İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri

Transkript

1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 13(2) Bahar/Spring Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri Celal Teyyar UĞURLU a Cumhuriyet Üniversitesi Öz Okullarda yönetim iş ve işlemlerinin niteliği öğretmenlerin bilgi düzeylerinden etkilenmektedir. Öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgileri okulun amaçlarının gerçekleştirilmesinde önemli bir araçtır. Bu araştırma ile öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgi düzeyleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada nicel ve nitel veri toplama yöntemlerinden yaralanılmıştır. Nicel verilerin elde edilmesinde, öğretmenlerin bilgi düzeylerini ölçen çoktan seçmeli sorular kullanılmıştır. Nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Nitel görüşmeler, on okuldan seçilen ikişer öğretmenle gerçekleştirilmiştir. Nicel veriler için toplam 316 öğretmenin görüşü değerlendirilmiştir. Nicel verilerin analizinde farklı bağımsız değişkenlere göre görüşler arasındaki ilişkiyi belirlemek için kay-kare testi kullanılmıştır. Ayrıca sorulara göre frekans değerleri ve yüzdeler hesaplanmıştır. Araştırmanın nicel sonuçlarına göre, öğretmenlerin okul yönetiminde yer alan makam ve kurulların görevlerine ilişkin bilgi düzeylerinin orta düzeyde olduğu görülmüştür. Nitel sonuçlara göre ise, öğretmenler daha çok, öğrenci başarısına ilişkin bilgi, disiplin ve düzene ilişkin bilgi, öğrenci devamsızlığına ilişkin bilgi, öğretmenler kurulu görevlerine ilişkin bilgi alanlarında görüş sahibi oldukları görülmüştür. Her iki yöntemle elde edilen bulguların sonucunda, öğretmenlerin okul yönetimini etkileyen bilgi düzeylerinin düşük olduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler İlköğretim Okulu, Bilgi, Öğretmen Bilgi Düzeyleri, Okul Bilgi Yönetimi, Bilgi Yönetimi. lanmalıdırlar. Bernheim ve Chaui a (2003) göre, günümüzün ileri ekonomileri bilginin varlığı üzerine kurulmuştur. Bu alanlardaki göreli avantaj, genellikle teknolojik yeniliklerde kullanılan bilginin rekabetçi kullanımıyla belirlenmektedir. Bu da bilgiyi, milletlerin güç ve zenginliklerinin en önemli unsuru haline getirmiştir (akt., Güçlü ve Sotirofski, 2006). Barutçugil e (2002) göre ise insanlar, bilgi ve becerilerini kullanarak, her örgüt için değişimi ateşleyebilecek tek unsurdur. Bu nedenle, örgütlerde bir bilgi stratejisi olacak ve bilgiye önem verilecektir (akt., Güçlü ve Sotirofski). İnsan unsuru bilgi taşıyıcısı ve yayıcısı olarak örgütlerin en önemli aracılarıdır. Tiwana a (2003) göre başarılı bir bilgi yönetimi, işbirliğine ve bu işbirliğinde kazanılan başarıya bağlıdır. Bilgi yönetiminin işbirliğini, bilgi paylaşımını, öğrenmeyi ve sürekli gelişmeyi desteklemesi gerekmektedir (akt., Almış, 2010). Örgüt ve yönetim arasındaki ilişki, yönetsel eylemlerin içeriğini belirler. Bir sistem ya da yapı olarak örgütün yönetim eylemleri olmadan varlığını sürdürmesi düşünülemez. Yönetim örgütün işlevselliğini sağlayan bir aygıt olarak kabul edilebilir. Bursalıoğlu na (1998) göre yönetim, yapıyı işleten bir süreçtir. Örgüt üyeleri arasındaki ilişkilerin bir örgüsüdür. Örgüt, ortak amaçların gerçekleştirilmesinde eylemleri yönetim aracılığıyla eşgüdümler. Örgütün amaçları örgütün varlık sebebidir. Okula örgütsel bakış açısıyla, okulun amaçlarının yönetimi okul müdürünün kontrolündedir. Ancak okul müdürü yönetimsel eylemlerin odağındaki tek kişi değildir. Eş güdümleme süreci yönetim ekibiyle takım ruhu anlayışı içerisinde işletilmelidir. Okul müdürleri okul yönetiminde bilgiyi temel alarak okulun amaçlarını gerçekleştirmeye odaka Dr. Celal Teyyar UĞURLU eğitim bilimleri alanında yardımcı doçenttir. Çalışma alanları arasında, liderlik, etik liderlik, gevşek yapılı sistemler olarak okullar yer almaktadır. İletişim: Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Bölümü-Sivas. Elektronik posta: celalteyayr@yahoo.com Tel:

2 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Bilgi yönetiminin amacı örgütsel performansı bilginin bütün tiplerini kullanarak artırmaktır. Bilgi örgütsel amaçların gerçekleştirilmesinde önemli bir etkendir (De Long ve Fahey, 2000; Hazeri, Martin ve Sarrafzadeh, 2009). Bilgi örgütün stratejik bir varlığı olarak düşünülür. Örgütlerin sürdürülebilir yarışmacı yeteneğini devam ettirmesi için kritik bir belirleyicidir. Örgütün amaçlarını gerçekleştirmek ve bilgi varlığını geliştirmek için bilgi yönetimi örgütler için önemlidir (Dağlı, Silman ve Birol, 2009; Del Janco, Zabella ve Perea, 2010; Kartal, 2010; Özsarıkamış, 2009; Pusulak, 2010; Ranjan ve Khalil, 200; Stauss, Milford ve DeCoster, 2009). Bacon ve Alvin Tofler bilgiyi iyi bir güç tipi olarak tanımlamışlardır. Drucker ve Strusmen ise, örgütlerin gelişmesi için bilginin yükselen önemine dikkat çekmişlerdir. Rekabete dayalı bir dünyada gücün sürekliliği ve amaçların başarılması için bilgi belirleyici bir faktördür. Özellikle eğitim kurumları için çok gerekli ve önemlidir (Nejad ve Abbaszadeh, 2010). Bilginin eğitim kurumları için önemi, okul müdürlerinin bilginin performansı artıran özelliğini bilerek davranmalarını gerektirir. Yirmi birinci yüzyılda okulların, bilgi toplumuna ayak uydurabilecek bir kuşak yetiştirmede yetersiz kalmaları ve hızla değişen bilgi teknolojisinin, okulun bilgi aktarma işlevini üstlenmeye başlaması, okulların toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde yeniden yapılandırılması gerektiğini gündeme getirmiştir. Birçok ülkede ve ülkemizde de hep 2000 li yılların gerektirdiği insan, toplum, örgüt ve okul modellerinin nasıl olması gerektiğinden söz edilmektedir. Okul yönetimlerinde yaşanan klasik örgütlenmenin olumsuzluklarını vurgulayan görüşlerin artması dünyada, okul örgütlenmelerinde ve yönetimlerinde yeni arayışlara gidilmesine neden olmuştur (Yalçınkaya, 2004). Okul yönetimlerinin, okula dayalı yönetim anlayışları, okulun birçok değişkenini okul işlevlerinin merkezine almalarını gerektirmektedir. Okul yönetiminde önemli bir unsur olarak öğretmenlerin okulun yönetim iş ve işlemlerine ilişkin farkındalıkları, okulun amaçlarını gerçekleştirmede önemli bir etkendir. Okul yönetimine ilişkin öğretmenlerin farkındalıkları onların okul kararlarına katılması ile mümkündür. Karar davranışlarında söz sahibi olmada ise okul bilgi düzeyi öğretmenin en büyük