Kırıkkale il merkezi nde bulunan sağlık kuruluşları girişlerindeki engelli rampalarının standartlara uygunluğunun değerlendirmesi

Transkript

1 Araştırma / Research Article TAF Preventive Medicine Bulletin DOI: /pmb Kırıkkale il merkezi nde bulunan sağlık kuruluşları girişlerindeki engelli rampalarının standartlara uygunluğunun değerlendirmesi Assessment of its Compliance with the Standards of The Handicapped Ramps of Health Care Institutions in Kirikkale Province Tevfik Pınar 1, Meral Saygun 2, Emrah Murat Açıkgöz 2, İsmail Atçeken 2, Hasan Demirtaş 2 ÖZET Giriş: Engellilik, sadece bir sağlık sorunu değil, engelli kişinin yaşamını sağlık, sosyal ve psikolojik açıdan derinden etkileyen kompleks bir fenomendir. Dünya genelinde bir milyardan fazla kişi engellidir. Türkiye İstatistik Kurumu 2002 verilerine göre nüfusun %12.29 u engellidir. Sağlık hizmetlerine erişimde fiziksel engeller önemli bir sorundur. Bu çalışmada, Kırıkkale il merkezinde bulunan sağlık kuruluşlarındaki engelli rampaları, yasal düzenlemelere ve standartlara uygunluğunu açısından incelenmiştir. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışmaya, il merkezinde bulunan bütün sağlık kuruluşu binalarının girişlerindeki engelli rampaları alınmıştır. ASM, TSM, devlet hastanesi, üniversite hastanesi ve özel hastane olmak üzere toplam 26 sağlık kuruluşuna ait 37 rampa incelenmiştir. Değerlendirmelerde, Türk Standartları Enstitüsü TS12576 ve TS9111 standartları temel alınmıştır. Çalışmada rampalar, varlığı, türü, yüzeyin uygunluğu, eğim açısı, rampanın uzunluğu ve yüksekliği, genişliği, korkuluk ve sahanlık varlığı/ yokluğu ve uygunluğu, rampanın giriş ve çıkışının (sahanlık) uzunluk olarak uygunluğu, yönlendirme ve uyarı işareti, hissedilebilir uyarıcı yüzey özellikleri yönünden değerlendirilmiştir. Rampaların eğimleri, rampaların metre ile ölçülen yükseklik ve uzunlukları kullanılarak eğim yüzdesi olarak hesaplanmıştır. Bulgular: Çalışmamızda, tüm özellikleri ve ölçümleri standartlara uygun hiç bir rampa saptanmamıştır. Üç sağlık kuruluşunun girişinde gerekli olduğu halde rampa bulunmadığı saptanmıştır. Rampaların hiçbirinde giriş ve çıkışlarda yönlendirme ve uyarı işareti ve görme engelliler için hissedilebilir uyarıcı yüzey bulunmadığı saptanmıştır. Rampaların %94 ünde drenaj ızgarası bulunmadığı saptanmıştır. ABSTRACT Aim: Disability is not just a health issue, It is a complex phenomenon that affects deeply the lives of people with disabilities in terms of health, social and psychological. Over 1 billion people globally experience disability at any level. According to data from TÜİK (2002) Turkey s 12,29% of the population is disabled. Physical barriers to accessing health services is a significant problem. In this study, Handicapped ramps in health care facilities in kırıkkale province, were examined for legal compliance with regulations and standards. Materials and Methods: The study is of descriptive nature. All handicapped ramps in the entrances of all the health institutions were enrolled the study. 