BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI

Transkript

1 BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI Sermaye Piyasası Faaliyetleri Temel Düzey Lisansı Eğitimi EKİM

2 Bu notlar; Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği tarafından () SPK Lisanslama Sınavlarına referans kaynak oluşturmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu notlarda yer alan her türlü bilgi, değerlendirme, yorum ve istatistiki değerler hazırlandığı tarih itibariyle İMKB nin Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzundan, Türkiye Cumhuriyeti Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve İMKB eğitmenlerinden temin edilerek derlenmiştir. Bilgilerin hata ve eksikliğinden doğabilecek zararlardan hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. Bu notlarda yer alan bilgiler kaynak gösterilmek şartıyla izinsiz yayınlanabilir, ancak ticari amaçla çoğaltılamaz ve satılamaz. 2

3 GİRİŞ Bu kılavuzda yer alan bilgiler, Sermaye Piyasası Faaliyetleri Temel Düzey lisanslama sınavının konularından Borçlanma Araçları Piyasası nı içermektedir. Kılavuz, Temel Kavramlar, Borçlanma Araçları Piyasası, Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası-APİ ve Tahvil Piyasaları ile İlişkisi, Devlet Tahvilleri ve Hazine Bonoları, Borç Yönetimi Borçlanmanın Kanuni Dayanağı ve İç Borçlanma Mekanizması, Kamu Açıklarının ve Kamu Borçlanmasının Mali Piyasalar ve Genel Ekonomi Üzerine Etkisi, Borsa Dışı Borçlanma Araçları Piyasası, İMKB Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) Endeksleri, İMKB Yurt Dışı Sermaye Piyasası Araçları Eurotahvil Pazarları olmak üzere on bölümden oluşmaktadır. Sınavlarda Borçlanma Araçları Piyasası ile ilgili çıkacak soru sayısı 25 tir. Katılımcılara başarılar dileriz. 3

4 1. Temel Kavramlar Borçlanma Araçları Piyasası Genel Esaslar Borçlanma Araçları Piyasasında İşlem Yapabilecek Kuruluşlar Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limitlerine Ve İşlem Limiti Karşılıklarına İlişkin Genel Esaslar İşlem Limiti Karşılıkları, Çeşitleri Ve Bunların Aynı Bazda Değerlendirilme Esasları Genel İşleyiş Esasları İşlem Görebilecek Sermaye Piyasası Araçları İşlem Saatleri Emirlerin Borsaya İletilmesi Emirlerin İşleme Sokulması Emirlerin Geçerliliği Emirlerin Gerçekleştirilmesi İşlemlerin Bildirimi Teşekkül Eden Fiyatların İlanı Yetki Seviyeleri Tek Üyenin Taraf Olduğu İşlemler İşlemlerin İptali Veya Düzeltilmesi Üye Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali Piyasa Uzman Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali Mağduriyetin Oluşması Tazmin Edilecek Tutar Portföy/Müşteri Hesabına İlişkin Düzeltmeler Repo İşlemi Karşılığı Bildirilen Menkul Kıymetlerin Değiştirilmesi Pazarların İşleyişi İkinci El İşlemler Kesin Alım Satım Pazarı Amaç Pazarın İşleyişi Pazarda İşlem Görebilecek Sermaye Piyasası Araçları Emir Tipleri Limitli Emir: Piyasa Emri: Özel Koşullu Emirler: Emir Geçerlilik Süreleri Emir Büyüklükleri Valör Fiyat Tabanı Fiyat Tipleri Emir Giriş Yöntemleri Fiyat Ve Getiri Adımları Emir Değişikliği Emir İptali

5 Emir Eşleşme Kuralları Döviz Ödemeli Sermaye Piyasası Araçları İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler İşlem Valörü Para Birimi Repo Ters Repo Pazarı Amaç Pazarın İşleyişi Pazarda İşlem Gören Menkul Kıymetler Emir Tipleri Limitli Emir: Piyasa Emri: Özel Koşullu Emirler Emir Geçerlilik Süreleri Emir Büyüklükleri Valör Oran Adımı Emirlerin Değiştirilmesi Emir İptali Emirlerin Eşleşme Kuralları Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı Amaç Pazarın İşleyişi Pazarda İşlem Gören Menkul Kıymetler Emir Tipleri Limitli Emir: Piyasa Emri: Özel Koşullu Emirler Emir Geçerlilik Süreleri Emir Büyüklükleri Valör Emir Giriş Yöntemleri Oran Ve Fiyat Adımları Emirlerin Değiştirilmesi Emir İptali Emirlerin Eşleşme Kuralları Bankalararası Repo Ters Repo Pazarı Amaç Pazarın İşleyişi Emir Büyüklükleri Birinci El İşlemler Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı Amaç İhraç Edilebilecek Borçlanma Araçları İhracı Tamamlanan Borçlanma Araçlarının İşlem Görmesi

6 Borsa Dışı İşlemler İhraç Süresi İşlem Saatleri Emirlerin Borsaya İletilmesi Emirlerin Geçerliliği İhraç Fiyatı Emir Eşleşme Kuralları Emir Büyüklükleri İşlem Limitleri Valör Emir Giriş Yöntemleri Fiyat Tabanı Fiyat Ve Getiri Adımı İşlem İptali İşlemlerin İlanı Takas Ve Temerrüt Yatırım Fonları Ve Yatırım Ortaklıklarının İşlemlerine İlişkin Esaslar Genel Esaslar :00-17:00 Arasında Yapılan Aynı Gün Valörlü Yatırım Fonu İşlemlerine İlişkin Esaslar Piyasa Yapıcılığı Tahvil Ve Bono Piyasasi nda Fiyat - Getiri Hesaplamalari Ve Emir Giriş Yöntemleri Tanımlar Formüller Menkul Kıymet Türü Bazında Emir Giriş Yöntemleri Ve Kullanılan Formüller Menkul Kıymet Tanımlama Yöntemi Devlet İç Borçlanma Senetleri İçin Isın Kodunun Oluşumu Diğer Menkul Kıymetler İçin Isın Kodunun Oluşumu Takas Esasları Genel Esaslar Özel Hükümler Döviz Ödemeli Menkul Kıymet İşlemlerinin Takasına İlişkin Özel Hükümler Repo-Ters Repo Pazarı İle Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı İşlemlerinin Takasına İlişkin Özel Hükümler Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı İşlemlerinin Takasına İlişkin Özel Hükümler Risk Yönetim Esasları Genel Esaslar Özel Hükümler Repo-Ters Repo Pazarı İle Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı İşlemlerinin Risk Yönetimine İlişkin Özel Hükümler Teslim Edilecek Menkul Kıymetlerin Nominal Miktarının Hesaplanması Menkul Kıymetlerde Değer Düşüşü Günlük Değerleme Ve Blokaj Tespiti