yardımcısıdır. Hicks e (199) göre örgüt yönetiminde karar verme, katılmalı yönetim kavramı ile yönetim bilimi literatüründe yer almaya başlamıştır. Karara katılma örgütsel verimliliği artırmada önemli bir uygulamadır (akt., Aksay ve Ural, 2008 ). Smith e (1998) göre çok mantıklı bir reform hareketinde bile, onları hayata geçirmesi gereken öğretmenler planlamaya (karara) katılmadıkça başarı beklenemez (akt., Şahin, 2003). Robertson ve Wohlstetter (1995) ise okul merkezli yönetimi destekleyen koşulları dört öge olarak ele almıştır. Bunlar; güç, beceri, bilgi ve ödüldür (Şahin). Verilere dayalı olarak karar verme (Demir, 2009) öğretmenlerin ve yöneticilerin okul iş ve işleyişine ilişkin etkili bir yapının oluşmasına yardımcı olmaktadır. Okula dayalı yönetim, katılmalı yönetim, verilere dayalı karar verme gibi süreçler, öğretmenlerin ve yöneticilerin okul işleyişinde etkileşimi ve paylaşımı ön plana çıkardıkları temel kavramlardır. Öğretmenlerin okul yönetimine katılmaları, karar verme süreci içerisinde yer almaları, onların yönetim süreçleri, işlevleri hakkında yeterli bir bilgi düzeyine sahip olmalarını zorunlu kılmaktadır. Mansourvar ve Yasin (2010) bilginin özellikle kritik zamanlarda karar süreci için gerekli olduğunu vurgularlar. Örgütlerdeki bilgi sayesinde meydana gelen değişim ve yenilik, eğitim alanı için de geçerlidir. Bilgi toplumlarında bilginin üretimi, paylaşımı ve dağıtımındaki temel süreçler eğitim sistemini çok yönlü olarak etkilemektedir (Özan ve Ertan, 2008). Bilgi yönetiminin hayata geçirilmesinde yöneticilerin okullarında yapabilecekleri şu şekilde sıralanabilir (Todd, 1999 dan akt., Celep ve Çetin, 2003): (i) Gerçek ya da görsel olan ilan tahtası uygun bir yere yerleştirilerek fikirlerin tanımlanması ve paylaşılması sağlanır, (ii) Tartışma forumu elektronik ortamda düzenlenerek karşılıklı etkileşim, fikir alışverişi ortamları düzenlenir, (iii) Karar yapılarının okuldaki haritası düzenlenip çalışanların faydalanması sağlanır, (iv) En iyi uygulamaların veri tabanlarını etkili öğretme ve öğrenme etkinlikleri ve stratejilerini tutmak için düzenlerler, (v) Öğretmenlerin sahip olduğu enformasyon kaynakları ile bağlantılı bir bilgi bankası oluşturmayı içeren kaynak ağları kurulur, (vi) Öğretmenlerin meslekleri ile ilgili ağlar, iletişim kanallarına ait haritaların ve velilere ilişkin alanların yer aldığı ağ haritaları oluşturulur, (vii) Okulun web sitesinde çalışanların bilgi ve deneyimlerinin yer aldığı sarı sayfalar yer alabilir. Yöneticilerin bilgi yönetimine ilişkin yapacakları etkinlikler, öğretmenlerin bilgi düzeylerini yükseltecektir. Bilgi temeli güçlü öğretmenlerin okul yönetim etkinliklerinin sağlıklı ve dirik olmasına katkıları da bu paralelde artış gösterecektir. Bu nedenle yöneticiler öğretmenlerin bilgi temellerini bilmek durumundadırlar. Özellikle okul-aile birliklerinin kuruluşu ve işletilmesine ilişkin uygulamalar, öğretmenler kurulu, zümre öğretmenler kurulu ve şube öğretmenler kurullarının amaç ve işleyişlerine ilişkin bilgi düzeyleri, okulun katılmalı yönetim anlayışını güçlendirecektir. Öğretmenlerin kendi özlük haklarına ilişkin 892

3 UĞURLU / İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri bilgi düzeyleri de öğretmenlerin sınıf yönetimi ve okul yönetimi işleyişlerini etkileyecektir. Öğretmenlerin rehberlik ve psikolojik danışma servislerinin işleyişine ilişkin bilgileri, yeni yönetim yaklaşımları bilgisi, özlük hakları ve disiplin cezalarına ilişkin bilgi düzeyleri, öğretmenlerin kişisel gelişimlerini artırarak yönetimsel davranışların kalitesine, okul geliştirme sürecine katkı sağlayacaktır. Lank a (199) göre, bilgi yönetim süreci, çalışanların daha akıllı kararlar vermelerini sağlayarak, çalışanların edinimi ve çalışma yeteneğini artırmada yardımcı olacaktır (akt., Kocadağ, 2010). Öğretmenlerin sahip oldukları bilgi düzeyleri, okulu geliştirmede, okulu etkili yönetmede ve öğretmenleri karar sürecine katmada yöneticilere fayda sağlayacaktır. Alan yazında yer alan araştırmalar (Akçakoca, 2009; Cerit, 2001; Fidan, 200; Muratoğlu, 2005) öğretmen ve yöneticilerin bilgi yönetimine ilişkin görüşlerini ve bilgi yönetiminin yönetim sürecindeki gerekliliğini ortaya koymaktadır. Yönetimsel uygulamalarla, izleyenler sağlıklı bir karara katma süreci ile yönetim iş ve işlemlerinin önemli unsurları haline getirilebilir (Açıkgöz, 1999; Brewer ve Brewer, 2010; Buluç, 200; Cerit; Fidan; Muratoğlu, 2005; Özmen ve Yörük, 2005). Okul paydaşlarının bilgi düzeylerinin niteliği okul yönetim sürecinin işleyişinin niteliğini önemli ölçüde etkileyebilir. Özellikle okulların yönetiminde öğretmenlerin bilgi düzeylerine ilişkin araştırmaların sayısının azlığı yapılan alan yazın taramasından anlaşılmaktadır. Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin, okul yönetim iş ve işlemlerine ilişkin bilgi düzeylerini ortaya koymaktır. Yöntem İlköğretim okullarında öğretmenlerin bilgi düzeylerine ilişkin görüşlerini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada taramaya dayalı betimsel yöntem kullanılmıştır (Balcı, 2005; Cohen, Manion ve Morrison 2005). Araştırmada nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Nicel boyut için öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgi düzeyleri cinsiyet, branş, kıdem değişkenleri açısından incelenmiştir. Nitel boyut için ise öğretmenlerin okul yönetimi iş ve işlemleri hakkında bilgi düzeyleri görüşmeler yoluyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel boyut için, durum çalışması modeli kullanılmıştır. Durum çalışması ile belirli bir duruma ilişkin sonuçlar araştırılır. Durum çalışmasında güncel bir olgu kendi gerçek yaşam çerçevesi içerisinde çalışılır. Durum bir birey, bir kurum, ortam, olay olabilir. Durum çalışması ile niçin ve nasıl soruları irdelenir. Durum çalışması desenlerinden, bütüncül çoklu durum deseni kullanılmıştır. Bu araştırmada, farklı sosyo-ekonomik düzeydeki okullar ve okul tipleri esas alınarak, öğretmenlerin okul yönetimlerine ilişkin bilgi düzeyleri belirlenmiştir. Araştırmada öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgi düzeylerinin bütününe ilişkin sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2004). Çalışma Grubu Nicel Boyut: Araştırmanın çalışma grubu Adıyaman İli Merkez İlçe sınırları bulunan 10 ilköğretim okuludur. Yansız olarak seçilen bu okullarda görev yapan