Haritacılık terimler sözlüğü

Transkript

1 /1 aberasyon [ing: aberation]: Bir nesne noktasından gelen ışınların olması gereken konumda bir nokta görüntü oluşmasında olumsuz etkisi olan mercek sistemi hatası.. aktif algılayıcı [ing: active sensor, ing:active sensing system]: Elektromagnetik enerji gönderen, nesne düzeyinden geriye yansımaları kaydederek görüntü oluşturan algılayıcı türü., aktif algılayıcı sistem. aktif algılayıcı sistem : Bkz.Aktif algılayıcı. algılayıcı [ing: sensor]: Nesneler ve fiziksel olaylar hakkında bilgi toplamak için kullanılan fotoğraf vb kayıt yapan cihaz, kamera, tarayıcı vb donanım., sensör. ana nokta : Bkz.Asal nokta. ana nokta bulucusu : Bkz.Çerçeve işareti. ana uzaklık : Bkz.Asal uzaklık. anaglif yöntem [ing: anaglyphic method, ing:anaglyphic visualization]: Fotoğraf çiftlerini, kırmızı-mavi gibi bütün renklerde ayrı ayrı görüntüleyerek ve aynı renklerden yapılan gözlüklerle gözetleyerek üç boyutlu görüşüm elde edilmesi yöntemi., renkli gözlük yöntemi. analitik fotogrametri [ing: analytical photogrammetry]: Analog fotoğraflar ile çalışan, fotoğraf noktaları ile nesne noktaları arasında matematik ilişkileri kullanarak ve özel aletler kullanılarak değerlendirme yapan fotogrametri.. analog fotogrametri [ing: analogue photogrammetry]: Analog fotoğrafları kullanarak, tek ve çift fotoğrafla çalışan, fotoğraf çekim durumunu özel aletlerde oluşturarak değerlendirme yapan fotogrametri.. analog fotoğraf [ing: analogue photograph]: Film kameraları ile çekilmiş, orijinal negatif ya da orijinalden baskı yoluyla üretilmiş pozitif, diapozitif biçimindeki, siyah beyaz, renkli ya da yapay renkli fotoğraf.. analog harita : Bkz.Çizgi harita. analog kamera [ing: analogue camera]: Film üzerine kayıt yapan kamera.. anlık görüş açısı [ing: IFOW, ing:instanstaneous field of view]: Uydu ve uçaklardaki tarayıcılarda, bir tek algılayıcı elemana yeryüzünde karşılık gelen piksel boyutu ya da miliradyan birimindeki bir elemanın görüş alanı açısal değeri.. aplikasyon : Bkz.Yer gösterme. arazi bütünlemesi : Bkz.Bütünleme. artık paralaks [eski: bakiye paralaks,ing: residual parallax]: Fotoğraf çiftlerinin karşılıklı yöneltilmesinden sonra yöneltme noktalarında kalan, giderilmeyen paralaks.. arz : Bkz.Enlem / /KitapSayfasi.asp 1/22

2 /2 asal nokta [ing: principal point]: Analog kameralarda, izdüşüm merkezinden fotoğraf düzlemine indirilen dikin oluşturduğu nokta., ana nokta. asal uzaklık [ing: principal distance]: Hava fotogrametrisinde odak uzaklığına eşit olan, genel olarak fotoğraf düzleminin izdüşüm merkezine uzaklığı., ana uzaklık. askı düzeni [ing: suspension device]: Uçuş sırasındaki sarsıntıları enaza indirmek ve gerektiğinde istenilen döndürme işlemini yapabilmek için hava kameralarının uçağa yerleştirilmesi için kullanılan yardımcı donanım.. astronomik paralaks [ing: astronomic parallax]: Bir gök cisminin iki faklı noktadaki doğrultuları arasındaki fark.. atmosferik iletme [ing: atmospheric transmission]: Güneş ışınlarının, yada yeryüzeyinden yansıyan ışınların bir bölümünün yeryüzeyine, ya da algılayıcıya ulaşması.. atmosferik pencere [ing: atmospheric window, ing:atmospheric transsmission window]: Güneş ışınlarının atmosfer tarafından soğrulmayan dünyaya ulaşabilen ve elektomagnetik spektrumun geçirgen bölümleri.. atmosferik saçılma [ing: atmospheric scattering]: Güneş ışınlarının, atmosferden geçişi sırasında, maddecikler ya da gaz molekülleri tarafından saptırılması, çeşitli etkenlere bağlı olarak her yöne yayılması.. atmosferik soğurma [ing: atmospheric obsorption]: Atmosferden geçişi sırasında, güneş ışınlarının bir bölümünün su buharı, karbondioksit ve ozon tarafından yutulması.. ayakucu noktası [ing: nadir point]: Hava fotoğraflarında izdüşüm merkezinden geçen düşey doğrunun nesne uzayını ve fotoğraf düzlemini kestiği noktalar, nadir noktası., nadir noktası. ayırma gücü [ing: resolving power]: Analog fotoğraflarda ayırt edilebilecek nesne büyüklüğü ile ilgili ve 1 mm deki ayırt edilebilen çizgi çifti ile tanımlanan özellik, bir tür çözünürlük.. ayna yansıması : Bkz.Tam yansıma. ayrıntı : Nokta, çokgen, kapalı eğri biçimindeki nesnelerin, haritacılık mesleğindeki ve de mekansal bilgi sistemlerindeki genel adı.. ayrıntı bulma [ing: feature extraction]: Fotoğraflardan, görüntülerden doğal ve yapay nesnelerin otomatik olarak bulunması.. ayrıntı tanıma [ing: object recognition, ing:pattern recognition]: Fotoğraf ve görüntülerde önceden bilinen özellikleri yardımı ile nesnelerin, ayrıntıların otomatik olarak tanınması, kalıp tanıma, nesne tanıma. baca [eski: rögar,ing: manhole]: Altyapı tesislerinin bakım, onarım ve denetiminde kullanılmak için yapılmış giriş deliği.. bant [ing: band, ing:spectral band]: Elektromagnetik spektrumun belirli dalga boyları arasındaki uzaklık.. başucu uzaklığı [ing: zenith distance]: Fotoğraf çekim anındaki hava kamerasının ekseninin düşey doğru ile yaptığı açı.. batimetrik harita : Açık denizlerin tabanların topoğrafyasını eşderinlik eğrileri ile gösteren harita / /KitapSayfasi.asp 2/22

3 /3 baz [ing: base height ratio, ing:base ratio]: Üçgenleme ağlarında uzunluğu özel ve duyarlı yöntemlerle ölçülen üçgen kenarı., yükseklik oranı. baz [ing: base, ing:base line ]: Üçgenleme ağlarında uzunluğu özel duyarlı yöntemlerle ölçüler üçgen kenarı.. baz uzunluğu [ing: base length]: Üçgenleme ağlarıbdaki duyarlı bir yöntemle ölçülen baz kenarlarının uzunluğu. baz/yükseklik oranı : Hava fotogrametrisinde ölçülen yüksekliklerin doğruluğu ve duyarlığı ile doğrudan ilgili olan, baz uzunluğunun uçuş yüksekliğine oranı.. benzerlik dönüşümü : İki dik koordinat sistemi arasındaki 4 parametreli koordinat dönüşümü.. bindirme [ing: overlap]: Fotoğraf çiftlerinin ortak alanları, bu olguyu gösteren durum., örtme. bindirme alanı [ing: overlapping area]: Bindirmeli fotoğraf çiftlerinin ortak alanı., örtü alanı. bindirme oranı [ing: ratio of overlap]: Ortak alanları olan komşu fotoğrafların, yüzeyde cinsinden ifade edilen ortak alan miktarı.. blok [ing: photogrammetric block, ing:block]: Hava fotogrametrisinde birbirleriyle ortak alanları bulunan paralel kolonlardan, modellerden, yada fotoğraflardan oluşan topluluk.. blok dengeleme [ing: block adjustment]: En küçük kareler ilkesine göre bloklar halinde yapılan fotogrametrik nirengi hesaplaması.. boylam [ing: longitude]: Küre yüzeyindeki birnoktadan geçen meridyen ile başlangıç meridyeninin ekvator üzerinde ayırdığı daire yayı yada bu yaya karşılık gelen; saat yönünün tersinde büyüyen ve sıfır (0) ile (+,-) 180 derece arası değişen küresel koordinat, tul. boyuna eğiklik [ing: langitudinal tilt]: Uçuz ve baz yönündeki yatay eksen çevresindeki kamera, ya da fotoğraf koordinat sistemi dönüklüğü., omega dönüklüğü. bütünleme [ing: field conupletion]: Fotogrametri yöntemi ile çizilmiş haritaların, arazi ile karşılaştırılarak gerekli düzeltmelerin yapılması, eksikliklerin tamamlanması., arazi bütünlemesi. CBS : Bkz.Mekansal bilgi sistemi. coğrafi bilgi [ing: geographic Information]: Yeryüzündeki bir konum ya da yer ile doğrudan ya da dolaylı olarak bağlantılı geometrik ve semantik bilgiler.. coğrafi bilgi sistemi(cbs) [ing: geographic information system, ing:gis]: Harita üretiminin, güncelleştirilmesini ve harita kullanımını kolaylaştıran, bu bilgileri ekranda görüntüleyebilen, kağıt harita biçimine dönüştürülebilen bir bilgisayar donanım ve yazılım sistemi.. coğrafi bilişim [ing: geoinformation]: Mekansal bilginin yapısı ve özellikleri, toplanması, sınıflandırılması, nitelendirilmesi, depolanması, işlenmesi, sunumu ve yayımlanması ile - bu bilginin en uygun kullanımını sağlamak için gerekli altyapı dahil olmak üzere - uğraşan bilim ve teknoloji / /KitapSayfasi.asp 3/22

