BIRLIK ten MISIR L BYA TUNUS. Sigorta Sektörü Aç s ndan

Transkript

1 ISSN: Ocak - Mart 2011 SAYI: 23 BIRLIK ten TÜRK YE S GORTA VE REASÜRANS fi RKETLER B RL YAYINIDIR Sigorta Sektörü Aç s ndan TUNUS L BYA MISIR Üç ülkede yaflanan olaylar sigorta sektörünü yak ndan ilgilendirdi i gibi bundan sonra da ilgilendirmeye devam edecektir.

2 BIRLIK ten Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i yay n d r 3 ayda bir yay nlan r Para ile sat lmaz ISSN: mtiyaz Sahibi Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i Ad na Hulusi TAfiKIRAN Genel Yay n Yönetmeni Erhan TUNÇAY Sorumlu Yaz flleri Müdürü Gamze D LER Yay n Kurulu Erhan TUNÇAY Zihni METEZADE Mehmet KALKAVAN Gamze D LER Yay n Dan flman Noyan DO AN Grafik Tasar m ILGIN BALA çindekiler GÖRÜfi Baflkan dan...1 Bize Göre...2 Hazine Müsteflar Sigorta Genel Müdürlü ü...39 B RL K TEN HABERLER Nippon Life Birli i Ziyaret Etti...3 Bay Hoop K br s la Sezona Veda Etti...4 Dünya Bankas Heyeti ile Görüflme...5 Geleneksel Sektör Yeme i Swiss Otel de Gerçekleflti...6 OECD VIII Kurumlar aras Eflgüdüm Toplant s...6 Yeni Türk Ticaret Kanunu Sigorta Hukuku Kitab Yay nland...7 NCELEME - ARAfiTIRMA Sigortac l kta flletmeler Kriz Yönetim Sürecinde Ne Yapabilir Kapak Konusu: Sigorta Riskleri Aç s ndan Tunus, M s r ve Libya daki Olaylar...13 Mevzuat Sorunlar ve Yarg Kararlar...18 Sigorta statistikleri...26 AB ve S GORTA 2010 Y l nda Do al Afetler ve Sigorta Sektörü...21 Çizer Serdar GÜNB LEN Yönetim Yeri Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i Adres: Büyükdere Cad. Büyükdere Plaza No: 195/ Levent / STANBUL Tel: Faks: E-posta: birlikten@tsrsb.org.tr B RL K ten dergisinde yay mlanan yaz ve foto raflar n tüm haklar Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i ne aittir. Kaynak gösterilerek kullan labilir. Dergide yeralan köfle yaz lar ndan do abilecek hukuki sorumluluk, yazarlar n kendisine aittir. Bask Ömür Matbaac l k A.fi. Haramidere Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: Büyükçekmece - stanbul info@omur.com.tr HABERLER TSEV...33 SEGEM...41 GÜVENCE HESABI...45 S GORTA B LG MERKEZ...45 DASK...55 TARS M...59 DIfi BASIN 2011 Y l nda Sektörü Bekleyen Zorluklar...64 BM Do al Afetlerin Faturas n Aç klad...65 Lloyd s Uyard...66 Otobüs Yolcular çin Yeni Haklar...67 Avrupa da Ortalama Yaflam Süresi Uzuyor...68 DUYURU Rekabet Kurumu ndan Mektup...70

3 BAfiKAN dan De erli Meslektafllar m ve De erli B RL KTEN Okurlar, Birlik Baflkanl 'na adayl m aç klad m zaman Birli in hem kamuoyu hem de kamu otoritesi nezdinde daha etkin hale gelmesi için çal flaca m, pazar pay yüksek ya da düflük olmas na bak lmaks z n flirketlerin eflit flekilde temsil edilmesine önem verece imi, emeklilik flirketlerinin de Birlik çat s alt nda birleflmesi için gerekli çal flmalar yapaca m ve Birli in sesini duyurma konusunda daha aktif olaca m söylemifltim. Birlik Baflkanl na adayl n koyan iki de erli meslektafl mla, centilmence gerçekleflen seçim süreci sonunda bu onurlu görevi üstlenmifl bulunmaktay m. Önceden bulundu um Yönetim Kurulu Üyeli i görevinden daha a r bir sorumluluk bilinci ile Birli imizin gündemini h zl ca belirleyerek hiç zaman kaybetmeden çal flmalara baflland n bildirmek isterim. Sigorta sektörümüzün geldi i noktay ve sektör olarak gitmek istedi imiz yeri daha net görmek için baz rakamlara bakmak gerekiyor. Dünya sigorta sektöründe toplam prim büyüklü ü 2009 y l rakamlar ile 4, 1 Trilyon USD, geliflmifl ülkelerin bu rakamdaki pay 3, 5 Trilyon USD, geliflmekte olan ülkelerin ise 533 Milyar USD dir. Kifli bafl na düflen prim büyüklü ü 595 USD iken, ülkemizde bu rakam 109 USD dir. Türkiye nin prim büyüklü ü ise 2010 y l sonucuna göre 9,4 Milyar USD a ulaflm flt r. Ülkemizde sektörün üretim ve kârl l k rakamlar na bakt - m zda prim üretimimiz istisnai y llar haricinde olumlu bir trend izlemifl, ancak kârl l k anlam nda ayn fleyi söylemek mümkün olmam flt r. Fiyat konusunda ise sektörün do ru risklere do ru fiyat verememe sorunu süregelmektedir. Tüm bu verilerle sigorta sektörü ülkemizde prim üretimine göre baflka sektörlerle k yaslay nca çok büyük de il gibi görünebilir. Ama verilen teminata bak ld nda sigorta sektörünün ekonomi için önemi daha iyi anlafl l r. Kan mca sektörümüz art k prim üretiminin d fl nda baflka büyüklüklerle de erlendirilmeyi hak ediyor. Bu sektör den fazla kifliye istihdam sa lamaktad r. Sigortal lar m za ödenen tazminat rakamlar ortadad r y l itibariyle tüm branfllarda 9.4 Milyar USD prim üretilirken, 5,7 Milyar USD hasar ödemesi gerçekleflmifltir. Sigortac l k ülkemizde rüfltünü ispatlam flt r ve ülke ekonomisine çok büyük teminat vermektedir. Deprem ve sel felaketlerinde sigorta flirketlerinin üstüne düflen görevleri en k sa sürelerde gerçeklefltirmesi, bu konudaki kurum ve kurulufllar n baflar s di er ülkelere örnek olacak seviyededir. Bugüne kadar gerçeklefltirilen olumlu geliflmeleri devam ettirmek, yap lan hatalardan ders alarak, sektörümüzdeki olumsuzluklar pozitife çevirmek bizlerin görevidir. Öncelikle, sektörümüzün ana problemlerinden biri olan ve uzunca bir süredir olumsuz sonuçlar n top yekûn yaflad m z y k c rekabetin yerini yap c rekabetin almas hususunda çal flaca z. Kârl l k sorunu yaflayan branfllarda iyileflme sa lanmas, teknik karfl l klar n vergiden düflülmesi konusunun sonuçland r lmas, sigorta sahtecili inin önlenmesi çal flmalar, hayat sigortac l n gelifltirme planlar gündemimizi oluflturan di er önemli hususlard r. Yeni yönetim olarak bundan sonra flirketlerimizle daha yak n iliflkiler içerisinde olup, neler düflündüklerini daha s k aral klarla ö renme çabas içerisinde olaca z. Bilinçlendirme ve tan t m kampanyalar - na devam edece iz. Çünkü sigortac l kla ilgili önyarg lar de ifltirmek bizim elimizde. Hasar yaflayan ve poliçesinden hasar n vaktinde alan müflteriler sigortal olmay sürdürüyor. Ama birçok insan m z yaflamad için bilmiyor. Tabii ki bu çal flmalar etkin iletiflim faaliyetleri ile destekleyece iz, yaz l ve görsel medya ile sigorta sektörünün kendisini daha iyi ifade edebilmesi için iliflkilerin güçlendirilmesini sa layaca z. Yolumuz uzun, yap lacak ifl çok. Birli in Dergisi B RL KTEN in bu say s ve sonras nda her 3 ayda bir bu sayfadan sizlere seslenece im. Hedeflediklerimizi, çal flmalar m z, baflard klar m z sizlerle paylaflmaktan mutluluk duyaca m. Sayg lar mla, Mustafa SU Baflkan

