ĠLKÖĞRETĠM 6, 7 ve 8. SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN TEKNOLOJĠYE YÖNELĠK DÜġÜNCELERĠNĠN ÇĠZĠMLE BELĠRLENMESĠ

Transkript

1 390 ĠLKÖĞRETĠM 6, 7 ve 8. SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN TEKNOLOJĠYE YÖNELĠK DÜġÜNCELERĠNĠN ÇĠZĠMLE BELĠRLENMESĠ Fatih AYDIN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği, fatihaydin@ibu.edu.tr Özet Modern teknolojinin çalışmalarını ve kavramlarını anlayan ve bunlarla rahat olan vatandaşlar, toplumda ve küresel pazarda dört dörtlük katılımcılar olabilmektedirler (ITEA, 2003). Çizimin amacı bir anlayışı derinlemesine araştırmak olarak kelimediyagram üzerine uç konumları ortaya çıkarmaktır. Çizimler diğer prosedürlerde saklı olan anlayışın niteliğini öğretmenlerin görmesine ve öğrencilerin ortaya çıkarmasına imkân verir (White & Gunstone, 1992). Bu çalışmanın amacı ilköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin teknolojinin ne olduğu hakkındaki düşüncelerini ortaya çıkarmaktır. Çalışma eğitim öğretim yılının güz döneminde 121 öğrenci ile yürütülmüştür. Çalışmada öğrencilere boş bir A4 kâğıdı verilerek teknoloji hakkındaki düşüncelerini bu kâğıda çizerek anlatmaları istenmiştir. Öğrencilere çizim suresi konusunda kısıtlama yapılmamıştır. Her bir öğrencinin çizimi dereceli puanlama ölçeği kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuçta öğrencilerin çoğunlukla teknolojiyi gelişmiş teknolojiler olarak gördükleri, daha çok günlük hayatında yer alan elektronik şeyleri hep teknoloji olarak yapılandırdıkları ve öğrenciler arasında sınıf seviyesi açısından bu konuda bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Anahtar Kelimeler: İlköğretim öğrencileri, Teknoloji, Çizim Yöntemi GĠRĠġ Birçok işimizi teknolojiler sayesinde yapabiliyoruz. Belki de bu durum bizi teknolojiye bağımlı hale getirmekte ve bu bağımlılıkta hızla artmaktadır. Dolayısıyla teknoloji günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız mikrodalga fırın, bilgisayar, fotokopi makinesi gibi araçları kullanabilme yeteneği olarak görülebilir. Fakat bu yetenekler teknolojinin doğasının ve teknoloji okuryazarlığının sadece bir boyutunu oluşturmaktadır. Wajcman (2004, s.106), teknolojiyi yapay ürünleri, insanları, organizasyonları, kültürel anlamları ve bilgiyi birleştiren kesintisiz bir ağ olarak tanımlarken, Pearson ve Young (2002), teknolojiyi insanların ve organizasyonların, bilginin, süreçlerin ve teknolojik yapay ürünlerin oluşturulduğu ve çalıştırıldığı aygıtların oluşturduğu bütün bir sistem olarak tanımlamaktadır (Dakers, 2006, s.255). Jones ve Moreland (2003), ilk, orta ve ileri kademedeki ilköğretim öğrencileri tarafından teknolojinin doğasının algılanması ile ilgili geniş bir tanımı tartışmaktadır (bkz. Tablo 1).

