ENGEL-SİZ HAYATLAR PROJESİ. Talep Sahibi (Adı-Soyadı) : Melek Bozdoğan, Fikri Yılmaz,Nur Evrim Erol, Besi Oturan

Transkript

1 Kısım 1: Projenin Tanımı ve Talebi ENGEL-SİZ HAYATLAR PROJESİ Talep Sahibi (Adı-Soyadı) : Melek Bozdoğan, Fikri Yılmaz,Nur Evrim Erol, Besi Oturan Talep Tarihi: 15 Mart 2010 Projenin Konusu ve Açıklaması: Engellilerin fiziksel ve mimari çevrede ulaşılabilirlik sorunlarının çözümlenmesi Proje Sloganları: Engel-siz Hayatlar Projesi, Gören Gözler-Gülen Yüzler Projesi Engelleri Kaldırdık kullanılabilir Projenin Hedefi: Proje, mevcut yol, kaldırım, yaya geçidi, yeşil alanlar, spor, sosyal ve kültürel altyapı alanları ile halka açık hizmet veren her türlü yapının, bedensel, zihinsel yada görme engelliler ile yaşlılar ve bebekli ailelerin erişilebilirliğine uygun hale getirilmesi ve bunun için yapılması gereken düzenlemeleri kapsamaktadır. Konu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun kabul ettiği ve Türkiye'nin de imzaladığı Sakat Hakları Bildirgesi, (WHO) Dünya Sağlık Örgütü Sağlıklı Kentler Programı, ILO Sözleşmesi ve Engelliler İçin Standart Kurallar yaklaşımı çerçevesinde ele alınmalı; yerleşimler, tüm engellilerin gereksinim duydukları her yere rahatça ve kolayca erişebilecekleri biçimde düzenlenmelidir. Engelsiz fiziksel çevre düzenlemeleri, yalnızca engelliler için değil, toplumun diğer bireyleri için de gereklidir. Engelliler için yapılacak olan uygulamalar aynı zamanda farklı gereksinmeleri olan kullanıcılar (yaşlılar, hamileler, çocuklar, aşırı kilolular, geçici engelleri olanlar, bebek arabası taşıyanlar vb.) açısından da kullanımı kolay bir çevre sağlayacaktır sayılı, tarihinde yürürlüğe giren, Özürlüler Ve Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun gereğince, kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 7 yıl içinde belediyelere düşen, mevcut yol, kaldırım, yaya geçidi, yeşil alanlar, spor, sosyal ve kültürel altyapı alanları ile halka açık hizmet veren her türlü yapının engellilerin erişebilirliğine uygun hale getirilmesi yasal zorunluluktur. Ve bu süre de sona erecektir. Bu sebeple bu projenin ivedilikle hayata geçirilmesi önem taşımaktadır. Projede Hedef Kitle: Bedensel, zihinsel yada görme engelliler ile yaşlılar ve bebekli aileler Projeden Beklenen Sonuç-Fayda: Yapılacak düzenlemeler ile engelliler, yaşlı ve çocuklu ailelelerin kent içi ulaşımı ve bina içindeki

2 erişilebilirlikleri kolaylaşacaktır. Kaynak Tanımı: (İnsan, yer, meteryal, araç/gereç) Birlikte Çalışılacak Kurum ve Kuruluşlar; Kadıköy Belediyesi Fen İşleri, Türkiye Sakatlar Konfederasyonu, Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Altı Nokta Körler Deneği, Spastik Çocuklar Derneği, Ortopedik Özürlüler Derneği Üniversiteler Zaman Planı: tarihinde tüm düzenlemelerin tamamlanmış olması gerekmektedir. Kısım 2: Proje Değerlendirme ve Onayı: Değerlendirmeyi Yapan: Değerlendirme: Uygulanabilir: Evet Hayır Açıklama:

3 ENGEL-SİZ HAYATLAR PROJESİ Hazırlayan: Melek Bozdoğan (Y. Mimar) PROJENİN KONUSU; Engellilerin Fiziksel ve Mimari Çevrede Ulaşılabilirlik Sorunlarının Çözümlenmesi Engelli Kavramı; Dünyanın en büyük azınlığı olarak tanımlayabileceğimiz engelliler, henüz taslak aşamasında olan Engelli Yasası nda şu şekilde tanımlanmaktadır: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık, destek hizmetleri ve yapılarda, açık alanlarda özel fiziki düzenlemelere ihtiyaç duyan kişiye Engelli denir. Dünya Sağlık Örgütü nün verilerine göre, en gelişmiş ülkelerde engellilerin toplam nüfusa oranı %8 dir. Bu oran gelişmişlikle ters orantılı olarak artar. Buna göre ülkemizdeki engellilerin toplam nüfusa oranı %12 dir, yani 10 milyonun üzerindedir. Ülkelerin ekonomik, kültürel ve sosyal gelişmişliğiyle orantılı olarak engelli sorunları ülkemizde maalesef en üst seviyededir.. Engellileri; - Bedensel Engelliler - Zihinsel Engelliler - Görme Engelliler - İşitme Engelliler - Süreğen Hastalıkları olanlar şekilde sınıflayabiliriz. A-Engellilerin Karşılaştığı Sorunlar: 1- Fiziksel Sorunlar a- Altyapı ve Üstyapı sorunları(engellilerin yaşam alanlarının fiziki düzenlemesinde karşılaştıkları sorunlar) b- Ulaşım sorunları 2- Sosyal Sorunlar a- Negatif Ayrımcılık b- Sosyal Red, Acıma ve Eksik Görme sorunları 3- Ekonomik Sorunlar a- Aile desteği açısından ekonomik sorunlar b- Devlet desteği açısından ekonomik sorunlar 4- Diğer Sorunlar a-engellilerin mesleki eğitim sorunları, b-engellilerin istihdamı ve toplumsal hayata katılmalarında karşılaştıkları problemler şeklinde

4 sıralanabilir. ENGELLİLERİN ULAŞIM ERİŞİLEBİLİRLİK SORUNLARI İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ; Ulaşabilirlik yapısal çevrenin temel bir özelliği olup, engellilerin günlük yaşamlarının sürdürebilmelerinde, öncelikle evlerinden çıkabilmeleri ve başkalarına muhtaç olmadan bütün ticari ve idari kamu binalarındaki işlerine gidip gelebilmeleri, sosyal-kültürel, spor, sağlık, dini faaliyetler gibi aktivitelere ulaşabilirliğinin sağlanması için gerekli olan düzenlemelerdir. Tüm insanlar gibi, engellilerin de ulaşım hizmetlerinden eşit fırsatlarda yararlanması, engeli olmayan insanların kullandığı yollarla ve taşıtlarla gidebilmesi gerekmektedir. Herkes, tüm yaşamsal alanlara ulaşma hakkına sahiptir. Bu, çağdaş toplum olmanın önemli bir gereğidir ve yerel yönetimlerle bu konuda çok büyük sorumluluklar düşmektedir. Yerel yönetimler, yaptıkları sosyal ve teknik alt yapı yatırımlarıyla kent mekanının şekillenmesinde önemli bir role sahiptirler. Kentsel ulaşım hizmetlerinin, kentteki her türlü açık alan ve yapının engelliler için ulaşılabilirliğinin yerel yönetimlerce sağlanıyor olması, engellilerin sosyal yaşama katılmasında, fırsat eşitliğini sağlayan en önemli unsurdur. Bu eşitliğin sağlanması için; Engellilerin hareketini, kolaylaştırmak için yollar engellerden arındırılmalıdır. Dik, yüksek, keskin, kavisli veya köşeli olan yollar, özürlülerin hareketini kısıtlayıcı olduğundan, yaya kaldırım yüzeyi aynı yükseklikte, düz ve rahat kavisli olarak yapılmalıdır. Kapalı ve açık tüm alanlarda ulaşabilirliği güçleştiren nedenler olarak tanımlanan fiziksel engellerin kaldırılarak, fiziksel çevre engelliler için yaşanabilir ve ulaşılabilir tasarlanmalıdır. Uzun yürüme yolları, rahat ve kullanışlı olmayan geçitler, uzun bekleme süreleri, engellilerin ulaşabilirliklerini zorlaştıran/caydıran bir unsur olduğundan, çevre, herkesin işlerini mümkün olduğunca en özgür ve eşit şekilde yapmasını sağlayacak biçimde düzenlenmelidir. Engellilerin serbestçe ve engellenmeden hareket edebilmeleri için yaya yolunda; -Yeterli genişlik, -Yeterli hareket alanı, -Düz satıh ve kaygan olmayan yüzey, -Yönlendirme, uyarma araçları olmalıdır. Görme engeliler için de ses veya dokunma yolu ve iri puntolu sembol ve harfler ile hareket