7 Zincirleme Repo Repo İşlemlerinde Limit Aşım Uygulaması Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı İşlemlerinin Risk Yönetimine İlişkin Özel Hükümler Teslim Edilecek Menkul Kıymetin Nominal Tutarının Hesaplanması Günlük Değerleme Esasları Aracı Kuruluş Tarafından İhraç Edilen Menkul Kıymetlerin Repoya Konu Edilmesi İleri Valörlü Kesin Alım-Satım İşlemlerinin Risk Yönetimine İlişkin Özel Hükümler Menkul Kıymet Bazında Risk Yönetimi Menkul Kıymetlerin Değerlemesine Esas Olan Cari Fiyatların Belirlenmesi Devlet İç Borçlanma Senetleri nin (Dibs) Cari Fiyatlarının Belirlenmesi Özel Sektör Borçlanma Araçlarının Cari Fiyatlarının Belirlenmesi Temerrüt Ve Disiplin Esasları Temerrüt Esasları Disiplin Esasları Borsa Payı Ve Tescil Ücretleri İstisnalar Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası-Api Ve Tahvil Piyasaları İle İlişkisi Para Politikası: Amaçlar, Aktarım Mekanizması, Stratejiler Ve Araçlar Amaçlar Aktarım Mekanizması Para Politikası Stratejileri Ara Hedefleme Doğrudan Enflasyon Hedeflemesi Para Politikası Araçları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: Amaçlar, Araçlar Ve Bünyesindeki Piyasalar Amaçlar Araçlar Ve Bünyesindeki Piyasalar Açık Piyasa İşlemleri Döviz Ve Efektif İşlemleri Reeskont Penceresi Zorunlu Karşılıklar Devlet Tahvilleri Ve Hazine Bonoları Borç Yönetimi, Borçlanmanın Kanuni Dayanağı Ve İç Borçlanma Mekanizması Borç Yönetimi Borçlanmaya İlişkin Mevzuat İç Borçlanma Mekanizması Hazine Tarafından İhraç Edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri Ve Kira Sertifikaları Dibs Türleri

8 Kira Sertifikalarının Özellikleri Hazinece Yapılan Dibs Ve Kira Sertifikası Yöntemleri Piyasa Yapıcılığı Uygulaması Kamu Açıklarının Ve Kamu Borçlanmasının Mali Piyasalar Ve Genel Ekonomi Üzerindeki Etkisi Mali Piyasalar Üzerindeki Etkiler Genel Ekonomi Üzerindeki Etkiler Borsa Dışı Tahvil Ve Bono Piyasası Bankalararası Tl Piyasası Bankalararası Repo Piyasası Bankalararası Tahvil Piyasası Tescil İşlemleri İMKB Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) Endeksleri Fiyat Ve Performans Endeksleri Fiyat Endeksleri Endeks Portföyündeki Menkul Kıymetler Ve Ağırlıkları Esas Alınan Fiyatlar Endeks Hesabının Dayandığı Temeller Endeks Hesabında Baz Alınacak Yöntem Endekslerin Hesaplanma Başlangıcı Ve Sıklığı Fiyat Endekslerinin Yorumlanması Performans Endeksleri Performans Endeksinin Amacı Ve Gerekliliği Performans Endeksi Hesabının Dayandığı Temeller Performans Endeksinin Bazı Hesaplama Örneği Performans Endeksinin Yorumlanması Ve Fiyat Endeksi İle Karşılaştırılması Portföy Performans Endeksleri Tahvil Ve Bono Endeksleri Endekslerin Kapsamı Endeks Türleri Fiyatlar Dibs lerin Nominal İhraç Tutarları Dibs lerin Piyasa Değerleri DİBS lerin Endekslerdeki Ağırlıkları Endeks Hesaplamalarında Kullanılan Dibs ler Endekslerin Baz Tarih Ve Değeri Endeks Formülü Endeks İçeriklerinin Güncellenmesi Repo Endeksi Endeks Kapsamı Oran Endeksin Baz Tarih Ve Değeri Endeks Formülü Endeks İçeriklerinin Güncellenmesi

9 Endeks Hesaplama Örneği İMKB Yurt Dışı Sermaye Piyasası Araçları Eurotahvil Pazarları Genel Esaslar İşlem Görecek Menkul Kıymetler İşlem Saatleri Para Birimi İşlem Valörü Fiyat Tabanı Fiyat Ve Fiyat Adımı İşlemiş Faiz Tanımlar İşlemiş Faiz Hesabı Menkul Kıymet Tanımı İşlemlerin İptali Üye Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali Eksper Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali Genel Esaslar Mağduriyetin Oluşması Tazmin Edilecek Tutar Teminat Teminat Tutarı Ve İlgili Hesaplar Teminat Türleri Borsa Payı Pazarların İşleyişi Uluslararası Tahvil Pazarı (Utp) Emir Tipleri Özel Koşullu Emirler Emirlerin Geçerlilik Süreleri Emir Büyüklükleri Emirlerin Borsaya İletilmesi Emirlerin İşleme Sokulması Emir Eşleşme Kuralları Emirlerin Gerçekleştiğinin Bildirimi Teşekkül Eden Fiyatların İlanı Tek Üyenin Taraf Olduğu İşlemler Emir Değişikliği Emir İptali Eurotahvil Pazarlıklı İşlemler Platformu (EPİP) Genel Duyuru Emirleri Ekranı Pazarlıklı İşlemler Ekranı Emir Tipleri Emir Büyüklükleri Emirlerin Geçerlilik Süreleri Emirlerin Borsaya İletilmesi

10 Emirlerin Gerçekleşmesi Teşekkül Eden Fiyatların İlanı Emir Değişikliği Ve Emir İptali Piyasa İzleme Bilgileri Duyuru Emirleri Bilgileri Pazarlıklı İşlemler Bilgileri Yatırım Fonları Ve Ortaklıklarının İşlemlerine İlişkin Esaslar Takas Esasları Genel Esaslar Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi Alacakların Ödenmesi Temerrüt Ve Disiplin Esasları Temerrüt Esasları Temerrüt Matrahı Temerrüt Faizi Temerrüt Sonuçlandırma İşlemleri Disiplin Cezaları İşlem Yapacak Aracı Kuruluşlar

