Bir seçimin Yol Açt Felaket

Transkript

1 Dünya Döndükçe Sabriye Afl r ktidar h rs bir köyü yok etti Bir seçimin Yol Açt Felaket 8 May s 1902 günü, Fransa n n Karayip Denizi ndeki denizafl r illerinden biri olan Martinique in güzel kenti St. Pierre de, tarihin en büyük facialar ndan birisi yafland. ktidar partisinin Valisi Louis Mouttet, yaklaflan seçim öncesinde yoksul ve siyah vatandafllar temsil eden partinin kazanmas n engellemek için, kentten ayr lmay yasaklay nca, Pelee Da n n büyük bir fliddetle patlayan volkan, kenti içindeki 30 bin kifliyle bir dakikadan az sürede yok etti Adan n her iki bölgesinden de Fransa için bir temsilci seçmek üzere, 10 May s 1902 tarihinde sand k bafl na gidildi. Seçim sonuçlar n n adadaki güç dengelerini de ifltirmesi ihtimali oldukça yüksekti. Bir yanda, adadaki 66

2 beyaz üstünlü ünü temsil eden ve epeydir iktidarda bulunan lerici Parti; di er yanda ise Martinique in siyah ve melez ço unlu unu temsil eden, yeni kurulmufl Radikal Parti vard. Üç y l önceki 1899 seçimlerinde, Amedee Knight adl siyah bir adam senatör seçilmiflti. lerici Parti, baflka hiçbir siyah n siyasi bir mevkiye ç kamamas n sa lamaya kararl yd. Zenginle yoksul, siyah ile beyaz aras ndaki çekiflme k z fl yordu. Ancak, adan n üzerinde kuruldu u dev Pelee Da ortal daha da s tacakt Nisan bafllar nda, Pelee Da gümbürdemeye bafllad. Yanarda, a z ndan kül bulutlar ve zehirli gazlar püskürtüyor, St. Pierre in dar sokaklar ince kül tabakalar n n alt nda kal yordu. Halk endifleliydi ama kimse Vali Louis Mouttet kadar endifleli olamazd. Yedi ay önce Frans z hükümeti taraf ndan atanm flt ve temsilcilerin her ikisi de Radikal Parti den seçilirse, bu onun için büyük utanç kayna olacakt. Bafla bafl geçmesi muhtemel seçimi yönlendirmek için elinden geleni yap yordu. steyece i son fley, insanlar n panik halinde aday terk etmesiydi. Sadece beyaz az nl n göç etmeye yetecek kadar paras oldu unun fark ndayd. Onlar da giderse, lerici Parti seçimi kaybederdi. Aday terk etmelerini engellemek için bir fleyler yapmas gerekiyordu. Adan n en büyük gazetesi BD EK M 2013 Vali Louis Mouttet Les Colonies i volkan n tehlike unsuru olmad na ve giderek büyüyen panik ortam ndan Radikal Parti nin sorumlu oldu una dair haberler yay mlamaya ikna etti. Gazete, y llar boyunca her konuda iktidar desteklemiflti ve bunlara bir yenisini eklemek elbette istisna Felaketten bir gün önce Volkan n tehlike unsuru olmad n yazan Les Colonies gazetesi 67

3 BD EK M May s günü, volkanda meydana gelen yar k sonucunda, kül ve çamur bir da köyünü yok etti. olmayacakt. Mouttet, gazetenin editörü Andreas Hurard la, Pelee nin tehlike içerdi ine dair her türlü düflünceyi de göz ard etmesi konusunda anlaflt. Hurard n, valinin ricas n kabul etmekten baflka flans yoktu. Çünkü Mouttet gazetenin reklam gelirlerinin büyük ölçüde düflmesini sa layabilecek konumdayd. 3 May s günü, volkanda meydana gelen yar k sonucunda, kül ve çamur bir da köyünü yok etti ve St. Pierre in içinden geçen nehir boyunca yol alma- Pelee Da 3 May s 1899 tarihinde faaliyete geçti 68 ya bafllad. Amerikan elçisi, Washington u tehlikeden haberdar etmek için bir telgraf çekti. Fakat telgraf durduran Mouttet, patlamalar n yat flt n ve tehlikenin sona erdi ini belirten kendi mesaj n yollad. Ne yaz k ki gerçek böyle de ildi. Kül ya maya devam etti ve tüm flehirdeki çat lar y k ld. Volkana yak n k rsal bölgelerde yaflayan yüzlerce insan patlamalar sonucunda öldü. Kurtulanlar St. Pierre e kaç nca, kentin nüfusu 30 bine f rlad. fiehir sakinleri aday terk etmek istediler ama Mouttet buna izin veremezdi. Seçimi düflünen Vali, St. Pierre halk n n aday terk etmesini engelleyen emirler verdi. Tesadüfen, 7 May s tarihinde de yak ndaki St. Vincent adas ndaki Soufriere volkan palad ve yaklafl k iki bin kiflinin ölümüne neden oldu. Soufriere in patlamas St. Pierre halk n biraz rahatlam flt. Çünkü bu patlaman n, kendi volkanlar ndaki bas nc n azalmas n sa layaca n düflünüyorlard. Ayn gece, vali ve kar s da halka güven vermek için St. Pierre e gelerek Ba ms zl k Oteli nde kald lar. Durumun ne kadar kötü oldu unu gözleriyle görünce, Vali Mouttet flehri boflaltman n vaktinin geldi ini anlad. Aç klamay yapmak için, ertesi gün katedralde gerçekleflecek Ekmek ve fiarap Ayini nin bitiflini beklemeyi uygun gördü. Ne yaz k ki Mouttet, tahliye emirlerini asla veremeyecekti. Ertesi sabah 07:59 da, Pelee Da nda patlamalar duyulmaya bafllad. Bu, sonun bafllang c yd.