4 coğrafi konum [ing: geographic space]: Yeryüzü üzerinde coğrafi koordinatlarla tanımlanmış yer,konum.. /4 coğrafi Koordinat Sistemi [ing: geographic coordinate system]: Kısaca enlem ve boylam olarak bilinen, düşey eksen yerin dönme ekseni ile, xy düzleminde ekvatorla çakışık, başlangıç dairesi Greenwichten geçen meridyen olan küresel koordinat sistemi.. çerçeve işareti [eski: müşir,eski:resim müşiri, ing: fiducial mark]: Analog ölçü kameraların köşelerinde ve kenar ortalarında görülen, fotoğraf orta noktasının bulunmasını sağlayan özel işaretler, ana nokta bulucuları., ana nokta bulucusu. çerçeve kamerası [ing: frame camera]: Çerçeve biçiminde kayıt yapan, ya da çerçeve oluşturabilen sayısal kamera türü.. çerçeve paftası [ing: frame map]: Ülke düzeyinde yada bir kent ve kasaba için düzenlenmiş pafta bölümleme sisteminde oluşturulmuş pafta çizim türü., dolu pafta. çıkarmalı renkler sistemi [ing: subtructive colour system ]: Tüm renklerin cam göbeği, morumsu kırmızı ve sarı renklerin birleşimi ile elde edilebileceği ilkesine dayanan, basım işlerinde ve renkli fotoğrafçılıkta kullanılan renk sistemi., İkincil renkler sistemi. çifte oran [ing: cross-ratio]: Merkezsel izdüşümün değişmesi olan ve bir doğru parçası üzerinde dört noktanın uzunluklarının oluşturduğu doğru parçaların ikişer ikişer oranı.. çizgi ayrıntı [ing: line feature]: Analog haritalarda çizgisel öğelerle, sayısal haritalarda sıralı x,y koordinatları ile gösterilen, soyutlaştırılmış coğrafi nesneler.. çizgi harita [ing: line map]: Yeryüzü özelliklerini, üzerinde bulunan doğal ve yapay ayrıntıları soyut nokta ve çizgilerle, özel işaretlerle gösteren, kağıt üzerene çizilmiş, başılmış ya da çoğaltılmamış, alışılmış harita türü., analog harita. çizgi kamera [ing: line camera]: Yeryüzeyini ardışık satırlar biçiminde kaydeden sayısal kamera.. çizim [eski: tersim,ing: drawing, ing:platting]: Ölçü değerlerini kullanarak, kağıt üzeride, yada ekranda harita ve plan oluşturma işi. çizim doğruluğu [ing: tracing accuracy]: Çizimin gerçek değerine yakınlığını tanımlayan nicelik.. çok bantlı görüntü [ing: multispectral image]: Farklı dalga boyu aralıklarında kaydedilmiş görüntü topluluğu.. çok bantlı tarama [ing: multispectral scanning]: Uzaktan algılamada, aynı anda farklı dalga boylarında, çoğunlukla 3,4 ya da daha fazla dalga boylarında görüntü kaydetme, tarama. çokuzlu [ing: tuple]: Bir veritabanı tablosundaki her satır, birden fazla ilgeci bulunan bir kayıt.. dağıtık yansıma : Nesne yüzeyinden, yüzeyin pürüzlülüğüne bağlı olarak her yöne dağılmış güneş ışını yansımaları, görüntüyü oluşturan yansımalar.. dağıtık yansıma [ing: diffuse reflection ]: Nesne yüzeyinden, yüzeyin pürüzlülüğüne bağlı olarak her yöne dağılmış güneş ışını yansımaları, görüntüyü oluşturan yansımalar / /KitapSayfasi.asp 4/22

5 dağılmış güneş ışını yansımaları, görüntüyü oluşturan yansımalar.. değerlendirme aleti [eski: kıymetlendirme aleti,ing: restitution instrument]: Harita çizimine, fotoğraflar üzerinden ölçme yapmaya yarayan fotogrametri aleti.. deniz haritası : Gemi vb. tüm deniz araçlarının güvenli ve kolaylıkla seyir yapabilmeleri için gerekli bilgileri gösteren harita.. /5 deniz haritası : Gemi vb. tüm deniz araçlarının güvenlik ve kolaylıkla seyir yapabilmeleri için gerekli bilgileri gösteren harita.. derinlik : Hidrografik datum düzenlemelerinden su dibine olan düşey uzaklık. derinlik açısı : Yatay düzlemden aşağıya doğru olan eğim açısı.. derinlik algılaması [ing: depth perception]: Doğal görüşle, yada doğal görüşe benzetilerek oluşturulan fotoğraf çiftleri ile, gözlemciye olan uzaklık farklarının ayırt edilebilmesi.. derinlik netliği [ing: depth of field]: Kameraya en yakın ve en uzak konumdaki ayırt edilebilir nesneler arasındaki uzaklık.. dış yöneltme [ing: exterior orientation]: Kamera konumunu belirleyen üç koordinat ile kamera optik ekseninin durumunu belirleyen üç dönüklük, toplam altı parametrenin, değerlendirme sırasında göz önünde tutarak fotoğraf çekim durumunun yeniden oluşturulması.. dışbükey [ing: convex]: Çokgenlerin, yada üç boyutlu nesnelerin niteliğini belirten ve çokgenin kenarları yada cismin yüzeyindeki hiç bir doğrunun şekli içinde bir uzantısının bulunmadığını gösteren özellik., konveks. dielektrik sabiti [ing: di-electric constant]: Bir ortamın yada nesnenin mikrodalgaları içimden geçirme ve yansıtma özellikleri il ilgili bir parametre, elektriksel özellik.. dilim genişliği : UTM projeksiyonunda meridyenler boyunca teğet olarak geçinilen silindirlerin oluşturduğu küre dilimlerin, ekvatorda ölçülen ve derece biriminde ifade edilen, teğet silindirlerin aralıklarına da eşit olan, genişlik.. doğal renkli [ing: naturel color]: Nesnelerin doğal renkleri ile oluşturulmuş renkli fotoğraf yada görüntü., gerçek renkli. doğrudaşlık koşulu [ing: colinearity condition]: Nesne noktası ve bu noktaya karşılık gelen fotoğraf noktası ve izdüşüm merkezinin aynı izdüşüm merkezinin aynı doğru üzerinde bulunması koşulu.. doğrultma [ing: rectification]: İki boyutlu nesne uzayının fotoğraflarından, kontrol yardımı ile noktaların doğru konumlarının elde edilmesi için yapılan dönüşüm işlemi., rödresman. dolu pafta : Bkz.Çerçeve paftası. dönüklük [ing: rototion]: Kameranın, yada fotoğraf koordinat sisteminin nesne koordinat sistemi eksenlerinin çevrelerinde döndürülmesi ile oluşan duruma karşılık gelen dönük eksen durumu ve bu durumu gösteren açısal büyüklük / /KitapSayfasi.asp 5/22