11 1. TEMEL KAVRAMLAR Basit Getiri Yapılan yatırımdan elde edilen faiz gelirinin vade sonunda tekrar yatırıma dönüştürülmediği durumdaki yıllık getiriye basit getiri denir. Bileşik Getiri Yatırımdan elde edilen faiz gelirinin dönem sonunda aynı oranla tekrar yatırıma dönüştürüldüğü varsayımı ile hesaplanan getiriye bileşik getiri denir. Birincil Piyasalar Menkul kıymetleri ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasalardır. Diğer bir anlatımla, menkul kıymetlerin ihraçcı kuruluşlarca tasarruf sahiplerine ilk kez satışa sunulduğu piyasalardır. Borsa Payı Borsa üyelerinin, Borsa da gerçekleştirdiği işlem hacmine göre hesaplanarak Borsa ya ödenen meblağ olup Borsa Yönetim Kurulu nca belirlenir. Borsa Üyeleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık faaliyetinde bulunmak üzere yetki belgesi verilmiş olan aracı kurumlar, bankalar ve yetkilendirilmiş diğer gerçek ve tüzel kişiler borsalara üye olabilir. Üyeler, borsalardan izin almak kaydıyla, piyasa, pazar, platform veya sistemlerin her birinde ayrı ayrı işlem yapmak için üyelik başvurusunda bulunabilirler. Çok Fiyat-Sürekli Müzayede Sistemi Çok fiyat yöntemi; bir menkul değer için verilen alım satım emirlerinin fiyat ve zaman önceliği kurallarına uygun olarak teker teker karşılaştırılması sonucunda oluşan fiyatlarla alım satım işleminin gerçekleştirilmesidir. Devlet İç Borçlanma Senetleri Devletin cari yıl bütçe kanununa dayanarak, bütçe açıklarının finansmanı amacıyla çıkarmış olduğu borçlanma senetlerinin genel adıdır. Devlet İç Borçlanma Senetleri Endeksleri Bu tür menkul kıymetlere yatırım yapanlarının kıymetleri fiyat ve getirilerindeki gelişmeleri basit ve anlaşılabilir göstergeler yardımıyla izleyebilmelerini sağlamak amacıyla oluşturulmuşlardır. Ayrıca yatırımcıların sabit getirili menkul kıymetlere yaptıkları yatırımlar ile diğer yatırım seçenekleri arasında kolay karşılaştırma yapabilmelerini sağlar. 11

12 Fiyat Önceliği Daha düşük fiyatlı satım emirlerinin, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirlerinin, daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanmasını ifade eder. Hazine Bonosu Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir. İhraç Değeri Menkul kıymetin ilk ihraçtaki fiyatıdır. İhraç değeri nominal değerin altında olursa iskontolu satış, nominal değerin üstünde olursa primli satış, nominal değere eşitse başabaş satış yapılmış demektir. İkincil Piyasalar Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasalardır. İtfa Sabit getirili menkul kıymetin vade bitiminde anapara ve (varsa) kupon faizinin ihraççı tarafından sabit getirili menkul kıymetin sahibine ödenmesidir. Kalanını İptal Et (KİE) Fiyat ve miktarın girildiği ancak işlem kısmen veya tamamen gerçekleşmezse işlem görmeyen kısmın ekranda pasif olarak görünmeyerek sistem tarafından otomatik olarak iptal edildiği emir türüdür. Kupon Faizi Sabit getirili menkul kıymetin üzerinde yazılı olan ve belirli dönemler itibarı ile (6 ay da bir, yılda bir vs) ödenen faizdir. Tahvillerin üzerinde her bir dönem için ayrı bir kupon bulunur. İlgili dönemde o döneme ait kupon yatırımcı tarafından kesilerek kupon faizi tahsil edilir. Kupür Para, tahvil ve hisse senetlerinin, üzerlerinde yazılı değere göre, her birimine verilen isimdir. Likidite Menkul kıymetin piyasa fiyatından veya bu fiyata çok yakın bir fiyattan en kısa sürede ve kolayca nakde çevrilebilmesidir. Limitli Emir Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir. İşlem kısmen veya tamamen olmazsa, gerçekleşmeyen kısım sistemde pasif olarak görünür. 12

13 Nominal Değer Menkul kıymetin üzerinde yazılı olan ve vade sonunda ödenecek anapara tutarıdır. Nominal Getiri Herhangi bir yatırım aracının enflasyon dikkate alınmadığı durumdaki getirisine nominal getiri denir. Örneğin, 1 yıllık bir devlet tahvilinin ilk ihraçta % 40 yıllık getiri ile alınıp vade sonuna kadar elde tutulması durumunda bu tahvilin vadeye kadar getirisi nominal % 40 olur. Piyasa Değeri Menkul kıymetin, piyasada o gün itibarı ile geçerli olan vadeye kadar getirisine göre hesaplanan fiyatıdır. Bu değer piyasa şartlarına göre değişiklik gösterebilir. Menkul kıymetin getirisi ile piyasa değeri birbirleriyle ters orantılıdır. Getiri yükselirse daha önce ihraç edilmiş menkul kıymetin piyasa değeri düşer, getiri düşerse daha önce ihraç edilmiş menkul kıymetin piyasa değeri yükselir. Piyasa Emri Menkul kıymet alım satımında en iyi piyasa fiyatından işlemin gerçekleştirileceği emir türüdür. Bu tür emrin en büyük avantajı, emrin hemen yerine getirilebilme olanağıdır. Piyasa Yapıcı Piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak ve görevli olduğu sermaye piyasası araçlarında likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasını sağlamak için kendi nam ve hesabına çift taraflı kotasyon vermekle yükümlü olan aracı kuruluştur. Reel Getiri Herhangi bir yatırım aracının enflasyondan arındırılmış getirisidir. Repo Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe geri alınmasıdır (Menkul kıymetin geri alma vaadiyle satımı). Sabit Getirili Menkul Kıymetler Alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma senetleridir. İhraç eden kuruluşların niteliğine göre kamu ve özel sektör menkul kıymetleri olarak ikiye ayrılırlar. Sabit getirili menkul kıymetler vade sonuna kadar elde tutulmaları halinde belirli bir getiriyi garanti eder. Tahvil Devletin ve anonim ortaklıkların en az 1 yıl ve daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir. 13

14 Takas Borsa da gerçekleştirilen işlemler sonucunda oluşan borç ve alacakların karşılıklı olarak tasfiye edilmesidir. Temerrüt Borsa da yapılan işlemler sonucunda, taahhütlerin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekleştirilmemesi sonucu oluşan durumdur. Teminat Borsa üyelerinin, borsa işlemleri dolayısı ile müşterilerine ve/veya borsaya verebilecekleri zararlara karşılık olmak üzere, Borsa tüzel kişiliği adına yatırdıkları meblağa denir. Ters Repo Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe alınıp, bitiş valöründe geri satılmasıdır (Menkul kıymetin geri satım vaadiyle alımı). Tescil Borsa da gerçekleştirilen işlemlerin fiyatlarının doğrudan, Borsa dışında gerçekleştirilen işlemlerin fiyatlarının ise bu işlemlerin Borsa ya bildirimi sonrasında Borsa kaydına alınması işlemidir. Tranş Borçlanma Araçları Piyasası nda işlem yapabilme limiti içerisindeki her bir kademedir. Vadeye Kalan Gün Menkul kıymetin valör tarihinden itfasına kalan gün sayısıdır. Valör Tarihi İşleme ait menkul kıymet ve nakit yükümlülüklerinin yerine getirileceği, başka bir ifadeyle menkul kıymet ve nakit takasının yapılacağı tarih. Zaman Önceliği Fiyat eşitliği halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirlerin öncelikli olarak karşılanmasıdır. 14