öğretmenlerin tamamı araştırmaya dahil edilmiştir. Okullarda görev yapan öğretmen sayısı toplamı 41 dir. Araştırmada örneklem alma yoluna gidilmemiştir. On okulda görev yapan öğretmen sayısı kadar anket dağıtılmış ve dağıtılan 41 anketten dönen ve işlenmeye uygun olan 316 sı (% 6 sı) değerlendirmeye alınmıştır. Katılımcıların cinsiyete göre dağılımına bakıldığında, 201 i erkek (%64 ) 5 i kadın ( %36 ); branşa göre 90 ı (%28 ) sınıf öğretmeni, 226 sı (%2) diğer branş öğretmenleri, kıdem durumuna göre ise, 10 yıl ve altı 129 (% 41 ), -20 yıl arası 94 (%30 ) ve 21 yıl ve üstü hizmet süresine sahip 93 (%29) öğretmen ölçekleri yanıtlamışlardır. Nitel Boyut: Zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen durumların seçilerek derinlemesine çalışılmasına olanak sağlanması amacıyla amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi yöntemiyle katılımcılar belirlenmiştir. Maksimum çeşitliliği sağlamak için, Adıyaman merkez ilçe sınırları içerisinde, Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve Yer Değiştirmelerine İlişkin Yönetmelik in 30. maddesi çerçevesinde belirlenen A, B, C okul türlerinden öğretmenlerle görüşülmüştür. Okul türleri okulun fiziksel, sosyal özelliklerine göre sınıflandırılmaktadır. Okullar sosyo-ekonomik özellikler açısından farklılıklar göstermektedir. Okul türleri gerek öğrenci nitelikleri gerekse eğitim nitelikleri açısından farklılıklar ortaya koyabilmektedir. Okul türleri dikkate alınarak oluşturulan örneklemde 10 okuldan seçilen 2 şer öğretmenle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde toplam 20 öğretmenin görüşüne başvurulmuştur. Öğretmenlerin farklı branş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve kıdem değişkenlerinin çeşitlilik göstermesi sağlanmıştır. Görüşlerine başvurulan öğretmenlere ilişkin bilgiler tablo 1 de verilmiştir. 893

4 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 1. Öğretmenlerin Kişisel Özelliklerine İlişkin Bilgiler Cinsiyet Eğitim Düzeyi E K Lisans Yüksek Branş Kıdem Lisans Ö1 x Matematik 1 Ö2 x Sosyal Bilgiler 3 Ö3 x İngilizce 1 Ö4 x Türkçe 1 Ö5 x Sosyal Bilgiler Ö6 x Matematik 9 Ö x Sınıf 20 Ö8 x Sınıf 12 Ö9 x İngilizce 6 Ö10 x Matematik 3 Ö x Sosyal Bilgiler 4 Ö12 x Sınıf 21 Ö13 x Tasarım ve 4 Teknoloji Ö14 x Fen 4 Ö15 x Türkçe 5 x Din Kültürü 12 Ö16 ve Ahlak Bilgisi Ö1 x Matematik 12 x Din Kültürü 6 Ö18 ve Ahlak Bilgisi Ö19 x Sınıf 10 Ö20 x Sınıf 13 Veri Toplama Araçları ve Verilerin Toplanması Nicel Boyut: Veriler ilköğretim okulları mevzuatı içerisinde yer alan, ilköğretim kurumları yönetmeliği ve okul aile birliği yönetmeliği esasları çerçevesinde araştırmacı tarafından hazırlanan bilgi düzeyleri anketi aracılığıyla toplanmıştır. Bilgi düzeyleri anket soruları oluşturulurken, 2 okul müdürü, 2 eğitim müfettişi ve 4 öğretmen ile görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde; Öğretmenlerin okul yönetiminde en çok bilgi eksikliği yaşadıkları konular nelerdir? sorusu yöneltilmiştir. Müfettiş, müdür ve öğretmen görüşleri çerçevesinde en çok eksikliğin ilköğretim kurumları yönetmeliği içeriği ile okul aile birliği yönetmeliği içeriğine ilişkin konulardan oluştuğu tespit edilmiştir. İlköğretim kurumları yönetmeliği ve okul aile birliği yönetmeliği içeriğine uygun olarak 9 soru oluşturulmuştur. Ayrıca, okul yönetiminde yer alan organ ve kurulların yetki ve görevleri ile ilgili bilgilerin hangi düzeyde olduğunu belirlemek için likert tipi anket maddelerine yer verilerek, öğretmen görüşleri toplanmıştır. Likert tipi anket maddeleri ile yanıtlanan sorular, okul yönetiminde yer alan organ ve kurulların isimlerinden oluşmaktadır. Öğretmenler, söz konusu kurul ve organların görev ve yetkilerine ilişkin bilgi düzeylerini Hiç (1), Az (2), Orta (3), Çok (4), Tam (5) olarak yanıtlamışlardır. Bu şekliyle form içerisinde sekiz sorudan oluşan anket ve dokuz sorudan oluşan bilgi düzeyleri anketi yer almaktadır. Bilgi düzeyleri anketinde yer alan dokuz sorunun si ilköğretim kurumları içeriğine göre, iki soru ise okul aile birliği yönetmelik içeriğine göre oluşturulmuştur. Uygulama formunda, ilk olarak okul yönetiminde yer alan organ ve kurullara ilişkin bilgi düzeyi, ikinci olarak ilköğretim kurumları yönetmelik içeriğine göre hazırlanan bilgi soruları ve okul aile birliği yönetmeliği içeriğine uygun olarak hazırlanan bilgi içeriği olmak üzere üç boyutta ele alınmıştır. Birinci boyuta ilişkin sorular uygulama formunun 4.sorusu altında yer alan sekiz maddeden oluşmaktadır. İkinci boyutta yer alan sorular uygulama formunda, 5, 6,, 8, 9, 12 ve 13. sorular olarak yer almıştır. Üçüncü boyutta yer alan sorular ise, 10 ve. sorular olarak yer almaktadır (bkz. Ek). Nitel Boyut: Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile elde edilmiştir. Bu yöntem yapılandırılmış görüşme tekniğine göre biraz daha esnek görüşme formlarıdır (Karasar, 2003). Görüşme formunda yer alan sorular, okul yönetimi bilgi alanlarını ilgilendiren alanlarla ilişkilendirilmiştir. Görüşme formunda beş soru yer almıştır: 1) Öğretmen olarak, okul yönetimi ile ilgili bilgi sahibi olmanız gerekliliğine inanıyor musunuz? Niçin? 2) Öğretmen olarak, okul yönetimine ilişkin daha çok hangi alanlarda, konularda bilgileriniz nelerdir? Sizin için ne anlam ifade ediyor? 3) Öğretmen olarak öğrencilerle ilgili hangi konularda bilgileriniz nelerdir? Sizin için ne anlam ifade ediyor? 4) Öğretmen olarak, kendi özlük haklarınız ilgili olarak hangi konularda bilgileriniz nelerdir? Sizin için ne anlam ifade ediyor? 5) Öğretmenlerin, okul yönetimi ile ilgili bilgi düzeyleri, öğrencilerle ilgili bilgi düzeyleri, kendi özlük haklarına ilişkin bilgi düzeylerinin okul yönetimine ne gibi katkılar sağladığını düşünüyorsunuz? Görüşme soruları, okul yönetimine ilişkin ilköğretim kurumları yönetmeliğinde yer alan ifadeler irdelenerek hazırlanmıştır. Verilerin Analizi Nicel Boyut: Verilerin çözümlenmesinde SPSS paket programından yararlanılmıştır. Elde edilen veriler değerlendirilirken, bilgi düzeyleri anketinin 4. sorusunda, okul yönetiminde yer alan organ ve kurulların yetki ve görevleri ile ilgili bilgilere verilen yanıtların frekans ve yüzdeleri hesaplanmıştır. Cinsiyet, branş ve kıdem değişkenlerine göre karşılaştırmalar yapılırken kay-kare test tekniği kullanılmıştır. Kay-kare testi sonuçlarının yorumlanmasın- 894

