Salih TuG, Pertevniyal Lisesi ni bitirdigi yl notlar iyi-iyi tutmu, tbbiye kontenjann o yl pekiyi derece ile mezun olanlar doldurdugundan çok

Transkript

1 . PROF ROF. DR. SALH TU Prof. Dr. Mustafa UZUN Baba taraf, 1900 lü yllarn banda Bolu/Gerede nin Seyyidaliler (Saydallar) köyünden göçüp, stanbul a yerleen EminoGlu Mehmet ve anne taraf, ayn yllarda Sinop/Ayanck n Çangal köyünden ayn ekilde stanbul a göçen Hanife Servet in en küçük oglu olarak Salih TuG, 12 4ubat 1930 (13 Ramazan 1348) da stanbul/aksaray da dünyaya geldi. Okul öncesi ögrenimine Aksaray da Yusufpaa Anaokulu nda balad. Bu yllarda anaokulunda okumak pek yaygn olmamakla beraber babasnn ileri görülülügü sebebiyle devam ettigi bu okulda aldg okul öncesi egitim sayesinde bu defa Aksaray lkokulu na baladgnda ikinci snfa kaydedildi. Yenikap Ortaokulu na devam ederken baladg jimnastik sporunu lise egitiminin yannda da sürdürdü ve 1948 ylnda o yllarda stanbul un egitim seviyesi yüksek okullarndan saylan Pertevniyal Lisesi ni bitirdi. Çocukluk dönemlerinden itibaren amelî ilere merakl oluu, ortaokul ve lise dönemlerinde biyoloji dersinde snfn laboratuar efligine seçilmesiyle neticelendi. Bu ilgi onda tbbiyeye girme hevesini artrm ve bilhassa cerrah olma idealine sahip olmutu. O dönemlerde üniversitelere, giri snav yerine lise bitirme derecesi ve olgunluk imtihan nda elde edilen baarlar esas alnarak girilirdi. Farkl liselerden gelen hocalarn oluturdugu bir mümeyyiz heyeti karsnda lisede görülen derslerle ilgili suallere cevap verilerek olgunluk derecesi belirlenir, bu not sene içindeki karne notlarnn ortalamasndan oluan bitirme derecesi ile toplanarak üniversiteye girie esas alnacak baar notlar tesbit edilirdi. Salih TuG, Pertevniyal Lisesi ni bitirdigi yl notlar iyi-iyi tutmu, tbbiye kontenjann o yl pekiyi derece ile mezun olanlar doldurdugundan çok M. Ü. lâhiyat Fakültesi Türk- slâm Edebiyat\ Anabilim Dal\ özretim üyesi. Bu biyografi esas olarak Hoca n\n verdizi bilgilerle, 1968 den bu yana kendisiyle olan tan\ \kl\z\m ve yak\nl\z\m dolay\s\yla sahip olduzum malumata ve Prof. Dr. smail Kara n\n Hoca y\ takdim eden bir konu mas\ndaki bilgilere dayan\larak haz\rlanm\ t\r.