4 BD EK M 2013 St. Martinique (Patlamadan önce ve sonra) Volkan n püskürttü ü büyük ve siyah duman n içinde flimflekler çak yordu. Daha da kötüsü, volkanik gaz ve parçalardan oluflan lav, da dan afla inmeye bafllad. S cakl yedi yüz dereceyi aflan lav, saatte yüz kilometrenin üstünde bir h zla ilerliyordu. Dünyan n kentten duydu u son söz, St. Pierre telgraf operatörünün FortDe-France operatörüne saat 08:02 de çekti i Gidin mesaj yd. Sadece bir dakika sonra, Pouyer-Quertier gemisindeki bir telsiz operatörü flu mesaj çekti: Pelee patlamas sonucu St. Pierre yok oldu. Yard m gönderin. Patlamalarla havaya yükselen atafl parçalar ndan denize do ru gidenlerin baz lar, isabet ettikleri ticaret gemilerinin de yanmas na yol aç yordu. Kurtarma ekipleri geç kald lar. Uzaktaki gemiler patlaman n yine Soufriere de yafland n sand klar için Martinique i es geçtiler. ngiltere, Japonya, Almanya ve ABD deniz kuvvetleri, tüm yard mlar St. Vincent e gönderdiler. St. Pierre deki durumun daha beter oldu unun fark nda de illerdi. Büyük patlaman n üzerinden bir dakika bile geçmeden, tüm flehir lavla kaplanm flt. Bu felaket, yirminci yüzy l n en büyük ve son iki bin y l n ise en büyük üçüncü patlamas yd. Vali Mouttet ve efli de dahil olmak üzere, otuz bin kiflinin tamam n n canl canl yand tahmin ediliyordu. Ölülerin ço u ç plak halde bulundu. Giysileri adeta üstlerinde B 69

5 BD EK M 2013 buharlaflm flt. Is o kadar yüksekti ki her türlü cam ve çelik bile erimifl, flehir tamamen yok olmufltu. Ekipler, arama çal flmalar na bafllad klar nda, hayatta kalabilen üç kifliye ulaflt lar. Bir ev kad n olan Yvette Montferrier, flehrin bir buçuk kilometre d fl nda, bir hende- e s narak kurtulmufltu. Ama ancak birkaç saat daha yaflama tutunabildi. Varofllarda yaflayan bir ayakkab tamircisi olan Leon Compere-patlamadan önce, s nmac lar evini iflgal edince, çareyi evinin bodrumuna s - nmakta bulmufltu. Compere-Leandre, her fley bittikten sonra yukar ç kt nda, evinin yok oldu unu ve tüm s nmac lar n da öldü ünü gördü. Bedeninde yan klar vard. Kurtarma ekipleri taraf ndan hastaneye götürüldü ve tedavi edildi y l na dek yaflad. Bu büyük felaketten kurtulan üçüncü kiflinin öyküsüyse, inan l r gibi de ildi. Beyaz bir Frans z öldürmek suçundan ölüm cezas na çarpt r - lan bir siyah iflçi olan Auguste Ciparis, bir hücreye kapat lm flt. On dokuz 70 Bu hücre, yaflanan büyük faciada kenti en korunakl yap s olmufl ve bir idam mahkûmunun hayat n kurtarm flt. yafl ndaki genç mahkumun vücudunda da, alevler saçan lavdan dolay yan klar vard. Hücresi molozla dolmufltu ve üç gün boyunca kurtarma ekiplerinin gelmesini beklemiflti. Tam da patlaman n yafland 8 May s günü, hakk nda verilen idam karar uygulanacakt. Ama, cellatlar onu götürmeye gelemediler. Ciparis i ölüme mahkûm edenlerin ve bu karar uygulayacaklar n da aralar nda bulundu u otuz bin kifli yaflam n yitirmiflti. Tamam yla yok olmufl flehir merkezinde kurtulmay baflaran tek kifli, bir idam mahkûmuydu! Ciparis, yaflam n n geri kalan nda Barnum&Bailey Sirki nde gösteri yaparak geçindi. Onu ölümden kurtaran hücresi, yaflam n n geri kalan n da sürdürmesini sa lam flt. Çünkü gösterisi, günlerce hücresinin bir kopyas nda kalmakt sabriyeasir@butundunya.com.tr