5 UĞURLU / İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri da anlamlılık değeri p<.05 olarak kabul edilmiştir. Nitel Boyut: Nitel verilerin analizinde içerik analizinden yararlanılmıştır. Öğretmenlerin bilgi düzeylerine ilişkin görüşlerin her soru düzeyinde kodlamaları yapılmıştır. Kodlamalardan yola çıkılarak benzer kodlamalar aynı tema başlığı altında toplanmıştır. Araştırmanın birinci sorusuna ilişkin veriler kodlanmış ve ortak tema başlıkları atanmıştır. Nitel verilerin analizinde diğer sorular, Kodlanarak, frekans analizleri yapılarak, kodlamalar sıklıklarıyla birlikte verilip yorumlanmıştır. Kodlamalar iki kodlayıcı tarafından yapılmıştır. Elde edilen bulgular anlamlı bir şekilde sınıflanmıştır. Sınıflaması yapılan görüşlerin sıklıkları çıkarılarak bu verilerden hareketle sonuçlar yorumlanmıştır (Silverman, 2006). Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları Nicel Boyut: Nicel boyut için sorular oluşturulurken müdür, eğitim müfettişi ve öğretmen görüşleri alınarak soruların anlaşılırlığı tartışılmış ve sorulara birlikte karar verilmiştir. Uygulanmadan elde edilen verilere dayalı olarak yapılan güvenirlik hesabından Bilgi Düzeyleri Anketi nin 4.sorusu içerisinde yer alan likert tipi sekiz soru için Cronbach s Alpha katsayısı.8 olarak bulunmuştur. Bu sonuç genel olarak kabul gören.0 in (Büyüköztürk, 200) üstünde bir katsayıya sahiptir. Bilgi düzeyleri anketi ilköğretim kurumları yönetmeliği ve okul aile birliği yönetmeliği maddeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Maddeler yönetmelik içeriğinden aynen alındığı için çeldirici olup olmama özelliğine bakılmamıştır. Çeldirici maddeler yine yönetmelikte yer alan ifadelerin değiştirilmesiyle oluşturulmuştur. Her soru birbirinden bağımsız olarak düzenlenmiştir Nitel Boyut: Görüşme sırasında araştırmacı tarafından açıklayıcı ifadelere yer verilmiş, ek sorular sorulmuştur. Bu durum yarı yapılandırılmış görüşmelerin daha esnek olması gerekliliği ile ilgilidir. Görüşme formu, eğitim bilimleri alanında 2 öğretim üyesi ile paylaşılarak, soruların anlaşılırlığı irdelenmiştir. Bu görüşme sonucuna göre, görüşme formunda yeniden düzenlemeler yapılmıştır. Görüşmeler, yaklaşık 30 dakika sürmüştür. Görüşmelerde öğretmenlerin izni alınarak ses kayıtlarının yapılacağı söylenmiştir. Görüşme yapılan öğretmenlerden kişi seslerinin kayıt edilmesini istememiştir. Ses kayıtları yapılmayan öğretmenlerin görüşleri not alınarak gerçekleştirilmiştir. Ses kayıt cihazı ile yapılan görüşmelere ait verilerin deşifresi yapılarak yazılı belgelere dönüştürülmüştür. Yazılı olarak alınan görüşler anında, ses kayıt cihazı ile alınan görüşler ise daha sonra katılımcılarla paylaşılarak eksik ve çıkarılması istenilen kısımların metinden çıkarılması istenilmiştir. Bu çalışma sonucunda yazılı kayıtların denetimi yapılarak üzerinde işlem yapılması sağlanmıştır. Ayrıca araştırmanın güvenirliği için güvenirlik=uyuşulan kod sayısı/ tüm uyuşulan ve uyuşulmayan kod sayısı formülünden yararlanılmıştır. Bu duruma göre uyuşulan kod sayısının tüm uyuşulan ve uyuşulmayan kod sayısına bölümü % 86 olarak bulunmuştur. Görüşmeler araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler Ocak 20 ayı içerisinde gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen görüşmelerde öğretmenlerle sıcak ve rahat ortam kurulmasına özen gösterilmiştir. Öğretmenlerle görüşülmeden önce okul müdürü ile görüşülmüş ve okul müdürünün bilgisi dahilinde görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Böylece öğretmenlerin kendilerini daha rahat hissetmeleri sağlanmıştır. Görüşmeye başlamadan önce soruların anlaşılır olup olmadığı irdelenmiş ve daha sonra asıl görüşmelere geçilmiştir. Bulgular Bu bölümde öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgi düzeylerini belirlemeye yönelik nicel ve nitel bulgular açıklanmıştır. Öğretmenlerin Okul Yönetimindeki Makam-Kurulların Yetki ve Görevlerine İlişkin Bulgular Öğretmenlerin okul yönetimindeki makam ve kurulların yetki ve görevlerine ilişkin bilgilerin frekans ve yüzdelere göre dağılımları tablo 2 de verilmiştir. Öğretmenlerin Okul Yönetimindeki Makam ve Kurulların Yetki ve Görevlerine İlişkin Bulgular: Tablo 2 de yer alan bulgulara göre, öğretmenlerin %56,6 sının okul müdür hakkında orta, %55, sinin müdür yardımcısı hakkında orta, %52,5 inin okul aile birliği başkanı hakkında orta, % 38,9 unun rehberlik servisi hakkında orta, %45,6 sının zümre öğretmenler kurulu hakkında orta, % 39,9 unun okul gelişim yönetimi hakkında az, %42,1 inin öğretmenler kurulu hakkında orta, %40,8 inin öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu hakkında orta düzeyde bilgi sahibi oldukları görülmektedir. Özellikle okul gelişim yönetim ekibinin görevleri ve işleyişi hakkında öğretmenlerin %19 u hiçbir bilgiye sahip olmadıklarını ifade etmişlerdir. Özellikle okul müdürünün görevleri ile rehberlik servisinin görevlerinin öğretmenler tarafından hiç düzeyinde düşük olması anlamlı bulunmuştur. Çünkü öğretmenlerin kendi dersleri, sınıf yönetimleri için rehberlik servisi ile 895

6 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 2. Öğretmenlerin Okul Yönetimindeki Makam ve Kurulların Yetki ve Görevleri İle İlgili Bilgi Düzeylerine İlişkin Görüşleri Makam/Kurullar Hiç Az Orta Çok Tam f % f % f % f % f % Müdür , , ,4 3,5 Müdür Yardımcısı 8 2, , 45 14,2 8 2,5 Okul Aile Birliği Başkanı 23, , ,5 31 9,8 6 1,9 Rehberlik Servisi 4 1, , ,3 30 9,5 Zümre Öğretmenler Kurulu Başkanı , , ,8 25,9 Okul Gelişim Yönetim Ekibi ,9 1 35,1 8 2,5 3,5 Öğretmenler Kurulu 10 3,2 5 23, ,1 8 24, 20 6,3 Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu 2 8, , , ,6 10 3,2 birlikte çalışıyor olmaları bu durumun önemli bir belirleyicisi olmaktadır. Okul müdürüne ilişkin hiç düzeyinde görüşün sıfır olması da beklenilen ve anlamlı bir sonuç olarak kabul edilebilir. Nitel olarak elde edilen bulgulara bakıldığında; Öğretmenler okul yönetimi konusunda bilgi sahibi olmanın önemine inandıklarını belirtmişlerdir. Bilgi sahibi olmaya ilişkin inançlara, görüşme yapılan yirmi öğretmenden tamamı olumlu görüş belirtmişlerdir. Bu soruya ilişkin görüşler alt temalar ve temalara bağlı görüşler şeklinde tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Sahibi Olmaya İlişkin İnanç Alt Maddeler Temalar Karara Katılma Hak ve Sorumluluklar Bilgi Başarı Yönetime katılabilmek Sorunlara çözüm bulabilmek 3 Ortak