6 dönüklük [ing: swing]: Kamera optik ekseni çevresindeki fotoğraf ya da fotoğraf koordinat sistemi dönüklüğü.. durum haritası [eski: halihazır harita,]: Mekansal düzenlemelere altlık olmak, kent ve kasaba yönetiminde kullanmak amacı ile yapılan harita.. duyarkat [eski: emülsiyon,ing: emulsion]: Film, cam ve kağıt biçimindeki fotoğrafik malzemenin üzerindeki jelatin içine yataklandırılmış gümüş tozları ve optik duyarlayıcılardan oluşan katman.. düşey açı [ing: vertical angle]: Bir doğru parçasının, içinde bulunduğu düşey düzlemde ölçülen, ilgili noktadan geçen yatay, ya da düşey doğru ile yaptığı açı.. /6 düşey fotoğraf [eski: düşey resim,ing: vertical photograph]: Ölçü kameraları ile, kamera optik ekseni düşey konumda iken çekilen fotoğraf; hava fotogrametrisinin normal fotoğraf çekimi durumu.. düşey kontrol noktası [ing: vertical control point]: Fotogrametrik nirengi uygulamalarında yalnız yükseklik değeri bilinen kontrol noktası. düşey paralaks [ing: vertical parallax, ing:y- parallax]: Stereomodelde eşlenik nesnelerin, ya da ölçü markalarının, göz bazına dik yöndeki farklılığı, stereo görüşün tam olarak oluşturabilmesi için yok edilmesi gereken paralaks., y-paralaksı. düzensiz üçgen ağı [ing: triangulated irregular network, ing:tin]: Yükseklik gibi sürelkilik gösteren noktasal verilerin üçgen ağları biçiminde oluşturulmuş veri yapısı.. düzlemdeşlik koşulu [ing: coplamarity condition]: Aynı nesneye ait bir fotoğraf çiftindeki eşlenik iki fotoğraf noktası ve iki izdüşüm merkezinin aynı düzlemde bulunma koşulu, nesneye ait iki ışının kesişebilmesi koşulu.. efemeris [ing: ephemeris, ing:almanac]: Eşit zaman aralıklarında gök cisimlerinin konumlarına ilişkin bilgi içeren yıllık, yada süreli yayın.. eğik fotoğraf [ing: oblique photograph]: Ölçü kameraları ile, optik ekseninin herhangi konumda çekilen fotoğraf.. eğik projeksiyon : Projeksiyon yüzeyinin teğet noktasındaki normali ya da projeksiyon yüzeyinin ekseni ile çakışmadığı ya da dik açı yapmadığı konumdaki genel projeksiyon türü, genel projeksiyon konumu.. eğik uzaklık [ing: slope distance, ing:slant distance]: Farklı yükseltideki iki nokta arasındaki uzaklık.. eğim [eski: meyil,]: Genellikle yüzde ile söylenen, iki nokta arasındaki yükseklik farkının yatay uzaklığa oranı ; eğim açısının tanjantı.. eğim açısı : Bir doğru parçasının bir noktasından geçen yatay düzlem ile yaptığı açı.. emissivite : Bkz.Salıcılık. emisyon : Bkz.Salım. enlem [ing: latitude]: Yerküresi üstündeki bir noktadan geçen paralel daire ile ekvator dairesi arasında / /KitapSayfasi.asp 6/22

7 enlem [ing: latitude]: Yerküresi üstündeki bir noktadan geçen paralel daire ile ekvator dairesi arasında kalan meridiyen yayının küre merkezindeki açısal değeridir., arz. f - sayısı [ing: f-number]: Kamera optik sisteminin bağıl açıklığının tersi olan ve etkili diyafram açıklığı ile ilgili büyüklük.. film tarayıcı [ing: film scanner]: Rulo halindeki orijinal hava filmlerinden, rulo durumunu koruyarak, tarama yapabilen tarayıcı.. FMC kamera [ing: FMC camera, ing:forward nation compensation camera]: Görüntü yürümesinin en aza indirilmesini ya da ortadan kaldırılmasını sağlayan düzenekleri bulunan analog hava kamerası.. fokal nokta [ing: iso center]: İzdüşüm merkezinden geçen düşey doğru ile kamera optik ekseni arasındaki açının açıortayının fotoğraf düzlemini ve nesne uzayını kestiği noktalar.. /7 foto yorumlama [ing: photo interpretation]: Fotoğrafik dokuyu yorumlayarak nesneler hakkında bilgi çıkarma tekniği. fotogrametri [ing: photogrammetry]: Nesnelerin fotoğraflarını çekerek,üzerinde ölçüler yaparak ve yorumlayarak nesneler ve çevre hakkında güvenilir bilgiler elde etme bilimi ve teknolojisi.. fotogrametrik iş istasyonu [ing: DPW, ing:digital photogrammetric workstation]: Analitik stereodeğerlendirme aletinin işlevlerine sahip olan sayısal fotoğraflara çalışan özel bilgisayar donanımı, fotogrametrik değerlendirme yeteneği kazandırılmış iş istasyonu.. fotogrametrik kamera : Bkz.Ölçü kamerası. fotogrametrik nirengi [ing: aerial triangulation, ing:aerotriangulation]: Fotoğraf çiftlerinin tek tek mutlak yöneltmelerini yapmak yerine, klonlar ya da bloklar biçiminde, çok az sayıdaki yer kontrol noktaları ile mutlak yöneltmelerin yapılmasına yönelik çalışmalar ve hesaplamalar.. fotogrametrik tarayıcı [ing: photogrammetric scanner]: Analog fotogrametrik kameralarla çekilmiş fotoğrafları, doğru ve duyarlı bir biçimde sayısal fotoğrafa dönüştüren yüksek nitelikli özel tarayıcı.. fotoğraf [ing: photograph]: Bir kamera ile kaydedilmiş görüntü;genellikle önce negatif film, daha sonra da bu negatiften üretilmiş pozitif görüntü. fotoğraf koordinat sistemi [ing: plate coordinate system]: Başlangıcı izdüşüm merkezi ve x ekseni doğrultusu da yaklaşık baz yönünde, z ekseni de kamera optik ekseni ile çakışık olan koordinat sistemi. fotoğraf koordinatı [ing: image coordinate, ing:picture coordinate]: Fotoğraf üzerindeki noktaların konumlarını belitmede kullanılan, başlangıcı asal nokta ve x ekseni de yaklaşık baz doğrultusunda alınan eksen sistemindeki koordinatlar. fotoğraf orta noktası [ing: fiducial center, ing:photograph center]: Fotoğraf çerçeve işaretlerinin karşılıklı birleştirilmesi ile elde edilen kesişme noktası, fotoğraf merkezi. fotoplan [ing: photo plan]: Düz sayılabilecek alanların hava fotoğraflarından dönüklük etkileri giderilerek ve ölçeklendirilerek elde edilmiş, geometrik olarak harita özelliği taşıyan fotoğraf. gauss-krüger projeksiyonu [ing: gauss-krüger projection]: Açı koruyan, büyük ölçekli harita yapımında yaygın olarak kullanılan, belirli aralıkla meridyenlere teğet olarak geçirilen silindir yüzeyine projeksiyon, / /KitapSayfasi.asp 7/22