2 istedigi Tp Fakültesine girememiti. Fakat 4ubat ayndaki ikinci yerletirmede buraya girmesi kesin göründügünden bir dönem de olsa bo ve açkta kalmamak için ihtiyaten Hukuk Fakültesine kayt yaptrmt. Ancak derslerine devam ettigi Ord. Prof. Dr. 4ükrü Baban, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Bagil, Prof. Dr. Andreas Schwartz, Ord. Prof. Dr. Hfz Veldet VelidedeoGlu, Ord. Prof. Dr. Ebülûlâ Mardin, Prof. Dr. Charles Crozat, Ord. Prof. Dr. Tahir Taner, Ord. Prof. Dr. Mustafa Râit Belgesay, Prof. Dr. Sadri Maksûdî Arsal gibi hocalardan çok fazla etkilenmesi, hukuku iyice benimseyerek yüksek tahsiline sosyal ilimler alannda devam karar almasna sebep oldu..ü. Merkez binasndaki Hukuk Fakültesi nde okurken, talebelerin pek ugramadg fakülte kütüphanesinde çalmaktan zevk almas, ondaki aratrmac ruhunu ortaya çkardg gibi, hukuku daha çok sevmesine ve mezuniyetten sonra burada doktora yapmaya karar vermesine de sebep oldu. Bilhassa Osmanl ve slâm Hukuku gibi konulara daha fazla ilgi duydu. Ancak Fakültenin programnda o yllarda slâm Hukukuyla dogrudan ilgili dersler yoktu. Salih TuG, lisans döneminde kaydoldugu dare ve Ceza Hukuku seminerlerinde Osmanl dare Hukuku yapsn aratrmaya yöneldi. Ord. Prof. Dr. Sddk Sami Onar a düüncelerini ve ilgisini anlatnca hoca ona, bu konuyu çalmas için ileri seviyede Osmanlca ögrenmesi gerektigini söyledi. Bu sebeple bir taraftan Osmanlca ögreniyor, diger taraftan da bu bahislere ilgisi artarak devam ettiginden doktora hazrlk seminerlerini ayr bir evk ile takip ediyordu. Ord. Prof. Dr. Ebülûlâ Mardin ile Ord. Prof. Dr. Sadri Maksûdî Arsal n derslerinde Roma, Hind, Çin, Msr gibi antik hukuklar ve Eski Türk Hukuku, Cengiz Han n yasalar gibi mukayeseli konular dinliyor, Prof. Dr. Z. Fahri FndkoGlu nun Hukuk Sosyolojisi, Prof. Dr. Orhan Mümir ÇaGl n Hukuk Felsefesi derslerini takip ediyor ve bu konulardan büyük zevk alyordu. Son snfa geldiginde, mezuniyetten sonra Msr a gidip Kahire deki el- Ezher Üniversitesi nde slâm Hukuku Tarihi alannda bir doktora çalmas yapma kararn artk kesinletirmiti. Özellikle Hukuk tarihi konular onu gittikçe cezb ediyordu ylnda askerlik görevini de muhâbere subay olarak tamamlayp stanbul Hukuk Fakültesi ni bitirdi. Ayn yl Süvey Sava çknca, sava bölgesine ögrenci gönderilmediginden durumun düzelmesini beklemeye balad. Bu arada düüncelerini gerçekletirebilmek için bir yandan da stanbul da baba dostu rahmetli Mahmut Bayram gibi özel hocalardan Arapça ögrenmeye balad. Ksa zamanda Arapçasn ilerletti. Bu srada Edebiyat Fakültesi nin Umumi Türk Tarihi kürsüsünde, slâm Hukuku Tarihi doktoras yapma imkân ortaya çkt. Fakültenin Umumi Türk Tarihi kürsüsü bakan Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan n rehberligi altnda

3 4%;M, çalmalara balad. Ayn zamanda Prof. Dr. Muhammed Hamidullah ve Prof. Dr. Fuat Sezgin gibi büyük hocalardan istifade etti. Bilhassa Hamidullah Hoca ondaki kabiliyeti sezerek kendisini çalmalarnda yönlendirdi. Ayrca Hoca nn ilmi kiiligi ve akademik disiplini Salih TuG üzerinde derinden etkili olmutur. Bu arada stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi nde Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan n giriimleriyle yeni kurulmu olan slâm Aratrmalar Enstitüsü nde asistan olarak göreve balad (1956). Hukuk Fakültesi nden geldiginden dolay Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü nün farkl derslerini de takip ile doktora programn tamamlayarak akademik ilgisini çeitlendirdi ve bilgisini gelitirdi. AsistanlGnn ilk yllarnda Dr. Fuat Sezgin in ilmî aratrma ve çalmalarna ksa bir müddet de olsa katlarak onun büyük eseri GAS n ilk malzemelerinin oluturulmasnda mesai sarfetti. Böylece ileride yönelecegi farkl akademik alanlardaki temel bilgileri de elde etme konusunda ilk admlar atm oluyordu. Salih TuG, fkhî konulardan çok tarihi tekâmülü tespit eder nitelikte olan slâm Vergi Hukuku nun Ortaya Çk balkl tezi ile.ü. Edebiyat Fakültesi nde doktorasn tamamlad (1963). Bu sistematik çalma, hem slâm Vergi Hukuku (Maliye Hukuku) sahasnda hem de bir vergi tarz olarak Zekât Hukuku alannda Türkiye de yaplan ilk te lif çalma olmas sebebiyle büyük önem tamaktadr. Ayrca bu aratrma, sahip oldugu plan ve uygulanan metodoloji dolaysyla, sonraki yllarda Türkiye de slâmi limlere dair ortaya konan diger aratrma ve tezlere örnek olacak özellikler tadgndan lâhiyat Fakültesi ve Yüksek slâm Enstitüsü çevrelerinde öncü ve numûne bir eser kabul edilmitir. Nitekim bu doktora tezi, Ankara Üniversitesi lâhiyat Fakültesi tarafndan 1963 ylnda tam metin hâlinde yaymlanmtr. 1 slâm Aratrmalar Enstitüsü müdürü Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan, Dr. Salih TuG un, klasik devirlerden ziyâde modern çagn slâm dünyasnda nelerin olup bittigi, medeni hukuk, ceza hukuku gibi alanlarda ne gibi gelimeler oldugu, bu konularda ne yönde uygulamalar görüldügü gibi aktüel konularda yogunlamasn istiyordu. Bu sebeple doçentlik çalmas olarak, Prof. Dr. Muhammed Hamidullah n tevikleriyle seçtigi ve rehberligiyle hazrladg konuyu, hem tarihî geliim, hem de aktüel yönden inceleyerek s- lâm Ülkelerinde Anayasa Hareketleri adl tezi ile doçent ünvann elde etti (1969). Bu çalmada Doç. Dr. Salih TuG slâm Dünyas nda Bat nn müstemlekesi iken bagmszlgn elde eden veya bagmsz olarak kurulmu Müslüman devletlerde anayasallama hareketlerini tespit etmi, anayasalarn 1 Bu özellikleri sebebiyle çal\ man\n k\sa zamanda bask\s\ tükendizinden, bilhassa slâm ilimleri konular\nda çal\ an genç ara t\rmac\lar taraf\ndan aranmas\n\n da etkisiyle, bu sat\rlar\n yazar\ taraf\ndan yeni kurulmu bulunan Marmara üniversitesi lâhiyat Fakültesi Vakf\ Yay\nlar\ aras\nda yeniden bas\lmas\ sazlanm\ t\r ( stanbul 1985). Bunda o s\rada lâhiyat Fakültesi haline dönü türülmü bulunan stanbul Yüksek slâm Enstitüsünün akademik kurulu unu tamamlamas\ çal\ malar\n\n sürmesi yan\nda genç ara t\rmac\lara örnek bir eser sunma maksad\ da etkili olmu tur.