2 391 Tablo 1: Teknolojiyi Öğrenmeyle İlgili Sürecin Karakteristik Özellikleri (1 6 yıllar) Özellikler Erken Dönem Orta Dönem Ġleri Dönem Teknolojinin Doğası a. Suni ve doğal dünya ve insanların bir şeyler yapmalarına yardımcı olmaları için kullandıkları araçlar ve teknikler arasındakinin farkına varma. b. İyileştirme ve geliştirme anlayışı ve onlar üzerine teknolojinin birincil anlayışı a. Daha çeşitli teknolojileri ve bunlar arasındaki farklılıkları bilme. b. Teknoloji ve diğer alanlar arasındaki ilişkiyi daha iyi anlayabilme a. Teknolojinin suni dünya hakkında düşündüğümüz bu durumu değiştirmekte olduğunu bilme. b. Teknolojinin zamanla nasıl değişikliğe uğradığını bilmek. c. Teknolojinin olumlu ve olumsuz her iki yönünün de farkında olma. Teknoloji uzun yıllar boyunca uygulamalı bilim olarak dikkate alındı. Bugün ise bu geleneksel paradigmaya meydan okunmaktadır ve araştırmacıların teknolojinin ne olduğu sorgusu daha derin bir düzeyde devam etmektedir (de Vries, 1996). Williams (2000), öğrencilerin teknolojiyi içerik ve süreç ya da teori ve uygulama şeklinde kısımlarına ayrılan bir şey olarak değil tamamen bütüncül bir etkinlik olarak algılamaları gerektiğini ifade etmektedir. Teknolojinin insani ve sosyal yönleri ile ilgili olarak genç insanların teknolojiyi pozitif şeyler olarak gördüklerini gözlemlemekteyiz. Öğrenciler teknolojinin negatif etkilerinin farkında değiller. Belki bu, onların teknolojiyi daha çok yapay ürünler olarak görmelerinden kaynaklanabilir. Çünkü bu ürünler onların hayatını doğrudan etkilemekte ve daha kolay daha konforlu yapmaktadır. Dolayısıyla teknolojinin negatif etkilerinin olabileceğini görememektedirler ya da bu onlar için çok fazla çekici değildir (de Vries, 2005, s.107). Modern teknolojinin çalışmalarını ve kavramlarını anlayan ve bunlarla rahat olan vatandaşlar, toplumda ve küresel pazarda dört dörtlük katılımcılar olabilmektedirler (ITEA, 2003). Bu durum, öğrencilerin teknolojiyi ve mühendisliği daha iyi anlamalarına ve bunu takdir etmelerine yardım etmede fen eğitimini ilgilendirmektedir (Bybee, 2000). Volk ve Dugger (2005), Amerikalıların ve Hong Kongluların teknoloji hakkındaki düşüncelerine yönelik bir araştırma yapmışlardır. Araştırmada sordukları bazı sorulardan şu sonuçları elde etmişlerdir. Teknoloji kelimesini duyduğunuzda aklınıza ilk gelen nedir? HK (%) US (%) Bilgisayarlar İlerleme 7 2 Yeni İcatlar 7 1 Elektronik 5 5 Bilgi 4 0 Bilim 3 1 Uzay 3 1 Hayatı Kolaylaştıran Şeyler 3 0 Makineler 2 1 İnternet 1 2 Eğitim 1 1 Diğer Teknoloji kelimesini duyduğunuzda bunu en çok ne ile bağdaştırıyorsunuz? HK (%) US (%)

3 392 Bilgisayarlar ve İnternet Bilginin Uygulanması... Doğal Dünyanın Değişimi Bilmiyorum/Reddedildi Çizimler, öğrencinin nasıl cevaplayacağı konusunda küçük sınırlamalar dışında sınırlama koymayan açık bir tekniktir (Atasoy, 2002, s.246). Çizimin amacı bir anlayışı derinlemesine araştırmak olarak kelime-diyagram üzerine uç konumları ortaya çıkarmaktır. Çizimler diğer prosedürlerde saklı olan anlayışın niteliğini öğretmenlerin görmesine ve öğrencilerin ortaya çıkarmasına imkân verir (White & Gunstone, 1992, s.99). Erken yaşlarda çizim bir sınıfın duvarını süslemede kullanmak ya da evdeki buzdolabına bir şey tutturmak şeklinde sadece bir dekorasyon oluşturma ile ilgili değildir. Anning, 1999; Davis, 2005). Çizim