8 yaygın olarak kullanılan, belirli aralıkla meridyenlere teğet olarak geçirilen silindir yüzeyine projeksiyon, açı koruyan transversal silindirik projeksiyon. geçirgenlik [ing: transmittance, ing:transparency]: Bir nesneye gelen elektromagnetik ışımanın hangi oranda geçtiğini gösteren özellik, saydamlık.. genelleştirme : Ayrıntılı mekansal veri kayanağından ya da setinden semantik, geometrik ve/veya grafik dönüşümlerle ayrıntı düzeyi daha düşük mekansal veri kaynağıi ya da kartografik veri seti türetme işlemi.. genelleştirme : Ayrıntılı mekansal veri kayanağından ya da setinden semantik, geometrik ve/veya grafik dönüşümlerle ayrıntı düzeyi daha düşük coğrafi ya da kartografik veri seti türetme işlemi.. gerçek renkli : Bkz.Doğal renkli. geri saçılım [ing: backscatter]: Mikrodalga sinyallerinin, çarptığı nesnelerin yüzey elemanları tarafından geldiği yöne doğru geriye yansıması. gizli görüntü [ing: latent image]: Pozlanmış bir fotoğrafik duyarkatın, içindeki gümüş halojen kristallerinin kimyasal reaksiyona uğrayarak oluşan ve gözle görülemeyen bir görüntü. /8 görüntü [ing: image]: Elektromagnetik spektrumun belirli bölgeleri ile ilgili yerel yansıma değerlerinin pikseller halinde gösterildiği, istenildiğinde doğal ya da yapay amalog görüntülere dönüştürülebilen sayısal bilgi. görüntü eşleştirme [ing: image matching]: Bir görüntü kalıbının, ya da bir fotoğraf parçasının, fotoğrafta, ya da başka bir fotoğraf üzerinde karşılığının bulunması, eşleştirilmesi. görüntü histogramı [ing: image histogram]: Sayısal görüntüyü oluşturan piksellerin gri değerlerinin dağılımını gösteren histogram. görüntü işleme [ing: image processing, ing:digital image processing]: Sayısal görüntülerin kullanıcının amacına uygun geliştirilmesi,iyileştirilme,geometrik olarak düzeltilmesi gibi tüm değiştirme işlemleri, sayısal görüntü işleme. görüntü işleme sistemi [ing: image processing system]: Görüntü verilerini işlemek ve bu verilerden görselleştirme yoluyla bilgi elde etmek için tasarlanmış bir bilgisayar sistemi.. görüntü iyileştirme : Bir görüntünün görselliğini geliştirmek için uygulanan süzgeç vb. işlemler, görüntü geliştirme. görüntü iyileştirme : Bir görüntünün görselliğini geliştirmek için uygulanan süzgeç vb. işlemler,görüntü geliştirme. görüntü iyileştirme : Bir görüntünün görselliğini geliştirmek için uygulanan süzgeç vb işlemler, görüntü geliştirme. görüntü iyileştirme [ing: image enhancement]: Bir görüntünün görselliğini geliştirmek için uygulanan süzgeç vb. işlemler, görüntü geliştirme. görüntü sınıflandırma [ing: image classification]: Görüntü piksellerinin verilen nominal değerlerine, ya da benzer değerlerine göre pikselleri gruplandırarak nesne hücreleri oluşturma süreci / /KitapSayfasi.asp 8/22

9 da benzer değerlerine göre pikselleri gruplandırarak nesne hücreleri oluşturma süreci.. görüntü yorumlama [ing: image interpretation]: Görüntü dokusunu yorumlayarak bilgi çıkarma, yorumlama., yorumlama. görüntü yürümesi [ing: image motian]: Hava fotoğrafların çekiminde, pozlama sırasında objektifin açık kalması nedeniyle nesne noktalarının, film üzerinde çizgiler biçiminde oluşması durumu.. görüş açısı : Bkz.Kamera açılkığı. görüş açısı : Bkz.Görüş alanı. görüş açısı [ing: angular field, ing:field of view]: Bir kamera ya da algılayıcının kenar ışınları arsında kalan uzay açı, yada genişlik., görüş alanı. görüş alanı : Bkz.Görüş açısı. görüş alanı [ing: field of view, ing:fow]: Kamera ve tarayıcıların nesne uzayında kapattıkları alanın büyüküğünü tanımlamada kullanılar, izdüşüm merkezinde ölçülen, en uçtaki izdüşüm ışınları arasında kalan açı., görüş açısı. gri değer [ing: gray level, ing:gray value]: Sayısal fotoğraf ya da sayısal görüntüde her pikselin, karşılık geldiği nesne parçasının yansıtma düzeyi ile ilgili, sayısal değeri.. /9 grid : Haritalar, hava fotoğraflarını ve uydu görüntüleri üzerine çizilen ve koordinatları gösteren birbirini dik olarak kesen homojen çizgiler, koordinat çizgileri.. güneşle eşzamanlı yörünge [ing: sum-synchronous]: Uydunun aynı enlemden aynı yerel saatte geçecek biçimde tasarlanmış uzaktan algılama uydularının yörünge özelliği.. harita düzlemi : Belirli geometrik kurallar ya da matematik formüllerle yeryüzeyinin üzerine izdüşürülen izdüşüm düzlemi.. harita koordinat sistemi : Harita çizimi sırasında temel alınan kullanım sırasında da gerekli olan harita projeksiyon koordinatlarından oluşan koordinat sistemi.. harita ölçeği : Haritada ölçülen yatay uzunluğun, payı 1, paydası son basamakları 0 olan kesir biçimindeki küçültme oranı.. harita projeksiyonu : Yeryüzeyinin belirli geometrik kurallar, ya da matematik formüller ile bir düzlem ya da açımlandırılabilir silindir, koni yüzeyine aktarılması.. hava fotogrametrisi [ing: aerial photography, ing:aerial survey]: Uçak vb. hava araçlarından çekilen fotoğraflarla çalışan, orta ve büyük ölçekli harita yapımında yaygın olarak kullanılan fotogrametri yöntemi.. hava fotogrametrisi [eski: havai fotogrametri,ing: aerial photogrammetry]: Uçak ya da benzeri hava araçlarından çekilen fotoğraflarla çalışan fotogrametri dalı.. hava fotoğrafı [ing: aerial photograph, ing:air photograph]: Hava kameraları ile çekilmiş fotoğraf / /KitapSayfasi.asp 9/22

10 hava kamerası [ing: aerial mapping camera, ing:air survey camera]: Uçakla fotıoğraf çekmek için yapılmış, uçağın özel yerine ve özel donanımı ile ile yerleştirilen özel ölçü kamerası.. hidrografik harita : Kıyı çizgilerini, su dibi derinliklerini ve özellikleri, kıyı bölgelerindeki tüm konumsal ve topoğrafik ayrıntıları gösterir deniz ve göl haritası.. histogram eşitleme [ing: histogram equliaztion]: Görselleştirmede, tüm görüntü kontrastını iyileştirmek için görüntü üzerinde uygulanan bir yöntem.. işıklandırma [ing: exposure]: Işığa duyarlı bir malzemeyi kısa bir süre nesneden nesneden gelen ışınla etkilendirilmesi,, pozlama. işıklandırma yoğunluğu [ing: İntensity of exposure]: Işığa duyarlı malzemenin birim alanının, gelen ışın ve pozlanma süresine bağlı olarak aldığı toplam ışık miktarı,. işıma [ing: radiation]: Bir kaynaktan dalga yada parçacık biçiminde çevreye yayılan enerji., radyasyon, ışınım. işın demeti [ing: pencils of rays]: Bir noktadan geçen ve bir düzlemde bulunan ışın kümesi. işın desteleri yöntemi dengeleme [ing: bundle adjustment]: Komşu fotoğraftaki aynı nesneye ait izdüşüm ışınlarının kesiştirilmesine dayanan fotogrametrik nirengi dengeleme yöntemi, ışın desteleri ile dengeleme. işın destesi [ing: bundles of rays]: Kamera optik merkezinden geçen, nesneden gelen ışınların tümü, bir noktadan geçen ışın kümesi.. /10 işın kırılması : Hava fotogrametrisinde nesne noktalarından gelen ışının atmosfer nedeni ile bir eğri yolu izlemesi, izdüşüm ışını doğrusunun sapması., refraksiyon. ışınım : Bkz.Işıma. İç bükey [ing: concave]: Çokgenlerin ya da üç boyutlu nesnelerin geometrik niteliğini belirten ve çokgenin kenarları ya da cismin yüzeyindeki doğrulardan birinin uzantısının şekli içinde olabileceğini gösteren büyüklük.. İç yöneltme : Fotogrametride ışın destelerinin mekanik, optik yada sayısal olarak yeniden oluşturulabilmesi için, ana nokta ve asal uzaklığın değerlendirme sırasında ilgili alette ayarlanması, yada sayısal değerlerinin bilinen değerler olarak verilmesi.. İdentifikasyon [ing: identification]: Fotogrametrik kadastro çalışmalarında daha sonraki stereo değerlendirmede kullanılmak üzere arazide taşınmaz mal sınırlarının büyütülmüş hava fotografları üzeride gösterilme işi.. İkincil renkler sistemi : Bkz.Çıkarmalı renkler sistemi. İndentifikasyon : Fotogrametrik kadastro çalışmalarında daha sonraki stereo değerlendirmede kullanılmak üzere arazide taşınmaz mal sınırlarının büyütülmüş hava fotoğrafları üzerinde gösterilmesi işi.. İzdüşüm denklemi [ing: projection equation]: Üzerinde nesne noktası, izdüşüm merkezi ve fotoğraf / /KitapSayfasi.asp 10/22

