MOBİLYA FABRİKASI ATIK TOZUNDAN ÜRETİLEN BİYOCHARLARIN YAPISINA İŞLEM PAMATRELERİNİN ETKİSİ

Transkript

1 MOBİLYA FABRİKASI ATIK TOZUNDAN ÜRETİLEN BİYOCHARLARIN YAPISINA İŞLEM PAMATRELERİNİN ETKİSİ Şeyda TAŞAR a*, Neslihan DURANAY a a Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Müh. Böl., Elazığ, 23. * Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Müh. Böl., Elazığ, 23, sydtasar@firat.edu.tr ÖZET Çalışmada Elazığ il sınırları içerisinde üretim yapan mobilya fabrikası toz tutucularından alınan atık toz (MAT) biyokütle kaynağı olarak seçildi. Piroliz deneyleri laboratuar ölçekli sabit yatak sisteminde gerçekleştirildi. Sıcaklık, kalma süresi, peletleme basıncı, katalizör türü ve miktarı gibi parametrelerin ürün verimine etkisi araştırıldı. Ayrıca katı ürün (biyochar) yapısında meydana gelen değişimi belirlemek için ısıl değer, kısa ve elementel analizler ile birlikte FTIR ve SEM analizleri yapıldı. İşlem sıcaklığındaki artışın katı ürün verimini düşürürken sıvı ve gaz ürün verimini artırdığı ve en yüksek sıvı ürün veriminin 6 C de elde edildiği belirlendi. Piroliz sıcaklığı arttıkça katı üründeki alifatik yapının azalıp, aromatik yapıca zenginleştiği ve daha kararlı bir yapı kazandığı saptandı.sıcaklık arttıkça katı ürünün gözenek yapısında gelişme olduğu görüldü. Özellikle KOH ve NaOH ile aktive edilen katı ürünlerin gözenek yapısında belirgin bir gelişme sağlandığı belirlendi. Direkt olarak enerji üretiminde kullanıldığında çevre için sorun oluşturan mobilya fabrikası atık tozunun, pelet haline getirilerek ve termokimyasal dönüşüm teknolojileri uygulanarak çevreyle dost yenilenebilir enerji kaynağı olarak kullanılabileceği tespit edildi. Anahtar Kelimeler Biyokütle, piroliz, FTIR, SEM. 1. GİRİŞ Ormansal atıklar, kullanılmış odun ve odunsu atıklar insanoğlunun en fazla kullandığı, karasal ve klasik biyokütle türü içinde yer alan, enerji kaynaklarından biridir. Ormansal atıklar homojen olmayan bir yapıda, yüksek su ve oksijen içerikli, düşük yoğunluklu ve düşük ısıl değerlidir. Atıkların bu olumsuz özellikleri, termokimyasal dönüşüm süreçlerin ile giderilebilir. Bu süreçlerle, fosil yakıtlara alternatif, kararlı özelliklere sahip, kolay depolanabilir ve taşınabilir yakıtlar elde etmenin yanında kimya endüstrisi için değerli kimyasalların üretimi gerçekleştirilir [1]. Ormansal atıkların pellet halinde değerlendirilmesinin, yanma karakteristikleri iyileştirdiği, hacimsel ısı değerinin arttırdığı, taşıma maliyetleri düşürdüğü, depolama masrafları azalttığı, büyük sobalarda kolaylıkla yakılabildiği, atmosfere salınan partikül emisyonları azalttığı ifade edilmektedir [2]. Getirdiği avantajlardan dolayı son yıllarda atık biyokütlelerin pelet haline getirilerek ısıl dönüşüm süreçlerinde değerlendirilmesi önem kazanmıştır. Sunulan çalışmada mobilya fabrikalarının toz tutucularından alınan atık toz, pelet haline gerilerek sabit yatak sisteminde piroliz edildi. Piroliz ürün verimleri üzerine sıcaklık, kalma süresi, peletleme basıncı, katalizör ve miktarının etkisi gibi çeşitli işlem parametrelerinin etkisi araştırıldı. Yalnız ürün verimi değil ürün kompozisyonunda da etkisi olduğu bilinen piroliz parametrelerinin, katı ürün yapısında meydana getirdiği değişim; ısıl değer, elementel ve kısa analizleri ile birlikte FTIR ve SEM analizleri yapılarak belirlendi. Yenilenebilir alternatif enerji kaynağı olarak değerlendirilebilirliği araştırıldı. 2. DENEYSEL ÇALIŞMALAR Çalışmada Elazığ il sınırları içinde üretim yapan bir mobilya fabrikası toz tutucularından alınan mobilya fabrikası atık tozundan 1±,5g numuneler tartılarak hidrolik press yardımıyla peletleme basıncının etkisinin incelendiği çalışmalar hariç 5 kg f /cm 2 lik basınç uygulanarak yaklaşık 13mm çap, 7mm yükseklikte