için fırsatlar genellikle geniş ve dengeli bir erken eğitim döneminde ayrıcalıktan çok yetki verme olarak görülebilmektedir (Hall, 2009). Öğrencilere sadece <<bir çiziniz>> gibi bir ifadenin sunulmasının yeterli olduğu belirtilmektedir (Atasoy, 2002, s.248). Çizimin kullanıldığı çalışmalarda örneğin Yörek (2007), 9 ve 11. Sınıf öğrencilerinin hücre konusundaki kavramsal anlama düzeylerini çizim yoluyla belirlemiştir. Elde ettiği bulgulardan öğrencilerin daha çok hayvan hücresini seçtiğini görmüştür. Diğer bir çalışmada Kaya ve diğ. (2008) ilköğretim öğrencilerinin bilim insanı imajı ve bu düşüncelerin sınıf seviyelerine göre nasıl farklılaştığını çizim yoluyla belirlemişlerdir. Genel olarak öğrencilerin bilim insanı imajında önlüklü, gözlüklü, erkek ve mutlu bir yüz ifadesiyle genelde laboratuvarda çalışan bir kişinin olduğunu görüşmüştür. Benzer bir çalışmada da Patrick ve Tunnicliffe (2010) Amerika da fen bilgisi öğretmenleri ile yaptıkları bir çalışmada öğretmenlerden insan vücudu içerisinde ne olduğuna ilişkin düşüncelerini çizmeleri istemiştir. Sonuçta öğretmenlerin organları bireysel olarak çizebildiği fakat organ sistemlerine ilişkin olarak organları çizemeyebildikleri bulunmuştur. Uzunkavak (2009) ifade ve çizim yöntemiyle öğrencilerin iş kavramı hakkındaki bilgilerini ve kavram yanılgılarını incelemiştir. Sonuçta çizim yönteminin öğrencinin temel bilgisini ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmaya yardımcı olduğu bulmuştur. Bu çalışmanın amacı da ilköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin teknolojinin ne olduğu hakkındaki düşüncelerini çizim yöntemiyle ortaya çıkarmaktır. YÖNTEM Çalışma eğitim öğretim yılının güz döneminde Bolu merkezde 2 okuldaki 6, 7 ve 8. sınıf öğrencileriyle (N=121) yürütülmüştür. Öğrencilerin sınıflara göre dağılımı şu şekildedir. Tablo 2: Öğrencilerin sınıflara göre dağılımı Sınıflar Toplam Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız N Çalışmada veri toplamak amacıyla çizim tekniği kullanılmıştır (Atasoy, 2002). Bunun için de öğrencilere boş bir A4 kâğıdı verilerek teknoloji hakkındaki düşüncelerini bu kâğıda çizerek anlatmaları istenmiştir. Öğrencilere çizim süresi konusunda kısıtlama yapılmamıştır. Her bir öğrencinin çizimi dereceli puanlama ölçeği (Bahar ve diğ., 2006) kullanılarak değerlendirilmiştir. Dereceli puanlama ölçeği araştırmacı tarafından oluşturulmuştur ve bir ölçme değerlendirme uzmanına danışılarak tutarlılığı sağlanmıştır (bkz. Tablo 3). Dereceli puanlama ölçeğinden elde edilen bulgular frekans olarak sunulmuştur. Tablo 3: Çizimlerin değerlendirilmesi amaçlı hazırlanan dereceli puanlama ölçeği Puan (Seviye) Çizimin Özelliği 1 Çizim yok ya da anlamsız çizim

4 393 2 Teknoloji aletlerinin, cihazlarının çizimi Teknoloji aletlerinin, cihazlarının çizimi 3 Teknolojinin bir özelliğini yansıtan bir çizim Teknoloji aletlerinin, cihazlarının çizimi 4 Teknolojinin birden fazla özelliğini yansıtan bir çizim BULGULAR Öğrencilerin teknoloji hakkındaki çizimleri incelendiğinde çoğunlukla benzer çizimlerin olduğu dereceli puanlama ölçeğinde hep aynı seviyelerde yer aldığı görülmektedir (bkz. Tablo 4). Benzer şekilde dereceli puanlama ölçeği incelendiğinde sınıf seviyesi açısından da bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Tablo 4: Öğrencilerin çizimlerine göre aldıkları