11 İzdüşüm denklemi [ing: projection equation]: Üzerinde nesne noktası, izdüşüm merkezi ve fotoğraf noktası bulunan, izdüşüm doğrusunun denklemi.. İzdüşüm merkezi [ing: projection center]: Tüm ışınların üzerindeki geçtiği varsayılan, kamera optik sisteminin merkezi olan nokta., projeksiyon merkezi. jeoid yüzeyi : Ortalama deniz düzeyine karşılık gelen karalar altında da devam ettiği varsayılan yer yüzeyi.. kabartı ötelemesi : Nesneler ve nesne haritaları arasındaki yükseklik farkları nedeniyle, hava fotoğraflarında ve uydu görüntülerinde, merkezsel izdüşümde olması gereken konumdan farklı yerde oluşması, yükseklik farkından ileri gelen öteleme., yükseklik farkından ileri gelen öteleme. kabartı ötelemesi [ing: relief displacement]: Nesneler ve nesne haritaları arasındaki yükseklik farkları nedeniyle, hava fotoğraflarında ve uydu görüntülerinde, merkezsel izdüşümde olması gereken konumdan farklı yerde oluşması, yükseklik farkından ileri gelen öteleme., yükseklik farkından ileri gelen öteleme. kalıp tanıma : Bkz.Ayrıntı tanıma. kalıp tanıma [ing: pattern recognition]: Görüntü üzerinde görüntü kalıplarının bulunması ve tanımlanması ile ilgili terimler.. kalıp tanıma : Bkz.Terim. kalıp tanıma : Bkz.Ayrıntı tanıma. kamera açılkığı [ing: camera aperture, ing:angular field]: Analog ve sayısal ölçü kameralarında, fotoğraf çerçeversinin genişliği ve odak uzaklığına bağlı olan, kameranın geometrik niteliğini gösteren büyüklük, kamera açısı., görüş açısı. kamera asal uzaklığı [ing: camera principal distance, ing:focal length in aerial camera]: Ölçü kameralarınla net görüntünün oluştuğu fotoğraf düzlemi ile, tüm ışınların geçtiği optik merkez arasındaki; hava kameralarında mercek sisteminin odak uzaklığı.. /11 kamera distorsiyonu [ing: cemera distortion, ing:lens distortion]: Ölçü kameralarının merkezsel izdüşümü ile uyuşumsuzluğunu gösteren ve nesneden gelen ışınların optik sistemden geçerken uğradığı çok küçük doğrultu sapması., mercek distorsiyonu. kamera kalibrasyonu [ing: camera calibration]: Ölçü kameralarının içi yöneltme elemanlarının belirlenmesi ve distorsiyon ve ayırma gücü özelliklerinin saptanması için, genellikle kamera üreten fabrikalarda, yapılan çalışmaların tümü.. kamulaştırma [eski: İstimlak,]: Kamu yararına projelerin uygulanmasında özel iyelik konusu taşınmaz malların karşılığı ödenerek kamuya kazandırılması.. karelaj : Bkz.Grid. karşılıklı yöneltme [ing: relative oriantation]: Stereo değerlendirmede iki fotoğrafın, iki izdüşüm ışını destesinin birbirlerine göre, bağıl olarak konumlandırılması için yapılan işlem.. kartoğrafik projeksiyon : Bkz.Harita projeksiyonu / /KitapSayfasi.asp 11/22

12 kartoğrafya : Harita ve benzeri gösterim biçimlerine yönelik, kavram, üretim, yayım, kullanımla ilgili bilimsel teknolojik ve sanatsal işlemlerin tümüdür.. kenar [ing: edge]: Fotogrametri ve uzaktan algılamada nesne uzayındaki kenarlara çoğunlukla karşılık gelen ve gri değerlerinde ani değişimler olarak ortaya çıkan sayısal görüntü parçası.. kenar bulma [ing: edge detection]: Sayısal görüntülerde süzgeç vb. aritmetik operatörlerle kenarların ortaya çıkarılması. kent haritası : Bir kentteki özel mekansal olguları gösteren büyük ya da orta ölçekli harita.. kırpıştırma yöntemi [ing: alternate displaying method, ing:temporal separation method]: Fotoğraf çiftleri ile üç boyutlu görüşüm oluşturulması için, fotoğrafları ekranda sıra ile görüntülenmesi, bu görüntüleme ile senkronize bir gözetleme sistemi yardımı üç boyutlu görüşüm oluşturulmasını sağlayan yöntem., senkronize gözlükler yöntemi. kızılötesi film : Bkz.Yapay renkli film. kolon [ing: strip]: Hava fotogrametrisinde, aynı uçuş çizgisi boyunca çekilen ve ortak alanları bulunan ardışık fotoğraflar dizisi, fotoğraf şeridi., şerit. kolon dengelemesi [ing: strip adjustment]: Az sayıdaki yer kontrol noktası ile, fotogrametrik nirengi yönteminin kolonlara uygulanması.. konik projeksiyon : Yeryuvarına, tepe noktası yer ekseni üzerinde olan koninin yüzeyine, geometrik kuralları ya da matematik formüllerle yeryüzü noktalarının izdüşürülmesi, karşılık getirilmesi.. kontrastlık : Siyah-beyaz fotoğraflarda en açık gri ile en koyu gri arasındaki aralığı gösteren özellik, zıtlık.. kontrastlık : Siyah-beyaz fotoğraflarda en açık gri ile arasındaki aralığı gösteren özellik, zıtlık.. kontrol ağı [ing: control framework, ing:control network]: Üçgenleme yöntemi ile koordinatları belirlenmiş, daha sonraki ölçmeler için dayanak oluşturan nirengi ve poligon noktaları kümesi., yatay kontrol ağı. /12 kontrol noktası [ing: control point, ing:control station]: Konum koordinatları jeodezik yöntemlerle belirlenmiş, zeminde beton, çivi vb. ile işaretlenmiş, ayrıntı ölçmeleri dayanak noktası., yatay kontrol noktası. konum doğruluğu : Harita üzerindeki noktaların gerçek konumlarına yakınlığını gösteren nicelik.. konum hatası : Harita üzerindeki noktaların konum koordinatlarındaki hata.. konumsal bilgi sistemi : Temel altlığı büyük ölçekli haritalar olan coğrafi bilgi sistemi.. konveks : Bkz.Dışbükey. koordinat dönüşümü : Bir koordinat sistemindeki noktaların başka bir koordinat sistemindeki / /KitapSayfasi.asp 12/22