2 silindirik peletler hazırlandı. Mobilya fabrikası atık tozunun kül ve uçucu madde miktarları sırası ile ASTM- D3174 ve ASTM-D3175 standardına göre belirlendi. Numunenin nem tayinleri ise 15 C de Mettler LJ16 nem tayin cihazında yapıldı. Mobilya fabrikası atık tozunun selüloz, hemiselüloz ve lignin içeriği analitiksel metodlarla [3] belirlendi. Deneyler içinden direnç tellerinin geçirildiği refrakter tuğlalarla kaplı dikey silindirik kesitli fırına yerleştirilen 2.3 cm çap ve 16 cm uzunluğundaki kuvars boru içinde gerçekleştirildi. Boru içine paslanmaz çelikten bir sepet yerleştirilerek sabit yatak hazırlandı. İnert atmosfer ortamı azot gazı ile sağlandı. Fırının ısıtılması değişik voltaj transformatörü ve Auber Syl sıcaklık kontrol cihazı ile yapıldı. Piroliz ortam sıcaklığını ölçmek için, kuvars borunun dış yüzeyi ile temasta bulunacak şekilde termoçift (NiCr) yerleştirildi. Piroliz sırasında oluşan sıvı ürünün toplanması için ºC de muhafaza edilen antifriz su karışımı ile dolu olan banyoya yerleştirilmiş bir birine seri bağlı iki adet U şeklinde cam boru, kuvars borunun alt kısmına takıldı. Oluşan sıvı ürünün miktarı, kuvars boru ve U borularının son ağırlıkları ile ilk ağırlıkları arasındaki farktan hesaplandı. İşlem sonrasında sepet üzerinde kalan katı ürün de (biyochar) tartıldı. Elde edilen değerler yardımıyla katı ve sıvı ürün verimleri hesaplandı. Gaz ürün verimi ise farktan belirlendi. Hammadde ve katı ürünlerin elementel analizi, İnönü Üniversitesi Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Merkezinde Leco CHNS-932 marka elementsel analiz cihazında yaptırıldı. Isıl değerleri analizi Elazığ Valiliği Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarında, Leco Ac-35 marka kalorimetre ile ASTM D 24 standardına göre yapıldı. Yapılan piroliz deneylerinde elde edilen katı ürünlerin yapısında meydana gelen değişimleri belirlemek amacıyla ATI Unicam Mattson 1 model FTIR spektrofotometresi kullanıldı. Katı ürünün yüzey özelliklerinin belirlenmesi amacıyla SEM görüntüleri, Fırat Üniversitesi Elektron Mikroskopi Laboratuarında, JEOL JSM 71F marka taramalı elektron mikroskobu (SEM) cihazında alındı. Şekil 1. Piroliz deney düzeneği 2

3 3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Hammaddelerin özellikleri: Piroliz deneylerinde kullanılan mobilya fabrikası atık tozunun elementel analiz, kısa analiz ve kimyasal analiz sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Mobilya fabrikası atık tozuna ait analiz sonuçları Elementel analiz (% kkt) C H N S O* Kalori Değeri (cal/g ) Kısa analiz (% wt) Uçucu Madde Kül Nem Sabit C Kimyasal analiz (% wt) %Ekstraktif madde % Hemiselüloz % Selüloz* % Lignin *: Farktan bulundu. Şekil 2 de verilen mobilya fabrikası atık tozunun FTIR spektrumu incelendiğinde, lignoselülozik yapıya sahip biyokütle kaynakları ve lignin ile yapılan