandırılması Teodolitler'in Yapısı Teodolit Eksenleri
Detaylıİşletmelerin rekabet avantajlarını koruyabilmeleri için sürekli olarak inovasyon yapmaları gerekir. Bunun için de ürettikleri ürünleri ve sundukları
İNOVASYON SÜRECİ İşletmelerin rekabet avantajlarını koruyabilmeleri için sürekli olarak inovasyon yapmaları gerekir. Bunun için de ürettikleri ürünleri ve sundukları hizmetleri daha iyi, daha yararlı,
DetaylıALGORİTMA İ VE PROGRAMLAMA
ALGORİTMA İ VE PROGRAMLAMA II Öğr.Gör.Erdal GÜVENOĞLU Hafta 2 Maltepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü ALGORİTMA ANALİZİ 2 Neden algoritmayı analiz ederiz? Algoritmanın performansını ölçmek
DetaylıMODÜLER GİYDİRME CEPHE TASARIMI İÇİN ÖNERİ
MODÜLER GİYDİRME CEPHE TASARIMI İÇİN ÖNERİ Mine ŞENYÜRÜK, İstanbul Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Murat AYGÜN, İstanbul Teknik Üniversitesi ÖZET: Bu bildiride modüler cephe tasarımı ile ilgili Proposal for
DetaylıTERMAL KAMERA RAPORU
TERMAL KAMERA RAPORU BEST Enerji Yönetimi ve Danışmanlık Hizmetleri Orta Mah. Yalnız Selvi Cad. No: 19 UpTwins Residance A Blok Kat: 15 D: 159 34880 Soğanlık / Kartal / İstanbul Tel: (216) 290 44 11 info@bestenerji.net
Detaylı25 Ekim 2016 Salı - Sistemlere Giriş ve Tanıtım
10.45-12.45 Açılış Töreni Uzaktan Algılama Sistemlerinden Konumsal Bilgiye Genel Giriş 12.45-13.30 Öğle Yemeği 13.30-14.30 14.30-14.45 Ara 14.45-15.45 15.45-16.00 Ara 16.00-17.00 17.00-17.15 Ara 17.15-18.15
DetaylıAYRIK YAPILAR ARŞ. GÖR. SONGÜL KARAKUŞ- FIRAT ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ, ELAZIĞ
AYRIK YAPILAR P r o f. D r. Ö m e r A k ı n v e Y r d. D o ç. D r. M u r a t Ö z b a y o ğ l u n u n Ç e v i r i E d i t ö r l ü ğ ü n ü ü s t l e n d i ğ i «A y r ı k M a t e m a t i k v e U y g u l a
DetaylıOBJE YÜZEY RENKLERİNİN YERSEL LAZER TARAYICILARINA ETKİSİ THE EFFECT OF OBJECT SURFACE COLORS ON THE TERRESTRIAL LASER SCANNERS
OBJE YÜZEY RENKLERİNİN YERSEL LAZER TARAYICILARINA ETKİSİ A. Yaman a*, H.M. Yılmaz a a Aksaray Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, 68100 Aksaray, Türkiye - (aydan.ketenci@hotmail.com/hmuraty@gmail.com)
DetaylıMADENCİLİK SONRASI ONARIM ÇALIŞMALARINDA PEYZAJ MİMARLARININ YERİ
MADENCİLİK SONRASI ONARIM ÇALIŞMALARINDA PEYZAJ MİMARLARININ YERİ Hazırlayan: Araş. Gör Özlem Candan Külekci Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü PEYZAJ MİMARLIĞININ MESLEK ALANLARI
DetaylıŞekil1. Dönüşümleri yapılmış raster hazır
RASTER SAYISALLAŞTIRMA Raster ve Dönüşüm Đşlemleri başlıklı dersimizde elimizde resim olarak, hatta çıktısı alınmış bir kağıt olarak bulunan bir harita ya da paftanın Netcad ortamına aktarılarak koordinat
DetaylıMALATYA DA KENTSEL DÖNÜŞÜM VE AFET RİSKİ TAŞIYAN BÖLGELER. Ahmet Ceyhan. Malatya Belediyesi Başkan Yardımcısı
MALATYA DA KENTSEL DÖNÜŞÜM VE AFET RİSKİ TAŞIYAN BÖLGELER Ahmet Ceyhan Malatya Belediyesi Başkan Yardımcısı MALATYA MERKEZ BEYDAĞI KENTSEL YENİLEME (GECEKONDU DÖNÜŞÜM) PROJESİ Proje 05.05.2008 tarihinde
Detaylı