13 koordinat dönüşümü : Bir koordinat sistemindeki noktaların başka bir koordinat sistemindeki karşılıklarının bulunması, bir sistemdeki koordinatların başka bir sisteme çevrilmesi /SPRO/KitapSayfasi.a köşe yansıtıcısı [ing: corner reflector]: Radar dalgalarını geriye daha iyi yansıtabilen, iki veye daha fazla yansıtma yüzeyinin biraraya gelmesiyle oluşmuş bina köşeleri gibi doğal, yada yapay yansıtıcı.. kroki : Yeryüzü nesnelerinin göreceli ilişkilerini gösteren, yaklaşık ölçekli ya da kabataslak çizim.. laplace noktası : Üzerinde astronomik gözlemlerle enlem, boylam ve azimut değerlerinin belirlendiği üçgenleme noktası.. mekansal bilgi sistemi : Harita üretimini ve güncelleştirmesini, harita kullanımını kolaylaştıran, istenildiğinde bu bilgileri istenilen biçimde ekranda görüntüleyebilen, kağıt harita biçimine dönüştürebilen bilgisayar yazılım ve donanım sistemi., CBS. mekansal çözünürlük [ing: spatial resolution]: Uydu görüntülerinde, piksel boyutlarına bağlı alanı ve ayırt edilebilecek en küçük nesne boyutunu belirleyen özellik.. mekansal veri : Yeryüzeyinde coğrafi konum içeren veri. mercek distorsiyonu : Bkz.Kamera distorsiyonu. meridyen yakınsak : Harita projeksiyon sisteminin x- ekseni ile, meridyen doğrultusu arasındaki açı.. merkezsel izdüşüm [eski: merkezi izdüşüm,ing: central projection]: Üç boyutlu nesne noktalarının bir izdüşüm merkezine göre bir düzleme izdüşürülmesi, ölçü fotoğraflarının geometrik karşılığı, perspektif izdüşüm.. metrik kamera : Bkz.Ölçü kamerası. modülasyon transfer fonksiyonu(mtf) [ing: modulation transfer funktion ]: Fotoğrafik malzemenin, kemara okjektifi vb. görüntünün oluşmasında etken olan optik öğelerin, görüntü oluşturmadaki yeteneğini belirleyen ölçüt.. MTF : Bkz.Modülasyon transfer fonksiyonu(mtf). /13 mutlak yöneltme [ing: absolute orientation]: Karşılıklı yöneltmesi yapılmış ve üç boyutlu bir model oluşturulmuş fotoğraf çiftinin kontrol noktaları yardımı ile nesne uzayı sistemine yerleştirilmesi.. nadir noktası : Bkz.Ayakucu noktası. nesne tanıma : Bkz.Ayrıntı tanıma. nesne tanıma : Bkz.Terim. nesne tanıma : Bkz.Ayrıntı tanıma. normal projeksiyon : Projeksiyon yüzeyinin teğet noktasındaki normali ya da projeksiyon yüzeyinin ekseni yeryuvar ekseni ile çakışık olanı genel projeksiyon türü, genel projeksiyon konumu.. omega dönüklüğü : Bkz.Boyuna eğiklik / /KitapSayfasi.asp 13/22

14 omega dönüklüğü : Bkz.Boyuna eğiklik. ortak nokta : Koordinat dönüşümünde, her iki sistemde de koordinatları bilinen, bilinmeyen dönüşüm parametrelerinin hesaplanabilmesi için gerekli olan nokta.. ortalama güneş [ing: mean sun]: Yıllık donanımı gerçek güneşle başlayıp biten,gerçek güneşin görünen hareketine oldukça yakın olan ve açısal hareketi düzgün olan sanal güneş.. ortalama güneş günü [ing: mean solar day]: Ortalama güneşin bir günlük devinimine karşılık gelen süre.. ortalama güneş zamanı [ing: mean solar time, ing:mean time]: Greenwich başlangıç meridyenindeki güneş zamanına karşılık gelen zaman.. orto görüntü [ing: orthoimage]: Yeryüzü engebelerinin etkisi, giderilmiş görüntü, uydu görüntüleri ile elde edilmiş ortofoto.. ortodrom : Yerküresi üzerinde iki nokta arasındaki uzaklığın tanımlanmasında kullanılan ve bu iki noktadan geçen büyük daire yayı parçası.. ortodrom : Yerküresi üzerinde iki nokta arasındaki uzaklığın tanımlanmasında kullanılan ve bu iki noktadan geçen büyük daire yayı parçası.. ortofoto [ing: orthophoto]: Hava fotoğraflarının eğiklik dönüklük ve yüksekik farklarından ileri gelen hataları giderilmiş ve ölçeklendirilerek oluşturulmuş, gepmetrik olarak harita gibi olan fatoğrafik ürün.. ortofoto harita [ing: orthophoto map]: Geometrik niteliği çizgi harita ile aynı olan, üzerine harita bilgileri eklenmiş ortofoto, fotoğrafik harita.. ölçek : Harita ve plan üzeindeki doğru parçalarının uzunluklarının yeryüzeyindeki karşılıklarına olan, değişmeyen ve her yerde aynı olan oranı.. ölçek katsayısı : Ölçeğin tersi olan, 1/ biçimindeki kesrin paydası. /14 ölçeklendirme [ing: scaling]: Sayısal görüntüleri ve hava fotoğraflarını yeniden örnekleyerek ölçekli duruma getirme.. ölçü kamerası [ing: survey camera, ing:metric camera]: Merkezsel izdüşümü olabildiğince doğru bir biçimde gerçekleştiren, optik sistemi yüksek nitelikli, izdüşüm merkezi ile izdüşüm düzlemi arasında ilişkiyi sağlayan iç yöneltme elemanları bilinen özel kamera., metrik kamera, fotogrametrik kamera. ölçü markası [ing: floating mark, ing:measuring mark]: Stereodeğerlendirme aletlerinde ve fotogrametrik iş istasyonlarında yükseklik ölçmeleri yapabilmek için ileri iki fotoğrafın görüş alanının ortasında bulunan siyah benek ya da halka biçimindeki markalar.. örtme : Bkz.Bindirme. örtü alanı : Bkz.Bindirme alanı. öteleme [ing: translation]: Koordinat sistemleri arasında, eksen yönünde hareket etmesi sonucu oluşmuş fark / /KitapSayfasi.asp 14/22

15 öznitelik : Veritabanındaki nesnelerin nitelikleri ile ya da doğrudan ilgili bilgiler, raster veri yapısında da her hücre ile ilgili tek anlamlı bilgi.. pafta : Bir harita dizisindeki haritaların her biri.. pafta çizelgesi [eski: pafta indeksi,]: Bir harita paftasına komşu olan paftaların ad ve numaralarını gösteren çizelge.. pankromatik görüntü [ing: panchromatic image, ing:black and white image]: Görünür bölge ve yakın kızılötesi bölgesinin tamamını ya da bir kısmını içeren spektral aralıkta elde edilen siyah-beyaz görüntü,, siyah-beyaz görüntü. paralaks [ing: parallax]: Stereomodelde eşlenik nesnelerin ya iki ölçü markasının farklı konumda olması nedeniyle oluşan aykırılık, çakışmama, çakışmama büyüklüğü.. parlaklık [ing: brightness]: Radar görüntülerinde nesnelerin yansıtma gücünü gösteren ve gri değere sahip paralel özellik.. pasif algılayıcı [ing: passive sensor]: Nesneden yansıyan ışık vb güneş ışınları ya da nesnenin yaydığı elektromagnetik enerjiyi kaydederek görüntü oluşturan algılayıcı türü.. pozlama : Bkz.Işıklandırma. projeksiyon koordinatları : Yeryüzeyi üzerindeki noktaların, belirli bir projeksiyon sisteminde uygun geometrik kurallarla ya da matematik formüllerle elde edilimin, projeksiyon düzlemindeki kartezyen koordinatları.. projeksiyon merkezi : Bkz.İzdüşüm merkezi. radar görüntüsü [ing: radar image]: Mikrodalga algılayıcısı sistemleri ile elde edilen görüntü.. radyasyon : Bkz.Işıma. /15 radyometrik çözünürlük [ing: radiometric resolution]: Elektromagnetik enerjinin ölçülmesi ve kaydedilmesiduyarlılığı, ölçülebilen en küçük enerji düzeyine karşılık gelen gri değeri.. raster [ing: raster]: Düzenli aralıklı, kare vb biçimli hücrelerin oluşturduğu ve her hücrenin bir sayısal değerinin bulunduğu veri yapısı. raster harita [ing: raster map]: Ayrıntıların düzenli aralıklı hücreler biçiminde oluşturulduğu, çizgi haritaların taraması ile elde edilen sayısal harita türü.. reflektör : Bkz.Yansıtıcı. refraksiyon : Bkz.Işın kırılması. renkli gözlük yöntemi : Bkz.Anaglif yöntem. robust kestirim [ing: robust estimation]: Robust istatistiğine dayanan, en küçük kareler ile birlikte / /KitapSayfasi.asp 15/22