4 B ZE GÖRE De erli B RL KTEN Okurlar, 2011 in bu ilk say s nda biraz gecikme ile yine birlikteyiz. Birlik Genel Kurul Toplant s ve iki y lda bir gerçekleflen baflkanl k seçimlerimiz sonuçland. Yeni Baflkan ve Yönetim Kurulu ile birlikte Birli imiz faaliyetleri ve sektörel çal flmalar m za ayn ivme ile devam edece imizi ve sonuçlar n hay rl olmas n diliyorum. Her ne kadar sektörümüz, prim üretimi aç s ndan ekonominin üzerinde büyüme gösterse de 2010 y l n 27 flirketin bilanço zarar, 32 flirketin de teknik zarar aç klamas yla kapatt k. Ancak istatistiklere bakt m zda sektörümüzün yüzünü güldüren bir branfl var; o da Hayat Sigortas y lsonu verilerine göre Hayat d fl branfllarda cari fiyatlarla prim art fl % 14.08, reel prim art fl % 7.21 iken, hayat sigortalar nda cari fiyatlarla prim art fl % 20.70, reel prim art fl % olarak gerçekleflmifltir. Bu dönemde hayat sigortalar n n toplam prim içerisindeki pay dür. Di er taraftan hayat d fl branfllarda faaliyet gösteren flirketler 2010 y l nda 185,5 Milyon TL bilanço zarar aç klarken, hayat sigortalar nda ise 300, 2 Milyon TL ' lik bilanço kâr elde edilmifltir. Bugün ülkemizde aktif olarak 58 sigorta flirketi ve 1 reasürans flirketi ile sigorta piyasas na yön verilmektedir. 24 fiirketimiz hayat sigortac l yapmakta, birikimli hayat sigorta portföyü ise bireysel emeklilik sisteminin devreye girmesi ile giderek azalm fl durumda bulunmaktad r. Buna ra men kârl l k olarak bakt m zda az önce paylaflt m z rakamlar bize bir fleyler ifade ediyor. Hayat sigortas portföyünün hemen hemen tamam bankac l k sisteminin vermifl oldu u tüketici ve konut kredileri ile ba lant l olmak üzere koruma amaçl ürünlerden olufluyor. Bu kapsamda hayat sigortac l n n gelifltirilmesine yönelik Birli imiz taraf ndan haz rlanan çal flma Hazine Müsteflarl na sunuldu. Ülkemizin demografik yap s na uygun mortalite ve morbidite tablolar n n oluflturulmas - na yönelik çal flmalar da 2010 y l nda sonuçland. Dünyan n en genç nüfusuna sahip olan ülkelerden biri olan ülkemizde sigortal l k oran n girmeye çal flt m z AB ülkeleri düzeyine ç karmak k sa zamanda gerçekleflebilecek bir süreç de ildir. Ama ne derler bafllamak yolun yar s d r Biz yolun yar s n çoktan geçtik. T.C.Baflbakanl k Hazine Müsteflarl n n y llar Sigortac l k Bilinçlendirme ve Tan t m Stratejisi Plan nda sigortac l n tan t m na iliflkin olarak yer alan Sigortac l k Haftas her y l May s ay n n son Pazartesi gününden o haftan n Pazar gününe kadar olan hafta olarak belirlenmifltir May s tarihlerinde gerçeklefltirilecek olan 2011 Uluslararas Sigortac l k Zirvesi ise Sigorta Haftas etkinlikleri içerisinde yer alacakt r. Sigorta fiirketleri, sigorta acenteleri, çeflitli sigorta, dernek, vak f, merkez ve kurulufllar da etkinliklerini bu takvimi dikkate alarak düzenlemeye hassasiyet göstereceklerdir. Dolu dolu bir Sigorta Haftas geçirilmesini, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i olarak ülkemizde sigortac l k mesle inin ve sigortac l k hizmetlerinin geliflmesi ve yayg nlaflmas, sigorta bilincinin art r lmas ve toplumda sigorta alg s yaratma ad na yapt m z faaliyetlerle birlikte, ilan edilen Sigorta Haftas ve düzenlenen Uluslararas Sigorta Zirvesi nin de çal flmalar - m za katk sa layaca na inan yoruz. Sa l k ve mutluluk dolu günler dile i ile, Erhan TUNÇAY Genel Sekreter 02

5 B RL K TEN HABERLER 2009 Y l nda Rakamlarla Avrupa Sigorta Piyasas Raporu Türkçe Özeti Yay nlad irlik, Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu (CEA) taraf ndan haz rla- B nan 2009 Y l nda Rakamlarla Avrupa Sigorta Piyasas bafll kl raporun Türkçe özetini yay nlad. CEA üyesi ülkelerin sigorta piyasalar na Nippon Life Birli i Ziyaret Etti irlik, 4 Ocak 2011 tarihinde Avrupa B Birli i Türkiye Delegasyonu temsilcileri ile Ankara da bir toplant gerçeklefltirdi. Toplant da Birli i Birlik Genel Sekreter Yard mc s Mehmet Kalkavan, Teknik Birim Müdürü Atilla Oksay ve Uluslararas liflkiler Uzman Müge Soysal temsil etti. ait 2009 y l verileri fl nda haz rlanan raporda Avrupa sigorta piyasas n n prim üretimi, sigorta flirketlerinin yat r m portföyleri ve sigorta piyasas nda önemli rol oynayan flirket ve da t m kanallar hakk nda bilgiler yer al yor. Ocak 2011 tarihinde Japonya merkezli Nippon Life flirketinden bir he- 18 yet Birli e bir ziyaret gerçeklefltirdi. Türk sigorta sektöründe hayat branfl na yönelik yat r m imkânlar n n de erlendirildi i toplant da Birlik, Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay, Birlik Genel Sekreter Yard mc s Mehmet Kalkavan ve Uluslararas liflkiler Uzman Müge Soysal taraf ndan temsil edildi. Toplant da Birlik taraf ndan Birlik, Birli in gerçeklefltirdi i çal flmalar, Türk sigorta sektörü ve sektörün temel göstergelerine iliflkin bir sunumun gerçeklefltirilmesinin ard ndan Nippon Life flirketi yetkilileri taraf ndan Türk sigorta sektörüne iliflkin yöneltilen sorular yan tland. AB Türkiye Delegasyonu Temsilcileri ile Toplant Toplant da Delegasyon temsilcileri taraf ndan Avrupa Birli i nde Nisan 2010 da yürürlü e giren yeni Vize Kanunu hakk nda bilgilendirme yap ld. Bilgilendirmenin ard ndan Delegasyon temsilcileri yeni düzenleme ile birlikte Schengen üyesi ülkelere girifl için verilen vizelerin geçerlilik süresi ile ilgili yap lan de iflikli in vize baflvurular nda gerekli görülen seyahat sa l k sigortalar nda da yap lmas gerekti ini belirterek flirketlerin konu hakk nda bilgilendirilmesi için Birli in deste- ini talep etti. 03

6 B RL K TEN HABERLER Bay Hoop Evde fiamata Türkiye S n rlar n Aflt ; Oyun KKTC de de Seyircileri ile Bulufltu irli in ülkemizde sigorta bilinci oluflturma çal flmalar kapsam nda BKM tara- B f ndan senaryosu özel olarak yaz l p sahnelenen ve sigortan n gündelik yaflamda oynad role dikkat çekmeyi hedefleyen Bay Hoop Evde fiamata oyunu, son kez fiubat 2011 tarihlerinde Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti nde sergilendi. Lefkofla daki Yak n Do u Üniversitesi Konferans Salonu nda izleyicilerle buluflan final oyunu çocuklar n yan s ra velilerin de büyük be enisini kazand. Oyun öncesinde Kuzey K br s Sigorta fiirketleri Birli i Baflkan Ülker Fahri gerçeklefltirdi i aç fl konuflmas nda sigorta bilinci için yap lan çal flmalar n faydalar na inand klar n ifade ederek Birli e bu çal flmas ndan dolay teflekkürlerini iletti. Birlik Yönetim Kurulu Üyesi Aviva Sigorta Genel Müdürü Ertan F rat ise bu proje ile KKTC de olmaktan büyük mutluluk duyduklar n belirterek benzer çal flmalarla önümüzdeki dönemlerde de tan t m ve bilinçlendirme faaliyetlerine devam edilece ini ifade etti y l nda bafllayan turnenin ilk etab 26 haftal k bir sürede gerçekleflti. Hafta sonlar oynanan oyun ilk olarak stanbul un birçok ilçesinde sahnelendi. stanbul u takiben bat dan do uya do ru bir rota izleyerek Edirne, Tekirda, Bal kesir, Çanakkale, zmit, Bursa, Denizli, Antalya, zmir, Konya, Kayseri, Adana, Gaziantep, Malatya, Elaz, Trabzon, Samsun, Erzurum, Erzincan, Kütahya, Eskiflehir, Yalova, Kars, Urfa, Mardin, Hatay, skenderun ve Ankara da seyredilen oyun 46 günde çocuk ve veliye ulaflmay baflard Turnesinde Anadolu yu dolaflmaya devam eden Bay Hooop Evde fiamata oyunu, stanbul, Yalova, Kocaeli, Adapazar, Bolu, Karabük, Karadeniz Ere li, Çank r Çorum, Ankara, zmir, Ni de, Nevflehir, Adana, Gaziantep, Malatya, K. Marafl, Sivas, Giresun, Ordu, Samsun ve Trabzon illerinde de seyirci ile bulufltu. 04