37 ramps have been investigated in 26 Health Organization. Evaluations were made on the basis of the Institute of Turkish standards (TS12576 and TS9111 standards). The ramps were evaluated for the following properties: presence and type of the ramps, the suitability of the surface, slope angle, length and height of the ramp, the handrail, the width, the platform presence/absence and suitability of the input and the output of the ramp platform, guide signs, and the warning signs, the stimulant surface. The slopes of the ramps were calculated as the percentage using the ramp s heights and lengths. Results: In this study, there was no any ramps that conforming to standarts in terms of their all properties and measurements. Three of health institutions did not have any handicapped ramps, although they were necessary. There were no any input and output guide signs and warning signs for the visually impaired person and stimulant surface in any of the ramps. %94 of the ramps did not have drainnage channel 1 Hacettepe Üniversitesi, Halk Sağlığı Enstitüsü, İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara. 2 Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Kırıkkale Yazışma Adresi/Address for correspondence: Tevfik Pınar, Hacettepe Üniversitesi, Halk Sağlığı Enstitüsü, İş Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara. tevfikpinar@gmail.com Anahtar Kelimeler: Engelli rampaları, engellilik, sağlık kuruluşları Key Words: Handicapped ramps, handicap, health institutions Gönderme Tarihi/Received Date: Kabul Tarihi/Accepted Date: Yayımlanma Tarihi/Published Online: GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) in engellilik tanımı Engellilik, kişinin vücut fonksiyonlarının ya da yapısının bozulması, aktivitesinin sınırlanması ve yaşama katılımının kısıtlanmasını kapsayan şemsiye bir terimdir şeklindedir(1). Engellilik, sağlık sorunu yaşayan kişilerle kişisel ve çevresel faktörler (olumsuz davranışlar, ulaşım araçlarına ve kamu binalarına erişememe ve sosyal desteğin sınırlı olması) arasındaki olumsuz etkileşimi ifade eder(1). Engellilik, sadece bir sağlık sorunu değildir. Kişinin vücut özellikleri ile kişinin içinde yaşadığı toplumun özellikleri arasındaki etkileşimi yansıtan kompleks bir fenomendir. TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 2 105

2 Pınar vd: engelli rampalarının değerlendirilmesi DSÖ 2010 verilerine göre, Dünyada bir milyar insan (2010 dünya nüfusunun %15 i) herhangi bir düzeyde engelli dir. Bunların %2.2 sinin kuadripleji, ağır depresyon ya da tam görmezlik gibi kişinin fonksiyonları ileri düzeyde kısıtlayıcı olduğu bildirilmektedir(1). Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK eski adı Devlet İstatistik Enstitüsü) ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığının yaptırdığı Türkiye Özürlüler Araştırması-2002 verilerine göre Türkiye nüfusunun %12.29 u (Erkek: %11.10; kadın: %13.45) engellidir. Bunların %1.25 i ortopedik, %0.60 ı görme, %0.37 si işitme, %0.38 i dil ve konuşma, %0.48 i zihinsel özürlüdür. Kronik hastalığı olanların oranı %9.70 dir. Bu istatistikler engelliliğin Türkiye için önemli bir sorun olduğunu açıkça göstermektedir. (2). Engelli kişiler de engelsiz kişilerle aynı sağlık ihtiyaçlarına (Bağışıklanma, kanser taraması, tanı ve tedavi, vs ve özellikle rehabilitasyon) sahiptir. Ancak, bası yaraları ya da üriner enfeksiyonlar gibi ikincil sağlık sorunları ve özel rehabilitasyona ihtiyaç duymaları nedeniyle daha kırılgan bir grup oluşturdukları halde, hem yoksulluk ve hem de sosyal dışlanmışlık nedeniyle sağlık hizmetlerine daha sınırlı bir erişime sahip olabilirler(1). Sadece sağlıklı bireyler değil, engelli bireyler de özgürce ve eşitçe kamusal alanlardan faydalanma hakkına sahiptir. Engelli bireylerin yaşamın en temel alanlarına ulaşamamaları ve diğer bireylerle aynı ortamları paylaşamamaları