çalışmalarla [4,5] elde edilen piklerle benzer pikler elde edildiği belirlenmiştir. Buna göre genel olarak gözlemlenen pikler ve yapıdaki gruplar ifade edilirse; 3385 cm -1 deki pik fenollerin OH gruplarını ve alkollerin varlığını göstermektedir cm -1 deki pik alifatik CH 3, CH 2 gruplarının asimetrik C-H gerilmesini, 2872 cm -1 deki pik alifatik CH 3, CH 2 gruplarının simetrik C-H gerilmesini belirtirken, 1742 cm -1 C=O gerilmesi laktonların titreşimini işaret etmektedir cm -1 aromatik C=C bağının gerilme titreşimini (fenil gibi) göstermektedir. 146 cm -1 aromatik (-CH 3 ) grubu C-H deformasyon titreşimi, 1377 cm -1 CH 3 gruplarının simetrik CH bükülme bandını, 1255 cm -1 eterlerin C-O-C gerilmesi, 1114 cm -1 ketonun karbonil bükülme bandını, 137 cm -1 düzlem içi CH bükülme titreşimini, 92 cm -1 düzlem dışı olefenik bükülme titreşimini göstermektedir. Bu spektrum mobilya fabrikası atık tozunda genel olarak fenoller, laktonlar ve eter gruplarının bulunduğunu ifade etmektedir. Şekil 2. Mobilya fabrikası atık tozunun FTIR spektrumu 3

4 % verim % verim Onuncu Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi, 3-6 Eylül 12, Koç Üniversitesi, İstanbul Piroliz sıcaklığının piroliz ürün verimi üzerine etkisi: Mobilya fabrikası atık tozunun pirolizine sıcaklığın etkisini belirlemek için, gerçekleştirilen piroliz deneyleri sonucunda elde edilen katı, sıvı ve gaz ürün verimlerinin sıcaklıkla değişimi Şekil 3 de verilmiştir. Piroliz sıcaklığı arttıkça katı ürün veriminde azalma, gaz ürün verimi ve toplam piroliz dönüşümünde artış gözlemlenmiştir. Sıvı ürün verimleri ise 5-6 ºC arasında neredeyse sabit kalmış ve iki sıcaklıkta elde edilen sıvı ürün verimleri arasındaki farkın hata sınırları içerisinde kalması nedeniyle 5 ºC piroliz sıcaklığı, sıvı ürün verimi için optimum sıcaklık olarak belirlenmiştir. 6 ºC nin üzerindeki sıcaklıklarda sıvı ürün veriminde azalma belirlenmiştir. Bu sonucun, yüksek sıcaklıklarda gerçekleştiği bilinen ikincil ve üçüncül parçalanma reaksiyonlarının gaz ürün miktarını artırmasından kaynaklandığı düşünülmektedir [6,7]. Ayrıca piroliz ürün verimlerinin sıcaklıkla değişimi, literatüre uygunluk göstermektedir [8-13]. Yüksek sıcaklıkta peletle çevre arasındaki sıcaklık farkının daha yüksek olması, pelete ısı transfer hızını arttırdığı ve merkezle yüzey arasındaki sıcaklık farkının düşmesine bağlı olarak uçucu bileşenlerin büyük bölümünün peletten ayrıldığı söylenebilir. Bu durum katı ürün miktarında da azalmaya neden olur. Biyokütle türlerine bağlı olarak farklılık gösteren sıvı ürün veriminin, artan piroliz sıcaklığı ile arttığı fakat bu artışın 5-6 C kadar olduğu ve daha yüksek sıcaklıklarda azaldığı belirlendi bu durum peleti terk eden uçucu bileşenlerin yüksek ortam sıcaklıklarında parçalanarak daha küçük moleküllü gaz ürünlere dönüşmesinden kaynaklanmaktadır. Kalma süresinin ürün verimine etkisi: Şekil 4 de, piroliz süresinin artmasıyla katı veriminde kayda değer bir değişim görülmemektedir. Toplam dönüşüm katı ürün verimine bağlı olarak piroliz süresinin değişiminden çok fazla etkilenmemiştir. Kalma süresi 3 dak. olduğunda toplam dönüşüm % gibi en yüksek değere ulaşmıştır. Kalma süresinin artışı ile gaz ürün veriminin artış olduğu görülmektedir, bu sonuç beklenen bir durumdur [14,15] çünkü, birincil piroliz ürünleri