puanlamanın frekans dağılımı Puan (Seviye) 6. sınıf 7. sınıf 8. sınıf (f) (f) (f) Öğrencilerin çizimleri incelendiğinde dereceli puanlama ölçeğinden de anlaşılacağı üzere çoğunlukla hayatımızı kolaylaştıran teknolojik aletlere ait cep telefonu ve bilgisayar (bkz. Çizim 1) gibi çizimlerinin olduğu görülmektedir. Ancak bazı öğrencilerin çizimlerinde robot (bkz. Çizim 2) gibi farklı fakat tek bir çizimin yer aldığı örneklere de rastlanılmıştır. Çizim 1: 7. Sınıf kız öğrenciye ait bir çizim Çizim 2: 6. Sınıf erkek öğrenciye ait bir çizim Öğrencilerin çizimlerinden elde edilen bulgular incelendiğinde teknolojiyi hep günlük hayatta kullanılan aletler, araçlar, aygıtlar olarak düşündükleri görülmektedir. Örneğin çizim 3 ve çizim 4 incelendiğinde bunu destekler nitelikte çizimler görülebilmektedir. Aynı zamanda çizimlerde görülen aletlerin hep elektronik olması teknolojiyi gelişmiş aletler, araçlar ve aygıtlar olarak gördükleri ve daha eskiye gidemediklerini de göstermektedir.

5 394 Çizim 3: 8. Sınıf erkek öğrenciye ait bir çizim Çizim 4: 7. Sınıf kız öğrenciye ait bir çizim Öğrencilerin çoğu teknoloji ile ilgili elektronik aletleri çizerken birkaç öğrenci teknoloji ile ilgili düşüncelerinde farklı boyutlara değinmişlerdir. Örneğin bir öğrenci (bkz. çizim 5) teknolojinin gelişimsel olduğunu ifade eden bir çizim yapmıştır. Çizim 5: 8. Sınıf kız öğrenciye ait bir çizim Öğrenci çizimleri incelendiğinde cinsiyet açısından farklı bir bulgu elde edilmiştir. Buna göre kızların daha çok ev aletlerine yönelik erkeklerin ise daha çok araba, telefon gibi teknolojileri çizdikleri görülmektedir. Bu da yine öğrencilerin teknolojiyi çevresindeki teknolojiler çerçevesinde değerlendirdiğinin bir neticesi olabilmektedir. Örneğin bir kız öğrenciye (bkz. çizim 6) ve bir erkek öğrenciye (bkz. çizim 7) ait çizimler aşağıdaki gibidir.

6 395 Çizim 6: 8. Sınıf kız öğrenciye ait bir çizim Çizim 7: 7. Sınıf erkek öğrenciye ait bir çizim SONUÇ ve ÖNERĠLER Elde edilen bulgular ışığında öğrencilerin çoğunlukla teknolojiyi gelişmiş teknolojiler olarak gördükleri, daha çok günlük hayatında yer alan elektronik şeyleri hep teknoloji olarak yapılandırdıkları ve öğrenciler arasında sınıf seviyesi açısından bu konuda bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Öğrencilerin elektronik olmayan aletlere yönelik hiçbir çiziminin olmaması bu tür aletlere ya da araçlara yönelik bir teknolojik anlayış geliştirmemiş olmalarından kaynaklanabilmektedir. Ortaya çıkan önemli bir sonuç ise öğrenciler her ne kadar teknolojiyi gelişmiş teknolojiler olarak ta görse bu tür teknolojinin çoğunlukla bilgisayar ve cep telefonunu içermesidir. Bu durum özellikle ilköğretim öğrencilerinin teknoloji ile ilgili algılarının yetersiz olduğunu göstermektedir. Bu sonuç Volk ve Dugger (2005) tarafından yapılan çalışmanın sonuçlarıyla da oldukça benzerlik göstermektedir. Ortaya çıkan en önemli sonuçlardan biri de öğrencilerin cinsiyetine göre çizimlerinde farklılıklara rastlanmış olmasıdır. Buna göre özellikle kız öğrencilerin bulaşık makinesi, buzdolabı veya çamaşır makinesi gibi aletleri çizmesi benzer şekilde erkek öğrencilerin oyun konsolu, araba veya flash bellek gibi aletleri çizmesi bu durumu kanıtlar nitelikte olmaktadır. Bu durum teknoloji düşüncesinin oluşumunda hangi teknolojilerle iç içe olunduğuna bağlı olarak değişiklik gösterebileceğini ortaya koymaktadır. Bu sonuçlara göre aşağıdaki gibi önerilerde bulunmak mümkündür. 