temel haklardan, özellikle sağlık hizmetlerinden yararlanamamaları anlamına gelmektedir. Birleşmiş Milletler Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD)-2006, tüm engelli bireylerin, bütün insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam ve eşit olarak yaralanmasının temin edilmesini, bunun geliştirilmesi ve korunmasını, onların doğuştan sahip oldukları onurlarına saygının teşvik edilmesini hedeflemektedir (3) yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nda kabul edilen Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (4) Türkiye Cumhuriyeti tarafından da 5825 sayılı Kanunla (18 Aralık 2008, sayılı Resmi Gazete) uygun bulunmuştur(5). Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre Kamu ve özel kurum ve kuruluşlarına ait her türlü yapıların özürlülerin erişebilirliğine uygun duruma getirilmesi yasal zorunluluktur(6) TS ya göre tüm ticari, idari kamu binaları ile mesken binaları ana girişleri yaya kaldırımından itibaren engelsiz olmalıdır. En az bir ana giriş engelliler için kullanılır olmalıdır. Kamu ve ticari bina girişlerinin merdivenli olması halinde engellilerin kullanabileceği eğimde rampa yapılmalıdır(7). Engelli bireylerin sağlık hizmeti alabilmek için sağlık kuruluşlarına erişimleri büyük önem arz etmektedir ve sağlık kuruluşlarının bu erişimi sağlamada oldukça duyarlı olması beklenmektedir. Bu çalışmada, Kırıkkale il merkezinde bulunan sağlık kuruluşlarındaki engelli rampaları, yasal düzenlemelere ve standartlara uygunluğunu açısından incelenmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışma tanımlayıcı niteliktedir. Çalışmaya Kırıkkale il merkezinde bulunan bütün sağlık kuruluşu binalarının girişlerindeki engelli rampaları alınmıştır. ASM, TSM, devlet hastanesi, üniversite hastanesi ve özel hastane olmak üzere toplam 26 sağlık kuruluşuna ait 37 rampada inceleme yapılmıştır. Değerlendirmelerde, Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (OZİDA) tarafından yayımlanan Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı (8), Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından hazırlanan TS Şehir içi Yollar Özürlü ve Yaşlılar için Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları (7) ve TS9111 Özürlü İnsanların İkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları (9) temel alınmıştır. Rampalar, bina girişlerinde, kaldırımlarda, yaya geçitlerinde, yürüyüş güzergahı üzerinde bulunan yükseklik farklarını engellilerin zorlanmadan, kolayca aşabilmelerini sağlayan, eğimli yol inşaat yapılarıdır. Rampalar tasarlanırken temel hedef, tekerlekli sandalye kullanıcıları, bebek arabalılar, görme engelliler açısından yükseklik farkını aşarken ergonomik açıdan gerekli koşulları sağlamaktır(7). Dış mekân rampaları, açılarına göre, düz rampalar, 90 dönüşlü rampalar, 180 dönüşlü rampalar olmak üzere üç çeşittir. Rampaların minimum genişliği düz rampalarda 90 cm, 90 dönüşlü rampalarda 140 cm, 180 dönüşlü rampalarda 90 cm olmalıdır. TS 911 ve TS da rampaların tasarımına ilişkin standartlar ve tasarım ilkeleri şu şekildedir: Döşeme seviyesinden 20 mm den daha fazla bir kot farkı varsa rampa düşünülmelidir. Geçiş güzergahlarındaki kot farkları (farklı seviyeler) birbirine rampalarla bağlanmalıdır. Bina girişlerinde rahatlık ve güvenlik için, hava şartlarından korunmuş sahanlık du zenlenmelidir. Rampaların başında ve sonunda sahanlıklar bulunmalıdır. Sahanlıklar, tekerlekli sandalye kullanan kişinin manevra yapmasına imkan verecek şekilde en az 150 cm x 150 cm ölçu lerinde olmalıdır. Rampalar du z, sert, sabit ve kaymayı önleyici (ıslak/kuru), mat malzemeden yapılmış bir yu zeye 106 TAF Prev Med Bull 2016 Cilt 15 Sayı 2