7 Türk Sigorta Sektörünün Öncelikli Vergi Konular Toplant s irlik ve Maliye Bakanl Gelir daresi B Baflkanl aras nda her y l üst düzey kat l mla düzenlenen Türk Sigorta Sektörünün Öncelikli Vergi Konular bafll kl toplant bu y l 19 Mart 2011 tarihinde Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdürlü ünün de kat l m yla gerçeklefltirildi. Toplant n n aç l fl nda konuflan Birlik Baflkan Hulusi Taflk ran, her y l düzenlenen bu toplant larda sigorta sektörünün vergisel düzenlemelerle ilgili s k nt lar n ve çözüm önerilerini paylaflma f rsat bulduklar n belirterek sürdürülen verimli çal flmalar için Gelir daresi Baflkan ve Sigortac l k Genel Müdürü baflta olmak üzere tüm kat l mc lara teflekkürlerini iletti. Gelir daresi Baflkan Mehmet Kilci, gerçeklefltirilen toplant lar n sorunlar n çözüme kavuflturulmas için önemli oldu unu belirterek bu toplant lar sonras nda tüm taraflar n ele al nan konular n takipçisi olmas gerekti ini ifade etti. Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay ise sektörün vergisel konulardaki sorunlar yla ilgili olarak Gelir daresi Baflkanl - ile yürütülen verimli çal flmalar art rarak devam ettirme arzusunda olduklar n vurgulad. Toplant da, sigorta teknik karfl l klar n n kurumlar vergisi matrah ndan indirimi baflta olmak üzere kurumlar vergisi, gelir vergisi ve BSMV ile ilgili güncel konular ele al nd. Sigorta ve reasürans flirketlerince finansal tablolara yans t lan gerçekleflmifl ancak rapor edilmemifl hasar bedellerinin kurumlar vergisi matrah ndan indirimine iliflkin bir Tebli ile düzenlemeye gidilmesinin benimsendi i toplant da, di er teknik karfl l klarla ilgili sorunlar da masaya yat r ld. Hayat sigortalar ve bireysel emeklilik sisteminde do rudan teflvik sisteminin önerildi i toplant da bu konuda da bir çal flma yap lmas benimsendi. Ayr ca dernek, vak f ve sand klardan bireysel emeklilik sistemine ve y ll k gelir sigortas na aktar m sürecinde vergisel teflvikler getirilmesi konusu da ele al nd. Toplant da KDV mükellefiyeti bulunmayan sigorta flirketleri ve acentelerin iade ettikleri mal ve hizmetlerin KDV sinin bu mükelleflerce beyan edilmesine gerek olmaks z n gider pusulas düzenlenmesi suretiyle sat c taraf ndan indirilebilmesi ve konut finansman sistemi kapsam nda yap lan sigortalarda BSMV istisnas n n uygulanmas konular nda da ivedilikle aç klama yap lmas na iliflkin Birli in talebi iletildi. Gemi ve yat sigortalar ile tehlikeli hastal klar sigortalar nda BSMV istisnas na yönelik Birlik talebi de gündemin di- er maddeleri aras nda yer ald. Söz konusu toplant da Gelir daresi Baflkanl nca belirtilen görüfller ve al nan kararlar içeren tutanak üye flirketlerimize ve ilgili taraflara iletilmifl olup, ele al nan konular n çözümüne yönelik somut sonuçlar elde edilebilmesi amac yla Gelir daresi Baflkanl ile yak n iflbirli ine devam edilmesi hususunda mutab k kal nd. Dünya Bankas Heyeti ile Görüflme irlik, 30 Mart 2011 tarihinde Finansal Sektör B De erlendirme Program (FSAP) çal flmas kapsam nda ülkemize ziyarette bulunan Dünya Bankas heyetinden k demli sigorta uzman Eugene Gurenko ile bir görüflme gerçeklefltirdi. Toplant da Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay, Birlik Genel Sekreter Yard mc s Mehmet Kalkavan ve Mali ve Finansal Düzenlemeler Sorumlusu Onur Acar taraf ndan Türk sigorta sektörü ve sektörün ekonomideki yeri ile güncel yasal düzenlemeler ve kara paran n aklanmas n n önlenmesine iliflkin sektör uygulamalar hakk nda kapsaml bilgi verildi. 05

8 B RL K TEN HABERLER Geleneksel Sigorta Sektör Yeme i Swissôtel de Gerçeklefltirildi irlik taraf ndan geleneksel olarak düzenlenen Sigorta Sektör Yeme i, sigorta B flirketlerinin üst düzey yöneticileri ile Birlik çal flma komite üyelerinin kat l mlar yla 25 fiubat 2011 tarihinde Swissôtel de gerçeklefltirildi. Aç fl konuflmas n Birlik Baflkan Hulusi Taflk ran n yapt yemekte Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdürü Ahmet Genç ve Hazine Müsteflarl Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan Arif Hikmet Cesur taraf ndan 2010 y l nda sigorta sektörünün durumu hakk ndaki de erlendirmeler ve 2011 y l na iliflkin beklentiler davetlilerle paylafl ld. Sektör yeme ine Tar m Bakanl Müsteflar Yard mc s Dr. Ramazan Kadak, Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdür Yard mc s Turan Öz, Hazine Müsteflarl Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan Yard mc lar Emin Güre, Koray Erdo an, Ali hsan Do an ve stanbul Grup Baflkan Mehmet Verim, MASAK Daire Baflkanlar Kemalettin Kolutek ve Ömer Say lgano lu nun yan s ra sigorta flirketlerinin üst düzey yöneticileri, Birlik Komite üyeleri ve çok say da davetli kat ld. OECD VIII. Kurumlar aras Eflgüdüm Toplant s irlik, 8 9 fiubat 2011 tarihlerinde D fliflleri B Bakanl taraf ndan Ankara da düzenlenen OECD VIII. Kurumlar aras Eflgüdüm Toplant s ile toplant kapsam nda gerçeklefltirilen OLIS Sistemi ve Kullan m Semineri ne kat ld. Birli in Uluslararas liflkiler Uzman Müge Soysal taraf ndan temsil edildi i toplant n n sabahki oturumunda OECD Nezdinde Daimi Temsilci Büyükelçi Ahmet Erozan taraf ndan OECD deki son geliflmeler ile eflgüdüm mekanizmas n n iflleyifli konusunda bilgi- 06

9 lendirme yap ld. Toplant n n ö leden sonraki oturumunda ise küresel ekonomi ve G 20 gündemindeki geliflmeler, Nükleer Enerji Ajans ve Az Geliflmifl Ülkeler Konferans hakk nda uzman konuklar taraf ndan sunumlar gerçeklefltirildi. 9 fiubat 2011 tarihinde düzenlenen seminerde ise OECD Sekretaryas yetkilileri taraf ndan ilgili irlik, 3 Mart 2011 tarihinde Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret-Semahat Ar- B sel Uluslararas Ticaret Hukuku Uygulama ve Araflt rma Merkezi taraf ndan düzenlenen Yeni Türk Ticaret Kanunu ( TTK ) Uyar nca Tek Kiflilik Ortakl k ve Cevap Verdi i htiyaçlar konulu konferansa kat ld. Konferansta Birlik Hukuk ve eni Türk Ticaret Kanunu Sigorta Hukuku Y adl kitap raflardaki yerini ald. TSRfiB de Yönetim Kurulu Hukuk Müflaviri olarak uzun y llard r çal flmalar n yürüten Avukat Zihni Metezade ile serbest avukatl k ve hukuk dan flmanl yapan Avukat Nurettin T. Güleli taraf ndan uzun süren çal flmalar sonucunda kaleme al nan kitap, Gürer Yay nlar taraf ndan bas ld. kurum yetkililerine OECD nin veri taban OLIS in kullan m hakk nda bilgi verildi. Seminer kapsam nda ayr ca OLIS e eriflim ve OLIS bünyesindeki kaynaklardan faydalanma konusunda kullan c lar n sorular da yan tland. OECD Kurumlararas Eflgüdüm Toplant s ve OLIS Seminerine OECD Ulusal Eflgüdüm Birimleri ile ilgili kurumlardan çok say da uzman kat ld. Yeni Türk Ticaret Kanunu Uyar nca Tek Kiflilik Ortakl k ve Cevap Verdi i htiyaçlar Konferans Mevzuat Uzman Av. Zeynep Reva taraf ndan temsil edildi. Konferansta Doç Dr. Kerim Atamer taraf ndan yap lan aç l fl konuflmas n n ard ndan Koç Üniversitesi Mütevelli Heyet Üyesi Prof. Dr. Yavuz Alangoya n n yönetti i oturumda Prof. Dr. Ünal Tekinalp, yeni Türk Ticaret Kanunu hakk nda kat l mc lara detayl bilgi verdi. Yeni Türk Ticaret Kanunu Sigorta Hukuku Kitab Yay mland TBMM taraf ndan köklü de iflikliklerin yap ld ve Ocak 2011 de yürürlü e konulan TTK da Sigorta Hukuku 6. Kitap olarak düzenlendi. Meclis in çal flmalara bafllad zamanlarda haz rl klar na bafllanan bu kitap, düzenlemelerin meclisten onaylan p geçmesi sonras nda nihai halini alarak tamamlanm fl oldu. Yeni Türk Ticaret Kanunu Sigorta Hukuku kitab n n haz rl k süreci böylelikle bir y la yak n bir sürede gerçekleflti. Sigorta sektörünün hukuki ihtiyaçlar göz önünde tutularak uzunca bir süredir bu alanda tecrübeleri bulunan Av. Zihni Metezade ile Av.Nurettin T. Güleli nin bu çal flmalar sigorta hukuku alan nda çal flan avukatlar n ve sigortac lar n yararlanabilece i flekilde, madde hükümlerinin aç klamalar na ve madde hükümlerle ilgili Yarg - tay kararlar na yer verildi. 07