1. Özellikle ilköğretim düzeyinde teknoloji algısı ve eğitimi üzerine farklı teknikler kullanılarak derinlemesine araştırmalar yapılmalı. 2. Teknoloji eğitime üzerine ağırlık verilmeli ve özellikle Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) yaklaşımı açısından teknolojinin yeri önemle vurgulanmalı. 3. Öğrencilerin teknolojiye yönelik düşüncelerinin hangi unsurlara dayandığı incelenmeli. 4. Teknolojiyi öğrenmeyle ilgili sürecin karakteristik özellikleri iyi tespit edilmeli. KAYNAKÇA Anning, A. (1999). Learning to Draw and Drawing to Learn. Journal of Art and Design Education, 18(2), Atasoy, B. (2002). Fen Öğrenimi ve Öğretimi. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.

7 396 Bahar, M., Nartgün, Z., Durmuş, S. ve Bıçak, B. (2006). Geleneksel-Alternatif Ölçme ve Değerlendirme. PegemA Yayıncılık, Ankara. Bybee, R. W. (2000). Achieving Technological Literacy: A National Imperative. The Technology Teacher, 60(1), Dakers, J. R. (2006). Defining Technological Literacy: Towards an Epistemological Framework. New York and England: Palgrave Macmillan. Davis, J. H Framing Education as Art: The Octopus has a Good Day. New York, NY: Teachers College Press. de Vries, M. J. (1996). Technology Education: Beyond the Technology is Applied Science Paradigm. Journal of Technology Education, 8(1), de Vries, M. J. (2005). Teaching about Technology: An Introduction to the Philosophy of Technology for Non-Philosophers. Science & Technology Education Library, volume 27, Published by Springer. Hall, E. (2009). Mixed Messages: The Role and Value of Drawing in Early Education. International Journal of Early Years Education, 17(3), Internatıonal Technology Educatıon Associatıon (2003). Advancing Excellence in Technological Literacy: Student Assessment, Professional Development, and Program Standards. Reston, VA: Author. Jones, A., ve Moreland, J. (2003). Developing Classroom-Focused Research in Technology Education. Canadian Journal of Science, Mathematics and Technology Education, Kaya, O. N., Doğan, A. ve Öcal, E. (2008). Turkish Elementary School Students Images of Scientists. Eurasian Journal of Educational Research, 32, Patrick, P. G. ve Tunnicliffe S. D. (2010). Science Teachers Drawings of What is Inside the Human Body. Journal of Biological Education, 44(2), Pearson, G., ve Young, A. (2002). Technically Speaking: Why All Americans Need to Know more about Technology. Washington, DC: National Academies Press. Uzunkavak, M. (2009). Öğrencilerin İş Kavramında Pozitiflik-Negatiflik Ayrımı Becerilerinin Yazı Ve Çizim Metoduyla Ortaya Çıkarılması. International Journal of Technologic Sciences, 1(2), Volk, K. S., ve Dugger, W. E. (2005). East Meets West: What Americans and Hong Kong People Think about Technology. Journal of Technology Education, 17(1), White, R. ve Gunstone, R. (1992). Probing Understanding. The Falmer Press, London. Wajcman, J. (2004). Technofeminism. Madlen, Ma: Polity Press. Williams, J. P. (2000). Design: The Only Methodology of Technology? Journal of Technology Education, 11(2), Yörek, N. (2007). Öğrenci Çizimleri Yoluyla 9 ve 11. Sınıf Öğrencilerinin Hücre Konusunda Kavramsal Anlama Düzeylerinin Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22,