termal parçalanma ile daha düşük moleküllü gaz ürünlere dönüştüğü bilinmektedir. Peletleme basıncının piroliz ürün verimi üzerine etkisi: Şekil 5 de de görüldüğü gibi peletleme basıncının artışı ile piroliz katı ürün verimi hemen hemen sabit kalmış, yaklaşık %25 lik katı ürün verimi korunmuştur. Peletleme basıncı arttıkça sıvı ürün veriminin azaldığı, en yüksek sıvı ürünün en düşük peletleme basıncı ile hazırlanan peletlerle elde edildiği görülmüştür. Buna göre en yüksek sıvı ürün verimi % olarak 1 3 kg f /cm lik peletlerle elde edilmiştir. Gaz ürün verimi ise sıvı ürün veriminin aksine uygulanan peletleme basıncı ile artmıştır C 5 C 6 C 7 C Şekil 3. Piroliz ürün verimlerinin sıcaklıkla ile değişimi (1 ml/dak azot akış hızı, 15 dak alıkonma süresi, sabit pelet boyutu ve 4, 5, 6, 7 ºC sıcaklıklarında ve izotermal şartlarında çalışılmıştır.) dak. 1 dak. 15 dak. 3 dak. Şekil 4. Piroliz ürün verimlerini alıkonma süresi ile değişimi (İzotermal şartlarda, 1 ml/dak azot akış hız,ı 5 C sıcaklık ve 5, 1, 15, 3 dak kalma süresi şartlarında çalışılmıştır.) 4

5 % verim % verim % verim Onuncu Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi, 3-6 Eylül 12, Koç Üniversitesi, İstanbul NaOH KOH Zeolit MgO katalizörsüz 1 1 1x1^3 kgf/cm^2 5x1^3 kgf/cm^2 1^4 kgf/cm^2 Şekil 5. Piroliz ürün veriminin peletleme basıncı ile değişimi (5 C sıcaklık, 1, 5, 1 x 1 3 kgf/cm peletleme basınçlarında, izotermal şartlarında) Şekil 6. Piroliz ürün verimleri üzerine katalizörün etkisi (5 C de, izotermal şartlarda deneyler yapılmıştır. Deneyler 1 ml/dak azot akış hızı, 15 dak piroliz alıkonma süresi, şartlarında) Bu durum yüksek basınçta hazırlanan peletten çıkmakta zorlanan büyük moleküllü uçucu bileşenlerin pelet içinde termal parçalanmaya uğrayarak gaz ürün halinde peleti terk ettiğini göstermektedir. En yüksek gaz ürün verimi % olarak 1 4 kg f /cm lik peletlerle elde edilmiştir. Peletleme basıncının piroliz toplam dönüşümü üzerine bir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Elde edilen bu sonuç fındık kabuğunun [16] pelet halinde ani pirolizi çalışmasında elde edilen sonuç ile benzerlik göstermektedir. Katalizör ve katalizör türünün piroliz ürün verimi üzerine etkisi: Kimyasal aktivatörlerin kullanıldığı piroliz deneylerinde elde edilen katı ürün verimleri incelendiğinde, katalizör kullanılan tüm deneylerde katı ürün veriminin, katalizörsüz örneğe oranla daha yüksek olduğu Şekil 6 da görülmektedir. En yüksek katı ürün verimi NaOH katalizörü ile elde edilmiştir. NaOH ın daha fazla katı ürün vermesi sodyum iyonunun küçük olması ve biyokütle içinde kolayca dağılıp moleküller arası hidrojen köprülerini kırarak düşük sıcaklıkta uçucuların ayrılması ve şişmeye neden olmasından kaynaklanmaktadır [17]. Sıvı ürün verimleri incelendiğinde kimyasal aktifleştirmenin sıvı ürün verimini düşürdüğü görüldü. Kullanılan katalizörün ekstraktif madde oranı yüksek olan MAT içinde reçineli yapıyla birleşerek sıvı ürünün çıkışını zorlaştırdığı ve bu yüzden literatürdeki biyokütlelerden farklı davrandığı [18-] düşünülmektedir % 15% % katalizörsüz Şekil 7. Piroliz ürün verimleri üzerine katalizör miktarının etkisi (5 C sıcaklık, 1 ml/dak azot akış hızı, 15 dak alıkonma süresi ve izotermal şartlarda yapılan deneylerde katalizör olarak zeolit kullanılmıştır) 5