10 NCELEME ARAfiTIRMA Sigortac l kta flletmeler Kriz Yönetim Sürecinde Neler Yapabilirler? -2- Doç. Dr. M. Akif ÖZER Gazi Ün. BF Kamu Yönetimi Böl. Ö retim Üyesi riz Dönemi: Bu dönemde krizin boyutunun ne oldu unun anlafl labilmesi için, K zarar tespiti yap lmas ve bu zarar n artma e iliminin olup olmad n n ortaya konulmas büyük önem tafl maktad r. Zararlar n karfl lanmas veya yard m yap lmas gibi uygulamalar için zarar tespitinin h zl bir biçimde yap lmas gerekmektedir (Aykaç, 2001,12-13). Kriz yönetimi sürecinde, iflletmeler krizle karfl karfl ya kald klar nda, art k somut uygulamalar hayata geçirmek zorunda kal rlar. Bu dönemde öncelikle iflletmelerin yapacaklar faaliyetler; sorunun do ru belirlenmesi, en kötü olaya haz rlanma, bilgi ak fl n yönetme, sorun raporu haz rlama ve kriz iletiflim stratejisi haz rlama (Tüz, 2004,88-90) olarak belirtilebilir. Bu dönemde kriz yöneticileri mutlaka karfl karfl ya kald klar krizin boyutlar n belirlemelidirler. Bunun için afla daki yöntemleri uygularlar: Krizin Etki De erini Hesaplamak: Burada olabilecek en kötü olay tasarlan r. Bu anlamda 0-10 aras de erler kullan larak kriz etki de eri bulunur. 0 en yüksek de er kabul edilir. Bu de iflim hesaplan rken krizin fliddeti, medyan n ve devletin krizle ilgilenme boyutu, krizin iflletme imaj n etkilemesi gibi konularla ilgili sorular sorulur. Sorulara 0-10 aras de erler verilir. Toplam rakam soru say s na bölünür. Ç kan de er krizin iflletme üzerindeki etkisini gösterir (Tüz, 2004:75-90). Kriz Barometresi Haz rlamak: Kriz etki ölçe ine 0-10 aras de erlerden oluflan bir yatay do ru ilave edilerek kriz barometresi haz rlan r. Yatay do ru üzerinde çeflitli faktörlere göre krizin gerçekleflme olas l hesaplan r. Kriz etki ölçe i ve olas l k do rusu üzerinde iflaretlenen de erlerin kesiflti i nokta krizin önemini ve yol açabilece- i boyutlar gösterir. Kriz barometresi üzerinde, krizin boyutu belirlendikten sonra, müdahale maliyeti hesaplan r. Kriz etki de eri, olas l k faktörü ve olas etki derecesi ile müdahale maliyeti bileflimlerine göre tan mlan r. Bu tan ma göre krizi çözümleme yönünde bir fley yap l p yap lmayaca belirlenir (Tüz, 2004,90-91). Krizler öncesinde kriz yönetimi planlamas yap lmas ve kriz an nda iflletmenin yap s na uyarlanarak uygulanmas (Öztürk, 2003:206) kriz yönetimi uygulamalar n n amac na ulaflmas aç s ndan çok önemlidir. Kriz döneminde baflar l olabilmek için iflletmelerin mutlaka bir kriz yönetim plan olmal d r. Bu plan; iletiflim, kavrama, eylem plan, medya de- erlendirmeleri ve ses getirecek kararlar n koordinasyonundan oluflur. Öncelikle krizi kontrol alt na almak amac n tafl r. Ayr ca krize karfl pozitif tutum yaratmak, iflletmenin performans n kamuoyunun beklentileri do rultusunda gerçeklefltirmek, kamuoyuna do ru bilgileri vererek iflletme imaj n güçlendirmek ve f rsatlar de erlendirmek gibi fonksiyonlar da vard r (Tüz, 2004,94). Bir kriz yönetim plan haz rlan rken ilk gereksinim olas krizlerin yaz l olarak saptanmas ve böyle bir durumla karfl lafl ld nda kuruluflun 08

11 bafla ç kabilme yetene inin belirlenmesidir. Bir krizle karfl lafl ld nda ne yap laca n n düflünülmesi yerine önceden haz rlanm fl olan bir plan n yürürlü e girmesi, zaman kazanmak ve planl hareket edebilmek aç s ndan büyük önem tafl maktad r. Böyle bir uygulamada amaç, ilgilileri en k sa sürede bilgilendirmek için süratli hareket edilmesidir. Medyadan gelecek bilgiler, baflka kriz ihtimalleri, bunlar önleyebilmek için tedbir al nmas, krizden etkileneceklerin belirlenmesi, bir kriz plan haz rlarken kesinlikle dikkate al nmas gereken konulard r (Cener, 2007:8). flletmeler aç s ndan kriz dönemlerinde kriz yönetimi planlar çok gereklidir çünkü bir krizin ne zaman ve nas l gelece ini öngörmek çok zordur. Kriz ç kt nda hemen plan yapmak gerekir. E er mevcut bir plan varsa bu süreç baflar yla atlat l r. Plan n z yoksa bir plan yapana kadar krizin olumsuz sonuçlar ile karfl karfl ya kal nabilir (Weting, 2005:1). Bu dönemde yap lan kriz planlar kesinlikle karmafl k olmamal d r. En iyi planlar en genel ve do al olanlar d r. Planlar çok farkl kriz türlerine göre haz rlanmal ve beklenmedik geliflmeler için mutlaka mekanizmalar oluflturmal d r (Weting, 2005:2). Böyle bir plan; sorunlar saptamas, sorunu öngörülen amaç çerçevesinde yeniden belirlemesi, soru sormas ve veri toplamas, eldeki verileri incelemesi, en uygulanabilir seçenekleri ve deneme çözüm uygulamalar belirlemesi, çözümün ifllerli ini denemesi, son çözümü biçimlendirmesi ve çözümü uygulamas (Cener, 2007:7-8) gibi özellikler tafl mal d r. Bu dönemde iflletmeler krizi yönetmek için ayr ca kriz yönetim merkezi ve kriz yönetim ekipleri de oluflturmal d rlar. Bu merkezlerin, genel haberleflme sisteminden ayr, özel bir iletiflim sistemi olmal d r. Medya ile iliflkiler buradan yürütülmeli, bütün bilgiler burada toplanmal ve buradan kamuoyuna aktar lmal d r. Kriz yönetim merkezlerinde özel e itim görmüfl uzman kifliler çal flmal d r. Kriz anlar nda merkez tam yetkili olmal, bürokratik kurulufllar merkezin emrine verilmelidir (Tutar, 2004,88). KR ZDEN KAÇMA VE KORUNMA Kriz dönemlerinde en çok boflluk yaratan, hatta iflletme yönetimini gerilim içine iten husus, olan veya olmas muhtemel olaylar n belirsizli i ve bu belirsizli in gecikmeksizin bir fleyler yapmay zorunlu k lmas d r. Kriz dönemlerinde plans z de iflim, önceden tahmin edilemedi i ve çabuk hareket etmeyi gerektirdi i için amaçlar çeflitlenir. Daha önce baflar ya götüren faaliyetlerin yeni durumda de iflmesi gerekebilir. Krizler, iflletmelerin önceki de erlerini, belirlenmifl temel amaçlar n ve ifl görme usullerini tehdit eder ve yeni duruma göre iflletmenin tüm yap ve süreçlerinde yeniden yap lanma faaliyetlerini gerekli k lar (Tutar, 2004,19). Bundan dolay iflletmeler krizlerin olumsuz sonuçlar yla karfl karfl ya kalmamak için, krizden kaç nma yöntemleri uygularlar. Krizden kaçmak için haz rlanan planlar n ilk aflamas strateji belirlemektir. Kriz derecesi, örgülerin uzun dönemli stratejik planlama düzeyi ve kalitesiyle ters orant l d r. Ard ndan ana hedeflere ulaflmada önemli olan kilit isimler, hedefin niteli ine göre isim baz nda belirlenir. Daha sonra, ana hedeflere ulaflmada son derece önemli olan kritik olay niteli indeki noktalar belirlenir. Bu konular, ana hedeflere ulaflma yönünden basamak oluflturacak, baflar l rsa ana hedeflere devam edilecek niteli indeki konular olmal d r. Kritik olaylar n her biri için baflar göstergesi olabilecek limitler gelifltirilir (Tutar, 2004,75). flletmeler bu süreçte kriz faktörlerinin etkilerini azaltmak için flu temel unsurlar yerine getirmelidirler (Tüz, 2004,60) Kaynak Edinimi: flletmeler, kilit ve de erli kaynaklar örgütsel faaliyete girdi olarak sunabildikleri sürece rekabette baflar l olabilirler. Etkinlik: De iflim sürecinde iflletmeler, ç kt lara girdilerin oran n en avantajl flekilde korumak için çaba göstermelidir. 09