kararların alınıp uygulanmasını 1 sağlamak Ortak tutum geliştirmek 1 Öğrenci başarısını artırabilmek 8 Okul disiplin ve düzeninin sağlanmasına yardımcı olmak İdari işlerde yöneticilere yardımcı 4 olmak Okul yönetimi ve öğretmenlerin uyum 4 içinde çalışmalarını sağlamak Kendine olan güveni artırmak 2 Kurumu ile özdeşleşmek 2 İşbirliği içinde çalışmak 1 Görevin daha iyi yapılmasını sağlamak 1 Veli ve öğrencileri bilgilendirmek 2 Kendi haklarımızı bilmek 1 Öğrencilerin haklarını bilmek 1 Bilgi aktarımını sağlamak 1 Eğitim öğretim sürecinin verimliliğinin 4 artırmak Disiplin ve düzeni sağlamak 3 f Öğretmenlerin okul yönetime ilişkin bilgi sahibi olmayı özellikle öğrenci başarısını artırmak için (f=8) gerekli gördükleri görülmektedir. Disiplin ve düzenin sağlanması (f=) ise ikinci öncelikli görüş olarak tekrar edilmiştir. Öğretmenler okul yönetimleri ile işbirliği içinde çalışmanın ve okul yönetim süreçlerine ilişkin bilgi düzeylerinin öğrencilerin başarısında etkili olduğunu düşünmektedirler. Bu konu ile ilgili olarak öğretmenler şöyle görüş belirtmektedir: Okul yönetimi hakkında bilgi sahibi olmak eğitim ve öğretiminin niteliğinin artması için gereklidir. (Ö16). Eğitim; okul, öğrenci, veli gibi ayaklar üzerinde yükselir. Okul ayağında ise yönetim ve öğretmen bütünleşmesi olmazsa olmaz bir gerekliliktir. (Ö15). Öğretmenler nitel bulgularda yönetime ilişkin bilgi sahibi olmayı önemsediklerini gösterirken, nicel bulgularda öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgi düzeylerinin orta düzeyde olduğu görülmektedir. Okul Müdürünün Görevlerine İlişkin Bulgular Bu başlık altında okul müdürlerinin görevleri arasında olmayan uygulamanın ne olduğu araştırılmıştır. Bulgular; frekans, yüzde ve kay-kare testi ile (Tablo 4) değerlendirilmiştir. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo 4 incelendiğinde, öğretmenlerin önemli bir kısmı (%34,2) sosyal etkinlikleri planlamak (D) görevinin müdürlerin görevi arasında olmadığını ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin %40,5 inin, zorunlu olarak derslere girme (A), %8,9 u okulu denetleme (B), %16,5 inin ise kanun ve yönetmelikleri uygulama (C) görevlerinin olmadığına ilişkin görüş belirttikleri görülmüştür. Öğretmenlerin %34,2 si doğru bilgiye sahiptirler. Öğretmenlerin cinsiyetleri ile okul müdürlerinin görevlerine 896

7 UĞURLU / İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri Tablo 4. Okul Müdürünün Görevlerine İlişkin Öğretmenlerin Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=18,0 p=.000 Sınıf Diğer x²=3,883 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=8,853 sd=6 p= f % f % f % f % 45,2 3, ,239,8 1 42,6 36,2 41, Toplam ,5 28 8, , ,2 9,5,8 12,2,5,8 9,6 9, ,9 5,2,1 18,6 13,2 25,5, ,9 41, 34,4 34,1 36,4 28, 36,6 ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir ilişki varken; branş ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı ilişki bulunmamıştır. Cinsiyete ilişkin anlamlı ilişkinin ortaya koyduğu sonuca göre erkek öğretmenlerin daha bilgili oldukları görülmektedir. Erkeklerin okul yönetimi uygulamaları ile daha fazla ilgilendikleri söylenebilir. Nitel bulgulardan elde edilen sonuçlara göre ise öğretmenlerin daha çok bilgi sahibi oldukları konulara ilişkin görüşlerine yer verilmiştir. Öğretmenler, okul yönetimine ilişkin bilgi sahibi oldukları konuların sıralanmasında birinci sırada ders planlarının onay süreci (f=3) görevini ifade etmişlerdir. Resmi işlemler (f=3), yöneticilerin görevleri (f=3), okul bütçesi (f=2) ve e-okul sistemi (f=1) daha sonra gelen görüşlerdir. Okul çevre ilişkileri alt temasında ise, veli ve çevre ilişkileri (f=2) ve okul aile birliği iş ve işlemleri (f=2) olarak görüş belirtilmiştir. Bu konu ile ilgili olarak öğretmenler şöyle görüş belirtmektedir: Beni daha çok ilgilendiren ya da bildiğim aklıma gelen ilk şey planlarımın okul müdürü tarafından incelenecek olması, bir de öğrencilerin devam devamsızlık durumlarıyla fazlaca ilgileniyorum. (Ö10). Ben öğretmen olarak çoğunlukla öğrencilerim sosyal gelişimlerimi önemserim. Bir sınıf öğretmeni olarak aileler benim için çok önemli, okul aile işbirliği benim önem verdiğim konuların başında gelir. Okul yönetimi de önemser, ancak ben yeterli olduğunu düşünmüyorum. Daha çok birlikte farklı çalışmalar yapılmalı, örneğin konferans, seminer gibi, bizim velilerimizin buna ihtiyaçları var. Böyle olursa biz sınıflarımızda daha rahat ders işleyebiliriz diye düşünüyorum. (Ö19). Bir Ders Yılında Öğrenciye Kaç Gün İzin Verileceğine İlişkin Bulgular Bu başlık altında bir ders yılında öğrenciye kaç gün izin verileceğine ilişkin durum ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu durumu betimlemek için frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları tablo 5 te ifade edilmiştir. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo 5 incelendiğinde, öğretmenlerin %21,8 i okul müdürünün öğrencilere 15 (C) gün izin verebileceğini ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin %21,8 i öğrencilerin kullanabilecekleri izin konusunda doğru bilgiye sahiptirler. Diğer seçenekler incelendiğinde, en çok işaretlenen seçeneğin 20 (D) olduğu (%60,4), daha sonda 10 (B) (%,4) ve 5 (A) (%6,3) seçeneklerinin işaretlendiği görülmektedir. Farklı cinsiyet ve kıdeme sahip öğretmenlerin, öğrencilerin yıl içinde kullanabilecekleri izinlere ilişkin görüşlerinde anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Branş değişkeni açısından ise sınıf öğretmenleri ile diğer branştaki öğretmen görüşleri arasında anlamlı ilişki görülmüştür. Sınıf öğretmenlerinin aynı sınıfın öğretmenliğini bütün derslerde yıl boyunca yapıyor olmaları onların okul yönetiminin öğrenciye vereceği izin konusundaki bilgilerini etkilemiş olabilir. Nitel bulgular incelendiğinde, öğrencilerle ilgili bilgi sahibi olunan konulara ilişkin öğretmen görüşlerine göre, öğretmenler, öğrencilerle ilgili en çok bilgi sahibi oldukları konuları şöyle sıralamışlardır: Öğrencilerle ilgili bilgilerden, öğrenci devamsızlığı (f=8) ile ilgili bilgi düzeylerinin en 89