6 Katalizör miktarının piroliz ürün verimi üzerine etkisi: Şekil 7 incelendiğinde artan katalizör oranı ile katı ürün veriminin azalma, yani toplam piroliz dönüşümü ile katalizör oranı arasında lineer bir ilişki saptanamamıştır. Sıvı ürün veriminde katalizör miktarının artışı ile belirgin bir değişim gözlemlenememiştir. Gaz ürün veriminin ise öncelikle % 4 arttığı katalizör oran % ye çıkarıldığında ise tekrar azaldığı tespit edilmiştir. Piroliz katı ürününün yapısı üzerine piroliz parametrelerinin etkisi: Farklı işlem parametreleri (sıcaklık, katalizör türü) dikkate alınarak gerçekleştirilen piroliz işlemleri sonucunda elde edilen katı ürünü karakterize edebilmek için yapılan proximate (kısa) analiz ve ısıl değerleri Tablo 4, elementsel analizleri ve hesaplanan ampirik formülleri Tablo 5 da verilmektedir. Tablo 4. MAT nın farklı piroliz şartlarında gerçekleştirilen piroliz katı ürününün ısıl değerleri ve kısa analiz verileri. Deney Şartı Isıl değer (cal/g) Uçucu madde (% ağırlıkça) Kül (% ağırlıkça) Sabit karbon (% ağırlıkça) 4 C C C C NaOH KOH Zeolit MgO Tablo 5. MAT nın farklı piroliz şartlarında gerçekleştirilen piroliz katı ürününün elementsel analiz verileri (% ağırlıkça) Deney Şartı C H N S O H/C O/C N/C Ampirik Formül 4 C CH.67O.68N C CH.43O256N. 5 6 C CH.43O.45N C CH.32O.228N. 34 NaOH CH.46O.677N. 26 KOH CH.53O.788N. 27 Zeolit CH.58O.79N. 43 MgO CH.51O.482N. 45 Elde edilen sonuçlar incelendiğinde piroliz sıcaklığı arttıkça H, N, N/C oranının azaldığı, 5 ºC deki deneyler hariç sıcaklık arttıkça elementsel C içeriğinin arttığı, elementsel O içeriğinin azaldığı belirlenmiştir. 5 ºC deki sapma hariç O/C ve H/C oranı sıcaklık artışı ile sürekli azalmıştır. Bu sonuç, Tablo 4 ile birlikte ele alındığında artan sıcaklıkla katı ürünün kalori değerindeki artış ile desteklenmektedir. Piroliz sıcaklığı arttıkça uçucu madde içeriği artmış, bunun nedeni artan piroliz sıcaklığı ile daha fazla gözenekli bir yapıya sahip katı ürün elde edilmesidir. Böylece pelette kalan uçucu maddeler daha kolay ve yüksek oranda peleti terk edebilir. Katı ürünün MAT gibi yüksek oranda uçucu bileşen içeren biyokütleden elde edildiği de dikkate alınırsa bu beklenen bir durumdur. 5 ºC deki deneyler hariç, kül içeriği de sıcaklık artışı ile artmıştır. 6

7 Katalizör eşliğinde yapılan deneyler sonucu elde edilen katı ürünlerin elementsel ve kısa analiz sonuçları ile aynı şartlarda gerçekleştirilen katalizör kullanılmayan numunenin piroliz katı ürünü ile karşılaştırıldığında; ısıl değerlerinin, uçucu madde içeriklerinin (KOH ile hazırlanan örnekler hariç), sabit karbon içeriklerinin, elementel C, elementel H (zeolit ile hazırlanan örnekler hariç) ve N/C oranının, düşük olduğu; kül içeriklerinin, elementsel O içeriklerinin ve H/C ve O/C oranlarının ise yüksek olduğu belirlendi.. Katı ürünlerin FTIR analizleri: İşlem sıcaklığı dışında diğer parametrelerin sabit tutulduğu, izotermal şartlarda yapılan piroliz sonucu elde edilen katı ürünlerin, sıcaklık değişimi ile yalnız ürün verimi değil aynı zamanda katı ürünün yapısının da değiştiği bilinmektedir. Şekil 8 de, 4 C, 5 C, 6 ºC ve 7 C de izotermal şartlarda elde edilen katı ürünlerin infrared spektrumları verilmiştir. Şekil 8 den de görüldüğü gibi özellikle orijinal numunenin 3385 cm 1 bölgesinde bulunan OH gerilme bandının ve 