16 robust kestirim [ing: robust estimation]: Robust istatistiğine dayanan, en küçük kareler ile birlikte yinelemeli ağırlıklarla ve kaba ölçü haritalarını ortaya çıkarılması için uygulanan bir dengeleme yöntemi, kaba hataları ayıklanabilen daha genel bir dengeleme türü.. rödresman : Bkz.Doğrultma. salıcılık [ing: emissivity]: Cisimlerin ışıma salım gücünün aynı sıcaklıktaki bir kara cismin salım gücüne oranı., emissivite. salım [ing: emission]: Cisimlerin çıkardılkarı elektromagnetik enerji., emisyon. sayısal arazi modeli : Arazi yükseltilerini sayısal olarak tanımlayan, eşyükselti eğrileri, raster ya da üçgenlerle verileri saklayabilen, yükseklikler ve topoğrafya ile ilgili gerekli diğer bilgileri de içeren arazi modeli.. sayısal arazi modeli : Arazi yükseltilerini sayısal olarak tanımlayan, eşyükselti eğrileri, raster ya da üçgenlerle verileri saklayabilen, yükseklikler ve topoğrafya ile ilgili gerekli diğer bilgileri de içeren arazi modeli.. sayısal fotogrametri [ing: digital photogrammetry]: Sayısal fotoğraflarla ve bilgisayar donanım ve yazılımı ile çalışan fotogrametri.. sayısal fotoğraf [ing: digital photograph ]: Sayısal kameralar ile çekilmiş ya da tarayıcılar aracılığı ile analog fotoğraflardan dönüştürülmüş, gri değerleri sayılarla belirlenmiş ve bilgisayar dosyalarında saklanan, gerektiğinde bilgisayar etrafında görüntülenebilen, baskı yoluyla analog biçimine. sayısal görüntü [ing: digital image]: Sayısal kameralar, tarayıcılar vb kayıt yapan algılayıcıların sağladıkları doğal görünümler ya da yapay fotoğraf ve benzeri ürün.. sayısal görüntü işleme : Bkz.Görüntü işleme. sayısal harita : Doğrudan sayısal yöntemle üretilmiş ya da çizgisel haritaların elde edilmiş, bilgisayar ekranında görüntülenebilen otomatik çizicide çizgi harita dönüştürülebilen harita türü.. sayısal kamera [ing: digital camera]: Sayısal fotoğraf çeken kamera.. /16 sayısallaştırıcı : Analog biçimdeki harita ve planları sayısal biçime dönüştüren donanım.. sayısallaştırma : Harita ve planların sayısallaştırma aletinde sayısal biçime dönüştürme eylemi.. self kalibrasyon [ing: self calibration]: Asal uzaklık, asal noktanın konumu, distorsiyon gibi iç yöneltme parametrelerinin bilinmeyen olarak fotogrametrik nirengi dengelemesine sokulması, otomatik olarak iç yöneltmenin bu biçimde gerçekleştirilmesi.. senkronize gözlükler yöntemi : Bkz.Kırpıştırma yöntemi. sensör : Bkz.Algılayıcı. silindirik projeksiyon : Yeryuvarına ekvator ya da meridyenler boyunca teğet olan silindir yüzeylerine, geometrik kurallar ya da matematik formüller ile yeryüzeyi noktalarının izdüşürülmesi, karşılık getirilmesi / /KitapSayfasi.asp 16/22

17 siyah-beyaz görüntü : Bkz.Pankromatik görüntü. soğurma [ing: obsorption]: Elektromagnetik enerjinin bir nesne tarafından emilmesi ve başka enerjiye dönüşme süreci.. soğurma [ing: obsorption]: Elektromagnetik enerjinin bir nesne tarafından emilmesi ve başka bir enerjiye dönüşme süreci.. spektral çözünürlük [ing: spectral resolution]: Algılayıcının duyarlı olduğu spektral bantların genişliği ile ilgili bir nitelik ya da özellik.. stereo değerlendirme : Analog stereodeğerlendirme aletlerinde, fotoğraf çiftleri ile oluşturulan stereomodellerden harita çizilmesi; fotogrametrik iş istasyonlarında üç boyutlu sayısallaştırma ile sayısal haritaların elde edilmesi, stereosayısallaştırma.. stereo değerlendirme [ing: stereoplotting]: Analog stereodeğerlendirme aletlerinde, fotoğraf çiftleri ile oluşturulan stereomodellerden harita çizilmesi; fotogrametrik iş istasyonlarında üç boyutlu sayısallaştırma ile sayısal haritaların elde edilmesi, stereosayısallaştırma.. stereo model [ing: stereoscopic model]: Bir dizi fotogrametrik işlemden sonra bir fotoğraf çiftinden, fotogrametri aletinde ya da bilgisayar ekranındaoluşturulan, arazinin, nesne uzayının küçültülmüş bir benzeri olan, derinlikleri de algılanabilen üç boyutlu model., stereoskopik model. stereo model : Bkz.Üçboyutlu model. stereo sayısallaştırma [ing: stereo digitizing]: Fotogrametrik iş istasyonlarında üç boyutlu modelden sayısallaştırma işi.. stereoskop [ing: stereoscope]: Uygun çekilmiş fotoğraf çiftlerinden, her fotoğrafı ayrı göze sunarak gözlemcinin üç boyutlu görmesini sağlayan basit optik alet.. stereoskop yöntemi [ing: stereoscopic method, ing:optical separtion method]: Ekranda görüntülenen fotoğraf çiftlerinin basit bir optik araçla farklı gözlere sunulması ile stereo görüşü sağlayan yöntem.. stereoskopik görme : Bkz.Üçboyutlu görme. /17 stereoskopik görüş [ing: stereoscopic vision]: Uygun çekilmiş fotoğraf çiftleri ile, özel yöntemler ve aletler kullanılarak ya da uygun biçimde ekranda görüntüleyerek üçüncü boyutun da algılanabilmesi., üç boyutlu görme. stereoskopik model : Bkz.Stereo model. stereoskopik modeş : Bkz.Üçboyutlu model. stereoskopik ölçme : Bkz.Üçboyutlu ölçme. su toplama çizgisi : Su toplama havuzlarını birbirinden ayıran, yüksek hatalardan geçen sanal çizgi.. su toplama havzası : Yağmur sularının belirli bir çıkışa doğru, sürekli olarak akmasını sağlayan yeryüzeyi parçası / /KitapSayfasi.asp 17/22

18 yeryüzeyi parçası.. süzgeç [ing: filter]: Algılayıcılarda ve fotoğraf kameralarında kullanılan, belirli dalga boyundaki, sözgelimi mörötesi bölgesindeki elektro magnetik ışınımı engelleyen camdan yapılmış aygıt.. şerit : Bkz.Kolon. tam yansıma [ing: specular reflection, ing:mirror-like reflection]: Güneş ışınlarının ya da radar dalgalarının çarptığı yüzeyin normalı ile eşit açı yaparak geldiği ortama geri gitmesi durumu, görüntü oluşturmada istenmeyen durum., ayna yansıması. tarama [ing: scanning, ing:scan]: Analog biçimindeki fotoğrafları, harita ve planları, tarayıcı aletinde, otomatik bir biçimde sayısal biçime dönüştürme işi.. tematik harita : Doğaya ve insana ilişkin konuların mekansal dağılımlarını, sınırlarını, yapısal özellikleri gösteren özel amaçlı harita.. terim [ing: object recognition, ing:pattern recognition]: Fotoğraf ve görüntülerde önceden bilinen özellikleri yardımı ile nesnelerin, ayrıntıların otomatik olarak tanınması, kalıp tanıma, nesne tanıma. thiessen poligonu : Bir düzlemdeki nokta kümeleri ile oluşturulan Delaunay üçgenlerinin çevrel çember merkezlerinin meydana gtetirdiği ve her noktanın çevresinde egemenlik sınırlarını belirleyen çokgen.. topğrafik harita : Yeryüzündeki doğal ve yapay nesneleri ile arazi yükseltilerini gösteren genel amaçlı harita.. toplamalı renkler sistemi : Tüm renklerin üç ana rengi olan kırmızı, yeşil ve mavinin değişik oranlardaki karışımı ile elde edilmesine dayanan, televizyon ve bilgisayar ekranlarında kullanılan renk sistemi.. topoğrafya : Vadi, dağ, tepe gibi yeryüzenin fiziksel özelliği.. topoloji : Geometrik nesnelerin, dönüşüm sonrasındaki değişmez özellikleri inceleyen geometri dalı.. topolojik değişmezler : Bir çizgi üzerindeki noktaların dizilişi, bir eğrinin kapalı oluşu gibi, topolojik bir dönüşüm sonucunda değişmez kalan özellikler.. /18 topolojik dönüşüm : Elastik bir nesneyi, yutmadan, katlamadan; söndürerek,çekiştirerek değiştirmeye geometrik olarak karşılık gelen bir dönüşüm işlemi, yüksek dereceden dönüşüm.. toprak haritası : Toprak türlerini ve sınırlarını gösteren orta ölçekli tematik harita.. transversal projeksiyon : Projeksiyon yüzeyinin teğet noktalarındaki normail ya da projeksiyon yüzeyinin ekseni yeryuvarın ekseni ile 90 derecelik açı yapan genel projeksiyon türü, genel projeksiyon konumu.. trilaterasyon : Bkz.Üçkenarlama. tul : Bkz.Boylam. uçuş yüksekliği : Hava fotoğraflarının çekimi sırasında uçağın denizden ya da üzerinde uçulan arazinin ortalama yüksekliğinden olan yüksekliği / /KitapSayfasi.asp 18/22