4 - muhtevalarna girmeden, hareketin ne gibi safhalardan geçtigini, hangi tesirler altnda olutugunu açklamaya yönelmi, daha çok sosyolojik ve tarihi bir etüt ortaya koymutur. Aratrmada bir taraftan baz slam ülkelerinin Bat müstemlekeleri oldugu devirler incelenmi, bagmszlk zamanlarndaki durum aratrlm, diger taraftan da Osmanl Devleti nin daglmas ardndan OrtadoGu, Afrika ve Uzak DoGu da bagmszlam ülkeler ele alnmtr. Ayrca 1917 ihtilali sonras Rus idaresi altnda fiilen SSCB ye üye olmu ve hukuken bagmsz görünen birtakm Türk devletleri ile muhtar bölgelerdeki anayasallama hareketleri, aralarndaki farkllklar, sosyolojik köklerine inilerek aratrlmtr. Bu çalma, Salih Hoca nn hukuk formasyonunu da ortaya koymaktadr. Doç. Dr. Salih TuG un profesörlük takdim tezi ise Klasik slâmî ilimler konusuna giren Hadis edebiyat alannda önemli bir yazma eser olan mam Buharî nin hocalarnda Züheyr b. Harb in (ö. 230 h.) Kitâbu l- lm inin tenkitli nerinin hazrlanmas ve Türkçe ye çevirisidir. Prof. Dr. Salih TuG un tüm çalmalar, Türk fikir tarihi yannda slâmî ilimlerin Türkiye deki geliim tarihi bakmndan son derece önemlidir. Ayrca aratrmalarnda kullandg modern metodlar ve ilmî kaynaklar dikkat çekmektedir. Prof. Dr. Salih TuG, ilmi çalmalar yannda yllar arasnda.ü. Edebiyat Fakültesi slâm Aratrmalar Enstitüsü nde önce asistan, sonra da müdür yardmclg ve müdür ( ) olarak görev yapt. Bu kurumu neredeyse tek bana ayakta tuttu ve kütüphanesini gelitirerek ilme ve ilim ehline en iyi ve faydal hizmetler vermesini saglad. Genelde Türkiye de slâm aratrmalar konularna giren çalmalarn öncülügünü yapan önemli bir ilim adam ve akademik rehber kimligine sahip olan Prof. Dr. Salih TuG, ayn zamanda o yllarda slâmi ilimlerle ilgili akademik çalma yapan ve kendisine bavuran hemen herkese yol göstermesiyle tannd. Bugün Türkiye nin çeitli Üniversitelerinde ve özellikle lâhiyat Fakültelerinde, Diyanet leri BakanlG kadrolarnda ögretim üyesi ve idareci olarak baar ile görev yapmakta olan, lisansüstü çalmalarn Prof. Dr. Salih TuG un danmanlg altnda tamamlam krk akn akademisyen, idareci veya Diyanet leri BakanlG görevlisi bulunmaktadr. Prof. Dr. Salih TuG, Türkiye de slâm kültürü ve ilimlerinin modern aratrma metotlaryla yeniden canlandrlmasnda önemli rolü bulunan,.ü. Edebiyat Fakültesinin sözlemeli misafir ögretim üyelerinden merhum Prof. Dr. Muhammed Hamidullah n baz dersleri yannda bir ksm eserlerinin de ilk ve en önemli mütercimlerinden biridir. YaptG kaliteli çevirilerle Hamidullah Hoca nn son derece önemli bu eserlerinin ve ders takrirlerinin Türkiye de ksa sürede ve etkili biçimde tannmasna ve geni kitlelere ulatrlmasna vesile olmutur.