8 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 5. Bir Ders Yılında Okul Yönetimi Öğrenciye Kaç Gün İzin Verir Sorusuna İlişkin Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²2,69 p=.429 Sınıf Diğer x²= 10,824 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=6,846 sd= 6 p= ,0 8, 13,3 3,5 5,4 8,5 5, Toplam 20 6,3 36, , ,4 10,4 13,1,5 9,3 10,6 15, ,4 22,6 22,2 21, 24 14,9 25, ,2 55, 53,3 63,3 61,2 66,0 53,8 yüksek sıklıkla ifade edildiği görülmektedir. Bu görüşü, sırasıyla, öğrenci izinleri ve raporları (f=4), öğrenci rehberlik hizmetleri (f=4), öğrencilerin uymaları gereken disiplin kuralları (f=4), öğrenci hakları (f=3), öğrenci sınıf geçme yönetmeliği (f=3) ve öğrenci disiplin işlemleri (f=2) ile ilgili görüşleri izlemektedir. Ö12 bilgi sahibi olunan konularla ilgili olarak görüşlerini şöyle ifade etmiştir: Ben öncelikli olarak öğrencilerin derslerine devamlarıyla ilgileniyorum. Bu konuda gerekirse veliyi arıyorum. Benim sınıfım 4.sınıf olduğu için, öğrenciyi devamsızlıktan bırakmak gibi bir lüksüm yok ancak gelmediği her gün sıkıntı yaratıyor. Bir gün bile benim için önemli, bunun içinde öğrencilerin başarı durumlarına ilişkin bilgiler ve devamsızlık bilgilerini önemsiyorum. (Ö12) Öğretmenler Kurulu Gündemine İlişkin Bulgular Bu başlık altında öğretmenler kurulu gündemine ilişkin bulgular frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları (Tablo 6) ile nitel bulgulara yer verilmiştir. Tablo 6 incelendiğinde, en çok işaretlenen seçeneğin 3 (C) olduğu (%4,8), bu seçenekleri sırasıyla 4 (D) (%25,0), 1 (A) (%1,1) ve 2 (B) (%10,1) seçeneklerinin izlediği görülmektedir. Öğretmenlerin %10,1 inin öğretmenler kurulu gündem duyurusuna ilişkin bilgilerinin olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin, öğretmenler kurulu gündeminin kaç gün önceden duyurulacağına ilişkin görüşler arasında branş ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir ilişki olmadığı, cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir ilişki olduğu [x ²=8,446, p<.05] görülmektedir. Kadın öğretmenlerin erkeklere göre bilgi düzeyleri daha yüksektir. Nitel görüşmelerde elde edilen bulgularda, öğretmenler, Okul yönetimi ile ilgili bilgi sahibi olduğunuz konular nelerdir? Sizin için ne anlam ifade ediyor? sorusuna verilen cevaplar içerisinde, öğretmenler kurulu (f=10) ifadesinin yüksek sıklıkla vurgulandığı görülmektedir. Öğretmenler kurulu gündemine ilişkin soruyu Ö14 şöyle açıklamıştır. Öğretmenler kurul toplantıları konusunda bilgim var ancak çok yeterli olduğunu düşünmüyorum. Toplantı zamanı duyuruluyor ve biz de katılıyoruz. Rutin ifadeler ve isteklerin dışında bir şey yapılmadığı için bu toplantılara, okul yönetimi ve bizim için önemine pek inanmıyorum. Böyle olunca çok bilgili olduğumu söyleyemem. Ama yine de yapılması gerekli diye düşünüyorum. Aslında bizlerde de eksiklik çok ilgisiz davranıyoruz. Yöneticilerde aynı olunca yaptığımız işi bilmeden yapıyoruz. (Ö14) Zümre Öğretmenler Kurulu Konularına İlişkin Bulgular Bu başlık altında zümre öğretmenler kurulu konularına ilişkin öğretmen görüşleri irdelenmiştir. Bulgular; frekans, yüzde ve kay-kare testi (Tablo ) ile değerlendirilmiştir. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo deki bulgular incelendiğinde, en çok işaretlenen seçeneğin kayıt işlemleri ile ilgili olarak veli görüşmelerini gerçekleştirir (A) (%46,2) seçeneği olduğu görülmektedir. İkinci sırada ise, öğrencilerin ders çalışma koşulları ve çevrenin özellikleri üzerinde durulur (C) (%25,9) seçeneği işaretlenmiştir. Öğretmenlerin çoğunluğu (%46,2) zümre öğretmenler kurulunun görevine ilişkin bilgiye 898

9 UĞURLU / İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri Tablo 6. Öğretmenler Kurulu Gündem Duyurusunun Kaç Gün Önce Yapıldığına İlişkin Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=8,446 p=.038 Sınıf Diğer x²=3,213 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=5,831 sd=6 p= ,4 9, ,9 15,5 16,0 20, Toplam 54 1, , ,8 9 25,0 10,4 9,6 8,9 10,6 10,1 8,5, ,3 50,4 52,2 46,0 54,3 46,8 39, ,9 30,4 18,9 2,4 20,2 28, 28,0 sahip iken, öğretmenlerin %53,8 inin zümre öğretmenler kurulunun görevlerine ilişkin bilgilerinin yetersiz olduğu görülmektedir. Cinsiyet ve branş değişkenlerine göre öğretmen görüşleri arasında anlamlı bir ilişki görülmezken, kıdem değişkenine göre görüşler arasında anlamlı bir ilişki gözlenmiştir. Kıdem yükseldikçe öğretmenlerin zümre öğretmenler kurulu gündemine ilişkin görüşlerinin olumlu olarak yükseldiği görülmektedir. Deneyim ile birlikte okul mevzuatına ilişkin bilgi düzeylerinin yükseldiği söylenilebilir. Nitel bulgularda ise, öğretmenler, Okul yönetimi ile ilgili bilgi sahibi olduğunuz konular nelerdir? sorusuna verilen cevaplar içerisinde, zümre ve şube öğretmenler kurulu (f=13) ifadesinin öğretmenler tarafından kullanıldığı görülmüştür. Bu konu ile ilgili bir öğretmen görüşü şöyledir: Zaman zaman eksik olduğumu düşündüğüm konular oluyor, mesela zümre toplantıları yapmama rağmen içeriğinde neler olması gerektiğini hala bilmiyorum. Genelde ilgisiz olduğumuzu düşünüyorum. Birçok öğretmen arkadaş da böyle, ancak ben okulun gelişmesi için bazı temel konularda bilgi sahibi olmayı önemsiyorum. (Ö3). Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu ile İlgili Bilgilere İlişkin Bulgular Bu başlık altında öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu uygulamalarına ilişkin bulgular frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları Tablo 8 de ifade edilmiştir. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo. Zümre Öğretmenler Kurulu Konularına İlişkin Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=6,0 p=.123 Sınıf Diğer x²=3,213 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=13,948* sd=6 p= ,3 54,8 50,0 44, 38,8 4,9 54, Toplam , , , ,2 15,9 9,6 12,2 14,2 18,6, 8, ,9 22,6 1,8 29,2 32,6 23,3 20, , ,0,9 10,1 18,1 16,1 899