12 NCELEME ARAfiTIRMA Üretim/Ç kt : flletmesel sistemler mal veya hizmet teslimat, istikrarl ve aksaks z yerine getirme kapasitesine sahip olmal d rlar. Gerçekçi Koordinasyon: flletmenin çeflitli faaliyetleri, temel amaçlar yla bütünleflmifl ve koordine edilmifl olmal d r. flletmesel Yenilenme ve Adaptasyon: Zaman zaman baz kaynaklar n yenilenmesi, gelecekte iflletmenin net de er art fl n sa layacak faaliyetler için yat r ma dönüfltürülmesi gerekir. Yenilenme olmazsa, pazardaki dalgalanmalar tehlike oluflturur. Uygunluk: flletmeler çeflitli çevresel faktörlerle uyumlu hareket etmek zorundad rlar. Sosyal normlardan, ahlaki de erlerden, yasalardan ve düzenlemelerden uzak kalmak, kriz için zemin haz rlar. Denge: flletme çal flanlar, ortaklar ve tüketicileri tatmin edecek flekilde faaliyetlerini dengelemek ve düzenlemek durumundad rlar. flletmeler krizden kaçma yöntemleri uygularken, ayn zamanda karfl karfl ya kal nan krizlere karfl, krizden korunma stratejileri gelifltirirler. Her fleyden önce, iflletmenin ihtiyaçlar n ve yönetimin de erlerini tan mlamak, belirlenecek amaçlarla bu ihtiyaç ve de erleri göz önüne almak gerekir. flletmenin nereye gitti ini bilmek, yönetimin temel süreç ve fonksiyonlar nda bilgi ve de erleri paylaflmak, yönetimin felsefesini kavramak, krizden korunmak konusunda at lmas gereken ad mlar n bafl nda gelir (Tutar, 2004,76). Krizden korunma stratejileri; kriz döneminde ortaya ç kan zararlar önlemek amac yla, iflletmenin birimlerini ve çevresini, bozulman n ortaya ç karaca zarar n etkilerinden korumaya dönük faaliyetleri içerir. Bu stratejiler; arzu edilmeyen durumlar n olumsuz etkilerini hafifletme veya kaç nma yöntemlerini kapsar. Krizden korunmak için her fleyden önce, iflletmenin ihtiyaçlar n ve yönetimin de erlerini tan mlamak, belirlenecek amaçlarla bu ihtiyaç ve de erleri göz önüne almak gerekir. flletmenin nereye gitti ini bilmek, yönetimin temel süreç ve fonksiyonlar nda bilgi ve de erleri paylaflmak, yönetimin felsefesini kavramak, krizden korunmak konusunda at lmas gereken önemli ad mlard r (Tutar, 2004,76). Bu süreçte ayr ca afla daki faaliyetlerin iflletme üst yönetimince titizlikle uygulanmas gerekir: Sürekli ç ve D fl Çevre Analizi: Sistematik bir flekilde çevre analizi yapan iflletmeler, bu fonksiyonun önemini anlamayanlara oranla daha etkin ve verimlidirler. Çünkü çevresel analizler, stratejist ve planlamac lara f rsatlar önceden ö renme ve uygun strateji seçme ve politika belirleme olana sa lar. Ayr ca iflletmeler bu faaliyetleri sayesinde bir erken uyar sistemi gelifltirerek, tehlikeleri zaman nda önleyecek veya erken uyar sistemlerinden elde edilen veriler sayesinde korku ve kay p krizlerini f rsat krizlerine dönüfltürmek için strateji ve politikalar gelifltirebileceklerdir. Ekonomik Çevre Faktörlerinin Analizi: Bu faktörler analiz edilirken, milli gelirin yap s, ekonomik büyüme ve yat r mlar, enflasyonist ya da deflasyonist e ilimler, istihdam ve iflsizlik oranlar, ekonominin geliflme devresi, hükümetin ekonomik politikalar, fiyatlar n genel seviyesi ve de ifliklikler, fon ve kaynak kullan mlar, d fl ticaret ve ödemeler dengesi, makro ve mikro ekonomik göstergeler dikkatle incelenmelidir. Hukuki ve Politik Çevre Faktörlerinin Analizi: Bir ülkenin siyasi yap s ile ekonominin iflleyifli kurallar aras nda do rudan bir iliflki vard r. Toplumda ekonomik örgütlenme biçimleri, siyasal ve politik yap ya uymal d r. Devletin, ekonomik faaliyetleri içinde yer al p almamas veya ekonomik olaylara müdahale biçim ve yo unlu- u, iflletmelerin çal flmalar n do rudan etkileyen faktörlerdir. Teknolojik Çevre Faktörlerinin Analizi: De iflimin en h zl yafland alan olan teknolojik faktörlerin analizi, yeni üretim yöntem ve kal plar n yak ndan takip etmeyi zorunlu k lmaktad r. Söz konusu koflullara uyum sa layamayan iflletme- 10

13 ler, teknolojik çevre koflullar na uygun olmayan yap ve süreçlerle çal flmak durumunda kal rlar. Bu durum onlar n krizi önleme ve krizi yönetme sürecinde baflar s z olmalar na yol açar. Beklenmeyen Geliflmeler çin Esnek Planlama: Normal flartlarda gelecek belirsizdir. Belirsiz gelece i tümümle planlamaya kalkmak, planlaman n ruhuna ayk r d r. Kriz gibi belirsizliklerin yo un olarak yafland ortamlarda planlar ne kadar kapsaml ve uzun süreli olursa, plan n kendisinden beklenen yarar karfl - lama oran, o ölçüde azal r. Belirsiz ortamlarda ancak, belirli kriterlerden hareket edilerek, plan süresine göre yaklafl k ne tür geliflmelerin olaca tahmin edilmelidir. Kriz ve De iflime Uyum Mekanizmalar : De- iflen flartlar n ve kriz dönemlerinin temel sorunu, önceden belirlenmifl plan ve yöntemleri geçersiz k lmas d r. Bu durum yöneticileri, olaylardan hareketle anl k stratejiler gelifltirmeye zorlar. Bu zorunluluk, yetki karmaflas, yeni kaynak ve yeteneklere gerek duyulmas ve çal flanlar aras nda gerilimin artmas gibi sorunlar ortaya ç kar r (Tutar, 2004,77-84). Kriz öncesi ve sonras iflletmeler aç s ndan genellikle kaotik anlard r. Böyle durumlarda ifller birbirine kar fl r ve düzen geçici olarak alt üst olur. Yönetime en çok böyle durumlarda ihtiyaç duyulur ve liderlik, otoriteyi yerinde kullanabilme, iletiflim gibi yönetsel beceriler, böyle durumlarda gerçek anlam na kavuflur. Kaotik sistemlerde, küçük de ifliklikler, öngörülemeyen büyük de iflikliklere yol açarken, kimi zaman da büyük de ifliklikler küçük ya da etkisiz de iflmeye yol açabilmektedir. Kaos teorisi, sistemlerin düz çizgisel ilerleyen denge durumunda olmad n, buna karfl l k, denge durumu, dengeye yak n durum ve kaos durumu olmak üzere üç durumdan geçtiklerini belirtmektedir. Kaos, düzenin parçalanmas ya da da lmas sonucunda da oluflabilir. flletmeler bu aflamal süreçte krizle karfl laflmaktad rlar. Daha önce de belirtti imiz gibi krizler daha çok negatif sonuçlar do uran, önemli ve tahmin edilemeyen olaylard r. Bu olay ve sonuç, iflletmede çal flanlara ürünlere, finansal duruma ve iflletme imaj na önemli derecede zarar verebilir. Sorunlar, s n rl zaman çerçevesi içinde, dikkat çekmeden ve iflletmede insan kaynaklar azalmas gerektirmeden sürerler. Bunun tersine krizin büyüklü ü ve fliddetini kavramak önemli zaman alabilir (Tutar, 2004,14). Krizleri iyi yöneten iflletmeler, kriz ç kmadan krize yönelik karar vermifl ve ilkeler oluflturmufl iflletmelerdir. Kriz döneminde ise krizden kaçma ve korunma stratejilerini baflar l bir flekilde uygularlar. flletmeler bu süreçte karfl laflt klar krizi dondurma yetene ine de sahip olabilmektedirler. Bu aflamada; birinci olarak bütün zaman n krizi dondurmak için çal flan bir ekip oluflturulmal d r. kinci olarak kamuoyuna aç klama yapmak üzere bir sözcü seçilmeli, sonra da iflletmenin dayanaklar n, müflterilerin, ortaklar n, çal flanlar ve sosyal çevrenin sadece medyadan alacaklar enformasyonla yetinmelerine izin verilmemelidir. flletme özel bilgilere ihtiyac olanlar n taleplerini karfl lamal d r. Son olarak da kriz ekibinde fleytan n avukat özelli inde bir kifli bulunmal ve bu kifli gerekti inde aç k sözlülükle ve yüreklilikle gerçek durumu ortaya koymal d r (Zehir vd.; 2003:398). KR Z YÖNET M UYGULAMASI Kriz yönetimi ve uygulamas ile ilgili çok farkl kaynaklarda çok farkl görüfller öne sürülmektedir. Kriz dönemlerinde yöneticilerin, geleneksel yönetim uygulamalar n n d fl na ç kmak istememelerinden dolay, baz sorunlar n yafland görülmektedir. Özellikle yöneticilerin statükocu özelliklerinden dolay, ola and fl durumlar n, ola and fl uygulama gerektirmesinden rahats zl k duymalar ve tür uygulamalara direnmeleri, bir refleks olarak ortaya ç kabilir. Bu bak mdan, krizin ortaya ç kmas yla birlikte, nas l bir uygulama yap lmas gerekti i, hangi yöntemlerin, nas l uygulanmas n n daha olumlu sonuç verece inin önceden ortaya konulmas n n önemi çok büyüktür. 11