2927 cm 1 bölgesinde görülen alifatik CH 2 bandları 5 C den yüksek sıcaklıklarda ise tamamen kaybolmuştur. Ayrıca 1698 cm 1 bölgesinde görülen C=C bandının ve 1742 cm 1 bölgesinde görülen C=O bantlarının şiddetleri ise sıcaklığın artmasıyla azalmıştır. Düşük sıcaklıkta hem asidik hem de bazik özellik gösteren char yüzeyinin sıcaklık arttıkça daha kararlı duruma yöneldiği ve alifatik yapıların azaldığı aromatik yapının değişmediği tespit edilmiştir. Sıcaklık değişimi hariç, diğer piroliz parametrelerinin katı ürün yapısını çok fazla etkilemediği tespit edildi. (a) (b) (c) Şekil 8. FTIR görüntüleri a) İzotermal şartlarda elde edilen katı ürünlerin infrared spektrumları (a: 4ºC, b: 5ºC, c: 6 ºC, d: 7ºC) b) MAT ın 5 C piroliz son sıcaklığında izotermal şartlarda, farklı alıkonma sürelerinde elde edilen katı ürünlerin infrared spektrumları (a: 5 dak, b: 1 dak, c: 15 dak, d: 3 dak) c) MAT ın 5 C, izotermal şartlarda, farklı peletleme basınçları ile hazırlanan peletlerin pirolizi ile elde edilen katı ürünlerin infrared spektrumları (a: 1x1 3, b: 5x1 3, c: 1 4 kg f /cm 2 ) 7

8 Piroliz katı ürünlerinin elektron mikroskobu inceleme (SEM) sonuçları: MAT ın C de pirolizinden elde edilen charların SEM fotoğrafları Şekil 9 da verilmiştir. Artan sıcaklıkla uçucu madde ayrılmasına bağlı olarak yapıdaki değişim açıkça görülmektedir. Özellikle 4 ºC de elde edilen char ile 5 ºC de elde edilen char arasındaki yapı farkı oldukça belirgindir. SEM görüntüleri literatürdeki biyokütle charları ile karşılaştırıldığında çam odununun char yapısına benzer yapıya sahip oldukları tespit edilmiştir [17]. Kullanılan MAT tozu içerisinde büyük oranda çam tozu olduğu göstermektedir. Sıcaklık arttıkça gözenek yapısı gelişmekte ve 7 ºC charında yüzeysel makro gözenek gelişimi göze çarpmaktadır. Şekil 1 da yer alan katalizörle aktive edilmiş hammaddenin pirolizi sonucu elde edilen SEM görüntüleri incelediğinde, saf numuneden farklı gözenek yapısına sahip katı ürünler elde edildiği saptanmıştır. Özellikle KOH ve NaOH ile aktive edilen katı ürünlerin gözenek yapısında belirgin bir gelişme sağlanmıştır. Mikro ve mezo gözenek yapısında artış görülmektedir. KOH ile yapılan çalışmada üniform bir gözenek dağılımı söz konusu iken NaOH ile gerçekleştirilen çalışma sonucu katı üründe yapraklaşma olarak literatürde ifade edilen oluşum saptanmıştır. Bu durum biyokütle içinde dağılan sodyumun yapıda medyana getirdiği değişikliği göstermektedir. a c b d Şekil 9. Sem görüntüleri 4 ºC (a), 5 ºC (b), 6 ºC (c), 7 ºC (d). a b c Şekil 1. Sem görüntüleri; Doğal zeolit (a), KOH (b), NaOH (c) 8

9 4. SONUÇLAR Piroliz sıcaklığı arttıkça katı ürün veriminin azaldığı ve maksimum sıvı ürünün 6 ºC de elde edildiği tespit edildi. Toplam dönüşüm kalma süresinin değişiminden önemli ölçüde etkilenmediği fakat kalma süresinin artışı ile gaz ürün veriminin arttığı belirlendi. Peletleme basıncının piroliz katı ürün verimi üzerine etkisinin olmadığı fakat sıvı ürün verimi ile ters, gaz ürün verimiyle doğru orantılı olduğu saptandı. Piroliz sıcaklığı arttıkça katı üründeki alifatik yapının azalıp, aromatik yapıca zenginleştiği ve daha kararlı bir yapı kazandığı saptandı. Sıcaklık arttıkça katı ürünün gözenek yapısında gelişme olduğu görüldü. Özellikle KOH ve NaOH ile aktive edilen katı ürünlerin gözenek yapısında belirgin bir değişiklik yaptığı belirlendi. 