5 4%;M 0 Prof. Dr. Salih TuG un, idarî hizmetlerinin en önemlilerinden bir digeri ise M.E.B. stanbul Yüksek slâm Enstitüsü nün müdürlügünü, arasnda ek görev ile yürütmü olmasdr. Ayrca Enstitü 1982 de Marmara Üniversitesi, lâhiyat Fakültesi ne dönüünce burann kurucu dekanlgn üstlenmi, Rektör Prof. Dr. Orhan OGuz un büyük destegiyle Dekan Yardmcs Prof Dr. M. Saim Yeprem ve diger ögretim üyeleri ile birlikte Fakültenin akademik kadrolarnn tamamlanmasn ve lâhiyat Fakülteleri arasnda önemli bir müessese olarak gelimesini saglamtr ylna kadar on iki yl boyu bu görevi baar ile sürdüren Salih TuG ayrca Fakültenin ilim çevrelerinde daha etkili bir biçimde tannmas için BaGlarba dna çkmalar konusunda akademik kadroyu tevik etmi ve müessesenin Türkiye ve d dünyaya açlmasnda öncülük etmitir. Prof. Dr. Salih TuG, özellikle 1970 sonrasnda lim Yayma Cemiyeti, lim Yayma Vakf, slâmî limler Aratrma Vakf, Türkiye Milli Kültür Vakf, lâhiyat Fakültesi Vakf, Aydnlar OcaG DerneGi gibi Türkiye mizin ilim, kültür ve sosyal hayat üzerinde etkili olmu çeitli sivil toplum kurulularnn teekkülünde ve baarl çalmalarnda idare heyeti üyesi veya bakan olarak önemli hizmetlerde bulunmutur. Nitekim, Prof. Dr. Salih TuG, stanbul Yüksek slâm Enstitüsü ögretim üyelerinden Prof. Dr. Ali Özek ve Mahir z ile birlikte, sivil toplum kurulularnn da slâmi aratrmalar alanna katlmas ve maddî kaynak aktarmas gerektigi düüncesiyle 1970 ylnda slâmi limler Aratrma Vakf n kurdu. Bu vakfn çats altnda Tartmal lmi Toplant lar düzenlenmesinde, mevzu seçiminden konunun hazrlanmas, planlanmas, icras ve zabtlarnn yaynlanmasna kadar sahasnda uzman akademisyenlerden destek alarak ve onlara ciddi destek ve imkânlar sunarak bilhassa dinî ve sosyal ilimler alannda kendine has, akademik bir toplant tarz oluturulmasnda etkili oldu. Halen slâmî limler Aratrma Vakf n faaliyetlerini baarl bir ekilde sürdürmesinde etkin bir mütevelli heyeti üyesi olarak da çalmaktadr. Ayrca bir kültür dernegi olan Aydnlar OcaG DerneGi nin 1970 deki kuruluuna katlarak ( ) yllar arasnda bakanlgn yaptg gibi günümüzde Türkiye Milli Kültür Vakf nn mütevelli heyeti bakanlgn da yürütmektedir. Ayrca emekli ögretim üyesi olarak 2004 ylndan beri stanbul Ticaret Üniversitesi nin mütevelli heyeti üyeligi görevini sürdürmektedir. Prof. Dr. Salih TuG un en dikkate deger hizmetlerinden bir digeri de Türkiye yi Amerika dan Japonya ya, Rusya dan Arap dünyas ve Afrika nn çeitli ülkelerinde gerçekletirilen uluslararas ilmî kongrelerde baaryla temsil etmi olmas gelmektedir. Bu faaliyetlerini hâlen de sürdüren Prof. Dr. Salih TuG un katldg ulusal ve uluslararas ilmi kongrelerin says elliye yakndr. Ayrca özel veya resmi TV ve Radyo yaynlarnda, slâm kültürü ve ilimleriyle ilgili yüze yakn konuma yapm, konferans, sohbet ve açk oturumlara katlmtr.