10 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 8 deki bulgular incelendiğinde en çok işaretlenen seçeneğin öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu müdürün başkanlığında oluşturulur (B) (%45,9) seçeneği olduğu görülmektedir. En düşük işaretlemeyi ise %,3 oranla öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu müdür başyardımcısı, başyardımcısı bulunmayan okullarda müdür yardımcısı başkanlığında oluşturulur (D) seçeneği almıştır. Doğru seçeneğin en yüksek yüzde ile işaretlenmesi, öğretmenlerin öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu hakkındaki bilgilerinin güçlü olduğunu göstermektedir. Branş ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir ilişki görülmezken, cinsiyet değişkenine göre görüşler arasında anlamlı bir ilişki [x ²=10,13, p<.05] vardır. Erkeklerin daha yüksek puanla öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulunun oluşumuna ilişkin görüş belirtmeleri onların kurullarda daha fazla görev almaları ile açıklanabilir. Nitel bulgularda ise, öğretmenlerin öğrenci rehberlik hizmetleri (f=4), öğrencilerin uymaları gereken disiplin kuralları (f=4), öğrenci hakları (f=3), ve öğrenci disiplin işlemleri (f=2) gibi konularda bilgi sahibi oldukları görülmektedir. Okul Aile Birliğinin Görevleri ile İlgili Bilgilere İlişkin Bulgular Bu başlık altında Okul Aile Birliği görevlerine ilişkin bulguların frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları tablo 9 da gösterilmiştir. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo 9 daki bulgular incelendiğinde en çok işaretlenen seçeneğin okulun öğretmenleri arasında işbirliği sağlamak (D) (%0,3) seçeneği olduğu görülmektedir. Bu seçeneği sırasıyla özel öğretim gerektiren öğrencilere ek eğitim faaliyetleri düzenlenmesini desteklemek (B) (%15,2), sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapmak (C) (%8,2), okulun ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmet satın almak (A) (%6,3) seçenekleri izlemektedir. Öğretmenlerin büyük bir çoğunluğunun (%0,3) okul aile birliğinin görevlerine ilişkin bilgi düzeylerinin yüksek olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin görüşlerinde, cinsiyet, branş ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Öğretmenler okul aile birliğinin görevleri arasında bulunmayan yargıya ilişkin bilgi düzeylerinin yüksekliği, nitel bulgularla benzerlik göstermektedir. Nitel bulgularda, okul yönetimine ilişkin bilgi sahibi olunan konulara ilişkin görüşler, veli ve çevre ilişkileri (f=2) ve okul aile birliği iş ve işlemleri (f=2) şeklinde ifade edilmiştir. Okul Aile Birliği Başkanlığı ile İlgili Bulgular Bu başlık altında Okul Aile Birliği Başkanlığına ilişkin bulguların frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları Tablo 10 da gösterilmiştir. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo 10 daki bulgular incelendiğinde en çok işaretlenen seçeneğin üyeler arasından seçilen veli (C) (%,6) seçeneği olduğu görülmektedir. Okul aile birliği toplantıları okulların rutin toplantıları olması nedeniyle öğretmenlerin çoğunluğunun bilgilerinin yüksek olmasını doğurmaktadır. Her öğretmenin okul aile birliğinin doğal üyesi sayılması da bu sonucun yüksek çıkmasında etkili olmuş olabilir. Öğretmen görüşlerinde, cinsiyet ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir ilişki görülmezken, kıdem değişkenine göre görüşler arasında anlamlı Tablo 8. Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Kurulu ile İlgili Bilgilere İlişkin Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=10,13 p=.013 Sınıf Diğer x²=2,266 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=4,365 sd=6 p= ,4 2,8 15,6 22,6 22,5 16,0 22, Toplam 65 20, , ,3 23,3 44,3 48, 46, 45,6 45, 50,0 41, ,3 1,4 30,0 24,8 22,5 2, 30, ,0 6,1,8,1 9,3 6,4 5,4 900

11 UĞURLU / İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri Tablo 9. Okul Aile Birliğinin Görevleri ile İlgili Bilgilere İlişkin Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Kadın Erkek x²=3,525 p= ,5, ,4 13, ,0 5, ,2 3,9 Branş Kıdem Sınıf Diğer x²=1,24 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=6,259 sd=6 p= ,8 5,8 6,2 6,4 6, Toplam 20 6, ,2 26 8, ,3 12,2 16,4 1,1 1,0 10, ,8 8,4 5,4 12,8, ,2 69,5 1,3 63,8 5,3 bir ilişki vardır. Okul aile birliğinin doğal üyesi olarak daha kıdemli öğretmenlerin okul aile birlikleri daha fazla ilgilendikleri ve kendilerini okulları ile özdeşleştirdikleri söylenebilir. Nitel bulgularda da, okul yönetimine ilişkin öğretmenlerin bilgi düzeyleri okul veli işbirliği artırır (f=9) şeklinde ifade edilmiştir. Okul aile birliği başkanlığına ilişkin soruya bir öğretmen görüşü şöyledir: Veli toplantılarını sürekli yaparım ve yapılmasını da önemserim. Okul yönetimi de bu toplantıları önemsiyor. Bu konuda okulumuzun hassas olduğunu düşünüyorum. Zaten bizim velilerimiz okula karşı ilgili velilerden oluşuyor. (Ö8) Özre Bağlı Göreve Gelmemenin Okula Haber Verilme Süresi ile İlgili Bulgular Bu başlık altında özre bağlı göreve gelmemenin okula haber verme süresi ile ilgili bulgulara yer verilmiştir. Bulgular frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları tablo de açıklanmıştır. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo deki bulgular incelendiğinde en çok işaretlenen seçeneğin 2 (% 4,2) seçeneği olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin özre bağlı göreve gelmemelerini kurumlarına bildirme sürelerini %4,2 düzeyinde bildikleri görülmektedir. Bu seçeneği %32,3 ile 3 seçeneği izlemektedir. Öğretmen görüşlerinde, cinsiyet, branş ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Özlük hakları ile ilgili bilgi sahibi olunan konulara ilişkin nitel bulgular incelendiğinde, öğretmenler, kendi özlük hakları ile ilgili en yüksek sıklıkla Tablo 10. Okul Aile Birliği Başkanı ile İlgili Bilgilere İlişkin Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=1,663 p=.642 Sınıf Diğer x²=5,338 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=,44 sd= 6 p= ,9 8, 12,2 9,3 10,1 14,9 5, Toplam 32 10,1 19 6,0 246,6 19 6,0 5,5,0 6, 5,8 4, 6,4, ,6 6,5 3,3 9,6 6, 1,3 86, ,0,8,8 5,3 8,5,4 1,1 901

12 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo. Özre Bağlı Göreve Gelmemenin Okula Haber Verilme Süresi ile İlgili Bilgilere İlişkin Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=5,829 p=.120 Sınıf Diğer x²=0,930 sd= 3 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=9,432 sd=6 p= ,4 9,6 13,3,5,0 12,8 18, Toplam 38 12, , ,3 2 8,5 50,2 41, 50,0 46,0 51,2 48,9 39, ,9 35,6 28,9 33,6 34,1 31,9 30, ,5 12,2,8 8,8,8 6,4,8 kılık kıyafet yönetmeliği (f=12) ifadesini kullanmışlardır. Bu görüşü, ödül ve disiplin yönetmeliği (f=10), ek ders ücretleri (f=9), mazeret izin hakları (f=9), hastalık izin ve sevk işlemleri (f=), sendikal haklar (f=) görüşleri izlemektedir. Aşağıda yer alan öğretmen görüşlerinde de öğretmenlerin bilgi eksikliği konusunun vurgulandığı ve kılık kıyafet uygulamalarına ilişkin uygulamayı özlük hakları olarak ifade ettikleri görülmektedir. Kendi özlük haklarım konusunda çok bilgili değilim, ancak başıma bir şey geldiğinde yaşadığımda o bilgiye sahip oluyorum. Bunun dışında