5 etme olanağı sağlanmalıdır. Nisan 1999'da Türk Standartları Enstitüsü'nce hazırlanan TS Şehir İçi Yollar Özürlü ve Yaşlılar İçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları standardı proje yapımcıları ve uygulayıcılar için önemli bir yol gösterici doküman niteliğindedir. Bu standarttan yararlanılarak; Halen kullanılan meydan, park, yaya yolu, kaldırım, geçitler, rampalar, merdivenler, duraklar, istasyonlar, otoparklar, telefon kabinleri, sinyalizasyon ve işaretlemeler gibi bütün kentsel altyapı engellilerin erişimine uygun hale getirilmelidir. Bu hizmetlere ilişkin yeni projeler engelli vatandaşların erişimine uygun olarak yapılmalıdır. Kaldırımın başladığı ve bittiği yerlerde tekerlekli sandalyenin rahatlıkla inip çıkabileceği rampaların olması, kaldırımların üzerinde bulunan direkler, çöp kutuları, trafik panoları, çiçeklikler, zincirler, demir kazıklar, sarkan ağaç dallarının kaldırılması ve taşıtların park etmesinin önlenmesi, ticari işyerlerinin önlerine tezgah açılmasının kısıtlanması ve yaya geçitlerindeki trafik ışıklarının sesli hale getirilmesi gibi tedbirlerle, görme engelli ve ortopedik engelli vatandaşların şehir içinde erişebilirliği sağlanmalıdır. Görme engellilerin güvenli erişimini sağlamak üzere kaldırımda, hissedilebilir yönlendiriciler, kontrast ve fosforlu renk düzenlemeleri yapılmalıdır. Zihinsel engelilerin ulaşabilirliğinin sağlanmasında basit işaretlemeler ve yönlendiricibilgilendirici donanımlar gereklidir. Özellikle ulaşım sistemlerini kullanırken, tek başına bir yerden bir yere gitmek istediklerinde, kentsel hizmetlerin düzenli olması (örneğin; otobüs saatlerinin, durak yerlerinin sürekliliği ve aynı olması) gerekmektedir. Ayrıca yazılı bilgilendirmenin büyük puntolar ile ve yalın olması da zihinsel özürlülerin bulundukları yeri algılaması ve gidecekleri yeri planlamasında kolaylık sağlayacaktır. Bugüne dek ülkemiz de çeşitli belediyeler tarafından engellilerin ulaşımına yönelik olarak mevcut otobüslerin uyarlanması veya özürlülere uygun tasarlanmış yeni otobüslerin alınarak sefere konulması seçenekleri denenmiştir. Ancak gerek duraklara erişimde yaşanan sorunlar, verilen servislerin yeterince duyurulamaması, engellilerin farklı coğrafi bölgelerinde ikamet etmesi gibi nedenlerle kullanım sıklığı istenilen düzeyde olamamıştır. Bu durum karşısında belediyeler ya bu seferleri kaldırmak ya da azaltmak yolunu seçmişlerdir. Engellilerin ulaşımı normal insanlarla aynı toplu taşım aracı kullanma esasına dayanmalıdır. Ancak yalnız otobüs değil, gerektiğinde özürlülere yönelik tasarlanmış daha küçük ulaşım araçları seçilerek, düzenli ya da talebe bağlı seferler konulması düşünülebilir. Yerel yönetimlerin denetimindeki tüm toplu taşım araçları ve şehir içi servis araçları engellilere yardımcı araç ve gereçleriyle rahatlıkla erişebilecekleri biçimde donatılması ve