6 1 Prof. Dr. Salih TuG, 1980 de slâm Konferans Tekilât (O.I.C.) öncülü- Günde Cidde de kurulan slâm uluslar aras bir akademik müessese olan slâm Fkh Akademisi nde kuruluundan 2009 ylna kadar T.C. temsilcisi olarak ilmî ve idârî faaliyetlerde bulunmu bir ilim adamdr. Yetikin bir hukukçu olmas sfatyla Prof. Dr. Salih TuG, zaman zaman T.C. Adlî Tekilât kurumlarnda bilirkii olarak da görevler alm, mahkemelere sundugu çok saydaki raporlarna itibar edilmi, âdil kararlarn çkmasnda önemli bir role sahip olmutur. Prof. Dr. Salih TuG, yarm asr aan bir akademik hayatn ardndan, ya snr dolaysyla 1997 de Marmara Üniversitesi lâhiyat Fakültesinden emekli oldu. Lise yllarndan (1945), doktorasn yaptg yllara kadar (1963) geçen devrede ciddi olarak spor ile de ilgilenen TuG, âletli jimnastik, atletizm ve kayak sporlaryla yakndan ilgilenmi ve girdigi yarmalarda yirmi kadar kupa ve krka yakn madalya kazanm baarl bir sporcu kimligine de sahiptir. Ayrca pratige dönük zekâ ve el hünerleriyle de dikkati çeken Salih TuG, hobi olarak iyi bir saat tamircisidir denebilir. Bir çok camide muattal olarak duran antik duvar saatlerini e-dost ve görevli oldugu fakültenin terkedilmi duran duvar ve masa saatlerini baar ile tamir etmesiyle de bilinmektedir. Elli yllk mesut ve bahtiyar bir evlilik hayatnda biri kz üç çocuk ve sekiz torun sahibi olmutur. Prof. Dr. Salih Tu? un Eserleri: Baz Te lifleri: 1. slâm vergi Hukukunun Ortaya Çk, Ankara Üniversitesi lahiyat Fakültesi Yaynlar No: 50, Ankara 1963 (Birinci Bask); Marmara üniversitesi lâhiyat Fakültesi Yaynlar No: 5, stanbul 1985 (kinci Bask). 2. slâm Ülkelerinde Anayasa Hareketleri: (XIX ve XX. Asrlar), rfan Yaynevi, No 17, stanbul Zuheyr ubn Harb ve Kitab ul- lm adl eseri (H / M ),. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayn, No: 2775 (Tenkitli metin neri), stanbul Eserlerinde Rastlanan fadelerine Göre mam Sarahsî nin Hapis Hayat, Sarahsi Arma%an, Ankara Hitti, Ph.K., Diyanet Vakf slâm Ansiklopedisi, TDV Yaynlar, stanbul 1998.

7 4%;M : 6. Hitti, Ph.K., slam Ansiklopedisi, MEB Yaynlar, stanbul Mü8terek Çal8malar: 1. Prof. Dr. Nejat Göyünç-Salih TuG, Turkey, Bibliographical Introduction to Legal History and Ethnology, Université Libre de Bruxelles, Prof. Dr. Süleyman Yalçn-Salih TuG, T.C. Anayasas çin Teklif (Gerekçeler ve Maddeler), stanbul Çevirileri: 1. slâm Peygamberi, Hayat ve Faaliyeti I II (Muhammad Hamidullah), rfan Yaynevi, stanbul 1980, 1990, Faiz Nazariyesi ve slâm (Enver kbâl Kureî), rfan Yaynevi, stanbul Hz. Peygamberin Savalar (Muhammad Hamidullah), YaGmur Yaynlar 10, stanbul Kur ân- Kerîm Tarihi (Muhammad Hamidullah), Marmara Üniversitesi lâhiyât Fakültesi Vakf Yaynlar, No. 57, stanbul Siyasi ve Kültürel slâm Tarihi (Prof. Dr. Ph. K. Hitti), BoGaziçi Yaynevi, stanbul 1989; II. Bask: M. Ü. lâhiyat Fakültesi Vakf Yaynlar, No. 100, stanbul Editörlükleri: slâm n Hukuk lmine Yardmlar (Muhammed Hamidullah n makaleler külliyat), Türk Milliyetçiler DerneGi, stanbul 1962.

8