3 Pinar et al.: Assessment of the standards of handicapped ramps sahip olmalı, başlangıç ve bitişinde su birikmesini önleyecek drenaj ızgarası bulunmalıdır. Rampaların başlangıcında ve sonunda hissedilebilir uyarıcı yu zey (60 cm) olmalıdır. Bina giriş rampalarının net genişliği en az 90 cm, tercihan 100 cm olmalıdır. Rampanın genişliği en az 90 cm olmalıdır. Uzunlukları 10 m ye kadar olan rampaların eğimi en fazla %8 olmalıdır. 10 m den daha uzun rampalarda eğim en fazla %6 olmalıdır. Rampa yatay uzunluğu 200 cm den fazla ise veya rampa yu ksekliği 15 cm den fazla ise rampanın her iki tarafında korkuluk bulunmalıdır. Rampaların eğimi en fazla %8 (1/12) olmalıdır. Bina giriş rampalarının eğimi aşağıdaki gibi olmalıdır: En fazla yu kseklik En fazla eğim 15 cm ve daha az 1:12 (%8) 16 cm - 50 cm arası 1:14 (%7) 51 cm cm arası 1:16 (%6) 100 cm u zeri 1:20 (%5) Çalışmamızda rampalar şu özellikleri yönünden değerlendirilmiştir: 1) Rampa varlığı, 2) Rampa sayısı 3) Korkuluk, 4) Sahanlık, 5) Yönlendirme ve uyarı işareti, 6) Rampa türü 7) Rampa yüzey uygunluğu, 8) Hissedilebilir uyarıcı yüzey (Görme engelliler için), 9) Rampanın giriş ve çıkışının uygunluğu. Rampaların eğimleri, eğim yüzdesi (hipotenüs eğimi) olarak rampaların metre ile ölçülen yükseklik ve uzunluklarının kullanıldığı formül (Eğim= H / L x 100=) ile hesaplanmıştır. BULGULAR Çalışmamızda Kırıkkale il merkezinde bulunan 26 sağlık kuruluşunun bina girişlerinde bulunan 37 adet engelli rampası incelenmiştir. 2 özel hastane, 5 kamu hastanesi, 19 aile sağlığı merkezinin rampaları incelenmiştir. Sağlık kuruluşlarının girişlerindeki rampalara ait ölçümler Tablo 1 de ve rampaların yasal standartlara uygunluğu açısından değerlendirilmesi Tablo 2 de verilmiştir. Kurumların birinde binanın fiziksel yapısının rampaya ihtiyaç olmayacak şekilde inşa edildiği, üç sağlık kuruluşunun girişinde rampa gerekli olduğu halde bulunmadığı saptanmıştır. Rampaların ikisi dışında tümünün genişliğinin 90 cm nin üzerinde, yani standartlara uygun olduğu saptanmıştır. Rampaların 4 ünde korkuluğa, 35 inde sahanlığa gerek olmadığı, 27 rampanın yüzey yapısının tüm özellikleri yönünden uygun olduğu, 12 rampanın giriş ve çıkışlarının tüm özellikleri yönünden uygun olduğu saptanmıştır. Rampaların sadece birisinin 90 derece dönüşlü, bunun dışındaki 36 rampanın düz olduğu saptanmıştır. Rampalarda karşılaşılan sorunlar aşağıdaki gibi saptanmıştır: Rampaların hiçbirinde giriş ve çıkışlarda yönlendirme ve uyarı işareti ve görme engelliler için hissedilebilir uyarıcı yüzey saptanmamıştır. Rampaların 13 ünde (%35) korkuluk gerekli olduğu halde yapılmadığı; birinde (%2) sahanlık gerekli olduğu halde yapılmadığı; ikisinin (%5) yüzeyinin stabil olmadığı; sekizinin (%21) yüzeyinin kaygan olduğu; ikisinin (%5) yüzeyinin engebeli olduğu; 11 inin (%29) giriş ve çıkışlarında engellerin bulunduğu; ikisinin (%5) giriş ve çıkışlarında dikey drenaj ızgarası bulunduğu, bunlardan birinde ızgaraların dikey olduğu, geri kalan 35 (%94) rampada drenaj ızgarası bulunmadığı; 17 sinin (%50) giriş ve çıkışlarının hemzemin olmadığı; 36 sının (%97) eğiminin (eğim yüzdesi) standartların üstünde olduğu; 12 sinin (%32) giriş uzunluğunun ve dokuzunun (%24) çıkış uzunluğunun standart uzunluğun