5. KAYNAKLAR [1] Bridgwater, A.V., Catalysis in thermal biomass conversion, Applied Catalysis A, 116, 5-47, [2] Taşar, Ş., Duranay, N., Mobilya Fabrikası Atık Tozunun Pirolizi, VI. Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu (Yeks), Ekim 11, Kayseri. [3] Li, S., Xu, S., Liu, S., Yang, C., Lu, Q., Fast pyrolysis of biomass in free-fall reactor for hydrogen-rich gas, Fuel Processing Technology, , 4. [4] Sharma R. K., Wooten J. B., Balıga V. L., Martoglıo-Smıth P. A., And Hajalıgol M. R., Characterization Of Char From The Pyrolysis Of Tobacco, J. Agric. Food Chem. 5, , 2. [5] Sharma R. K., Wooten J. B., Baliga V. L., Lin X., Chan W. G. and Hajaligol M. R., Characterization of chars from pyrolysis of lignin, Fuel, 83, , 4. [6] Williams, P.T. and Nugranad, N., Comparison of products from the pyrolysis and catalytic pyrolysis of rice husks, Energy, 25, ,. [7] Tiftik B. E., Çay Fabrikası Atığının Pirolizi ve Piroliz Ürünlerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, 6. [8] Pütün A. E., Özbay N., Önal E., Pütün E., Fixed-bed pyrolysis of cotton stalk for liquid and solid products, Fuel Processing Technology, 86, , 5. [9] Encinar J M., Bertan F. J., Ramira A., Gonzalez J F., Pyrolysis/gasification of aglicultural residues by carbondioxide in the presence of different additives: İnfluence of variables, Fuel processing Technology, 55, , [1] Wang C., Du Z., Pa J., Li J., Yang Z., Direct conversion of Biomass to bio-petroleum at low temperature, Journal of Analytical and Applied Pyrolysis, 78, , 7. [11] Demirbaş A., Effects of temperature and particle size on bio-char yield from pyrolysis of agricultural residues, Journal of Analytical and Applied Pyrolysis, 72, , 4. [12] Ateş F., Erupharbia rigida nın sabit yatak reaktörde katalitik pirolizi, Anadolu Üniversitesi, Fenbilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 1. [13] Koçkar Ö.M., Onay Ö., Pütün A.E., Pütün E., Fixed-bed pyrolysis of hazelnut shell: A study on mass transfer limitations on product yields and characterization of the pyrolysis oil. Energy Sources, 22, 1, ,. [14] Chen G., Andries, J., ve Luo, Z., Biomass pyrolysis/gasification for product gas production the overall investigation of parametric effects, Energy Conv.Manag., 44, , 3. [15] Sarıoğlu N. Mısır Saplarının Hızlı ve Katalitik Pirolizi ile Ürünlerin Karakterizasyonu, Yüksek lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fenbilimleri Enstitüsü, 7. [16] Kop, F., Taşar, Ş., Yılgın, M., Duranay, N., Fındık Kabuğunun Pelet Halinde Ani Pirolizi, Bildiriler CD si, ÇDT 7-134, UKMK-9, Dokuzuncu Ulusal Kimya Mühendisliği Kongresi, Haziran, Gazi Üniversitesi, Ankara, 1. [17] Lu, C., Song, W., Lin, W., Kinetics of biomass catalytic pyrolysis. Biotechnology Advances, 27, , 9. [18] Ateş, F., Pütün, A. E., Pütün, E. Pyrolysis of two different biomass samples in a fixed-bec reactor combined with two different cataysts, Fuel, 85, , 6. [19] Ateş, F., Pütün, E., Pütün, A. E., Catalytic pyrolysis of perennial shrub, Euphorbia rigida in the water vapour atmosphere, J. Anal. Appl. Pyrolysis, 73, , 5. [] Pütün A. E., Apaydın, E., Pütün, E., Bio-oil production from pyrolysis and steam pyrolysis of soybean-cake: product yields and composition, Energy, 27, , 2. 9