15 2. BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI İstanbul Menkul Kıymetler Borsası bünyesindeki Borçlanma Araçları Piyasası, sabit getirili menkul kıymet işlemlerinin şeffaf ve rekabete açık bir ortamda işlem görmelerini sağlayarak bu menkul kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akışını hızlandırmak amacıyla, 17 Haziran 1991 tarihinde faaliyete başlamıştır. Sermaye Piyasası Kurulu nun repo ters repo işlemlerine ilişkin düzenlemelerinin ardından 17 Şubat 1993 tarihinde Repo-Ters Repo Pazarı faaliyete geçmiştir. Daha sonra sırasıyla, 17 Mayıs 2010 tarihinde Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı, 17 Aralık 2010 tarihinde Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı ve son olarak 7 Ocak 2011 tarihinde Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı faaliyete geçmiştir Genel Esaslar Borçlanma Araçları Piyasasında İşlem Yapabilecek Kuruluşlar Borçlanma Araçları Piyasası 'nda; a) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası b) Borsa üyeleri ve Sermaye Piyasası Kurulundan yetki belgesi almak koşuluyla Bankalar işlem yapabilirler. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası üyesi olmamakla birlikte, Borçlanma Araçları Piyasası'nda işlem yapma izni verilen bankalar ile bunların temsilcileri, üyeler ve üye temsilcilerinin tabi olduğu tüm düzenlemelere aynı şekilde tabidirler. Piyasa'da işlem yapacak bütün Piyasa üyelerinin, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nca hazırlanarak Sermaye Piyasası Kurulu'nca onaylanan ve genel şartlar ile iştirakçi üyelerin yükümlülüklerini kapsayan taahhütnameyi imzalamaları, belirlenen gerekli hesapları açtırmış bulunmaları, türü ile tutarı Borsa tarafından belirlenmiş işlem limiti karşılığını mevcut bulundurmaları ve işlemlerin gerçekleştirilmesine ilişkin olarak Borsa tarafından belirlenen diğer yükümlülükleri yerine getirmeleri gereklidir. Repo-ters repo işlemleri yapmak isteyen Piyasa üyeleri, ayrıca, Sermaye Piyasası Kurulu'ndan yetki belgesi almak ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nca hazırlanarak Sermaye Piyasası Kurulu'nca onaylanan "Repo-Ters Repo Taahhütnamesi" imzalamak zorundadır Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limitlerine ve İşlem Limiti Karşılıklarına İlişkin Genel Esaslar Borçlanma Araçları Piyasası nda işlem yapmak isteyen banka ve aracı kurumların her biri için Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü nün önerisi ve Borsa Başkanlığı nın onayı ile Borsa tarafından "işlem yapabilme üst limiti" tespit edilir. Bu limitin tespit edilmesinde; özkaynak tutarı, geçmiş dönemlerdeki işlem hacimleri, geçmiş dönem limit kullanım yüzdesi ve temerrüt sayısı gibi kriterler esas alınır. Her bir aracı kuruluş için tespit edilen işlem yapabilme üst limiti; söz konusu kuruluşun özkaynağının on beş katına; kurucusu ve/veya yöneticisi olduğu yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları ile acentelik ilişkisi içinde olduğu ancak Borsa üyesi olmayan diğer kurumların, başvuru tarihinde belgelenen toplam sabit getirili menkul kıymet portföy büyüklüğünün eklenmesi ile ulaşılacak tutarı aşamaz. Özkaynağın tespitinde, bağımsız 15

16 denetimden geçmiş bilanço rakamları esas alınır. İşlem yapabilme üst limitinin belirlenmesi ile birlikte bu limitin 1/6 sı 1. tranş, 1/6 sı 2. tranş ve kalan 4/6 sı 3. tranş olarak tespit edilir ve aşamalı olarak üyenin kullanımına açılır. Üyenin talebi, Borçlanma Araçları Piyasası nın önerisi ve Borsa Başkanlığı nın onayı ile üyelere işlem yapabilme üst limiti dahilinde tranşlar dikkate alınarak işlem yapabilme limiti tahsis edilir. Piyasa'da üyeler, Borsa tarafından belirlenen işlem yapabilme limiti dahilinde, yatırdıkları net işlem limiti karşılığının kırk misli işlem yapabilirler. İşlem yapabilme limitini aşmak isteyen üyeler, aşacakları bölüm için işlem limiti karşılıklarına ilişkin genel esaslar gözönünde bulundurularak %100 oranında ilave işlem limiti karşılığı yatırmak suretiyle işlem yapabilme limitini en fazla üç misline kadar artırabilirler. Bu şekilde artırılan işlem yapabilme limiti, işlem yapabilme üst limitini aşamaz. İşlem limiti karşılıkları teminat niteliğinde olup, üyenin müşterilerine, diğer Borsa üyelerine ve/veya Borsa ya karşı taahhütlerini, Borsa nın tabi olduğu mevzuat hükümlerine göre kısmen veya tamamen yerine getirmemesi halinde önceden bir ihtarname keşidesine, hüküm istihsaline ve üyenin rızasını almaya lüzum olmadan, taahhütlerin yerine getirilmesi amacıyla Borsa tarafından re sen kullanılabilir. Ayrıca söz konusu karşılıklar haczedilemez, rehnedilemez İşlem Limiti Karşılıkları, Çeşitleri ve Bunların Aynı Bazda Değerlendirilme Esasları 1. Piyasa da işlem limiti karşılığı olarak kabul edilebilecek enstrümanlar ve bunların fazla oranları Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda gösterilmektedir. Buna göre Piyasa da üç grup işlem limiti karşılığı kabul edilmektedir. Bunlar, nakit, menkul kıymet ve teminat mektubu grubu işlem limiti karşılıklarıdır. Nakit grubu işlem limiti karşılıkları; vadesiz Türk Lirası, vadeli Türk Lirası, vadesiz döviz (ABD Doları, EUR), vadeli döviz (ABD Doları, EUR), vadesiz altın ve altın deposu hesaplarıdır. Menkul kıymet grubu işlem limiti karşılıkları; Devlet İç Borçlanma Senetleri, Gelir Ortaklığı Senetleri, TL ödemeli kira sertifikaları ile Borsa kotunda olan özel sektör borçlanma araçlarıdır. Teminat mektubu grubunda yer alan işlem limiti karşılıkları ise, bankalar tarafından düzenlenmiş Türk Lirası cinsinden vadesiz ve vadeli teminat mektupları ile döviz cinsinden (ABD Doları, Euro) vadesiz ve vadeli teminat mektuplarıdır. 2. Borçlanma Araçları Piyasası'nda işlem yapacak banka ve aracı kurumlar, Borsa tarafından tespit edilen işlem yapabilme limiti ile sınırlı olmak üzere, kullanmak istedikleri limite tekabül eden işlem limiti karşılığını, yukarıda ve Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda ayrıntıları verilen işlem limiti karşılığı çeşitlerinden bir veya birkaçından oluşacak şekilde kendi seçimleri doğrultusunda verebilirler. 3. İşlem limiti karşılığı olarak yatırılacak tutarların aynı bazda değerlendirilebilmesi için karşılık türü ve limitin ait olduğu tranşa göre tabloda belirtilen fazla tutarlar kadar ilave işlem limiti karşılığı yatırılması gerekmektedir. Vadesine söz konusu tabloda belirtilen süre veya daha az takvim günü kalan bir işlem limiti karşılığı geçerliliğini yitirir. 16