14 NCELEME ARAfiTIRMA Kriz yönetimi uygulamalar nda dikkat edilmesi gereken di er bir unsur da, ekip çal flmas - na gereken önemin verilmesidir. Ekip çal flmas için, çal flanlar n baz konularda e itilmifl olmalar ve ekip çal flmas n n yararlar na inanmalar gerekir. Kriz yönetiminde baflar l olman n ön koflullar ndan birisinin de ekip çal flmas na yatk nl kt r (Aykaç, 2001: 11). Kriz dönemlerinde yap lacak uygulamalar n baflar l sonuç vermesi için, nas l bir yol izlenmesi gerekti i konusunda pek çok görüfl öne sürülmüfltür. Bunlar aras nda, kriz yönetiminde üç aflamal bir uygulaman n olumlu sonuç verece i belirtilmektedir: Davran flsal Aflama: Bu aflaman n temel özelli i, iflletmelerde al fl lm fl uygulamalardan ve yöntemlerden farkl olarak davranma yetene inin gösterilebilmesi için gerekli önlemlerin al nmas ve bunlar n uygulanmas d r. flletmede çal flanlar n genel e ilimi, rutin çal flmalara devam edilmesi, al fl lagelmifl yöntemlerin uygulanmas fleklindedir. Kriz döneminde, al fl - lagelmifl yöntemlerden farkl uygulamalar yap laca n n iflletme çal flanlar na benimsetilmesi ve bunun bir normal davran fl biçimi haline getirilmesi hedeflenmektedir. Paradigmatik Aflama: Krizin boyutuna ve özelli ine göre yöntemler ve önlemler gelifltirilmesi, bu yöntemlerin uygulama alanlar - na uygunlu unun de erlendirilerek, uygulamaya konulmas amaçlanmaktad r. Burada, daha önce uygulanan ve olumlu sonuç veren önlemler üzerinde durulmas ve yeni geliflmelere en uygun alternatif önlemlerin gelifltirilmesi gerekmektedir. Sistemik Aflama: Kriz dönemlerinde örgütsel yap da, örgütlenme biçiminde, hedeflerde, mal veya hizmet üretimi politikalar nda, örgütsel küçülme veya personel say lar n n azalt lmas nda nas l bir yöntem izlenece inin ortaya konulmas gerekir. flletme sistemini yak ndan ilgilendiren bu aflama, kriz döneminin en etkili sonuç veren aflamas olarak de- erlendirilebilir (Aykaç, 2001: 11-12). Kriz yönetimi uygulamalar n n önemli bir ad - m da krize yönelik kadrolar oluflturmak, ekibi haz rlamak ve gerekli e itimleri almalar n sa lamakt r. Bu süreçte yap lacaklar da afla daki flekilde özetleyebiliriz: Kadro Oluflturulmas : Kriz aflamas nda iflletme için en önemli kaynak, insan kayna d r. nsan faktörü etkili seçilip kullan labildi i ölçüde kriz süreci baflar yla sonuçlanabilecektir. Aksi takdirde iflletmenin çöküflü h zlanacakt r. Bu nedenle kadro yap s son derece önemlidir. Kadro oluflturulurken, iflletmenin stratejisiyle ve stratejik ihtiyaçlar yla tam olarak bütünleflen bir yap haz rlamaya özen gösterilmelidir. Kriz Ekibinin Haz rlanmas : Kriz ekibi, kriz yönetimini ve kontrolünü yürütecek kiflilerdir. Kriz ekibinin en önemli rolü, krizin meydana gelmesini mümkün oldu u kadar önlemektir. Kriz oldu unda ise ilk aflamada riski minimize etmek, ikinci aflamada iflletme imaj na yönelik zarar azaltmak, üçüncü aflamada ise iflletme kültürünü olumlu yönde de ifltirmeye çaba göstermektir. Kriz Durumunda Uygulanacak E itim Yöntemleri: Kriz flartlar nda baflar sa lamak, iflletme üyelerinin deste i ve ekip olarak hareket edebilme becerileri ile kriz ekibinin yetene ine ba l d r. Kriz bir de iflimdir ve ilk aflamada önemli olan iflletme üyelerini bu de iflime haz rlamakt r. Bu haz rlama faaliyeti personele krizin nedenlerini, ne tür davran fllarla hangi sonucu ulafl laca n ve ekip olarak hareket etmenin önemini aç klayarak onlar düflünsel olgunlu a kavuflturmak fleklinde sa lanabilir. kinci aflamada krizle yak ndan ilgili olabilecek kifliler krize karfl haz rlanmal d r. Bu kiflilerin e itimi için tart flma ve uygulamal grup e itimi yöntemleri kullan labilir. Ayr ca dünyadaki de- iflmelere, bunlar n ekonomik ve politik etkilerine yönelik çeflitli olas kriz senaryolar n n üretildi i, karfl stratejilerin gelifltirildi i, tart fl ld ve de erlendirildi i senaryo yönteminden yararlan labilir (Tüz, 2004:62-70). Devam Edecek 12

15 KAPAK KONUSU Sigorta Riskleri Aç s ndan Tunus, M s r ve Libya daki Olaylar* Zihni METEZADE TSRfiB Yönetim Kurulu Müflaviri unus, M s r ve Libya da yaflanan olaylar T siyasi bak mdan do urdu u ve do uraca sonuçlar yan nda, sigorta sektörünü de yak ndan ilgilendirmifltir ve ilgilendirmeye devam edecektir. Bu olaylar n anlam nas l yorumlanabilir? Savafl m d r, iç savafl m d r? syan, ayaklanma m d r? Protesto-nümayifl, halk hareketleri midir? Terör müdür? Kötü niyetli hareketler midir? Bütün bu deyimler sigortac l k bak m ndan önemlidir. Sigorta ve reasürans flirketlerinin dolayl veya dolays z olarak bu ülkelerdeki, yat r mlara, hizmetlere, ihracata, mallara ve canlara verdikleri teminatlar sigorta kapsam nda m d r? Olaylar ve do urdu u riskler ne derece güvence sa lamaktad r. Bu hususlar n de erlendirilebilmesi için ilgili sigorta sözleflmelerinin bu olaylar karfl s nda verdikleri teminatlar n anlam n bilmek ve olaylar buna göre yorumlamak gerekir. Bu nedenle, k sa bir flekilde yasal mevzuata de inmek isteriz. 01 Temmuz 2012 de yürürlü e girecek 6102 say l Türk Ticaret Kanunundan önce flimdiki 6762 say l Kanuna göre yap lm fl ve hüküm ifade etmeye bafllam fl sigorta sözleflmelerine uygulanan Kanunun 1281nci maddesine göre sigortac harp ve isyandan baflka bir flekilde mallara ar z olan telef (yok etme) ve tagayyür (de ifltirme, baflka türlü olma) gibi bütün hasarlardan mesuldür. Bu maddeye istinaden uygulamada, genellikle sigorta poliçelerinde harp ve isyan zararlar sigorta kapsam d fl nda bulunmakla beraber, all risks veya tous risques poliçeleri ile bu risklerin teminata dâhil edildi i göz önüne de al narak, 6102 say l kanunun 1409ncu maddesiyle, 1281nci madde de- ifltirilmifl ve madde hükmü sigortac sözleflmede öngörülen rizikonun gerçekleflmesinden do an zarardan veya bedelden sorumlu tutulmufltur. Bu vesile ile deniz sigortalar nda böyle bir tahdidin olmad n, klozlarla teminat verildi ini, 6762 say l kanunun 1332nci maddesinde yer alan, isyan, kargaflal k ve iç harp vukuunda sigorta mukavelesinin yürürlükte kalaca n ve d fl harpte de prim ödendi i sürece yürürlü üne dair hükmün de 6102 say l kanunda yer almad n ve sözleflme serbestîsinin devam etti ini belirtmek isteriz. Genel olarak, uluslar aras ba lant larla sigorta tarife ve fleraitinin tespit edildi i sigortalar hariç, sigorta genel flartlar nda, savafl teminat d fl nda kalan di er haller de say lm fl ve savafl, her türlü savafl olaylar, istila, yabanc düflman hareketleri, çarp flma (savafl ilan edilmifl olsun, olmas n) iç savafl, ihtilal, isyan, ayaklanma ve bunlar n gerektirdi i inzibati ve askeri hareketler sebebiyle meydana gelen ziya ve hasarlar hükmü ile bu risklerin teminat d fl nda oldu u belirtilmifltir. 13