altında olduğu (150 cm den uzun olmalı) saptanmıştır. Çalışmamızda, tüm özellikleri ve ölçümleri standartlara uygun hiç bir rampa saptanmamıştır. TARTIŞMA Engelli bireylerin sağlık kuruluşlarına mümkün olduğunca bağımsız ve sorunsuz olarak erişilebilirliğinin sağlanması çok önemli bir konudur. Fakat, ne yazık ki, tüm dünyada engellilerin sağlık hizmetlerine ulaşabilme ihtimalleri diğer insanlardan iki kat daha zordur, sağlık hizmet almaları 3 kat daha fazla engellenmektedir ve sağlık kuruluşlarında 4 kat daha fazla kötü muamele görmektedirler(1). Engelli bireylerin sağlık kuruluşlarına ulaşılabilirlikleri çeşitli yanlış veya standart dışı uygulamalar sonucu kısıtlanabilmektedir. Yapılan bilimsel çalışmalarda bunu destekler nitelikte bulgulara ulaşılmıştır. Brezilyada engelli bireylerin diş sağlığı hizmetlerine erişimlerini araştıran bir çalışmada, engelli bireylerin %43.1 inin temel sağlık hizmetlerinden habersiz oldukları, %52.5 inin genellikle diş bakımı istemedikleri, %76.3 ünün sağlık hizmetine ulaşmada zorluk yaşadıkları, %84.5 inin sadece acil durumlarda sağlık hizmeti talep ettikleri saptanmış; diş hekimlerinin %56.2 sinin işitme engelli hastalarla iletişim sorunu yaşadıkları, %97.8 i bir aracıya ihtiyaç duydukları belirlenmiştir(10). TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 2 107

4 Pınar vd: engelli rampalarının değerlendirilmesi Tablo 1. Sağlık kuruluşlarının girişlerindeki rampalara ait ölçümler No Sağlık Kuruluşu Yükseklik Uzunluk Eğim (%)* Genişlik Giriş uzunluğu (Sahanlık) Özel Hastane 1. Giriş >90 >150 >150 Özel Hastane 2. Giriş >90 >150 >150 Özel Hastane 3. Giriş >90 >150 <150 Özel Hastane 1. Giriş >90 >150 >150 Özel Hastane 2. Giriş >90 <150 >150 Özel Hastane 3. Giriş >90 <150 >150 Devlet Hastanesi 1. Giriş >90 <150 >150 Devlet Hastanesi 2. Giriş >90 <150 >150 4 Üniversite Diş Hekimliği Fakültesi >90 <150 <150 5 Devlet Ağız-Diş Sağlığı Merkezi >90 <150 <150 6 Devlet Hastanesi Rampa Gereksiz 7 Tıp fak. hastanesi 1. Giriş >90 >150 >150 Tıp fak. hastanesi 2. Giriş >90 >150 >150 8 Devlet ASM Rampa Gereksiz 9 Devlet ASM Rampa Gereksiz 10 Devlet ASM Rampa Gereksiz 11 Devlet ASM >90 >150 > Devlet ASM >90 <150 < Devlet ASM 1. Giriş >90 <150 >150 Devlet ASM 2. Giriş >90 <150 > Devlet ASM >90 >150 > Devlet ASM <90 >150 < Devlet ASM >90 >150 > Devlet ASM-TSM >90 >150 > Devlet ASM >90 >150 > Devlet ASM >90 >150 > Devlet ASM >90 >150 <150 Devlet ASM 1.Bina 1.Giriş <90 >150 >150 Çıkış uzunluğu (Sahanlık) 21 Devlet ASM 1.Bina 2.Giriş >90 >150 > Devlet ASM 2. Bina Giriş >90 <150 < Devlet ASM >90 >150 < Devlet ASM >90 >150 < Devlet ASM >90 >150 > Devlet ASM 1. giriş >90 >150 >150 Devlet ASM 2. giriş >90 >150 >150 Devlet ASM 1. giriş >90 <150 >150 Devlet ASM 2. giriş >90 <150 >150 * Hesaplama ile; hipotenüs eğimi 108 TAF Prev Med Bull 2016 Cilt 15 Sayı 2

5 Pinar et al.: Assessment of the standards of handicapped ramps Tablo 2. Kırıkkale ili sağlık kuruluşlarında engelli rampalarının yasal standartlara uygunlukları açısından değerlendirilmesi S.No. SAĞLIK KURULUŞLARI Rampa Korkuluk Sahanlık Yönlendirme Uyarı Yüzey Rampa (sert, stabil, türü kaymaz, engelsiz Hissedilebilir uyarıcı yüzey Rampa girişi-çıkış (Engel, drenaj ızgarası*, hemzemin) Özel Hastane 1. Giriş VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun Özel Hastane 2. Giriş VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Özel Hastane 3. Giriş VAR Gereksiz Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Özel