17 Yatırılan her türlü işlem limiti karşılığı üye tarafından geri istenildiğinde aynı cinsten iade edilir. 4. Piyasa ya işlem limiti karşılığı olarak yatırılan vadesiz Türk Lirası ve vadeli Türk Lirası Borsa tarafından belirlenen kuruma veya bu kurumun belirleyeceği banka hesabına yatırılır. Vadeli olarak yatırılan Türk Lirası hesaplarına, hesabın bulunduğu bankanın söz konusu vade için uyguladığı faiz oranı %5 eksiği ile uygulanır. 5. Döviz cinsinden işlem limiti karşılığı olarak Amerikan Doları (USD) ve Euro (EUR) verilebilir. Borsa tarafından belirlenecek diğer döviz cinsleri üzerinden de işlem limiti karşılığı alınabilir. Vadeli olarak yatırılan döviz hesaplarına, hesabın bulunduğu bankanın söz konusu vade için uyguladığı faiz oranı %5 eksiği ile uygulanır. Döviz cinsi işlem limiti karşılıklarının Türk Lirası değerleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın ilgili gün için ilan ettiği döviz alış kuru üzerinden hesaplanıp, Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda belirtilen fazla oranları ile iskonto edilerek limit hesaplamasında kullanılır. Vadeli hesabın üye tarafından vadesinden önce iade istenmesi durumunda, ilgili vade için herhangi bir faiz yansıtma söz konusu olamayacağı için üyeye sadece anapara tutarı kadar iade yapılır. 6. Banka ve aracı kurumların işlem limiti karşılığı olarak verdikleri altınların günlük değerleri İstanbul Altın Borsasında oluşan bir önceki işlem günündeki ağırlıklı ortalama Türk Lirası fiyatları üzerinden hesaplanır. Bulunan değer Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda belirtilen fazla oranları ile iskonto edilerek limit hesaplamasında kullanılır. 7. İşlem limiti karşılığı olarak yatırılan devlet iç borçlanma senetlerinin ne kadarlık bir işlem yapabilme limitine tekabül ettiği, Piyasa'da bir önceki işlem gününde gerçekleşen iskontolu DİBS fiyatları baz alınarak yapılan regresyon sonuçları üzerinden bulunan ve ilan edilen fiyatlar Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda belirtilen fazla oranları ile iskonto edilerek hesaplanır. 8. İşlem limiti karşılığı olarak verilen Borsa kotunda olan özel sektör borçlanma araçlarının değerleri Borsa tarafından belirlenir. Bir üyenin işlem limiti karşılığı olarak verebileceği özel sektör borçlanma araçlarının toplam tutarı söz konusu üyenin toplam işlem limiti karşılıkları değerinin %10 undan fazla olamaz. Üye kendisinin ya da doğrudan veya dolaylı olarak %40 dan fazla ortaklık ilişkisi içinde olduğu şirket tarafından ihraç edilmiş özel sektör borçlanma araçlarını işlem limiti karşılığı olarak veremez. 17

18 Aynı şirketin ihraç etmiş olduğu borçlanma araçlarının üyenin toplam işlem limiti karşılığı içindeki oranı %5 i aşamaz. 9. İşlem limiti karşılığı olarak verilen Gelir Ortaklığı Senetlerinin değerleri Borsa tarafından belirlenir ve her gün için ilan edilen cari değerleri Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda belirtilen fazla oranları ile iskonto edilerek limit hesaplamasında kullanılır. 10. Türk Lirası cinsinden, vadesiz veya vadeli olarak verilecek teminat mektupları Türkiye'de kurulu bankalar ve yabancı bankaların Türkiye deki şubeleri tarafından düzenlenir. Türk Lirası cinsinden teminat mektuplarının değerleri, Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlığı altındaki tabloda belirtilen fazla oranları ile iskonto edilerek limit hesaplamasında kullanılır. 11. Döviz cinsinden, vadesiz veya vadeli olarak verilecek teminat mektupları a. Türk bankalarının yurtdışındaki ve yurtiçindeki şubeleri, b. Türkiye de kurulu yabancı bankalar c. Yabancı bankaların Türkiye'deki şubeleri, tarafından düzenlenir. Döviz cinsinden teminat mektuplarının Türk Lirası değerleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın ilgili gün için ilan ettiği döviz alış kuru üzerinden hesaplanıp Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı başlıklı tabloda belirtilen fazla oranları ile iskonto edilerek limit hesaplamasında kullanılır. 12. Aynı gruba, holdinge, şirkete bağlı aracı kuruluşlar ile bu grup/holding/şirket tarafından doğrudan veya dolaylı olarak %40'dan fazla ortaklık ilişkisi olan aracı kuruluşlar birbirlerine Türk Lirası veya döviz cinsinden vadeli ve vadesiz teminat mektubu veremezler. Bir üyenin; Türk Lirası veya döviz cinsinden, vadeli veya vadesiz olarak tek bir bankadan alabileceği teminat mektubu tutarı söz konusu üyenin işlem yapabilme limiti karşılıklarının %50 sini aşamaz. Bir bankanın Borçlanma Araçları Piyasası nda işlem yapan tüm kuruluşlar için verebileceği teminat mektubu toplam Türk Lirası karşılığı tutarı, söz konusu bankanın özkaynaklarının iki katını aşamaz. Özkaynakların tespitinde, bağımsız denetimden geçmiş bilanço rakamları esas alınır. Borçlanma Araçları Piyasası İşlem Limiti Karşılık Türleri ve Tranşlara Göre Fazla Oranlar ile Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı İşlem Limiti Karşılık Türü A. Nakit Türü İşlem Limiti Karşılığı Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı Fazla Oran (%) Tranş Tranş 3. Tranş 1.Vadesiz Türk Lirası Vadeli Türk Lirası

19 İşlem Limiti Karşılık Türü Vadeye Kalan Minimum Gün Sayısı Fazla Oran (%) Tranş Tranş 3. Vadesiz Döviz (EUR, USD) Vadeli Döviz (EUR, USD) Vadesiz Altın Altın Deposu B. Menkul Kıymet Türü İşlem Limiti Karşılığı 3. Tranş 1.Devlet İç Borçlanma Senedi Gelir Ortaklığı Senedi TL Ödemeli Kira Sertifikaları* Borsa Kotunda Olan Özel Sektör Borçlanma Araçları C. Teminat Mektubu Türü İşlem Limiti Karşılığı 1.Vadesiz TL Teminat Mektubu Vadeli TL Teminat Mektubu Vadesiz Döviz Teminat Mektubu Vadeli Döviz Teminat Mektubu *T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından kurulan varlık kiralama şirketleri ile T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından görevlendirilen kamu sermayeli kurumlarca kurulan Varlık Kiralama Şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikaları Genel İşleyiş Esasları İşlem Görebilecek Sermaye Piyasası Araçları Borçlanma Araçları Piyasası'nda, Türk Lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş; borçlanma araçları, menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları, kira sertifikaları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri ile Borsa Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer sermaye piyasası araçları işlem görebilir. T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen sermaye piyasası araçları, T.C. Hazine Müsteşarlığı veya T.C. Hazine Müsteşarlığınca görevlendirilen kuruluşların kurduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikaları ile TCMB tarafından ihraç edilen likidite senetleri ihraç günü ilgili pazarda işlem görmeye başlar. Özel sektör tarafından ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının Borçlanma Araçları Piyasası nda işlem görmeye başlayacakları tarih Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Borsa da ve Borsa dışında halka arz edilmeksizin ihraç edilen sermaye piyasası araçları Borçlanma Araçları Piyasası'nda, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde yalnızca nitelikli yatırımcılar arasında alım satıma konu olabilirler. 19