16 KAPAK KONUSU Terör riski ise, birçok genel flartta ek sözleflme ile teminat kapsam na dâhil edilebilecek hallerden biri olarak say lm flt r. Ayr ca genel flartlarda ayn flekilde, grev, lokavt, kargaflal k ve halk hareketleri ile kötü niyetli hareketlere de yer verilmektedir. Doktrinde ve uygulamada savafl; bir veya birden ziyade devletin arzu ve isteklerini di er bir devlete veya devletlere kabul ettirmek için kuvvet kullanmas fleklinde tan mlanmaktad r. Sigorta hukuku bak m ndan harbin ilan edilmifl olmas veya olmamas önemli de ildir, fiilen savafl n bafllam fl olmas ile savafl hali mevcut olmaktad r. ç savafl; devlet güçlerine karfl yap lan eylemlerin mücadelenin, en üst derecesini oluflturmaktad r. Sigorta hukuku bak m ndan savafl ve iç savafl aras ndaki tek fark savafl n devletleraras nda olmas na mukabil, iç savafl n, ülke s n rlar içinde gerçekleflmesidir. ç savafl n de erlendirilmesinde, birbirleriyle savaflan iki veya daha fazla taraf n bulunmas ve bu taraflardan her birinin belirli bir amaca sahip olmas aran r. Bu amaç esas olarak hükümet etme gücünü ele geçirmek veya bu gücü muhafaza etmek fleklindedir. Bu de erlendirmede, gruplar n organize bir flekilde hareket etmesi ve otoritesini kabul 14

17 ettikleri bir liderin de bulunmas aran lan di- er unsurlar olmaktad r. htilal (Devrim); ifl bafl nda bulunan bir hükümetin güç kullanarak ve güç kullanma tehdidi ile görevden uzaklaflt r lmas ve yerine yenisinin geçmesidir. Eyleme baflvuran grubun organize olmas aran lan bir husustur. Terörün ise mevzuat m zda da tan m vard r. Terörle Mücadele Kanununda, Türk devletinin ve Cumhuriyetin varl n tehlikeye düflürmek, devlet otoritesini zaafa u ratmak ve y kmak veya ele geçirmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, Devletin iç ve d fl güvenli ini kamu düzenini veya genel sa l bozmak amac yla bireysel veya mensup kifli veya kifliler taraf ndan giriflilecek her türlü eylemler olarak tan mlanm flt r. Doktrinde ise terör; halk üzerinde tesir icra etmek ve güvensizlik havas do urmak amac yla herhangi bir örgüt taraf ndan veya bireysel olarak yap lan fliddet fiilleri olarak ifade edilmektedir. Libya, devletinin en üst a zlar, Bingazi bölgesindeki eylemleri terörist hareketler ve el koymalar olarak aç klam flt r. Ancak kan m zca, bu eylemlerle yukar da de inilen maddi unsurlar ve amaç, tam olarak uyuflmamaktad r. Zira al nan duyumlara göre halk üzerinde tesir etmek, güvensizlik do urmak, temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesi gibi amaçlarla hareket edildi ini, eylem yap ld n söylemek do ru de ildir. Kan m zca baz bölgedeki (Bingazi ve civar ) eylemlerin bu flekilde de erlendirilmesinin do ru olmayaca n düflünüyoruz. Afla da bu konuya de inilmifltir. syan ise; silahl veya silahs z birçok kimsenin cebir veya fliddet kullanarak Devlet kuvvetlerine karfl gelmeleri ve bu surette ülkenin nizam ve düzeninin bozulmas na yol açmak halidir. Nümayifl ile isyan birbirinden ay rmak icap eder. Nümayiflte; cebir ve fliddete baflvurulmaz, burada sadece muayyen bir toplulu un isteklerini devlet otoritelerine ve makamlar na duyurma kabul ettirme arzusu vard r. Ayaklanman n tan m ; isyan n tan m ile ayn - d r. Birçok kimsenin cebir ve fliddet kullanarak, devlet güçlerine karfl gelmesi, baflkald rmas, isyand r. Bu tan mda ayaklanma, anayasal otoriteyi devirmek amac yla silahl ve organize grup veya gruplar taraf ndan gerçeklefltirilen eylemler olarak ifade edilmektedir. Amaç, ülkenin yönetim fleklini de ifltirmektir. htilal (Devrim) e benzemekle beraber, devrim olarak gerçekleflip gerçekleflmeyece i henüz belli de ildir. Bu bak mdan devrim kavram ndan ayr lmaktad r. Birçok sigorta branfl nda sigorta edilebilir risk olarak kabul edilmemekle beraber Nakliyat, Tekne, Harp, Yük Harp ve Havac l k sigortalar nda teminat alt na al nabilmektedir. syan; anayasal otoriteye karfl k smen organize olan grup veya gruplar n silahl hareketleri olan ayaklanmaya göre daha dar kapsaml - d r. Amaç anayasal düzene karfl olmakla beraber, çok kere bu ihtimal yok denecek kadar azd r veya hiç yoktur. Ayaklanma gibi baz branfllarda sigorta edilebilir kabul edilse de genelde teminat d fl d r. Yukar da tan mlanan rizikolar n müflterek noktas bunlar n anayasal otoriteye karfl cebir ve silahl güç kullan lmas suretiyle toplum hareketleri oldu u, bu halk hareketlerinin genifl veya dar kapsaml olup almamas na göre ihtilal (devrim), isyan veya ayaklanma olarak nitelendirildi idir. Sigorta flartlar içinde ve çok kere teminattan istisnalar içinde yer alan GLKHHKNH klozundaki grev, lokavt yan nda, kargaflal k, halk hareketleri ile kötü niyetli hareketler klozunun tan - m na bakmak laz md r. Kargaflal k; Hukuka ayk r amaçla hareket eden bir grubun güç kullanarak veya güç kullanma tehdidiyle amaçlar n gerçeklefltirecek flekilde eylem yapmas d r. Kargafla hareketinin en önemli özelli i hukuka ayk r hareketin gerçekleflmifl olmas d r. Dâhili kar fl kl k ve halk hareketleri olarak tan mlanan eylemlerden daha dar kapsaml d r. 15