herhangi bir fikrim yok. (Ö5). Kılık kıyafet konusunun okullarda önemli olduğunu düşünüyorum. Kendim dikkat ediyorum. Öğrencilere örnek olmamız açısından kılık kıyafeti önemsiyorum. (Ö1). Ek ders ödemelerimiz konusunda bilgim yeterli, zorunlu görmemiz gereken dersler ve ücretli girmemiz gereken derslerin karşılığında alacağımız ücreti biliyoruz. O da zorunluluktan olsa gerek. (Ö12). Okul Gelişim Yönetim Ekibinin Görevlerine İlişkin Bulgular Bu başlık altında okul gelişim yönetim ekibinin görevlerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Bulguların frekans, yüzde ve kay-kare sonuçları Tablo 12 de açıklanmıştır. Ayrıca nitel olarak toplanan bilgilere yer verilmiştir. Tablo 12 deki bulgular incelendiğinde en çok işaretlenen seçeneğin öğrenci kurul seçimlerini yapmak (B) (%6,1) seçeneği olduğu görülmektedir. Bu seçenekleri okulun fiziki ve insan kaynaklarını geliştirmek (C) (%14,2), eğitim öğretimin niteliğini artırmak (A) (%10,4) ve eğitimde planlı ve sürekli gelişimi sağlamak (D) (%8,2) yargıları izlemektedir. Öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu okul gelişim yönetim ekibinin görevleri hakkında bilgi sahibidirler. Öğretmenlerin görüşleri arasında cinsiyet, branş ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Öğretmenlerin okul yönetimi, öğrenciler ve öğretmen özlük hakları bilgi düzeylerinin okul yönetimine katkılarına ilişkin nitel bulgulara göre; öğretmenlerin çoğu, öğretmenlerin bilgi düzeylerinin okulun genel başarısını artırır (f=1) görüşünde olduğu görülmektedir. Benzer bir şekilde eğitim öğretimde kalite artar (f=13) ve öğretmen ve yönetim arasındaki ilişkiler güçlenir (f=13) ifadelerinin sıklıkla tekrar edilen görüşler olduğu görülmektedir. Bu görüşleri okul veli işbirliği artar (f=9) ve öğrencilerin ilgi ve tutumları olumlu olarak değişir (f=4) ifadeleri izlemektedir. Konu ile ilgili bir öğretmenin görüşlerine aşağıda yer verilmiştir. Okulların daha iyi yönetilmesi için de bizim katkılarımız gerekli bunu biliyoruz ancak yöneticilerin bunu çok önemsediklerini düşünmüyorum. Biz de çok istekli olmayınca köreliyoruz. Bazı arkadaşlarımız var okul yönetimleri ile birlikte bir şeyler yapıyorlar. Ben çok ilgili değilim, ama gerekli, ne kadar çok bilir ve birlikte çalışırsak okulumuzu daha iyi bir noktaya gelecek. (Ö20). 902

13 UĞURLU / İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okul Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri Tablo 12. Okul Gelişim Yönetim Ekibinin Görevleri İle İlgili Öğretmen Bilgi Düzeyleri Bağımsız Değişkenler A B C D f % f % f % f % Cinsiyet Branş Kıdem Kadın Erkek x²=6,389 p=.094 Sınıf Diğer x²=0,514 p= yıl -20 yıl 21 yıl ve üstü x²=5,61 sd=6 p= ,9,8 8,9,1,8 10,6 14, Toplam 33 10, , ,2 26 8,2 68,2 65,2 66, 6,3 1,3 63,8 64, ,4 13,9 15,6 13, 10,9 18,1 15, ,5 13,0 8,9 8,0 10,1,4 6,5 Tartışma, Sonuç ve Öneriler Araştırmada öğretmenlerin okul yönetimine ilişkin bilgi düzeyleri tespit edilmiştir. Öğretmenlerin, okul yönetimindeki makam ve kurulların yetki ve görevleri ile ilgili bilgi düzeylerine ilişkin görüşlerin orta düzeyde yoğunlaştığı görülmektedir. Öğretmenlerin, okul yönetimindeki makam ve kurulların bilgi düzeylerine ilişin görüşleri sırasıyla şöyle betimlenmiştir. Okul yönetim makamlarından, müdürün görev ve yetkilerine ilişkin bilgi düzeylerinin en yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonucu okul müdür yardımcısı, okul aile birliği başkanı, zümre öğretmenler kurulu başkanı, öğretmenler kurulu, öğrenci davranışlarını değerlendirme kurulu, rehberlik servisi ve okul gelişim yönetim ekibinin görev ve sorumluluklarına ilişkin bilgi düzeyleri hakkındaki görüşler izlemektedir. Özellikle okul gelişim yönetim ekibinin görevlerine ilişkin bilgi düzeyi diğer makam ve kurullara göre daha düşük düzeyde ifade edilmiştir. Okul gelişim yönetim ekiplerinde bütün öğretmenlerin görev almaması ve okul gelişim yönetim ekiplerinin okul örgüt yapısı içerisinde işletilememesi öğretmenlerin bilgi düzeylerinin niteliğini etkilemiş görünmektedir. Ancak nitel sonuçlara göre, öğretmenlerin okul yönetim hakkında bilgi sahibi olması ile ilgili görüşme yapılan öğretmenlerin tamamı (f=20) olumlu görüşte bulunmuşlardır. Buluç a (200) göre de eğitim örgütlerinde performansın artırılması ve hizmet kalitesinin geliştirilmesinde etkili bir bilgilendirmenin önemli rolü vardır. Çünkü ihtiyaç duyduğu anda hızlı ve kaliteli şekilde bilgiye ulaşabilen personelin örgüte karşı olan tutumları da olumlu yönde etkilenmektedir. Bonghoff ve Pareschi (199) bilgiyi örgütlerin en önemli varlığı olarak ifade ederler. Güçlü ve Sotirofski ye (2006) göre ise eğitim kurumları, bilginin en çok farkında olunduğu, kullanıldığı yerlerdir. Okullarda, bilgiyi açığa çıkarmak ve kullanmak için, okul yöneticisinin bilgiye meraklı olması ve bilgi temelli bir yönetim hedeflemesi gerekir. Bu durum öğretmenler için de önemlidir. Hem yönetim hem de öğretmenler, sürekli araştıran, öğrenen ve sürekli değişmekte olan bilgiyi takip eden kişiler olmalıdırlar. Okulda özellikle örtük bilgilerin açık bilgi haline getirilmesi için öğretmenlerin birlikte zaman geçirecekleri ortamlar ve etkinlikler yaratılmalıdır. Okul paydaşları için yönetim bilgiye ulaşımı kolaylaştıracak kayıtları düzenli bir şekilde tutmalı ve paylaşmalıdır. Öğretmenler okul müdürünün görevleri arasında yer almayan davranışı, en yüksek oranda (%40,5) okul müdürlerinin zorunlu olarak derse girme görevi olarak belirtmişlerdir. Okul müdürleri zorunlu olarak derse girmeleri gerektiği konusunda öğretmenler yeteri kadar bilgiye sahip değillerdir. Nitel sonuçlarla karşılaştırıldığında, okul yönetime ilişkin bilgi sahibi olunan konuların sınırlı ve frekanslarının düşük olması nicel bulgularla benzerlik göstermektedir. Okul yönetim kavramlarına ilişkin düşük bilgi düzeyi okul yönetimlerinin öğretmenleri karara katmada çok fazla gönüllü olmadıklarını göstermektedir. Öğretmenler yöneticilerin görevlerine ilişkin bilgi sahibi olduklarını ifade etmişler ancak düşük bir sıklıkla (f=3) bu görüşlerini yansıtmışlardır. Okul yönetimine ilişkin bilgi sahibi olunan konular arasında okul müdürünün görevlerine ilişkin bir görüşün dile getirilmemesi düşündürücüdür. Öğretmenler, okul yönetiminde yönetici konumuna ve görevine ilişkin bilgi ifadesi kullanmamaları, bu konudaki ilgisizlik ve yetersizlik olarak açıklanabilir. 903