20 İşlem Saatleri Piyasa'da işlemler her gün saat 09:30 ile 17:00 arasında yapılır. Aynı gün valörlü veya aynı gün başlangıç valörlü işlemler saat 09:30-12:00 ile 13:00-14:00 arasında, ileri valörlü veya ileri başlangıç valörlü işlemler ise saat 09:30-12:00 ile 13:00-17:00 arasında yapılır. Ancak, yatırım fonlarına ait aynı gün valörlü veya aynı gün başlangıç valörlü işlemler saat 17:00'ye kadar yapılır Emirlerin Borsaya İletilmesi Piyasa'da işlem yapan aracı kuruluşların temsilcileri, emirlerini, üye merkez ofisi ve alternatif erişim noktasındaki OTASS terminalleri / TBPAPI kanalıyla iletirler. Aracı kuruluşların alım-satım sistemine erişiminde kesinti olması durumunda Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü aranarak emirler iletilebilir. Telefonla işlem yapan aracı kuruluşun yetkili temsilcisi, kendisine verilen kullanıcı kodu ve temsilci şifresini Piyasa uzmanlarına söyledikten sonra emrini iletebilir. Telefonla yapılan işlemlerde, emir Piyasa uzmanları tarafından sisteme girilir ve sistem tarafından üretilen emir numarası yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdiği emirle ilgili yapmak istediği değişikliklerde kendisine verilen emir numarasını uzmanlara söylemek zorundadır Emirlerin İşleme Sokulması Sisteme iletilen emirler piyasa izleme ekranlarından takip edilir. Ayrıca ilgili pazarlarda yer alan emirler içerisinden; a) Kesin Alım-Satım Pazarı nda; alımda en yüksek fiyatlı, satımda en düşük fiyatlı, b) Repo-Ters Repo Pazarı nda; repo emirlerinde en yüksek oranlı, ters repo emirlerinde en düşük oranlı, c) Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı nda; repo emirlerinde en yüksek oran ve en düşük menkul kıymet fiyatlı, ters repo emirlerinde en düşük oran ve en yüksek menkul kıymet fiyatlı emirler en iyi alım ve satım emirleri olarak Otomatik Tahvil Alım-Satım Sistemi ve bilgi dağıtım firmalarının veri dağıtım kanalları aracılığıyla anında Piyasa katılımcılarına iletilir. İlgili pazara iletilen emirler içerisinde en iyi talep veya tekliften işlem olması durumunda sırada bekleyen en iyi talep veya teklifler otomatik olarak ekrana gelir. Diğer fiyat/oran seviyesindeki emirler zaman önceliğine göre sistemde yer alır ve derinlik ekranlarından izlenebilir. Pazarlar a iletilen aynı fiyatlı/oranlı emirler ekranlarda birikimli olarak görünür Emirlerin Geçerliliği Aynı gün valörlü ve aynı gün başlangıç valörlü emirler saat 14:00'e, ileri valörlü ve ileri başlangıç valörlü emirler verildikleri gün saat 17:00'ye kadar geçerlidir. Aracı kuruluşlar 20

21 Piyasa'ya verdikleri emirlerden karşılanmamış olanları istedikleri an iptal edebilirler veya değiştirebilirler Emirlerin Gerçekleştirilmesi Emirler, her pazar için belirlenmiş olan emir eşleşme kurallarına uygun olarak gerçekleştirilir İşlemlerin Bildirimi Piyasa da işlem yapan banka ve aracı kurumlar işlem sırasında birbirlerini bilmezler. İşlemin teyidi ve karşı taraf bilgisi işlem gerçekleştikten sonra taraflara iletilir. Telefonla aktif olarak gerçekleştirilen işlemlerde işlemin teyidi ve karşı tarafı üyeye telefonda anında bildirilir. Üye merkez ofisi veya alternatif erişim merkezinden yapılan işlemlere ilişkin bilgiler ve dökümler üye tarafından piyasa saatleri içinde istenildiği zaman sistemden alınabilir. İşlem defterleri günlük olarak elektronik rapor dağıtım (ERD) sistemi tarafından üyelere gönderilir Teşekkül Eden Fiyatların İlanı Piyasa da yapılan işlemler sonucunda kayda alınan fiyatlar ve oranlar aynı gün Borsa bülteninde ilan edilir. Bültenlerde; Kesin Alım-Satım Pazarı nda menkul kıymet, Repo-Ters Repo Pazarı nda repo vadesi ve grup kodu, Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı nda repo vadesi ve menkul kıymet bazında kayda alınan en düşük, en yüksek ve ağırlıklı ortalama fiyat/oran, işlemiş faiz, takas fiyatı, basit ve bileşik faizle getiri, işlem hacimleri ve sözleşme sayıları yer alır Yetki Seviyeleri Borçlanma Araçları Piyasası nda işlem yapmaya yetkili kuruluşların temsilcileri yetki seviyelerine bağlı olarak yönetici temsilci ve temsilci olmak üzere ikiye ayrılır. Yönetici temsilci, o firma ile ilgili her pazarda/her menkul kıymette işlem yapma ve izleme, diğer temsilciler tarafından girilen emirleri onaylama ve izleme, tüm emirleri düzeltme ve iptal etme, pozisyon takip etme ve temsilcilerin yetki seviyelerini belirleme yetkisine sahiptir. Temsilci ise o firma ile ilgili kendisine işlem yapma yetkisi verilen pazarda/menkul kıymette emir girme, kendisi tarafından girilmiş olan emirleri düzeltme, iptal etme ve izleme yetkisine sahiptir. Aracı kuruluş tarafından yetki ayrıştırması talep edilmedikçe tüm kullanıcılar yönetici temsilci olarak belirlenir. Aracı kuruluş tarafından belirlenen yönetici temsilci ve temsilciler Borsa tarafından sisteme tanımlanır Tek Üyenin Taraf Olduğu İşlemler Borçlanma Araçları Piyasası nda aracı kuruluş tarafından kendi portföyüne, yatırım fonu/yatırım ortaklığı hesabına veya müşterileri hesabına iletilen emirlerin yine aynı 21