18 KAPAK KONUSU Halk hareketleri; Kargafla olarak tan mlanan hareketlerden daha genifltir. Ülke nüfusunun belli bir bölümünün anayasal idareye karfl yönetimi devirmek veya de ifltirmek gibi siyasi nitelikte olmayan herhangi bir amaçla hareket edilmesi ve organize olmayan bir flekilde güç kullanmas ve çevreyi tehdit etmesi durumudur. Halk hareketi yapan grup veya gruplar n organize olmas ve yönetimi de ifltirme amac gütmesi isyan veya ayaklanmaya dönüflebilir. Kötü Niyetli Hareketler; Sigortal veya üçüncü kiflilerin kötü niyetli ve kas tl olarak yapm fl oldu u zarar do urabilecek nitelikli eylemin veya hasar n meydana gelmesini önleyecek durumda oldu u halde tedbir almamas n ifade eder. Yukar daki tan mlar dikkate al nd nda, sigorta flartlar na göre tamamen veya aksi kararlaflt r lmad kça teminat d fl bu rizikolar n Tunus, M - s r ve Lübnan daki olaylar aç s ndan de erlendirilebilmesi için bu olaylarda: Eylemlerin kapsam n n ne oldu unun, Eylemlerin organize gruplar taraf ndan yap l p yap lmad n n, Cebir, fliddet ve silah kullan l p kullan lmad n n, Yönetimi de ifltirmek veya devirmek gibi bir amaç güdülüp güdülmedi inin, bilinmesi gerekir. Bu tür olaylar n de erlendirilmesi yap l rken, en önemli nokta da ülke yetkili makamlar n n ve d fl dünyan n olaylarla ilgili yapt klar ve yapacaklar deklarasyonlard r. Bu beyanlar ve tespitler sigortac n n ispat külfetini kolaylaflt r c veya zorlaflt r c olacakt r. Bilhassa, olaylar n organize gruplar taraf ndan yap l p yap lmad, yönetimi devirmek veya de ifltirmek amac n n güdülüp güdülmedi inin netleflmesi laz md r. Olaylara yukar daki aç lardan bak ld nda; Tunus ta; Hayat pahal l, iflsizlik ve di er ekonomik sorunlar nedeniyle bir Tunuslunun kendisini yakarak bafllatt olay, protesto, nümayiflleri fleklinde genifllemifl, bu eylemler giderek daha genifl halk topluluklar n n hareketine dönüflmüfl; siyasi otoriteyi de ifltiren baz lar na göre halk ayaklanmas ndan, devrime geçifl niteli i tafl yan bir eylem oluflmufltur. Geçici hükümet kurulmas, erken seçime gidilmesine karar al nmas bunun sonucudur. Olaylar, genifl kapsaml protestolar ile bafllam fl; onlarca kiflinin ölümüne yol açan kanl bir flekilde sonuçlar da vermifltir. Olaylar n bafllang c, geliflmesi ve sonuçlar tamamen farkl d r. M s r da ise olaylar, Hüsnü Mübarek in yönetimine karfl protestolarla bafllam flt r. Ekonomik zorluklar içinde, seçim sisteminden, yarg lama düzeninden memnun olmayan gruplar n bafllatt olaylar tedirginlikten, nümayifllere dönüflmüfl ve yayg nlaflm flt r. Eylemler, cebir ve fliddet kullanarak bafl kald r lmas suretiyle isyan veya ayaklanma fleklinden ziyade gitgide geliflen bir toplulu un, isteklerini M s r Devlet Baflkan na ve Devlet makamlar na, duyurma arzusu olarak belirlenmifltir. Bu eylemler s ras nda mal veya can kayb olmufl ise de bunlar n, eylem s ras nda, kontrol alt na al namayan hareketleri sonucu oldu unu kabul etmek laz md r. Olaylar n bir düzene, sisteme ve yap ya karfl halk hareketi olarak de erlendirilmesi, daha yerinde olacakt r gibi görünmektedir. Nitekim bu bask Hüsnü Mübarek i istifa etmeye zorlam fl, güvenlik ve düzenin, ekonomik sürecin yeniden tesisi için oluflturulan geçici bakanlar kurulu, idareyi M s r Yüksek Askeri Konseyine devretme, ola an üstü hal ilan, yeni bir anayasa de iflikli ine ve referanduma gidilmesi zorunlulu u do mufltur. Libya da ise; Bu ülkede, de erlendirmeyi, al nan duyumlar ve medya haberlerine göre farkl bölgelerde oluflan farkl eylemler dikkate al narak yapmak laz md r. Bingazi ve civar nda Ecdediye, Brego gibi Libya n n do u bölgelerinde eylemlerin cebir, fliddet unsuru içerdi i aç kt r. Yer yer baz yerler bombalanmakta, silah kullan lmakta, bayrak aç ld, devlet silahlar na, petrolüne ve di er yerlere el konuldu u, Libya Devleti en üst makamlar nca da teyit edilmektedir. Bu durum bafllang çta is- 16

19 yan veya ayaklanma olarak, bafllayan eylemlerin iç savafla dönüfltü ünü göstermektedir. Buna mukabil, Trablusgarp ve civar ndaki olaylarda, muhalif gruplar n cebir ve fliddet kulland klar flüphelidir. Zira duyumlar, cebir ve silah olmaks z n protesto nümayifli fleklinde eylemlerin yap ld yolundad r. Eylemlerin cebir ve fliddete dönüflmesi halinde isyan veya iç savafl, d fl müdahale halinde savafl olarak mütalaas yerinde olacakt r. Görülüyor ki, olaylar ve eylemler, vuku bulduklar zamana ve zemine göre de iflmekte ve buna göre tan mlanmalar gerekmektedir. Bu tan mlar n do ru yap labilmesi bilgi ve belgelerin olaylar yans tacak flekilde olmas ve bunlar n o ülke makamlar yan nda, uluslar aras kurulufllar n olaylara verdikleri nitelikle de ba daflmas laz md r. Bu hususlar risk-zarar-teminat aras ndaki 3 lü iliflkinin sa lanmas n temin aç - s ndan da gereklidir. Ayr ca, sözleflmede öngörülen risklerden herhangi birinin veya baz lar - n n sigorta teminat d fl nda kald n n ispat-yükümlülü ü sigortac ya ait oldu u cihetle, sigortac n n olaylar de erlendirmesinde yapaca çal flmalar n ve reasürörler ile iliflkisinin ve koordinasyonunun önemi daha belirgin olmaktad r. Bu olaylar nedeniyle, küreselleflmenin yayg nlaflt günümüzde isyan, ihtilal, ayaklanma, terörizm, savafl gibi çeflitli risklerin politik riskler ad alt nda yaln z ihracat kredi sigortas nda de il, di- er sigortac l kta da yayg nlaflt n ve bu risklerin de teminat alt na al nd n belirtmek isteriz. *Bu yaz Mart ay n n ilk haftas nda, o zamana kadar olan olaylara göre yorumdur. 17

20 MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI Destekten Yoksun Kalma Tazminat Uygulamas nda Rönesans Zihni METEZADE TSRfiB Yönetim Kurulu Müflaviri Destekten yoksun kalma tazminat özel durumlardan biri olan ölüm nedeniyle do maktad r. Ölüm halinde u ran lan zararlar özellikle, ölüm hemen gerçekleflmemiflse tedavi giderleri ile çal flma gücünün azalmas ndan veya yitirilmesinden do an zararlar, ölenin cenaze giderleri, ölenin deste inden yoksun kalan kiflilerin bu sebeple u rad klar zararlar içerir. ilindi i üzere, kusurlu ve hukuka ayk r bir B fiille baflkas na zarar veren, bu fiilden do- an zarar gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kural bulunmasa dahi, ahlaka ayk r bir fiille baflkas na kasten zarar verilmesi halinde dahi bu zarar n zarar veren taraf ndan giderilmesi gerekir. Zarar n miktar n n tam olarak ispat edilememesi halinde, hâkim olaylar n ak fl na ve zarar görenin ald tedbirleri göz önüne alarak, zarar n miktar - n hakkaniyete uygun olarak saptayacakt r. Gerek flimdiki 818 say l Borçlar Kanununda, gerek 01 Temmuz 2012 tarihinde yürürlü e girecek olan Türk Borçlar Kanununda yer alan bu kurallar çerçevesinde, tazminat n kapsam, ödenme biçimi ve gere i kusurun a rl na göre belirlemesi hâkimin takdirinde kalmaktad r. An lan kanunlarda, özel durumlarda, bu zararlar n nas l saptanaca belirtilmifltir. Yaz m z konusunun destekten yoksun kalma tazminat olmas nedeniyle bu tazminat n hesaplanmas nda aç kl a kavuflturulan yeni denilebilecek yöntem üzerinde durulmufltur. fiimdiki Borçlar Kanununun 45. Maddesinin 2. f kras nda, 01 Temmuz 2012 de yürürlü e girecek olan 6098 say l Türk Borçlar Kanununun 55nci maddesinde yer alan bu tazminat kendilerine yard m eden ölen kimsenin gelirinden veya yard m ndan mahrum kalan kimselerin, menfaatlerinin ihlale u ramas halinde, bu kay p oran nda zarar n n karfl lanmas d r. Manevi tazminat, yan nda bu maddi tazminat n istenebilmesi için ölen deste in, yoksun kalana fiilen bakmas veya ona ileride bakmas ihtimalinin bulunmas aran r. Ölenin mirasç s olmak flart de ildir. Haks z fiil sonucu bedeni zarara u rayan kimse, tamamen veya k smen çal flmamas ndan do- an ve ilerde de iktisaden u rayaca kay plardan do an zarar n ve bütün masraflar n isteyebilir de yürürlü e girecek 6098 say l kanunda da bedensel zararlar n özellikle tedavi giderleri, kazanç kayb, çal flma gücünün azalmas ndan ya da yitirilmesinden do an kay plar, ekonomik gelece in sars lmas ndan do an kay plar oldu u belirtilmifltir. (Mad. 54) Aktüeryal hesaplaman n önem kazand bu tazminat ödemelerinde, bilhassa destekten yoksun kalma tazminat n n hesab, hesaptan düflülecek giderler, sosyal güvenlik kurumlar ndan sa lanan gelirlerin tazminattaki yeri, indirime tabi tutulup tutulmayaca gibi hususlar yarg da da farkl ve adeta birbirini nakzeder 18