19 ortalama yüksekliğinden olan yüksekliği.. uçuş yüksekliği [ing: flying height, ing:flight altitude]: Hava fotoğraflarının çekimi sırasında uçağın denizden ya da üzerinde uçulan arazinin ortalama yüksekliğinden olan yüksekliği.. uçuş yüksekliğitampon [ing: buffer]: Haritadaki bir ayrıntı küresini çevreleyen, genellikle bir uzaklık olarak tanımlanmış bölge.. universal Transversal mercatol koordinatları : Gauss-Krüger projeksiyonunun evrenselleştirilmiş biçimi; meridyen dışında bir ölçek katsayısı olan 180 derece meridyenden başlayarak 6 derece boylam aralıklı, harita projeksiyonu.. UTM projeksiyonu koordinatları : Bkz.Universal Transversal mercatol koordinatları. uzaktan algılama [ing: rennote sensing]: Kamera vb kayıt cihazları ile, yeryüzeyi üzerindeki nesneler hakkında, görüntü elde etme ve bu görüntülerden bilgi çıkarma bilimi ve tekniği.. uzay geriden kestirme [ing: resection in space]: Uzayda üç koordinatı bilinen noktalara doğrultu ölçüleri yaparak, ya da bu doğrultuları fotoğraf üzerinde yapılan ölçülerden hesaplayarak uzaydaki bir noktanın koordinatlarının bulunması yöntemi.. uzay geriden kestirme [ing: resection in space]: Uzayda üç koordinatı bilinen noktalara doğrultu ölçüleri yaparak, ya da bu doğrultuları fotoğraf üzerinde yapılan ölçülerden hesaplayarak uzaydaki bir noktanın koordinatlarının bulunması yöntemi.. üç boyutlu görme : Bkz.Stereoskopik görüş. üçboyutlu görme [ing: stereoscopic vision]: Fotoğraf ya da görüntü çiftleri ile oluşturulmuş modellerde derinliklerin algılanması olayı ve yeteneği., stereoskopik görme. üçboyutlu model [ing: stereoscopic model]: Fotoğraf çiftleri ile oluşturulan, nesnelerin yada arazinin üçüncü boyutlarınında algılanabildiği, gerçeğin küçültülmüş bir benzeri., stereoskopik modeş, stereo model. üçboyutlu ölçme [ing: stereoscopic measuring]: Üç buyutlu modellerden nesnelerin yada arazi parçasının boyutlarının ya da noktalarının konumlarının ölçülmesi, arazinin haritasının yapılması., stereoskopik ölçme. üçkenarlama [ing: trilateration]: Yalnız kenarlarrının ölçerek üçgen ağlarının oluşturulması yöntemi., trilaterasyon. /19 yan bindirme [ing: sidelap, ing:lateral overlap]: Paralel kolonlar arasında hava fotoğraflarının ortak alanının bulunması ve bu olgu, enine bindirme.. yansıma [ing: reflection]: Eletromagnetik dalgalarının bir nesne tarafından geldiği ortama geriye gönderme süreci.. yansıma oranı [ing: reflectance]: Nesneye çarpan elektromagnetik dalgaların, dalga boyuna ve nesne türüne bağlı olarak yansıma oranı, nesnelerin yansıtma yansıtma özelliği.. yansıtıcı [ing: reflector]: Elekro optik ve elektronik uzaklık ölçerler ile kullanılan ve ayrıntı noktalarına tutulan, bir çubuk üzerine yerleştirilmiş cihaz., reflektör / /KitapSayfasi.asp 19/22

20 tutulan, bir çubuk üzerine yerleştirilmiş cihaz., reflektör. yapay açıklıklı radar [ing: SAR, ing:synthetic aperture radar]: Platformun hareket yönündeki çözünürlüğünün, anten boyunu yapay olarak uzatmak suretiyle arttırılmış mikrodalga algılama sistemi.. yapay renkli film [ing: false colour, ing:infrared film]: Kızılötesi renklere duyarlı filmler ile kaydedilmiş, doğal renklerle ilgisi olmayan renkli görüntü, yada fotoğraf., kızılötesi film. yatay açı [ing: horizontal angle]: Kesişen iki doğru parçasının, yatay düzlemdeki izdüşümlerinin oluşturduğu açı.. yatay fotoğraf [ing: horizontal photograph]: Ölçü kameraları ile, kamera optik ekseni yatay konumda iken çekilen fotoğraf; yersel fotogrametrinin normal çekimi durumu.. yatay kontrol ağı : Bkz.Kontrol ağı. yatay kontrol noktası : Bkz.Kontrol noktası. yatay paralaks [ing: horizontal parallax, ing:x-parallax]: Stereo modelde ölçü markalarının göz bazı doğrultusunda farklılığı, noktaların yükseklikleri ile ilişkili ve yeryüksekliklerin ölçülmesi olanaklı kılan paralaks, stereoskopik paralaks, x-paralaksı.. yeniden örnekleme [ing: resampling]: Sayısal görüntülerden, dönüklük ve ölçek değişikliği yaparak yeni bir görüntü elde etme işlemi.. yer bağlantılama [ing: georeferencing]: Yer kontrol noktaları yardımı ile uydu görüntüleri üzerinde projeksiyon koordinat çizgilerinin çizilmesi.. yer eğriliği [ing: earth curvature]: Projeksiyon düzlemi koordinatları ile fiziksel yeryüzeyinin çakıştırılması sırasında gözününe alınan yeryüzeyi gerçekliği, küre yüzeyi eğriliği.. yer fotogrametrisi : Bkz.Yersel fotogrametri. yer gösterme [ing: setting out, ing:setting mavks]: Kadastro ya da parselasyon planlarında olan ve arazide olmayan parsel köşe noktalarının arazide işaretlenmesi., aplikasyon. yer kontrol noktası [ing: ground control point]: Fotogrametrik harita yapımında, hava fotoğraflarının çekiminden önce, arazide oluşturulan, fotoğraflarında görülebilecek şekilde işaretleri yapılan, koordinatları yer ölçme yöntemleri ile elde edilen temel dayanak noktaları.. yer konumsal veri [ing: geo-spatial data]: Yeryüzünde bulunan ve coğrafi konumu olan tüm veriler., konumsal veri. /20 yer küresi : Bkz.Yeryuvarı. yerel Koordinat sistemi : Başlangıç noktası ve eksenleri özel amaçla seçilmiş, iki yada üç boyutlu koordinat sistemi.. yerel koordinat sistemi [ing: local coordinate system]: Başlangıç noktası ve eksenleri özel amaçla seçilmiş, iki ya da üç boyutlu koordinat sistemi.. yerkodlama [ing: geocoding]: Uydu görüntülerinin bir altlığı üzerine yeniden örneklenerek / /KitapSayfasi.asp 20/22