Hastane 1. Giriş VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun Özel Hastane 2. Giriş VAR Gereksiz Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun Özel Hastane 3. Giriş VAR Gereksiz Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Drenaj Izgarası var Devlet Hastanesi 1. Giriş VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Devlet Hastanesi 2. Giriş VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok Dikey Drenaj Izgarası 4 5 Üniversite Diş Hekimliği Fakültesi Devlet Ağız-Diş Sağlığı Merkezi 6 Devlet Hastanesi Rampa Gereksiz 7 VAR Gerekli Var Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok VAR Gerekli Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Tıp Fak. Hastanesi 1. Giriş Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun Tıp Fak. Hastanesi 2. Giriş Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun 8 Devlet ASM Rampa Gerekli, Fakat Yok 9 Devlet ASM Rampa Gerekli, Fakat Yok 10 Devlet ASM Rampa Gerekli, Fakat Yok 11 Devlet ASM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok 12 Devlet ASM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok 13 Devlet ASM 1. giriş VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Devlet ASM 2. giriş VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok 14 Devlet ASM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Engebeli Yok 15 Devlet ASM VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Kaygan, Stabil Değil Yok 16 Devlet ASM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun 17 Devlet ASM-TSM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok Uygun 18 Devlet ASM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok 19 Devlet ASM VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun 20 Devlet ASM VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok 21 Devlet ASM 1. Bina 1. giriş VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Engebeli Yok Uygun Devlet ASM 1. Bina 2. giriş VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun Devlet ASM 2. Bina giriş VAR Gerekli, Var Gerekli, Var Yok 90 0 Uygun Yok Uygun 22 Devlet ASM VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok 23 Devlet ASM VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok 24 Devlet ASM VAR Gerekli, Yok Gerekli Yok Yok Düz Uygun Yok Devlet ASM 1. giriş VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Devlet ASM 2. giriş VAR Gerekli, Var Gereksiz Yok Düz Stabil Değil Yok Uygun Devlet ASM 1. giriş VAR Gerekli, Yok Gereksiz Yok Düz Uygun Yok Uygun, Hemzemin Değil, Hemzemin Değil, Hemzemin Değil Devlet ASM 2. giriş VAR Gereksiz Gereksiz Yok Düz Kaygan Yok * İki kuruluş dışında hiç bir rampada drenaj ızgarası bulunmamaktadır. TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 2 109

6 Pınar vd: engelli rampalarının değerlendirilmesi ICF ve CRPD, Engellilerin önündeki engelleri, yetersiz politika ve standartlar, olumsuz davranışlar, hizmetlerin sağlanmasında eksiklikler, hizmetlerin sunumu ile ilgili sorunlar, yetersiz mali destek, erişim sorunları, danışma ve katılım eksikliği, veri ve kanıt eksikliği olarak belirtmektedir(1). DSÖ küresel düzeyde engellilerin sağlık hizmetlerine ulaşabilmelerini temin edebilecek dört temel öneride bulunmaktadır: (1) sağlık kuruluşlarına ulaşımda fiziksel engellerin kaldırılması, (2) sağlık harcamalarını karşılayabilmelerinin sağlanması, (3) sağlık çalışanlarının engelli hakları konusunda eğitilmesi, (4) rehabilitasyon servisleri