22 kuruluş tarafından karşılanması ile ilgili bekleme süresi 10 saniyedir. Emri ileten aracı kuruluş, iletilen emir başka bir aracı kuruluş tarafından karşılanmadığı takdirde söz konusu emire karşıt emir girerek işlemi gerçekleştirebilir. Ancak, emrin Otomatik Tahvil Alım-Satım Sistemi ne girilmesinden 10 saniye sonra, yetkili kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletebilir İşlemlerin İptali veya Düzeltilmesi Üye Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali Üye hatası sonucunda gerçekleşen işlemler prensip olarak iptal edilmez. Ancak alıcı ve satıcı üyeler tarafından yazılı olarak talep edilen ve Borsa tarafından kabul edilebilir bir gerekçeye dayanan iptal talepleri değerlendirilerek işlem iptali yapılabilir. Bu değerlendirmede kabul edilebilecek gerekçeler aşağıda sıralanmıştır. a) Sehven alış /repo emri yerine satış/ters repo emri veya satış/ters repo emri yerine alış/repo emri girmek, b) Emir girerken fiyat/getiri, repo oranı, menkul kıymet tanımı, grup kodu veya miktar girişlerinde maddi hata yapmak, c) Portföyünde veya müşterisinde olmayan nakdi/menkul kıymeti sehven satmak, Yukarıdaki gerekçelerden en az biri nedeniyle iptal talebinde bulunan ve işlem veya işlemlerin karşı taraflarının yazılı onaylarını alan üyenin işlem/leri, kendi talebi ve karşı üyelerin onaylarının Borsaya yazılı olarak iletilmesini takiben iptal edilebilir. İptal işlemi, Kamuyu Aydınlatma Platformu nda ilan edilir Piyasa Uzman Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali Hatalı işlemlere itiraz süresi, işlem teyidinin üyeye iletilmesinden itibaren 15 dakikadır. Üyeler itirazlarını Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü ne yukarıda belirtilen süre içerisinde telefonla iletmelerini takiben en geç 15 dakika içinde yazılı olarak da fakslarlar. Yapılan itirazlar Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü tarafından aşağıdaki esaslar göz önünde bulundurularak değerlendirilir. 1. Üyelerin iletişim araçlarında meydana gelen teknik arızalar veya bildirimi yapılmayan değişiklikler (telefon, faks numarası... v.b.) itirazlarda dikkate alınmaz. 2. Üye temsilcileri tarafından Borçlanma Araçları Piyasası na telefonla iletilen emirler Piyasa uzmanı tarafından tekrar edilip üye temsilcisinin onayı alındıktan sonra sisteme girilir. Piyasa uzmanı tarafından yapılan tekrarda herhangi bir hata yapılmış ise üye temsilcilerinin anında düzeltmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, yanlış yapılmış tekrarın üye temsilcisi tarafından onaylanması söz konusu olacağından işleme itiraz kabul edilmeyerek işlem geçerli sayılır. Yukarıda belirtilen uzman tekrarı işlemlerin yoğunluğu nedeniyle yapılamadığı takdirde, üye temsilcisinin ilettiği emir geçerli olup itirazın değerlendirilmesinde esas olarak alınır. 3. İşlemin sadece Piyasa uzmanı hatası sonucu gerçekleşmiş olması esastır. Bunun tespitinde telefon kayıtları ile Borsa bilgisayar sistemindeki bilgiler esas alınır. 22

23 4. İtirazın geçerli bulunması halinde işlem iptal edilerek, bu durum taraflara iletilir. Üyenin/üyelerin iptal edilen işleme ilişkin telafi edici işlem talepleri olması halinde, telafi edici işlem Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü tarafından, hakkaniyet ve Piyasa kuralları çerçevesinde ilgili kuruluşlar ile koordineli olarak sonuçlandırılır. 5. Telafi edici işlemlerin öncelikle Borçlanma Araçları Piyasası nda söz konusu üye/ler adına aynı gün valörlü işlemlerin gerçekleştirilme saatleri içerisinde yaptırılmasına çalışılır. Emirler Piyasa uzmanı tarafından sisteme girilir ve alım-satım işlemleri gerçekleştirilir. Aynı gün valörlü işlemlerin gerçekleştirilme saatinden sonra yapılacak telafi edici işlemlerde, 14:00 sonrası aynı gün valörlü yatırım fonu işlemlerindeki esaslar uygulanır. 6. Üyenin/üyelerin alınan karara itiraz hakkı saklı olup, itirazlar işlem iptalini takiben en geç 1 işgünü içinde Borsa Başkanlığı na yazılı olarak yapılır. 7. Piyasa uzmanı hatası nedeniyle farklı üye adına gerçekleştirilmiş işlemler için telafi edici işlem yapılmaz, sadece üye kodu değişikliği yapılarak işlem sonuçlandırılır Mağduriyetin Oluşması Mağduriyet, Piyasa uzmanı hatası sonucu yanlış olarak gerçekleşen işlemin iptal edilerek, Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü tarafından yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda telafi edici işlemin yapılması halinde, üyenin iptal edilen işlemindeki koşullar ile Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü nün gerçekleştirdiği işlem/işlemlerin koşulları arasında varsa, üye aleyhine oluşan farktır. Telafi edici işlem talebinde bulunmayan üye, herhangi bir mağduriyet ve hak iddiasında bulunamaz Tazmin Edilecek Tutar Verilmiş emirdeki koşullarla, daha sonra gerçekleşen telafi edici işlem/lerdeki koşullar arasında varsa üye aleyhine oluşmuş olan fark yani mağduriyet miktarı tazmine konu tutarın bazını oluşturur. Ancak, işlem başına her bir üyeye ödenecek tutar her durumda 100 TL yi geçemez. Mağduriyet tutarı 100 TL yi aştığı takdirde konu olay bazında Borsa Yönetim Kurulunca değerlendirilir Portföy/Müşteri Hesabına İlişkin Düzeltmeler Hatalı portföy/müşteri hesabına gerçekleşen işlemlere ilişkin düzeltme talebi Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü ne yazılı olarak iletilir. Müdürlüğün değerlendirmesi sonucunda geçerli sebebe dayanan taleplere ilişkin düzeltme aşağıdaki şekilde yapılır. 1. Yatırım fonu/yatırım ortaklığı/müşteri hesabına gerçekleşen işlemler portföy işlemi olarak düzeltilir. Portföy hesabına gerçekleşen işlemler yatırım fonu/yatırım ortaklığı/müşteri işlemi olarak düzeltilmez. 2. Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı nda sehven portföy/hatalı müşteri hesabına gerçekleştirilen işlemlerde düzeltme yapılır. 23