6 araç ile durak ve kaldırım yüzeyleri arasındaki kot farklılıklarının giderilmesi gerekmektedir. Yerel yönetimler, ayrıca özel durumdaki engellilerin taşınması için özel donanımlı araçlar hazırlamalı ve bunları hizmete sunmalıdır. Erişebilirlik bir bütün olarak görülmelidir, arada bir parçası koparsa erişebilirlik sağlanamaz. Bundan dolayı yapılacak uygulamaların sürekliliğinin sağlanmasına özen gösterilmelidir. Örneğin, bilgilendirme sistemi, konuttan durağa, istasyona, iskeleye vb. erişim, otobüsler, vagonlar, vapurlar vb ile kaldırımlar bu bütünün birer parçası olarak görülmelidir. Trafik güvenliği yaya ve taşıt trafiği açısından birlikte düşünülmelidir. Kent merkezlerinde öncelik yayaya verilmelidir. Trafik ve yol güvenliği konusunun, yol kaplaması, yer döşemesi, yol üzerindeki elemanlar ve alt yapı ile birlikte düşünülmesi gerekir. Yayanın, yaya yolunda, geçidinde ve kaldırımdaki tüm hareketleri trafik güvenliği kapsamında ele alınmalıdır. Yaya ve taşıt trafiğinin kesiştiği noktalarda, yayanın yolu hemzemin olarak geçmesi sağlanmalıdır. Yayalar açısından kent içinde trafik güvenlikli alanlar oluşturulmalıdır. Yaya alanları artırılmalı ve genişletilmelidir. Taşıt hızının yavaşlatıldığı trafik durultma alanları oluşturulmalıdır. Kavşak noktalarında güvenli ve konforlu geçişi sağlayacak sinyalizasyon ve şerit düzenlemeleri yapılmalıdır. Işıklı yaya geçitlerinde özürlü, yaşlı ve çocuk hızı düşünülerek geçiş süresi belirlenmelidir. Düzenli kent içi kaza istatistikleri toplanmalı, bu doğrultuda tehlikeli kavşaklar güvenlikli hale getirilerek trafik kazaları nedeniyle oluşabilecek özürlülük durumlarını önleyici tedbirler alınmalıdır. Görme engelliler için üretilen, konum ve trafik işaretlerine ilişkin bilgi veren sesli kumanda cihazı ve benzeri yardımcı araçların kullanımı yaygınlaştırılmalı, görme engellilerin bu tür sesli yada titreşimli uyarı aletleri sosyal güvenlik kapsamına dahil edilmelidir. Engellilerin kullandığı motorlu taşıtlara uygun park yeri düzenlemeleri kent genelinde yaygınlaştırılmalıdır. Araçların kaldırıma çıkmasını önlemek üzere yapılan mantar türü taşıt engelleyicileri, görme ve ortopedik engelliler açısından ciddi tehlikeler taşımaktadır. Bu tür cadde mobilyaları kaldırılmalıdır. Sinyalizasyon standartlarının ve özürlülere yönelik uyarı işaretlerinin tüm belediyelerce kullanımı sağlanmalıdır. Toplu ulaşım araçlarında araç kapılarının engellilerin tekerlekli sandalye ile girebileceği genişlikte ve araçlardaki koltuk düzenlemesinin de engelli arabasının durabileceği şekilde düzenlenmiş olması gereklidir. Bina girişlerinin engellilerin erişimine uygun hale getirilmesi, Yeni yapılacak yapılara inşaat ruhsatı verilirken, projelerde engellilerle ilgili düzenlemelerin yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi, yapılmadıysa binaya ruhsat verilmemesi,

7 TS 9111 e göre yeni yapılacak tüm konutlarda engellilerin binaya girişine ve katlara ulaşımına uygun asansör ve rampanın bulunması gerekmektedir. Tüm bu uygulamaların belediye denetiminin yanında, sivil toplum örgütleri-özellikle engelli kuruluşlarınca da denetlenmesi gerekmektedir. Uygulama hükümlerine uymayanlara cezai müeyyide uygulanmalıdır.