gibi özel hizmet alanlarına yatırım yapılması(11). Görüldüğü gibi sağlık hizmetlerine erişimde fiziksel engellerin kaldırılması DSÖ tarafından en temel unsurlardan biri olarak ele alınmaktadır. Çalışmamızda, engellilerin sağlık kuruluşlarına ulaşımalarını sağlayan fiziksel yapılar olarak engelli rampaları incelenmiş ancak bütün sağlık kuruluşlarında tüm özellikleri ve ölçümleri standartlara uygun hiç bir rampa saptanmamıştır. Bu durum, engelli bireylerin sağlık hizmetlerine, özellikle temel sağlık hizmetlerine (ASM ler) erişimlerinde sorun yaşamaları, cesaretlerinin kırılması, caymaları, vazgeçmeleri ve hatta engellendikleri anlamına gelmektedir. Aslında bu konuda Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun yayınladığı Sağlık Kurumlarında Özürlü Bireyler için Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Rehberi bulunmaktadır(12). Ülkemizin de onayladığı Birleşmiş Milletler Konvansiyonuna ve yasalarımıza göre Fiziksel çevrenin özürlüler için ulaşılabilir ve yaşanabilir kılınması bir zorunluluk olarak belirtilmesine ragmen uygulamada eksiklikler bulunmaktadır (4-7,13,14). Yaptığımız çalışmayı karşılaştırabileceğimiz, Türkiyede sağlık kuruluşlarının erişilebilirliği konusunda yapılmış bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Ancak, kentsel alanlara engelli bireylerin erişebilirliği ile ilgili önemli sorunların varlığına değinen çalışmalar yapılmıştır(15-20). Olgun ve Ark larının Antalya nın ana caddelerinden birinde yaptıkları çalışmada, cadde boyunca yer alan mağazaların genelinin tekerlekli sandalye kullanıcılarının erişimine uygun olmadığı, durak ve bankların tekerlekli sandalye kullanıcılarına uygun tasarlanmadığı, yaya geçitlerinin bazılarında tekerlekli sandalye geçişlerinin imkânsız olduğu saptanmıştır(15). Sirel ve Ark, yaptıkları çalışmada fiziksel engelli bireyler açısından bir üniversite yerleşkesi açık alanlarının ulaşılabilirliğini ve bu alanların belirlenen ölçütler üzerinden kullanılabilirliğini değerlendirmişlerdir. Çalışmada rampaların standartlara uygun olmadığını, eğimlerin standartların üzerinde olduğunu, yüzeylerin kaygan olduğunu, rampalarda görme özürlüler için hissedilebilir yüzeylerin bulunmadığını saptamışlardır(16). SONUÇ VE ÖNERILER Çevremizde insan ihtiyaçlarına yönelik düzenlemeler, tüm insanların, yaş, bedensel durum gibi özelliklerinden kaynaklanan, genel ve özel duyarlılık gerektiren ihtiyaçlarının tümünü kapsamalıdır. Engelli bireylerin sağlık hizmetlerine başkalarından bağımsız olarak ulaşabilmeleri için gerekli hizmetler sağlanmalıdır. Ancak, Yasal gereklilik olmasına ve çok daha hassas olmaları beklenmesine rağmen, sağlık kuruluşları binalarına girişteki rampaların standartlara uygun olarak inşa edilmediği saptanmıştır. Sağlık kuruluşlarına engelli bireylerin ulaşabilirliğinin çeşitli yanlış veya standart dışı uygulamalar nedeniyle kısıtlanması sağlık hizmetlerine erişimlerini büyük ölçüde olumsuz etkileyecektir. Yasal düzenlemenin uygulama için yeterli olmadığı, denetimin büyük önem taşıdığı göz önüne alınarak sağlık kuruluşlarında engellilere yönelik düzenlemelerin hassasiyetle takip edilmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR 1. World Health Organizatiıon and World Bank. Summary World Report on Disability. International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Malta: WHO; p: 6. (WHO/NMH/VIP/11.01) 2. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK eski adı Devlet İstatistik Enstitüsü [DİE]) ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. Türkiye Özürlüler Araştırması Özürlü İstatistikleri Sonuçları, do?altid= United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) convention/conventionfull.shtml (Erişim tarihi: 7 Ocak 2016) 4. United Nations. Convention on The Rights of Persons with Disabilities convention/conventionfull.shtml 5. TBMM. Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. 3/12/ Sayılı Engelliler Hakkinda Kanun. Kabul Tarihi: 1/7/2005. Resmi Gazete: 7/7/2005 Sayı: mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/ pdf 7. TS Şehir İçi Yollar - Özürlü ve Yaşlılar için Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemlerin Tasarım Kuralları (Erişilebilir Şehir Yönetmeliği), devturkiye.org/upload/files/erisilebilir-sehir-yonetmeligi. pdf 8. T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. Ankara: S: 16. Yayın No: Türk Standardları Enstitüsü. Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler için Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri. ICS ; Türk Standardı TS 9111/ TAF Prev Med Bull 2016 Cilt 15 Sayı 2

7 Pinar et al.: Assessment of the standards of handicapped ramps 10. Lyana Leal Rocha, Maria Vieira de Lima Saintrain, Anya Pimentel Gomes Fernandes Vieira-Meyer. Access to dental public services by disabled persons. BMC Oral Health 2015; 15: DOI /s x 11. WHO. Better health for people with disabilities. who.int/disabilities/infographic/en/ 12. Sağlık kurumlarında özürlü bireyler için ulaşılabilirlik temel bilgiler rehberi. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Ankara: Sayılı İmar Kanunu, Kabul Tarihi: 3/5/1985. Resmi Gazete: Tarih : 9/5/1985 Sayı : tr/db/turkce/mevzuat/mevzuat732.pdf Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu. Kabul Tarihi: 10/7/2004, Resmi Gazete: 23/7/2004 Sayı: Rifat Olgun, Tahsin Yılmaz, KüBra Tuğçe Arabacı. Kentsel Mekan Tasarımlarının Tekerlekli Sandalye Kullanıcıları için Yeterliliği: Antalya Işıklar Caddesi Örneği. Uluslararasi Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi. 2014; 1: Berrin SİREL, Onur BOYACIGİL, Halil DUYMUŞ, Nurgül KONAKLI, Faruk ALTUNKASA, Cengiz USLU. Çukurova Üniversitesi Yerleşkesi Açık Alanlarının Fiziksel Engelliler Bakımından Ulaşılabilirliğinin Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 2012; 27(1): Hamza ÇINAR, Ali Rıza ARSLAN, Hayrettin MERİÇ. Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarının Yatak Odası ve Mobilyaları ile İlgili Sorunlarının Tespiti ve Çözüm Önerileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 2015; 3(3): Tahsin Yılmaz, Rifat Olgun, Faik Şavklı, Büşra Öter. Kentsel Yeşil Alanlarda Tekerlekli Sandalye Kullanicıları için Engelsiz Rota Belirlenmesi: Antalya Atatürk Kültür Parki Örneği. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. 2014; 4(9): Banu Bekci. Fiziksel Engelli Kullanıcılar için En Uygun Ulaşım Akslarının Erişebilirlik Açıdan İrdelenmesi: Bartin Kenti Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi. 2012; 14: Rifat OLGUN, Tahsin YILMAZ. Parkların Erişilebilirlikleri Üzerine Bir Araştırma: Niğde Kızılelma Parkı Örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 2014; 15(1): GATA. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non-Commercial License ( which permits unrestricted, noncommercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Source of Support: Nil, Conflict of Interest: None declared TAF Prev Med Bull 2016 Vol 15 Issue 2 111