24 Repo İşlemi Karşılığı Bildirilen Menkul Kıymetlerin Değiştirilmesi Repo-Ters Repo Pazarı ile Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı nda gerçekleştirilen işlemler karşılığı olarak bildirilen menkul kıymetler 15:00 a kadar üyeler tarafından, 15:00 sonrasında üyenin yazılı talebi ve Borçlanma Araçları Piyasası Müdürlüğü nün değerlendirmesi sonrası Müdürlük tarafından değiştirilebilir. Ancak saat 15:00 dan sonra üye talebiyle yapılan menkul kıymet bildirim veya değişiklikleri temerrüt hükümlerine tabidir Pazarların İşleyişi İkinci El İşlemler Kesin Alım Satım Pazarı Amaç Kesin Alım-Satım Pazarı nın amacı sabit getirili menkul kıymetlerin şeffaf ve rekabete açık bir ortamda işlem görmelerini sağlayarak bu menkul kıymetlerin likiditesini artırmak, enformasyon akışını hızlandırmaktır Pazarın İşleyişi Kesin Alım-Satım Pazarı nda sermaye piyasası araçlarının aynı gün veya ileri valörlü olarak doğrudan alım/doğrudan satım işlemleri yapılır. Kabul edilebilir en az ve en fazla ileri valör tarihi menkul kıymet türü bazında Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Üye kodu Piyasa ekranlarında ve sorgu ekranlarında gösterilmez. İşlem gerçekleştiren taraflara, işlem gerçekleşmesini takiben, işlem bilgileri ile birlikte karşı üye bilgisi de verilir. Üyeler kullanıcı terminalleri aracılığı ile portföy, fon ya da müşterileri hesabına gerçekleştirdikleri işlemlerin borç-alacak takibini yapabilirler. En iyi alım/satım emirleri ve son işleme ait fiyat/getiri/nominal tutar bilgileri Piyasa ekranlarında eşanlı olarak gösterilir. Gerçek zamanlı olarak piyasa, emir ve işlem bazında sorgulama yapılır ve pozisyon bilgisi alınabilir. Piyasa izleme ekranlarından en iyi talep ve teklifler ile birlikte emir ve fiyat bazında derinlik bilgisine de ulaşılabilir. Pazar da yetkili üyeler tarafından ihraç edilmiş menkul kıymetler üzerinde yapılacak işlemlerin erken itfa ya da yeni ihraca yol açmaması üyelerin sorumluluğundadır. Yönetim Kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklüğü bazında Küçük Emirler veya Normal Emirler Pazar ında işlem yapılır Pazarda İşlem Görebilecek Sermaye Piyasası Araçları Pazar da Türk Lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş; borçlanma araçları, menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları, kira sertifikaları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri ile Borsa Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer sermaye piyasası araçları işlem görebilir. 24

25 Emir Tipleri Limitli Emir: Limitli emirler fiyat/getiri ve nominal tutar belirtilerek, minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilir. Emrin gerçekleşmeden kalan kısmı pasif olarak bekler Piyasa Emri: Bu tür emirlerde fiyat/getiri belirtilmez. Minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilen emir pasif emirlerle kısmen veya tamamen karşılaşır, emrin gerçekleşmeden kalan kısmı otomatik olarak iptal edilir Özel Koşullu Emirler: Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere aşağıdaki özel koşullu emirler de verilebilir. Kalanı İptal Et Emri: Kısmen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildiği anda bekleyen karşıt emirler ile eşleşir, gerçekleşmeyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. Limitli Emir veya Piyasa Emri şeklinde verilebilir. Gerçekleşmezse İptal Et Emri: Tamamı gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girilir girilmez bu koşul sağlanmadığı takdirde iptal edilir. Limitli Emir veya Piyasa Emri şeklinde verilebilir Emir Geçerlilik Süreleri Emirler verildikleri gün itibarıyla geçerlidir. Aynı gün valörlü tüm emirler gerçekleşmediği takdirde saat 14:00 de, ileri valörlü olanlar 17:00 de sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir Emir Büyüklükleri Emirler işleme konu menkul kıymetin nominal değerleri itibarıyla minimum emir büyüklüğü ve katları şeklinde iletilir. Yürürlükteki minimum ve maksimum nominal emir büyüklükleri aşağıdaki gibidir: Normal Emirler Pazarı Küçük Emirler Pazarı Minimum Maksimum Minimum Maksimum DİBS (TL) DİBS (USD / EUR) TCMB Likidite Senetleri (TL) GOS (TL / USD / EUR) Diğer Sermaye Piyasası Araçları (TL / USD / EUR)

26 Valör Pazar da emirler aynı gün veya ileri valörlü olabilir. Valör süresi; Pazar da yapılacak DİBS ve GOS işlemlerinde en fazla 90 gün, diğer menkul kıymetlerde ise en fazla 30 gündür. Temiz fiyat üzerinden işlem gören değişken faizli tahvillerin kupon faizi henüz belirlenmemiş kupon dönemlerine ve enflasyon katkısız temiz fiyat üzerinden işlem gören TÜFE ye endeksli tahvillerin referans endeks ilan edilmemiş dönemlerine ait valörlü emir iletilemez Fiyat Tabanı Alım satım emirleri menkul kıymetlerin ihraç edildiği para birimleri cinsinden 100 birim fiyat tabanı esas alınarak iletilir Fiyat Tipleri Menkul kıymetin işlemiş faizi içermeyen fiyatı temiz fiyat, işlemiş faizi içeren fiyatı ise kirli fiyat olarak adlandırılır. İşlemiş faiz dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden, diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına isabet eden tutarıdır. Takas fiyatı ise işlemin takas tutarının hesaplanmasında kullanılan fiyat olup enflasyona endeksli Devlet Tahvilleri için enflasyon katkısı dikkate alınarak hesaplanır. Diğer menkul kıymetler için kirli fiyata eşittir Emir Giriş Yöntemleri Emirler her bir menkul kıymet için İMKB tarafından belirlenen tek bir fiyat tipi veya getiri üzerinden iletilir. a) Basit getiri üzerinden emir iletilen menkul kıymetler; İskontolu olarak ihraç edilen TL/Döviz ödemeli menkul kıymetler ile kuponlu tahvillerin (TÜFE ye endeksli tahviller hariç) ayrıştırılmış anaparaları b) Temiz fiyat üzerinden emir iletilen menkul kıymetler; TL/Döviz ödemeli sabit faizli tahviller ve ilk kupon faiz oranı sabitlenmiş TL ödemeli değişken faizli tahviller (T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından Şubat 2007 de ihracına başlanan TÜFE ye endeksli Devlet tahvilleri için enflasyon katkısı hariç temiz fiyat kullanılır.) c) Kirli fiyat üzerinden emir iletilen menkul kıymetler; Kuponlu tahvillerin ayrıştırılmış kuponları, ilk kupon faizi de sabit olmayan değişken faizli tahviller ve döviz cinsi ilk kuponu belli olmayan değişken faizli tahviller (T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından Şubat 2007 de ihracına başlanan TÜFE ye endeksli Devlet tahvillerinin ayrıştırılmış kupon ve anaparaları için enflasyon katkısı hariç kirli fiyat kullanılır.) Alım satım sisteminde ve bültenlerde yer alan fiyat alanı, menkul kıymetin emir giriş yöntemine göre temiz veya kirli fiyatını ifade eder. Her menkul kıymet için fiyat alanının yanı sıra takas fiyatı ve varsa işlemiş faiz de ilan edilir Fiyat ve Getiri Adımları Pazar da temiz veya kirli fiyat üzerinden iletilen emirlerde TL, getiri üzerinden iletilen emirlerde ise % 0.01 lik adım uygulanır. 26